Transcript yüzey şekilleri - antalyabasogretmen.k12.tr

Harita
Nedir?
Yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün kuşbakışı
görünüşünün belli bir ölçeğe göre küçültülerek kağıt üzerine
çizilmesine harita denir.
Kabartma
Harita
Nedir?
İlk çağlardan beri insanlar, üzerinde yaşadıkları çevrenin şeklini ve
büyüklüğünü merak etmişlerdir. Bu amaçla çeşitli haritalar ortaya çıkmıştır.
Bu haritalardan biri kabartma haritalardır.
Kabartma haritalarda arazi, belli bir yükseklikten bakılıyormuş gibi üç
boyutlu olarak görünür. Bu haritalar maket türü haritalardır. Arazinin
yapısını, doğada olduğu gibi üç boyutlu olarak yansıtan karton, branda
bezi, balmumu, alçı veya plastik ağırlıklı malzemelerden çeşitli yöntemlerle
yapılırlar.
Bu tür haritalar yer şekillerini en iyi gösteren haritalardır. Kabartma
harita üzerinde elimizi gezdirdimizde tepe, dağ ve sıradağların yükseltili ve
pürüzlü olduğunu hissederiz.
Haritalarda bulunan renklerin de farklı anlamları vardır.
Haritada
Renkler
Nelerdir?
Koyu Kahverengi: Yüksek dağları gösterir.
Kahverengi: Dağları gösterir.
Sarı: Yaylaları ve yüksek ovaları gösterir.
Yeşil: Çukur yerler ve denizden az yüksek yerleri gösterir.
Yeşilden sarıya, turuncuya ve açık kahverengiye gidildikçe
yüksekliğin arttığı anlaşılır.
Açık Mavi: Denizlerin az derin yerlerini gösterir. Mavi
koyulaştıkça derinliğin arttığı anlaşılır.
Mavi: Denizleri ve gölleri gösterir.
Coğrafi
Konum
Nedir?
Coğrafi Konum: Dünya üzerindeki bir yerin diğer yerlere
göre bulunduğu konumdur.
Türkiye’nin Coğrafi Konumu: Türkiye, Dünya’nın Kuzey
Yarım Küresi’nin ortalarında yer alır.
Yeryüzü
Şekilleri
Yeryüzünde her yerin aynı yükseklikte olmadığını görürüz.
Bu farklılığın nedeni yeryüzü şekilleridir. Dağlar, tepeler, ovalar
vb. yeryüzü şekilleridir. Yeryüzündeki bütün yükseklikler deniz
seviyesine göre hesaplanır. Deniz seviyesi sıfır metre olarak
kabul edilir.
Dağ
Dağ: Çevresine göre
yüksek olan yeryüzü
şekillerine dağ denir. Dağlar
iki çeşittir:
1-Tek dağ: Bulunduğu
yerde tek başına yükselen
dağa Tek Dağ adı verilir.
2-Sıradağ: Aralarında
uzunlamasına vadilerin
bulunduğu dağlar dizisine
Sıradağ adı verilir.
Doruk (zirve): Dağın en yüksek yerine doruk denir.
Etek: Dağların alt kısımlarına etek adı verilir.
Geçit: Dağların arasındaki yollara geçit adı verilir.
Tepe: Yüksekliği 500 metreyi geçmeyen yer kabartılardır.
Kafkas Dağları - Svaneti - GÜRCİSTAN
Ova
Ova: Çevresine göre
alçakta kalmış, akarsular
tarafından derin biçimde
yarılmamış geniş
düzlüklerdir.
Plato: Akarsular
tarafından derin biçimde
yarılmış yüksek ve geniş
düzlüklerdir.
Delta: Bir ırmağın çatallanarak denize veya göle kavuştuğu
yerde oluşan üçgen biçimli ovalardır.
Vadi: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturduğu “U”
veya “V” şeklindeki uzun oluklardır.
Coğrafi
Kavramlar
Deniz: Okyanusların karaların içine doğru girmiş kollarıdır.
Koy: Denizin, karanın içine küçük girinti hâlinde sokulduğu yere koy
denir. Koylar, körfezden daha küçük ve daha sığ girintilerdir.
Körfez: Denizlerin, büyük ve derin girintiler halinde karaların içine
sokulduğu yerlere körfez denir.
Burun: Kara parçalarının denize doğru uzanmış bölümlerine burun
denir.
Boğaz: İki denizi birbirine bağlayan dar su geçitlerine boğaz denir.
Ada: Etrafı sularla çevrili kara parçasıdır.
Yarımada: Üç tarafı sularla çevrili kara parçasıdır.
Göl: Karaların üzerinde bulunan dört tarafı kapalı çukurlardaki su
birikintileridir.
Akarsu: Yağmur, kaynak, buz ve kar sularının bir yatak içinde
toplandıktan sonra, eğim doğrultusunda akıp giden sulardır.
Akarsuların en küçüğü deredir. Dereler birleşerek çayları oluşturur.
Çayların birleşmesiyle de en büyük akarsu olan ırmaklar (nehirler)
oluşur.
Coğrafi
Kavramlar
Orman: Ağaçlarla kaplı geniş alanlara orman denir.
Kasaba: Kentlerden küçük, köyden büyük, henüz kırsal
özelliklerini yitirmemiş olan yerleşim birimidir.
Köy: Nüfusu az olan, şehirlerden uzakta bulunan küçük yerleşim
alanlarıdır.
Kırsal: Az insanın barındığı, genellikle kır durumda olan yer.
Ülkemizin Fiziki Haritası
Akdeniz
Bölgesi
Bölge yurdumuzun güneyinde, Akdeniz boyunca bir şerit halinde
uzanır. Bölgenin yeryüzü şekillerinin ana çizgilerini Toros Dağları belirler.
Başlıca Dağları: Toros Dağları, Bey Dağları, Sultan Dağı, Geyik
Dağları, Bolkar Dağları, Aladağlar, Tahtalı ve Binboğa Dağları
Başlıca Akarsuları: Asi, Seyhan, Ceyhan, Göksu, Manavgat, Aksu ve
Dalaman nehirleri.
Başlıca Gölleri: Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl
Başlıca Ovaları: Çukurova, Amik, Antalya ovaları.
Ege
Bölgesi
Ege Bölgesi’nin kıyıları çok girintili çıkıntılıdır. Bu durumun nedeni
dağların denize dik uzanmasıdır. Bu yüzden kıyıda çok fazla koy, körfez,
ada ve yarımada vardır. kıyılardan iç kesimlere gidildikçe yükselti artar.
Başlıca Dağları: Kaz Dağları, Bozdağlar, Menteşe Dağları, Aydın
Dağları, Sandıklı Dağları, Yunt Dağı, Madra Dağı, Murat Dağı
Başlıca Akarsuları: Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes, Büyük
Menderes
Başlıca Gölleri: Marmara Gölü, Çamiçi (Bafa) Gölü
Başlıca Ovaları: Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük
Menderes ovaları
Marmara
Bölgesi
Bölgenin yeryüzü şekillerinin sadeliği göze çarpar. Bölgede genel
olarak alçak tepelik alanlar, ovalar ve dalgalı düzlükler görülür. Bölgenin
Karadeniz, Marmara Denizi ve Ege Denizi’ne kıyısı vardır. Marmara Denizi,
Karadeniz’e İstanbul Boğazı, Ege Denizi’ne ise Çanakkale Boğazı ile
bağlanmıştır.
Başlıca Dağları: Samanlı Dağları, Uludağ, Biga Dağları, Yıldız Dağları,
Koru Dağları.
Başlıca Akarsuları: Sakarya, Meriç, Ergene nehirleri
Başlıca Gölleri: İznik, Sapanca, Manyas, Ulubat gölleri
Başlıca Ovaları: Sakarya, Ergene, Bursa ovaları.
Karadeniz
Bölgesi
Ülkemizin kuzeyinde yer alır. Dağlar kıyıya paralel uzandığı için kıyılar
az girintili çıkıntılıdır. Sahil kesimi dardır, dağlar hemen yükselir. Kıyıdan iç
kesimlere geçişler geçitlerle sağlanır.
Başlıca Dağları: Kaçkar, Çimen, Kop, Mescit, Canik, Küre, Ilgaz,
Köroğlu ve Bolu Dağları.
Başlıca Akarsuları: Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Çoruh nehirleri
Başlıca Gölleri: Uzungöl, Çağa, Melen (Efteni) ve Abant gölleri
Başlıca Ovaları: Çarşamba, Bafra, Suluova, Taşova, Turhal ve
Merzifon ovaları
İç Anadolu
Bölgesi
Orta Anadolu’da yer alır. İkinci büyük bölgemizdir. Yeryüzü şekilleri
bakımından sade bir görünüme sahiptir. Kara ve demiryolu ulaşımına
oldukça elverişlidir.
Başlıca Dağları: Hasan Dağı, Karacadağ, Karadağ, Erciyes Dağı,
Melendiz Dağları.
Başlıca Akarsuları: Kızılırmak, Sakarya, Porsuk, Delice Çayı,
Başlıca Gölleri: Tuz Gölü, Akşehir Gölü, Eber Gölü.
Başlıca Ovaları: Konya ovası, Aksaray ovası
Başlıca Platoları: Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok ve Uzunyayla
platoları
Doğu
Anadolu
Bölgesi
Türkiye’nin en büyük bölgesidir. Aynı zamanda yükseltisi en fazla olan
bölgemizdir. Ağrı Dağı bölgenin ve Türkiye’nin en yüksek dağıdır.
Başlıca Dağları: Kop, Allahuekber ve Munzur Dağları, Ağrı, Tendürek,
Süphan ve Nemrut Dağı.
Başlıca Akarsuları: Aras, Kura. (Fırat ve Dicle nehirlerinin kaynağı
Doğu Anadolu Bölgesi’ndedir.)
Başlıca Gölleri: Van Gölü, Çıldır, Erçek, Nazik, Hazar, Balık ve
Bulanık gölleri
Başlıca Ovaları: Malazgirt, Muş, Uluova, Elbistan, Tercan, Pasinler ve
Iğdır ovaları.
Güney Doğu
Anadolu
Bölgesi
Yüzölçümü en küçük bölgemizdir. Yer şekilleri sadedir. Bölgenin kuzey
kesiminde Toros Dağlarının devamı uzanır.
Başlıca Dağları: Karacadağ, Kartal Dağları
Başlıca Akarsuları: Fırat ve Dicle nehirleri
Başlıca Gölleri: Doğal oluşumlu göl yoktur. Fırat ve Dicle üzerinde
kurulmuş baraj gölleri bulunur.
Başlıca Ovaları: Harran, Suruç, Ceylanpınar, Birecik
Ülkemizin Bölgeler Haritası
Bölgelerimiz
ve
Özellikleri
Bölgelerimizle İlgili Bazı Önemli Bilgiler
En dağlık bölgemiz Doğu Anadolu Bölgesi’dir.
En uzun nehir Kızılırmak’tır.
En büyük gölü Van Gölü’dür.
Yüzölçümü en büyük bölgemiz, Doğu Anadolu Bölgesi’dir.
Yüzölçümü en küçük bölgemiz Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir.
En büyük dağı Ağrı Dağı’dır.
Balıkçılığın en yaygın olduğu bölgemiz Karadeniz Bölgesi’dir.
En fazla heyelan olan bölgemiz Karadeniz Bölgesi’dir.
En fazla iç göç alan bölgemiz Marmara Bölgesi’dir.
Seracılığın en yaygın yapıldığı bölgemiz Akdeniz Bölgesi’dir.
Nüfusu en az olan bölgemiz Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir.
En fazla platonun olduğu bölgemiz İç Anadolu Bölgesi’dir.