Transcript PETROL JEOLOJİSİ

PETROL JEOLOJİSİ
KONU 8
PETROL JEOLOGUNUN
GÖREVLERİ
•Petrolün arama, açınlama (exploration) ve işletmesi esnasında
jeolog, jeofizikçi, petrol mühendisi ve kimya mühendislerinin
ortaklaşa çalışması gerekir. Jeologlar bu aşamaların hepsinde
farklı görevler üstlenirler. Bugün dünyadaki petrol şirketleri
alacakları elemanlardan kendi mesleği ile ilgili farklı görevleri
üstlenebilmenin yanısıra diğer meslek grupları ile de ortak
çalışabilecek kadar bilgi sahibi olmalarını istemektedirler.
•Açınlama jeologları petrolün keşfinden sorumludurlar. Başlıca
çalışma konuları stratigrafi, yapısal jeoloji ve sedimenter
petrolojidir. Açınlama jeofizikçileri ile birlikte çalışırlar.
•Geliştirme veya üretim jeologları bulunan sahaların
geliştirilmesinden, üretimden, rezervuarın korunmasından
sorumludurlar. Petrol sahası içerisinde çalışırlar.
•Kuyu jeologları kuyuların açılması esnasında görev yaparlar
ve rezervuar jeologları ile birlikte çalışırlar.
•Araştırma jeologları petrolün oluşumu, göçü ve birikimindeki
jeolojik faktörleri araştırırlar.
•Paleontolog ve Palinologlar petrollü kayaların yaşı,
stratigrafisi ve ortamı konusunda çalışırlar.
•Organik jeokimyacılar ana kayanın ve petrolün özelliklerini
araştırırlar.
•Formasyon geliştirme jeologları kuyuların ve rezervuarın
karakteristiklerini kuyu logları yardımı ile araştırırlar.
•Landmen (Petrolmen) diplomat, avukat, satıcı, ekonomist
karışımı
YENİ BİR BÖLGEDE PETROL
ARAMA EVRELERİ
A- ARAŞTIRMA AŞAMASI
1. Adım: Çökel havzaların belirlenmesi (Harita, rapor ve hava
fotoğrafları, eski incelemeler vd. nin değerlendirilmesi)
2. Adım: Havza türünün belirlenmesi (Kıvrımlı bir dağ kuşağı önünde
mi, horst-graben ve faylardan etkilenmiş mi, ne tür bir deformasyon stili var)
3. Adım: Stratigrafinin belirlenmesi (Çökel istiflerin stratigrafisi,
kalınlığı, yayılımı, havza simetrisi)
4. Adım: Yüzeydeki hidrokarbon bulgularının belirlenmesi
(Petrol sızıntıları, Çamur volkanları, Yanmış killer, Topraktaki sülfür)
5. Adım: Paleontolojik/palinolojik verilerin toplanması (Kayaların
yaşı, çökelme ortamı)
6. Adım: Yapısal özelliklerin belirlenmesi (Yapı stili, yapıların gelişme
zamanı)
7. Adım: Lojistik ve maddi koşulların belirlenmesi (Petrolün
ulaşılabilirliği, maliyet, vergi ve kanunlar)
B- TANIMLAMA AŞAMASI
1. Adım: Stratigrafik gidişlerin yerselleştirilmesi, Play’lerin
belirlenmesi (Detay hava fotoğrafı ve jeolojik haritalama çalışmaları)
2. Adım: Bölgesel stratigrafinin belirlenmesi (Gravite ve manyetik
ölçmeler, tanıma sismik kesitleri, diskordansların ve temelin belirlenmesi)
3. Adım: Yapısal stilin belirlenmesi (Sıkışmalı ve gerilmeli yapılar,
yapısal gidişler)
4. Adım: Olasılı ana kaya ve rezervuarın belirlenmesi
5. Adım: Test kuyularının açılması ve buradan elde edilecek
örneklerin organik jeokimyasının belirlenmesi
C- EKONOMİK AŞAMA
Sondaj açılabilecek yapıların belirlenmesi, hedefin
belirlenmesi, araştırma kuyularının açılması
D- KONSOLİDASYON AŞAMASI
Daha önceki çalışmaların aşağıdaki kriterlere göre final
değerlendirme aşamasıdır:
•Havzanın adı, yeri ve tipi
•Havza sınırlarının özellikleri
•Havzanın oluşmaya başlama ve bitiş zamanı
•Havza oluşumu esnasındaki deformasyonlar, önemli diskordanslar
•Temelin yaşı ve yapısı
•Çökel kayaların havza ortasındaki ve havza içerisindeki kalınlıkları
•Çökellerin tahmini hacmi
•Maksimum çökelme derinliği ve bu derinliği yansıtan formasyonlar
•Jeotermal gradyan
•Ana kaya (lar) ve olgunlaşma derecesi
•Rezervuar kaya(lar) ve derinliği
•Kapan(lar), tipleri ve oluşum zamanı
•Hidrodinamik karakteristikler
•Petrollü sahaların muhtemel dağılımı
•Diğer gözlemler, referanslar
KEŞFEDİLMİŞ BİR SAHADA
JEOLOGUN YAPACAĞI İŞLER
Bir bölgenin petrollü olduğu belirlendikten sonra açınlama ve
geliştirme işleri birarada yürütülür. Bu aşamada jeologun 3
önemli görevi vardır:
1- İçerisinde petrol ve gaz bulunduran sahaların sınırlarını
belirlemek
2- Petrol ve gazı oluşturan ve bulunduran koşulları belirlemek
(ana kaya, göç yolları, yapısal stil, fasiyes değişiklikleri vb.)
3- O sahadan yeni veriler elde etmek ve onları geliştirmek için
gerekli çalışmaları organize etmek
•Jeofizik yöntemleri ve uygulanacağı yerleri belirlemek
•Gerekli harita ve kesitleri hazırlamak
•Kuyu yerlerini belirlemek, kuyu loglarını değerlendirmek ve kuyu
korelasyonlarını yapmak
KUYU AÇILIRKEN JEOLOGUN
YAPACAĞI İŞLER
Kuyu jeologu için 2 konu son derece önemlidir:
1- Kuyu yerinden kaldırılmadan önce kuyudan elde
edilebilecek tüm veriler sağlanmalıdır.
2- Kuyunun kesmiş olduğu her prospektif üretim zonuna gerçek
bir üretim zonu olma şansı verilmeli, bunlar mutlaka yeterince
test edilmelidir. Bir kuyudaki gözenekli seviyeler hidrokarbon
testi yapılmadan geçilmemelidir.
•Sondaj başlamadan önce kuyu jeologu prospektif zonların
hangi derinlikte olabileceğini belirlemeli, bunlardan log, karot
almalı, test etmeli, diğer enteresan seviyeleri dikkatle takip
ederek gerekli numuneleri aldırmalıdır.
•Bir kuyu jeologunun rutin işleri ise şunlardır:
1-Kuyu loglarının alınması, incelenmesi ve yorumlanması
2- Kırıntıların incelenmesi, gerekli olanların ilgili uzmanlara gönderilmesi
ve sonuçlarının takip edilmesi
3- Kuyudaki logların, litoloji tanımlamalarının ve diğer bilgilerin sürekli bir
kesit haline getirilmesi
4- Kantitatif tayin gereken bir zona girildiğinde karot aldırılması
5- Kuyu çamurunun ve bundaki değişimin nedenlerinin takip edilmesi
6- Formasyon testlerinin yaptırılması
7- Kuyunun nerede muhafazaya alınacağının belirlenmesi
BÜTÜN BÜYÜK YAPILAR
SONDALANDIKTAN SONRA JEOLOGUN
YAPACAĞI İŞLER
•Bir petrol sahasında açılan her kuyu çok değerli veriler sağlar.
Açınlama jeologu bu veriler ışığında sahayı geliştirmeye
uğraşır.
• Her bir stratigrafik seviyenin 3 boyuttaki geometrisinin ve
fasiyes değişiminin ortaya konması, bilinen ve muhtemel
fayların geometrisi ve etkileri, süreksizliklerin nitelikleri ve
petrol sistemine olan etkileri gibi hususların ortaya konması ile
o güne kadar bilinmeyen petrol yatakları bulunabilir.
•Bu aşamada jeologun yapması gereken işler ve cevaplaması
gereken başlıca sorular şunlardır:
•Gözenekli stratigrafik seviyeler için tüm log ve karotlar
gözden geçirilmeli, test edilmemiş olanlar test edilmelidir
•Bilinen tüm petrol havuzlarının sınırları kuşkuya meydan
verilmeyecek biçimde belirlenmiş midir? Bazı havuzların
devamını bulmak mümkün olabilir mi?
•Üretim derinliği yeterli sıhhatte belirlenmiş midir? Daha
derinde yeni petrol havuzlarının bulunması mümkün olabilir
mi?
•Farklı havuzlar olarak bilinen yataklar gerçekte ayrı mıdır
yoksa bunlar bağlantılı olabilir mi?
•Eğer petrol farklı fay bloklarında yeralıyorsa her fay
blokundaki potansiyel rezervuarlar test edilmiş midir?
•Eğer havza sismik verilerle belirlenmesi mümkün olmayan
kapanlar içeriyorsa bunların henüz sondaj açılmamış alanlarda
devamını bulmak mümkün müdür?
•Sismik veya jeolojik kesitlerde belirlenen sıfır çizgileri doğru
olarak yerleştirilebilmiş midir? Bunlar henüz sondalanmamış
alanlarda kama şekilli kapanlar oluşturabilir mi?
•Diskordansların altındaki yapıların haritaları yeterince doğru
yapılabilmiş midir? Yeni verilerle yeni diskordans altı kapanlar
bulmak mümkün olabilir mi?
•Diskordansla ilgili her kapanın özellikleri kuşku bırakmayacak
şekilde bilinmekte midir?
•Eğer kalın evaporit seviyeleri gibi daha alttaki birimlerin
özelliklerini gizleyen düzeyler varsa bunların altını
hedefleyen sondajlarla yeni petrol yataklarının bulunması
mümkün olabilir mi?
•Tüm bilinen eğim değişimleri mantıklı bir şekilde
açıklanabilmiş midir?
•Bilinen bir petrol havuzu kırık porozite ve permeabilitesi ile
ilişkili ise yeni kırık zonlarının bulunması mümkün müdür?