Transcript sismik yorumlama ders 1

SİSMİK YORUMLAMA
DERS-1
DOÇ.DR. HÜSEYİN TUR
GİRİŞ
ANIMSAMA (BAZI TEMEL KAVRAMLAR )
POLARİTE KAVRAMI
KIRILMA SİSMİĞİ
Kırılma Sismiğini Sonucunda
Herbir tabakaya ait sismik hız
bilgisi ve ara yüzey derinlikleri ve
tabaka kalınlıkları elde edilir.
From Tom Boyd’s WWW Site http://talus.mines.edu/fs_home/tboyd/GP311/introgp.shtml
MODEL ÇALIŞMALARI
Basit yatay iki tabakalı model
Verilen bir doğrunun denklemi
Y=mx+n
m=eğimi,
n ise Y’yi kestiği noktayı
gösterirlerse
T ve X grafiğinden
Doğrunun eğimi = 1/V2
Y ‘yi kestiği nokta(kesme zamanı)= 2z(cos ic)/V1
Kesme zamanı
Derinlik
Kırılma Seyahat Zamanı
Yansıyan
Tim
e
Kırılan veya baş dalgası
Direkt
Çapraz mesafe
Distance
Yansıyan
Kırılan veya baş dalgası
Tim
e
ti
Kesme
zamanı
Direkt
Distance
Çapraz mesafe üzerinde Direk ve baş
dalgası araısndaki ilişki?
Tdirekt = Tbaş
Çapraz mesafede direk dalga
için T = xcross/V1
Çapraz mesafede kritik kırılma zamanı
T = xcross/V2 + 2z(V22- V12)1/2/ V22 V12
xcross/V1 = xcross/V2 + 2z(V22- V12)1/2/ V22 V12
xcross/V1 = xcross/V2 + 2z(V22- V12)1/2/ V22 V12
Çapraz mesafeden derinlik denklemi
3 TABAKA DURUMU
3 TABAKA DURUMU SEYAHAT ZAMANI
ÇOK TABAKA DURUMU
2 TABAKA
DURUMU
3 TABAKA
DURUMU
N. TABAKA
DURUMU
Eğimli Tabaka Durumu Düz Atış
Eğimli Tabaka Durumu Ters Atış
Eğimli Tabaka Durumu
(ic = c)
Eğimli Tabaka Durumu
td
Görünür hız- Gerçek hız Kavramı
Görünür Hızlardan eğim nasıl hesaplanır?
Eğim açısının 10 dereceden küçük
olması durumnda görünür ve
gerçek hızlar arasındaki ilişki
Eğimin >
o
10
olması durumunda
v2 nasıl hesaplanır?
(ic = c) hatırlarsak
c =
[sin-1 (V1/Vd) + sin-1 (V1/Vu)]
V2 =V1/sin c
2
Eğim ne olur?
(ic = c) hatırlarsak,
=
[sin-1 (V1/Vu) – sin-1 (V1/Vd)]
2
V2 ve Eğim>
=
c =
o
10 ?
[sin-1 (V1/Vu) – sin-1 (V1/Vd)]
2
[sin-1 (V1/Vd) + sin-1 (V1/Vu)]
2
Derinlik hesabına bakacak olursak
(ters ve düz atışlar için)
Derinlik hesabına bakacak olursak
(ters ve düz atışlar için)
td
Bilinenler ta, tb ,V2 , V1 , ve c profil
sonundaki Z değerini hesaplayabiliriz
Eğim aşağı seyahat zamanı eğrisi için
ta kesme zamanına karşılık gelen Za
derinliği;
/
za = taV1 (2cos c)
za ile da arasındaki ilişki ?
za = taV1/(2cosc)
da = za cos 
Yukarı eğim durumunda profile?
Yukarı eğim seyahat zamanı eğrisi için
tb kesme zamanına karşılık gelen Zb
derinliği;
/
zb = tbV1 (2cos c)
zb ile db arasındaki ilişki ?
p. 289
zb = tbV1/(2cos c)
db = zb cos 
p. 289
Süreksizlik durumu
• Atım miktarı
• Normal Fay
Süreksizlik durumu
SİSMİK YANSIMA
• Çok yaygın bir tekniktir.
• Petrol aramacılığı,
•Kara ve denizde,
•10m ‘den kabuk ve manto derinlikleri gibi
farklı derinliklerden DE bilgi alınabilir.
Amaçlar
•Tabaka ara yüzeylerinden yansıma geometrisi ve
sismik dalga enerjisi elde etmek
• Sismik hızların belirlenmesi
•Yapısal özelliklerin ve stratigrafinin belirlenmesi
•Kaya ve sedimanların fiziksel özelliklerini belirlenmesi
Sismik Profil
• Yatay kesit (2B veya 3B model üretmek
• Seyahat zamanından zaman kesiti önce hız
analizinden sonra (çift yol) derinlik dönüşümü yaparak
derinlik kesitleri elde edilir.
Sismik Yansımanın Matematiksel
İzahı
“Geliş açısı=Yansıma açısı
SİSMİK VERİ İŞLEM
• Veri işlem uygulamalarından bazıları sismik kesit elde edilmesi için yapılması
zorunlu olduğu gibi bazıları da veri işlemcinin isteğine göre yapılabilir veya
yapılmayabilir. İsteğe bağlı işlemler, sahadan gelen bazı problemleri azaltmak
amacıyla yapılır.
•Veri işlemin başarılı olabilmesi için işlem sırasının iyi seçilmesi gerekir. Bu
nedenle iyi bir veri işlem sırası sahadan gelen problemleri en iyi şekilde
çözecek işlem sırası olmalıdır.
•Veri işlemin başarısı veya başarısızlığı sismik yorumun da başarısını
etkilemektedir.
•Veri işlem basamakları aşağıda verilmektedir.
Veri işlem akış diyagramı
Yatay Tek Tabaka Durumu ve
Normal Kayma Zamanı
((NMO )
NMO : Uzaklık gecikmesi
G5
Kaynak ile alıcı
arasındaki
mesafeden dolayı
oluşan gecikmeden
dolayı yansımalar
karklı derinlikten
geliyormuş gibi
görünür.
G4
G3
G2
G1
NMO NMO – Normal Moveout
X
H
X, H (To), V ’
nın fonksiyonu
V
NMO – Normal Moveout Düzeltmesi
X
t0
tx
T = NMO
T = tx-t0
 T ~ x2/2V2t0
Eğimli Yansıtıcı Yüzey Ve Eğimli Kayma Zamanı (Dip Move Out)
Eğim gecikmesinin ortadan kaldırılmasıdır.
CDP ve FOLD
Ortak Derinlik Noktası
Ortak Derinlik Noktası
Ortak Orta Nokta
Çoklu Kaynak alıcı düzeni
Fold
sinyal Gürültü
oranını artırır.
ÇOK KATLAMALI SİSMİK
Sismiğin temelini oluşturan çok katlama :
- Ortak yansıma noktası ( Common Reflection Point = CRP )
- Ortak derinlik noktası ( Common Depth Point = CDP ) veya
- Ortak orta nokta ( Common Mid Point = CMP ) olarak bilinir.
AMAÇ
Çoğunlukla yansıma sinyalleri zayıftır.Gerek bu
sinyalleri kuvvetlendirmek ve gerekse kaynak ve alıcı
düzenlerinin söndüremediği tekrarlayan sinyalleri
söndürmek için çok katlamalı sismik uygulaması
yapılır.
ÇOK KATLAMALI SİSMİK
Ortak yansıma noktası ( CRP ) ; geliş açısıyla yansıma açısının
eşit olması esasından hareket edilerek enerji uyarı noktası ile
jeofon arasındaki mesafenin orta noktasının yansıtıcı
( reflektör ) sınır üzerindeki izdüşümü ortak yansıma noktasıdır.
ÇOK KATLAMALI SİSMİK
Verilerin alt takımına ( subset ) ortak olan yansıma noktası.Ortak
derinlik noktası deyimini kullanmak pek önerilmemektedir.Çünkü
eğer yansıtıcı eğimli ise yansıma noktası ortak nokta değildir.
ÇOK KATLAMALI SİSMİĞİN ESASI
Çok katlamalı sismik yöntemin esası ; farklı dalga yolları
izledikleri halde aynı yansıma noktasına ait sinyallerin
elde edilmesine dayanır.Katlama sayısını K ( fold ) ile
gösterecek olursak ,
K = FOLD = ( Kanal Sayısı / 2 ) . ( Grup Aralığı / Atış Aralığı )
ÇOK KATLAMALI SİSMİĞİN TEMELİ
Aşağıdaki şekil ile çok katlamalı sismiğin temeli açıklanmaya
çalışılmış olup , yeryüzündeki bir P noktasının yansıma yüzeyi
üstündeki OYN ( Ortak Yansıma Noktası ) noktasından birden
fazla yansıma sinyali alabilmek için O noktası simetri noktası
olmak üzere A-a , B-b , C-c , D-d , E-e ve F-f kaynak ve alıcı
sistemlerini kullanmak yeterlidir.
ÇOK KATLAMALI SİSMİĞİN TEMELİ
Yansıma yüzeyinin yatay olması halinde , farklı dalga yolları
izleyen bu dalgaların aynı noktadan yansımaları iki önemli
özelliği beraberinde getirir.
Birinci özellik altı ayrı iz elde edildiği halde ,bu izlerin aynı
noktadan yansıyan aynı kaynak dalgacığını içermeleridir.
İkinci özellik farklı dalga yollarını izleyen bu izlerin
içerdikleri gürültülerin birbirinden farklı oluşudur.Tekrarlayan
yansıma dalgaları gürültü olarak her izde birbirine benzerlik
göstereceği halde varış zamanlarında farklılık olacaktır.
ÖZET
Kısaca özetleyecek olursak ;
Ortak Yansıma Noktası ( OYN )( CDP)(CMP)(CRP) :
Birden fazla dalganın , farklı ışın yollarından gelerek , bir
yansıtıcı yüzeyden yansıdıkları ortak noktadır.
FOLD ( Katlama ) ( K ) : Bir ortak yansıma noktasından
yansıyan iz ( dalga ) sayısıdır.
NOT
K = FOLD = ( Kanal Sayısı / 2 ) . ( Grup Aralığı / Atış Aralığı )
Bu formülden elde edilen Fold ( K ) değeri , hat boyunca elde
edilecek maximum foldu verir.
FOLD ÖRNEKLERİ