Transcript KÖMÜR PROJESİ MODELİ

MADEN YATAKLARI DEĞERLENDİRME
PROJE:
BATI ABD’DE KÖMÜR YATAKLARININ ARANMASI
I. SAFHA:Bölgeyle İlgili Tanıma
1- Bölgenin bütünün incelenmesi (LİTERATÜR TARAMASI):
Bölge Adına
Uyarı: Modelin
belirlenmesine
yardımcı olur.
Cevherin metresini
belirtmeye, oluşacak
cevherin
hangi miktarlarda ve
seviyelerde olduğunun
belirtilmesine yardımcı
Cevher Adına
Kömür tanımı, ağırlığı, dokusunun belirlenmesi
ii.
Kömürün oluşum prosesleri, şartları
iii.
Beraber bulunduğu mineraller ve diğer temel özellikleri
v.
Kömür yataklarının dünyadaki özellikleri ve dağılımı
vi.
Batı ABD jeolojisi
vii.
Bölgede bulunan kömür cevheri, yeri, yaşı ve özellikleri
viii.
Kömür-tektonik ilişkisi araştırılmalı ve bölgede
incelenmeli
i.
Kömür oluşumu, limrik ve paralik havzalarda olabilir.
Paralik yatakların sahile yakınlığı az ve denize bağlılığı vardır.
İrili ufaklı teknelerden oluşur. Kapsadıkları kömür damarlarının
düzensiz, yer yer kesintili ve mercek şeklindedir.
Limnik yatakları ise kıta içindeki kuvvetle oluşurlar. Büyük
teknelerde oluşan kömürün kalınlığı fazladır. Birçok havzada
kömür havzanın ortasında oluşur. Bu tip yataklara santral tip
yataklar adı verilir. Havzanın kenarında çökelmiş yataklar ise
marjinal tipe girer.
Kömür oluşumu iki tipte görülür:
Alloktan Oluşum Kuralı (Deltalar Kuramı):
Kömürlerin bitkisel artıklarının tatlı veya acı sulu göller
veya denizlerin oluşturduğu tortullaşma bölgelerine
taşınarak çökelmesiyle oluştuğunu açıklayan kuramdır.
Kömür damarlarının kalınlıkları az yayılımları sınırlıdır.
Otoktan Kuramı: Kömür oluşumunun esasını teşkil
eden bitkisel kalıntıların yerinde kömürleşmesidir. Bu
duruma göre taşınma olayı söz konusu değildir. Geniş
yayılımlı ve kalın damarlıdır.
KÖMÜR- TEKTONİK İLİŞKİSİ
•Damar çatallanması, basendeki sübsidansın bir sonucudur.
•
Kömür depolanması post-orojenez
safhada graben ve geniş çukur gibi
boşlukların dolması ile oluşmuş olabilir.
.
Tektonosedimanter basen
modelleri bilinmeli!
1.Asimetrik ön çukur
tipi havzalar
2. Faylarla sınırlı
basenler
3. İntrakratonik
çukur tipi havzalar
Kömürleşmenin bekleneceği yaş konakları belirlenir; jeolojik devirlere bakıldığında, çoğunlukla Birinci Jeolojik Zaman’ın
(Paleozoik) Karbonifer devrinde ve Üçüncü Jeolojik Zaman’da (Tersiyer) oluştuğu görülmektedir.
Çalışma alanında; “ortak havza, kalınlık,dağılım” özellikleri incelenir. Kömür oluşumu geniş
yayılımlıdır. Uzantısı başka bir alan içerisinde görülebilir. Bu nedenle geniş bir tarama
yapılmalıdır.
Bölgedeki ortak litolojik birimler, yayılımları belirlenmelidir.
Kömür damarları oluşumları esnasında basenin tabanındaki ani
çökmeler nedeniyle killerle ara tabakalaşır (parmaklanma ve
çatallanma).
,
Bölgede kil çalıştıran bir işletme var mı, yok mu belirlenmeli, Ekonomik olan “ateş kil” ine rastlanılabilir.
Çalışma alanının araştırılmaya uygun olup olmadığı, kanuni bir engel var mı araştırılır.
Bazı alanlarda kömür aranmaz, örneğin Ereğli Havzası Saha-i Fahmiye Kanunu ile kapatılmıştır.
Kanuni bir engel var ise işletme ne kadar yürütülebilir belirlenmelidir.
MERVE ÇAKMAK
0881204
KARŞILAŞTIRMA
Literatür taraması sonunda çalışılan bölge ile diğer
kömür oluşumlarının karşılaştırılması ve pozitif
negatif özelliklerin bulunması,
Literatürdeki ayrılıklar ve uyuşmazlıkların
belirlenmesi
Ruhsat alanının özelliği, kapatılıp kapatılmadığı, kapatılmış
bir alan ise nedenleri mutlaka araştırılmalıdır. Bunu
yapmadan safha 2 ye asla geçilmez.
Uyarı: Eldeki veriler
ile teori uyuşmak
zorundadır.
2- Bölge adına jeolojik çalışma yapılır.
Önemi: cevherleşmenin belli
olduğu alan tespit edilir. Tüm
alan dışında aranılan spesifik
bölgenin yeri tespit edilebilir.
Bölge adına yapılmış eski çalışmalar taranır.
Quickbird
Paleojeolojik,paleocoğrafik çalışmalar yapılır.
Eğer
değiyor ise
Uydu
çalışmasına
geçilir.
Eğer
değmiyor
ise
çalışma
bırakılır.
Uydu
Çalışmaları
KÖMÜR
Uydu görüntüsü retrifikasyonu
Tüm haritaların retrifikasyonu
Bölge koordinatlarının girilmesi
Fay ve filtrelerin uygulanması
Jeoloji sayısallaştırılarak uyduya
girilir.
Uyduda çalışılan bölge geniş
ölçekte incelenmeli, çevre ile
bağlantılarına bakılmalı. Alan küçük
olsa bile bölgenin hikâyesi bir hat ya
da başka bir oluşumdan ileri
gelebilir. Önce bütüne bakılmalıdır.
Bunun faydası 3 ve 4. safhalarda
görülecektir.
•Uyduda tüm formasyonları
tanınmalıdır.
Cevherin belli bir yaş veya kat ile
bağlantısı vardır ve kolayca tespit
edilir.
NEDEN:
-Bölgedeki tüm çizgisellikleri abartı ile
ortaya çıkartır.
-- Çizgisellikler üzerinden sayısallaştırma
yapılır.
-- Sayısal vektörüzerinden “gül
diyagramları” yapılır..
-- Gül diagramı ile ortaya çıkan hakim yön
ile drenajdan ortaya çıkan gül
diyagramındaki hakim yön karşılaştırılır.
•Ümit veren bölgeler işaretlenir, daha
sonra bu bölgelerden örnek alınmalıdır.
•Bölgeye ait Paleocoğrafik ve yapısal haritalar
incelenmelidir.
Araziye gitmeden çalışılacak alan
daralıyor. Kaya tiptektonik, cevher
yayılımı, cevheri kolay bulduracak
unsurlar belirlenir.
•Orman arazilerinde drenajlar görülmez. SRTM datası ile
bölge modellemesi, gölge haritalaması (Shading)
yapılmalıdır.
II.SAFHA: Arama Safhası
1- Jip Jeolojisi
a- Arazi planlaması yapılır,
zaman ve masraf belirlenir.
Plan yapılırken arazide her
yere gidilmeli ve zamanın
boşa harcanmaması
sağlanmalı.
Endüktif Çalışmalar:
•Yarma açmak
•Jeofizik log almak
•Sondaj yapmaktır
b- Jip jeolojisi sırasında
kömürün mostra verdiği
yerlerde ENDÜKTİF
ÇALIŞMA yapılır.
c- Uydu görüntüleri ve diğer
çalışmalar ile belirlenen
unsurlar kontrol edilir.
2- Yönlendirilmiş sınıflama yapılır.
•Emin olunan yerler koordinatları ile tanımlanır.
•Uyduda yer tanımlanarak benzerini bulması sağlanır.
MERVE ÇAKMAK
0881204
Renk farkı ile radyometrik
değerlerin farklılık yerleri
tanımlanır.
İki şekilde yapılır:
Kömür değerleri yüksek çıkan
yerler taranır.
3- Mostra veren yerlerde kesit çizilerek çalışılmalıdır. Numune alırken her tabakadan numune alınmalıdır.
4- Numune alarak alan daraltma
Önce işaretlenen yerlerde yarma ile numune alınır ve bazı anaizler yaplır:
Kül, su, sabit karbon, radyoaktif madde, kükürt, diğer impuriteler belirlenir.
Koklaştıra, briketleştirme testleri yapılır.
Briketleştirme maliyetleri belirlenir.
Biçimine göre
•
Nokta örnek
•
Seçimli örnek
•
Oluk örneği
•
Teknolojik
örnek
Alınan numunelerde;
•Kalınlık
•Ortalama değer
•Tenör
Hesapları yapılır.
Her kalınlıkta
karşılaşılan kömür
tenörü aynı değildir.
Farklı ortam ve
litolojilerden ise
dikkat edilmelidir.
Örneğin;
1.Tabaka kalınlığı:10cm5000 kalori
2.Tabakakalınlğı 30- 1000
kalori
Ortalama
değer=(10x5000+3000x1000
)/3001
Tüm çalışmalar umut veriyor ise;
SONUCUNDA 3. SAFHADA
DEVAM
Sonuç:
Alan
daraltm
a
Çalışmayı Bitir
Tüm bu belirlenen unsurlar çalışmaya uygun mu değil
mi belirlenir.
Sonraki Safhaya Geçiş
III. SAFHA: Daraltılan Alan Bölgesinde Detay Jeoloji Araştırmaları
1-Detay jeoloji çalışmaları yapılır.
Bir yörede kömür armalarında sondajlı
çalışma yapılıyorsa sondajlarla ilgili
olarak bir plan hazırlanır. Bu plan
aşama aşama hangi sondajların mevcut
jeoloji haritasına göre yapılacağını
belirtir.Sondajlar bu programa göre:
Arama
İstikşaf (geliştirme)
Rezerv
olarak gruplandırılır.
2-Detay sondajlar yapılır.
3-Ön çalışma ile elde edilen veriler
laboratuarda değerlendirilir.
Tüm bu
analizler
sonucunda
numunelerden
mutlaka şahit
numune
kalmalı.
Amaca göre
Kimyasal analiz
Palinolojik analiz
Teknolojik analiz
Petrografik analiz
Üç boyutlu analizler daha da
hassaslaştırılır.
UMUTLU
İSE
Bu safhada tekrar arazi gidişleri olabilir. Aynı kişi ile yapılamaz, çünkü farklı
görüş ve yorumlardan yararlanılmalıdır. Aynı kişi ile gidilmesi yanlış
yorumlamalara götürür.
Tüm bunların hepsi araştırmanın işletmeye geçmesini sağlayacak
unsurlardır.
SONUÇ
MERVE ÇAKMAK
Olumsuz
Olumlu
0881204
VAZGEÇ
BİR SONRAKİ SAFHA
IV. SAFHA: Bölgenin 3 boyutlu modellenmesi
1.Üç boyulu yorumlama yapılır.
•
Matematiksel hesaplamalar yapılır.
•
Ekonomik özellikleri tam olarak belirlenir.
•
Bölgede tatmin edecek detay analizler yapılır:
2. Yüzeyde yapılmış jeofiziksel çalışma ve
karotlardan alınan veriler uygun ise sondaj delikleri
daha derinlerde jeofizik çalışma ve denemelere
fırsat verir.
3. Öğütme teknikleri, cevher kazama teknikler, boyutu
belirlenir. (Öğütme için mikroskopik incelemeler önemlidir.)
Madeni çalıştırmak için belli husular belirlenmeli:
•
Bölge tenör olarak uygun mu?
•
Bölge rezerv olarak uygun mu?
•
Bölge jeolojik olarak uygun mu?
•
Bölge topografik olarak uygun mu?
•
Bölge coğrafi konum açısından uygun mu?
•
İşçi teminindeki güçlükler nelerdir?
•
İklim faktörü
•
Kimyasal impuriteler açısından bir fark var mı?
•
Cevherdeki arz-talep nedir?
•
Cevheri (siyasi olarak) satabiliyor musun?
•
Yön- eylem araştırması
8.
9.
4.
İşletme türü belirlenir. Açık işletme daha uygundur.
Nereye kadar açık işletme nereye kadar kapalı
işletme belirlenir.
5. 3 boyutlu arazi hazırlamasında, bu arazinin
neresinden girilirse en ekonomik olur, bunun hesabı
yapılır.
6. Cevher hazırlama testleri
İşletme sınırı (cut of grade) belirlenir.
7.
Bu işlem maden bitene kadar
yapılır. Çünkü maliyet aylık
değişir. Cevher terkedilinceye
dek maliyet devam eder.
Grizu problemleri ile karşılaşmamk için önlemler belirlenir..
Kömür gevşek bir malzeme olduğu için gçlü bir tahkimat sistemi gerekir.
10. YAS problemleri belirlenir. İki türlü oluşur:
A- Yüzeyde ise
B- Yerin derininde ise
11.
REZERV HESAPLAMASIPoligon
12.
CO2 salınımı hesaplanmalıdır (Kyoto nedeni ile).
İşletmeye nereden başlanacağı belirlenir.
Tüm hesaplardan sonra
EKONOMİK
/
EKONOMİK DEĞİL
Her safha tekrar gözden geçirilir.
Çalışmayı bitir!
Piyasa iyi kollanmalı,
Tüm kalan detay ve eksikler belirlenmeli
(madenin sürekliliği için tamamlanması
gereken detaylar).
V. SAFHA:Rapor Sunum Safhası
Her madende işletme safhası için cevaplanması gereken sorular:
1. Cevherleşmeyi kontrol eden çeşitli kayaçların dağılımı
2. Alterasyon zonları dağılımı ve cevherleşme ile ilgisi
3. Cevherleşme ile ilgili yapısal jeoloji
4. Primer ve sekonder cevherleşmeden tenör ve cevher miktarı dağılımı
5. Yer altı suyu çevrimi ve cevher üzerindeki zenginleştirme ve veya fakirleştirme etkileri
6. Cevherleşme de zonlanma
7. Yan ürün olabilecek mineral element ya da maddelerin dağılımı
8. Cevher ve yan kayacın fiziksel karakterleri ( bu özelliği bilmeden katlar arası mesafe
de belirlenemez).
9. Düşük tenörlü zonların mineralojisi ve “leaching” ile zenginleştirilip
zenginleştirilemeyeceği
10. Açık işletme olabilecek yataklarda jeolojinin eğme olan olumlu olumsuz etkisi
11. Açık ya da yer altı işletmesine karar vermede örtülü ya da kayaların değişimi
İŞLETİM