Transcript Acarlar Longozu Ekolojik Yapısı ( Power Point Sunum )

ALANIN TANIMI
 Acarlar gölü ve yakın çevresi, Marmara Bölgesinin
kuzeydoğusunda, Sakarya (Adapazarı) ili sınırları içinde yer
almakta olup, doğusu Karasu ilçesine, batısı ise Kaynarca
ilçesine bağlı bulunmaktadır.
 Acarlar gölü, Sakarya nehrinin Karadeniz’e döküldüğü kesimden
yaklaşık 6 km batıda, Denizköy’ü güneybatısındaki Üçoluk
köyüne bağlayan yol üzerindeki Gölköprü’den itibaren
başlamaktadır. Buradan itibaren Karadeniz kıyı çizgisinden
ortalama 1.5 km içeride ve kıyıya paralel olarak, batıya doğru
dar ve uzunlamasına yaklaşık 7,5 km devam etmektedir.
 Asıl göl alanının en dar yeri 250 m civarında olup, en geniş yeri
kuzeybatıya doğru sonlandığı kesimlerde yaklaşık 1250 m
civarındadır. Uydu görüntüleri ve sahanın dijital haritalarından
Coğrafi Bilgi Sistemlerine dayanılarak elde edilen sonuca göre
alanı 23.231 km2’dir.
 Göl seviyesi yağışlı ve kurak mevsim şartlarıda değişme
göstermektedir. Gölün derinliği yazın 1 m’ye düşüp, kışın
yaklaşık 5 m’ye çıkmaktadır.
 Acarlar gölünün doğusu Karasu ilçesi içinde yer
almaktadır. Göl alanının çevresinde Karasu’ya ait 5
adet köy bulunmaktadır. Karasu ilçesine bağlı olarak
gölün doğusunda Denizköy, güneydoğusunda
Karamüezzinler ve Üçoluk köyleri, güneyinde
Taşlıgeçit köyü, kuzeyinde de kıyıya yakın kesimde
Camitepe köyü bulunmaktadır.
 Acarlar gölü’nün batısı ise Kaynarca ilçesinin
sınırlarında bulunur. Göl alanının çevresinde
Kaynarca’ya ait 3 adet köy bulunmaktadır. Kaynarca
ilçesine bağlı olarak güneybatısında Turnalı köyü,
güneyinde Büyükyanık köyü ve batısında Birlik köyü
bulunmaktadır.
 Acarlar gölü ve yakın çevresinin sınırı bu 8 köye
girmektedir.
ALANIN COĞRAFİK VE TOPOĞRAFİK
DURUMU
 Gölün kuzey kesimini yer yer 20-25 m yüksekliğe ulaşabilen kumul
tepeleri sınırlamaktadır. Bunlar, doğudan batıya doğru sırasıyla Çakal
tepe (22 m), Tombayölüsü tepe (20 m), Camitepe (33 m) ve Hacallar
köprüsü kuzeyindeki 25 m yüksekliğe sahip tepedir.
 Kuzeybatınsındaki kesiminde ise kumul sırtları, yerlikayadan oluşan
kıyı taraçasına dayanmaktadır. Bu kesimde, Akmeşe tepe (52 m) ve
Başoğlu sırtı (50 m)’nın yamaçları göl kıyısına kadar inmektedir.
 Gölün güney kesimine bakıldığında genelde ortalama yükseltisi 100 m
civarında değişen alçak tepeler dizisi ile sınırlandığını görülür. Bunlar
doğudan batıya doğru sırasıyla; Boyundurukçu tepe (98 m), Kıravı
tepe (129 m) ve Denizbakacağı tepesidir (74 m). Buradan batıya
doğru, günümüzde kurumuş bulunan eski göl tabanına inilmektedir.
 Eski haritalarda Tokat Gölü adıyla geçmekte olan fakat bugün artık
kurumuş tabanında tarım yapılan bu kesim, Acarlar gölünü
güneybatıdan sınırlamaktadır.
 Acarlar gölünün kuzeybatısını ve güneyini çevrelemekte olan, ortalama
yükseltileri 100m civarındaki alçak tepeler dizisinden oluşmaktadır.
Gölün doğusundaysa, Karamüezzinler köyü civarında, güneydeki alçak
tepeler dizisinin Karadeniz kıyısına ve buradaki kumul sırtlarına doğru
yaklaştığı, göl tabanının daraldığı ve arada kalan doğu-batı yönlü uzundar hattın gidegen tarafından işgal edildiği, böylece göl alanının sona
erdiği bölüm yer almaktadır (Kayacılar, 1995).
 Longozun alanının kuzeyinde Karadeniz kıyı çizgisi yer almaktadır.
 Alanda Longoz ormanları olarak tanınan ve bataklıkların yoğun olduğu
ve kayın, kızılağaç, karaağaç ve dişbudak gibi ağaçsı bitkilerin
oluşturduğu hakim bir vejetasyon tipi görülmektedir.
ACARLAR LONGOZU ÖNEMİ
 Acarlar Longozu 41°05’38’’-41°08’08’’kuzey enlemleri ve 30°32’44’’-30°26’05’’
doğu boylamları arasında Sakarya İli, Karasu ve Kaynarca ilçe sınırları
içersinde yer almaktadır. Acarlar Longozu sahip olduğu doğal kaynakların
özelliğinden dolayı;
 - 1998 yılında I.derece Doğal Sit Alanı olarak koruma altına alınmıştır.
Çalışma alanının önemi;
 Ülkemiz ve dünyada nadir olarak rastlanan subasar orman ekosistemi
nedeniyle I.derece Doğal Sit Alanı,

Dünyadaki göçmen kuşların kullandığı önemli ana göç yollarından birisi de
Acarlar’dan geçmektedir.

Bu sahada tespit edilen 180 kuş türünün büyük bir bölümü, Dünya Doğal
Hayatı Koruma Birliği (IUCN)’nin kategorisine göre nesli tehlike altında olan
türler oluşturmaktadır.

Acarlar Longozu, nesli tehlike altında olan kuş türlerinin sürdürülebilirliği
açısından üreme ve konaklama alanını oluşturmaktadır.
JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ
 Acarlar gölünün yakın civarındaki araziyi oluşturan en eski kayaçlar Eosen
flişleridir. Eosen flişleri güney kesimde Boyundurukçu tepe (98 m) ve
Denizbakacağı tepe (74 m) civarında yamaçlar ile vadi yarıntılarında
mostra verirler. Eosen flişlerinin üzerine uyumsuz olarak gelen Pliyosen’in
karasal tortulları diskordant örtü karakterindedir. Daha ziyade marn, kil,
kum ve ince çakıllardan oluşan bu litoloji topluluğu sahanın batısında
Başoğlu tepe (49 m) ve Akmeşe tepe (52 m) civarında, güneyde Kıravı
tepe (129 m), Üçoluk ve Karamüezzinler köyleri civarında yüzeylenirler.
 Pliyosen karasal tortullarının içerdiği kum, kil, marn gibi ince materyal,
şiddetli çözülmeye maruz kalarak özellikle batıdaki Akmeşe tepe civarında
kumul oluşumuna malzeme sağlamaktadır (Bilgin, 1984).
 Acarlar gölü taşkın tabanı ve güneybatıdaki Yırtmaç dere vadisi taşkın
tabanı Kuaterner yaşlı alüvyon depoları ile kaplıdır. Kıyı kesiminde bu
alüvyal depolar üzerine kumul örtüleri gelmektedir. Acarlar Gölü yakın
çevresinde ise alüvyonlar üzerinde bataklık ürünü killi depolar yer
almaktadır (Türçek Raporu, 1997).
EKOSİSTEM TİPLERİ ve ÖZELLİKLERİ
 Acarlar gölü ve yakın çevresinin ekolojik özellikleri ve
insan kullanımlarına dayanarak ayırt edilebilmiş belli başlı
ekosistemler:





Tarımsal topluluklar,
Sucul ekosistem
Kumul ekosistem,
Subasar (longoz) orman ekosistemi,
Orman ekosistemi’dir.
 Ancak bununla birlikte hemen Karadeniz’in kıyısında yer
alması ve insan faaliyetleri nedeniyle denizel ekosistem ile
kurutma kanalları, yol-yerleşme ve kurutma çalışmaları
nedeniyle bozulmuş longoz alanlarından da söz etmek
mümkündür.
Acarlar Gölünün Ekosistem Haritası
FAUNA ÇEŞİTLİLİĞİ
 Entomofaunistik Çeşitlilik
 Proje alanından böceklere ait her hangi bir yapılmış
çalışmaya ve tür kaydına rastlanılmamıştı.
 Proje kapsamında yapılan arazi çalışmalarında 61 tür tespit
edilmiştir. Tespit edilen türlerin takımlara göre dağılımları;
Odonata 10, Neuroptera 6, Orthoptera 5, Mantodea 1,
Dermaptera 1, Heteroptera 3, Lepidoptera 20, Diptera 3,
Coleoptera 14 ve Hymenoptera 2 türdür.
 Yapılan arazi çalışmaları ve elde edilen sonuçlara göre
proje alanının böcek faunası açısından çok ilginç olmadığı
genellikle hem Avrupa’da hem de ülkemizde görülen
türlerden oluştuğu anlaşılmaktadır.
 4.1.1.1.İndikatör Entomolojik Türler
 Proje alanında besin zincirinin en üstünde yer alan
Odonata takımından Anax imperator indikatör tür
olarak verilebilir. Bu türün habitatı sulak alanlar
civarı olup bu tip alanları gezinme, beslenme ve
barınma alanı olarak kullanmaktadır. Buralardaki
bitkiler üzerinde dinlenen ve bu bölgede uçan diğer
böcek türleri ile beslenen bu tür çevresel koşullara
en hassas türlerden ve izlenmesi kolay olan
türlerdendir.
İzlenmesi (Monitoring) önerilen
Entomolojik Türler
 Proje alanında IUCN koruma statüsünde
kategorisinde yer alan 2 tür tespit edilmiştir.
Bunlardan birisi Coleoptera takımından
Cerambyx cerdo diğeri ise Lepidopterlerden
Lycaena dispar’dır. Bu türlerden Cerambyx
cerdo izlenmesi gereken türler olarak tespit
edilmiştir. Bu türün habitatı genel olarak
orman içinde ağaçlardır.
İthiyofaunistik Çeşitlilik
 Proje alanında bulunan Longoz ve Okçu dere
de yapılmış çalışmalara göre Cyprinus carpio,
Scardinius erythrophthalmus, Esox lusius,
Silurus triostegus, Anguilla anguilla, Mugil
cephalus 6 tür kaydedilmiştir. Balık türü
çeşitliliği bakımından Longoz alanı daha fazla
tür ihtiva etmekte olup, bunu Okçu dere takip
etmektedir. Longozdan tespit edilmiş balık
türlerinin listesi Ek-Tablo 2’de verilmiştir.
İndikatör Balık Türler
 Alanda bulunan göller (Sucul ekosistem) için
indikatör tür olarak Cyprinus carpio (Sazan)
ve Scardinius erythrophthalmus (L., 1758)
(Kızılkanati) verilebilir. Çünkü bu iki tür; diğer
balık türlerine göre daha dayanıklıdır. Bu
türlerin ortamdan uzaklaşması göl
havzasında olumsuz şartların meydana
geldiğinin habercisi olarak algılanmalı ve
gerekli tedbirler alınmalıdır.
İzlenmesi (Monitoring) önerilen
Balık Türleri
 Longoz ve Okçu dere sucul ekosistemi için; Mugil cephalus
ve Scardinius erythrophthalmus (L., 1758) izlenmesi
gereken türler olarak tespit edilmiştir. Longoz alanı ve Okçu
dere, Sakarya Nehri ile denizle bağlantısı olan bir göldür.
Okçu Kanalının proje kotlarıyla Sakarya nehrinin serbest su
yüzeyi arasında çok yakın bir ilişki bulunmaktadır. Bu
durum sonucunda da Sakarya Nehrindeki yüksek su
seviyelerinde Okçu Kanalının tahliye yapması
zorlaşmaktadır. Hatta bazı dönemlerde akış tamamıyla
durabilmektedir. Sakarya Nehri’den Longoz alanına su
gelmekte ve su seviyesi yükselmektedir. Bağlantı olmadığı
zaman kefal (Mugil cephalus) türü bu göle geçip üreme
imkanı bulamaz. Eğer göldeki kefal populasyonunda bir
eksilme gözlenirse, denizle bağlantıda bir problem olduğu
düşünülmeli ve bağlantı belirli aralıklarla sağlanmalıdır.
Herpetofauna (Amphibia, Reptilia)
Çeşitliligi
 Proje alanı habitat çeşitliliği bakımından aşağıdaki
bölümlere ayrılmıştır.
 1. Longoz alanı doğu kısmı, 2. Longoz alanı batı
kımı, 3. Okçu dere.
 Bu kayıtlara göre Acarlar Longozun’dan Amphibia’ya
ait 4 tür tespit edilmiştir.
 Proje alanından yılanlara ait 5, Kertenkelelere ait 5 ve
kaplumbağalara ait 1 türün kaydına rastlanmıştır.
 Bu türler genellikle geniş yayılışlı türler olarak
bilinmektedir.
İndikatör Herpetofauna Türleri

Alanda bulunan göller (Sucul ekosistem) için indikatör tür olarak Rana ridibunda
ridibunda Pallas, 1771 verilebilir. Çünkü bu tür; diğer amfibi türlerine göre daha
dayanıklıdır. Bu türlerin ortamdan uzaklaşması göl havzasında olumsuz şartların
meydana geldiğinin habercisi olarak algılanmalı ve gerekli tedbirler alınmalıdır.


İzlenmesi (Monitoring) önerilen Herpetofauna Türleri
Orman ekosistemi ve tarımsal topluklarda Sürüngen ve amfibi türlerinden
Lacerta viridis (Yeşil Kertenkele)’in izlenmesi uygun olacaktır. Bu türün
populasyonu özellikle Longozun Güney kesimlerindeki Orman ekosisteminde
oldukça yüksek seviyededir. Olumsuz çevre koşullarında populasyon seviyesi
aniden düşeceğinden indikatör olarak değerlendirilebilir.


Zarar görebilir (VU)
Bu tehlike kategorisi altında Testudo greaca Linnaeus, 1758 bulunmaktadır. Bu
türe çalışma alanında tek bir lokalitede (Zonguldak Köyü) rastlanmıştır.
verilmiştir.
Tehdit altında (LR/nt)
Bu tehlike kategorisi altında Triturus vittatus ophryticus (Berthold, 1846) ve Hyla
arborea (Linnaeus, 1758) bulunmaktadır. Bu türlerin Proje alanı içindeki yayılışı
normal sınırlar içerisindedir ve habitat durumlarında da bir denge gözlenmiştir.


Ornitolojik Çeşitlilik
 Proje alanında kuşlarla ilgili çalışmalar diğer sınıflara göre
daha detaylı ve kapsamlıdır. Yapılan çalışmalar sonunda
Acarlar Gölünden 13 takıma ait 180 kuş türü tespit
edilmiştir.
 Alanda saptanan kuş türü sayısı Türkiye ornitofaunasına
kayıtlı kuş türlerinin yaklaşık % 43’ini oluşturmaktadır .
 Saptanan 180 kuş türünden
 100 tanesi (yaklaşık % 52) Non-Passeres (ötücü olmayan);
93 tanesi ise (yaklaşık % 48) Passeres (ötücü kuşlar)
grubuna aittir.
 Bu durum alandaki habitat çeşitliliğinin ve kalitesinin her iki
kuş grubu için de elverişli olduğunu göstermektedir.
Acarlar Longozu Proje Alanı’nda Saptanan Kuşların
Ulusal ve Uluslar arası Kriterlere Göre Koruma
Statüleri
 Avrupa Kırmızı Liste (E.R.L.) kriterlerine göre nesli
tehlike altında olan ve ve/veya tehlike altına girebilecek
statüde olan 3 kuş türü aşagıda belirtilmiştir.
Tür adı
Bilimsel adı
Haliaeetus albicilla
Akkuyruk
LR/nt: Düşük riskte
Anguilla heliaca
Şah Kartal
VU C2a: Hasar görebilir
Branta ruficollis
Kızılgerdan Kaz
VU A2c: Hasar görebilir
Tehlike Kateorisi
 Bern Sözleşmesi kriterlerine göre;
 120 kuş türü Ek 2 (SPFS: Strickly Protected Fauna Species =
Kesinlikle Koruma Altına Alınması Gereken Türler),
 47 kuş türü Ek 3 (PFS: Protected Fauna Species = Koruma Altına
Alınması Gereken Türler) olmak üzere toplam 167 kuş türü BERN
SÖZLEŞMESİ’ne göre tehlike kategorisindedir.
 Acarlar Gölünü diğer göllerden ayıran en önemli özelliği sahip olduğu
longoz ormanıdır. Longozda Dişbudak, Kızılağaç ve Söğüt gibi ağaç
türleri bulunmakta ve bunlar orman kuş türlerinin barınması için son
derece uygundur. Bunun yanında gölün güney kısmının bir bölümü
saz, kamış ve çeşitli su bitkileriyle kaplıdır. Gölde sazan, yayın, yılan
balığı, kızılkanat türlerinin bulunması buraya gelen kuşlara besin
kaynağı sağlamaktadır.
Memeli Çeşitliliği
 Proje alanında yapılan çalışmalarla ilgili literatür
taramaları sonucunda Araştırma bölgesinde
bulunan memelilerden 5 ordo, 8 familyaya ait 9 tür
tespit edilmiştir.
 Daha detaylı ve günümüz teknolojileri kullanılarak
yapılacak çalışmalarla bu tür sayısının 9 dan daha
fazla olacağı tahmin edilmektedir. Proje alanından
kaydedilmiş olan memelilere ait tür listesi…
LATİNCE İSMİ
Erinaceus concolor Martin, 1838
Lepus europaeus Pallas, 1778
Sciurus vulgaris Linnaeus, 1758
TÜRKÇE İSMİ
LOKALİTESİ
Kirpi
Denizköy civarında Fidanlık
sahası içerisinde görülmüştür
Kır Tavşanı, Yabani
Tavşan
Denizköy civarında Fidanlık
sahası içerisinde görülmüştür
Avrupa Sincabı
Zonguldak köyü civarında
fidanlık ve
çevresinde görülmüştür
Su Sıçanı
Denizköy’de Longoz alanında
görülmüştür.
Canis aureus Linnaeus, 1758
Çakal
Camilitepe civarında civarında
sesi duyulmuştur
Vulpes vulpes (Linnaeus, 1758)
Tilki
Zonguldak köyü civarında
fidanlık ve
çevresinde görülmüştür
Mustela nivalis Linnaeus, 1766
Gelincik
Arvicola terrestris (Linnaeus, 1758)
Sus scrofa Linnaeus, 1758
Apodemus flavicollis (Melchior, 1834)
Taşlıgeçit civarında
görülmüştür
Yaban Domuzu
Camilitepe köylüleri olduğunu
belirtmektedirler.
Orman Faresi
Proje sahasının hemen hemen
tüm bölgelerinde orman içinde
görülmüştür
FLORA ÇEŞİTLİLİĞİ
 VEJETASYON
 Sucul vejetasyon
 Acarlar Longozu irili ufaklı çok sayıda gölcük, gölet ve su kanalları içi
dahil olmak üzere su birikintileri bulunmaktadır. Alanın büyük bir kısmı
ilkbaharda su altında kalmakta olup, yaz ortasına ve sonuna doğru bu
su birikintileri giderek daralmaktadır.
 Karasal vejetasyon
 Araştırma alanımızın çevresinde yoğun yerleşim alanlarının olması
nedeniyle antropojenik etkiler sonucu alanın doğal vejetasyonu
bozulmuş durumdadır. Genelde hayvan otlatılması sonucu hayvanların
yemediği türler baskın hale gelmiştir. Ayrıca tarım faaliyetleri de alanın
doğal vejetasyonunun değişmesinde etkili olmuştur.
 Acarlar Longozu ve çevresindeki suların çekilmesi sonucunda
Phragmites australis bitkileri baskın gelen türlerin başında gelmekte
olup, sucul vejetasyonda belirttiğimiz gibi saf topluluk halinde
değerlendirilebilir.
FLORA
 Bu zamana kadar yapılan literatür taraması
ve Acarlar Longozu ve çevresindeki arazi
çalışmaları ile 59 familyanın 265 cinsine ait
469 tür tespit edilmiştir. Bu türlerin 3’ü
endemiktir.
Bitkilerin Endemizm ve Tehlike Sınıfı Açısından
Alandaki Durumu

Acarlar Longozu ve çevresindeki yapılan araştırmalar
sonucunda alanda 467 taksonun 3’ü endemik olup
endemizm oranı % 1,21 ‘dir. Ayrıca alanda küresel ölçekte
tehdit altında olan 4 takson tespit edilmiştir. Bunlar;
Centaurea kilaea, Silene sangaria, Verbascum degenii ve
Galanthus plicatus ssp. byzantinus taksonlarıdır. Bunlardan
Galanthus plicatus ssp. byzantinus taksonu dışındakiler
endemiktir. Ayrıca yine alandan toplanan Trapa natans ve
Cydamen coum taksonları endemik olmayıp Avrupa
ölçeğinde tehlike altındaki türlerdir. Bunlar haricindeki
Jurinea kilaea, Leucojum aestivum, Nymphoides peltata
,Pancratium maritimum, Romulea columnae ssp. columnae
ve Trifolium suffocatum taksonları endemik olmayıp ulusal
ölçekte nadir olan türlerdir.
 Endemik ve Tehlike Kategorisinde Yer Alan Türler.
Bitki İsmi
Verbascum degenii Hal.
Centaurea kilaea Boiss.
Silene sangaria Coode&Cullen
Tehlike Kategorisi
CR
EN
VU
 Tabloda kullanılan kısaltmalar, CR: Çok Tehlikede, EN: Tehlikede,
VU:Zarar Görebilir
İzlemeye alınacak hedef türler
Çok tehlikede olanlar(CR)
 Verbascum degenii Hal.: Bu tür Scrophulariaceae familyasına ait iki
yıllık bir tür olup Türkiye Florasının 6. cildinde (sayfa 552) Degen
tarafından İstanbul Kilyos’dan toplanmıştır. Yani tipi Kilyos olup,
araştırma alanımızdan Üçoluk-Taşlıgeçit köyleri arasından
toplanmıştır.
 Tehlikede olan türler (EN)
 Centaurea kilaea Boiss.: Bu tür çok yıllık bir bitki olup, Türkiye
Florasının 5. cildinin 488. sayfasında yer almaktadır. Alan dışında
İstanbul ve Kırklareli illerinin sahil kumullaronda yetişmektedir. Gerek
turizm gerekse kumulların tahribatı nedeniyle bu türün korunması
gerekmektedir.
 Zarar görebilir (VU)
 Silene sangaria Coode & Cullen:.Caryophyllaceae familyasına ait
bu tür tip lokalitesine yakın bir bölgeden toplanmıştır. Türkiye
Florasının 2. cildinin 209. sayfasında Davis ve Coode tarafından
Karasu’dan toplanan bu tür tarafımızdan Üçoluk-Taşlıgeçit köyleri
arasından toplanmıştır.
ÖNEMLI BİTKİ VE KUŞ ALANLARI (ÖBA ve ÖKA)
 Acarlar Longoz alanının tümü önemli bitki alanı olarak
değerlendirilebilir.
 Çünkü alanı karekterize eden Longoz ormanı ve sucul bitkiler hakim
durumdadır. Bunların içinde bulunan bazı endemik türler 2 lokaltede
bulunmasına rağmen tüm koruma alanı sahip olduğu subasar orman
ekosistemi özelliğin ve bitki çeşitliliğinden dolayı önemlidir. Ancak
yapılan arazi çalışmaları sonucunda 10 tane önemli bitki alanı (ÖBA)
tespit edilmiştir. Bu haritadaki önemli bitki alanları endemik türler göz
önüne alınarak hazırlanmıştır.
 Sucul ekosistemler açısından bakıldığında; Longoz alanı ve Okçu dere
uygun ve düzenli bir yönetim sergilediğinde bölge halkının hayvansal
protein ihtiyacının büyük bir kısmını karşılayabilecek durumdadır. Ancak
ulaşımın ve avcılık yapmanın kolay olması nedeniyle balık potansiyeli
bakımından dikkate alınmalı bu sebeptende longoz ve okçu dere önemli
sulak alanlar arasındadır.
 Ayrıca yapılan saha çalışmaları alanın özellikle su kuşları ve yırtıcı kuşlar için
oldukça önemli bir sulak alan olduğunu göstermektedir. Bu kuş grupları için
özellikle Longoz alanı oldukça önemlidir. Alanda literatür verileri de göz önüne
alındığında 50 tür su kuşu açısından, 5 yırtıcı kuş türü tarafından beslenme
barınma ve üreme alanı olarak tercih edilmektedir.
 Ayrıca orman ekosistemi ile sulak alan türleri açısından bir cazibe merkezi
olmasına neden olanların çok yakın konumda olması kuş türü zenginliğini
arttırmış Avrupa’dan gelen ve göç sırasında geçiş yapan kuş türleri için hem bir
“ekolojik kor alan ”hem de “ekolojik bir koridor” olarak kullanılmaktadır. Bu
sebeplerden alanın tamamı Önemli Kuş Alanı (ÖKA) olduğu görülmektedir.
 Acarlar Longoz alanı ekolojik ve faunistik açıdan mutlaka korunmalı, avlanmanın
önüne geçilmeli, kirletici unsurlardan arındırılmalı ve Milli park statüsüne alınması
gerekmektedir. Bu şekilde yapılacak çalışmalarla gölün sahip olduğu avifaunistik
zenginlik kısa zamanda çok fazla artacak ve yakın gelecekte Uluslar arası öneme
sahip sulak alanlar arasına girebilecek kriterler ulaşacaktır.
 Bunların dışında alan içinde yer alan Tarımsal topluluklar, Sucul ekosistem, Kumul
ekosistem, Subasar (longoz) orman ekosistemi, Orman ekosisteminin korunması
ve kontrolü biyolojik çeşitliliğin devamı bakımından oldukça önemlidir. Bu
sebepten de alanın tamamının korunması önerilmektedir.
ÇEVRE SORUNLARI
 Halkın Göl Hakkındaki Bilinçsiz Düşüncesi: Yöre halkı
ile yapılan görüşmelerde genellikle sahanın göl olmadığı ile
ilgili yorumlara rastlanmaktadır. Sahanın bataklıktan başka
bir şey olmadığını ve en kısa sürede kurutulup tarım arazisi
olarak kendilerine dönmesi beklemektedirler.
 Tarım Alanı: Acarlar gölünün çok sayıda köyle sınırı olması
ve göle girişin birçok kesimden yapılabilmesi göl alanının
korunması üzerindeki en büyük engellerdendir. Bugün
baktığımızda sahanın büyük bir kesiminin tarım arazisi
olarak kullanıldığı görülmektedir.
 Aşırı gübre ve kimyasal ilaçların kullanılması: Ekonomik
gelir düzeyi yüksek olmayan köylü zirai ilaçlamayı çok fazla
uygulayamasa da, toprakta zaman zaman oluşan kurtlar
için ilaçlama yapılmaktadır. Her ne kadar azda kullanılsa,
bu ilaçlar çeşitli yollarla göle karışmaktadır.
 Göl Soğanı Ticareti: Acarlar gölünde doğal bir yetişme ortamı bulunan
ve halkın göl soğanı adı verdiği latince karşılığı Leucojum aestivum olan
bir soğan türü bulunmaktadır. Nemli çayırlık ve bataklık alanları yetişme
ortamı olarak kabul eden bu bitki türü, ülkemizde Samsun, Beyşehir
gölü çevresi ve Trakya’da yetişmektedir. Bu açıdan Bulgaristan’a yakın
oluşundan Acarlar gölü ve yakın çevresi, bu sulak alan bitkisinin ihracatı
için son dönemde tercih edilmektedir.
 Ayrıca yurt dışına süs bitkisi olarak da gönderilmektedir. Acarlar
gölünün havzasında dikkat çeken ve önemli boyutlara ulaşan çevre
sorunu, arazi açmak ve yakacak temini için kaçak ağaç kesimlerinin
yapılıyor olmasıdır.
 Bilinçsiz Ağaç Kesimi: Göl alanı çevresinde ağaç kesimi, kurutma ve
kumul istilası gibi beşeri ve doğal etkenlere bağlı olarak gölden
kazanılan alanlar mısır tarlalarına, fındıklık ve kavaklıklara
dönüştürülmüştür.
 Civardaki Tavuk Çiftlikleri: Göl çevresinde yer alan tavuk çiftlikleri
atıklarının göle ulaşması sulak alanın kirlenmesine neden olmaktadır.
Çünkü bu çiftliklerin arıtma tesisleri bulunmamaktadır. Gölle bir
bağlantısı olmadığından herhangi bir tehlike arz etmemektedir. Tavuk
çiftliklerin asıl yoğun olduğu alan ise Kaynarca ilçesidir. Büyükyanık,
Turnalı ve Birlik köylerinde toplam 77 tane tavuk çiftliği bulunmaktadır.
Bunların yarıdan azı göle yakın kesimlerde yer almaktadır. Av
yasaklarına ve mevsimlerine uyulmadan yapılan kaçak ve aşırı
avlanma, kuluçka dönemlerinde kuş yumurtalarının toplanması da
ekosistemin önemli üyeleri olan yaban kuşlarının barınma ve üreme
faaliyetlerini olumsuz yönde etkilemektedir.
 Kumul Etkisi: Sahayı kuzey kenarı boyunca sınırlayan kumul alanları
ise insanın müdahalesiyle aktifleşmekte, kuzey sektörlü hâkim
rüzgârların etkisinde güneye yani göl alanına doğru hareketi sulak
alanı ve bitki türlerini kurutma tehlikesini taşımaktadır.
 Aşırı Yerleşimin Etkisi: Göl havzası içinde bulunan köy
yerleşmelerinden kaynaklanan evsel atık sular, fosseptik
çukurlarından, ahır ve ağıllardan sızan pis sular, yüzeysel ya da yer
altı suları yoluyla göle karışmaktadır. Bunun yanı sıra, su toplama
havzası Kaynarca ilçe merkezine kadar uzanan Kaynarca (Yırtmaç)
deresi de kendisine deşarj edilen benzeri kirlilik yüklerini göle
getirmektedir.
 Su Kirliliği: Acarlar gölünde karşı karşıya kalınan diğer bir felaket
ise su kirliliğidir. Bu özellikle bir gidegenle bağlı olduğu Sakarya
nehrinden, şiddetli taşkın zamanlarında su kaçışları olduğu
bilinmektedir.
 Yukarıda belirtmiş olduğumuz sorunların ortadan kaldırılması için,
yöreyi iyi bilen, konulara hakim ve Acarlar Longozu ve çevresindeki
halkla iyi etkileşim kurabilen iyi bir ekoloji ve sosyoloji uzmanı
tarafından etkili bir çevre eğitiminin verilmesi sorunların
çözümlenmesinde faydalı olacağı kanısındayız.
TÜR VE EKOSISTEMLERE YÖNELİK TEHDİTLER
VE KURUMA HEDEFLERİ
Tablo 7. Acarlar Longozu ilgi belirlenen ana hedefler ve uygulama hedefleri
Amaç: Acarlar Longozu ve ekosisteminin ekolojik karakterini korumak ve iyileştirmek
Ana Hedef
Koruma Hedefi
1. Acarlar Longozu alanındaki
biyolojik çeşitliliğin korunması
1.1. Tarım alanlarının ilerlemesiyle tehdit edilen habitatlarının korunması
ve artırılması
1.2. Birçok kuşun üreme alanı olan Acarlar Gölü’ne özgü Göl Soğanı
yataklarının habitat özelliklerinin ve mevcut alanının korunması
1.3. Gölü çevreleyen ve önemli bir üreme alanı olan kamış ve ağaçlık
alanların korunması
1.4. Göldeki biyolojik çeşitliliğin garantisi olan doğal su miktarının
mevcut şekliyle korunması
2. Acarlar Longozu su kalitesinin kimyasal
ve fiziksel olarak iyileştirilmesi
2.1. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği kararlarının uygulanmasının
sağlanması
2.2. Evsel ve Endüstriyel atıklar için arıtma alternatiflerinin geliş tirilmesi
ve uygulamanın çevre yönetimi araçlarıyla (yasal, ekonomik, eğitici)
desteklenmesi
2.3. Göl hacmini ve alanını küçülten katı madde girişinin azaltılması
2.4. Göl havzasında bulunan tarım arazilerinden dönen ve sulama suyuyla
göle ulaşan kirlilik yükünün azaltılması
Tablo 9. Acarlar Longozu ekosisteminin baskı unsurları ve baskı unsuru profilleri
Baskı Unsuru
Askıda Katı Maddeler
Baskı Unsuru Profili
Etkiler
Kaynaklar
Göstergeler
Kimyasal Maddeler
Besi Maddeleri
Avlanma Baskısı
Bulanıklık, şeffaflıkta azalma, balıklar ve su bitkileri için
istenmeyen şartlar, balık yumurtlama alanları üzerinde çeşitli
etkiler
Erozyon, tarımsal arazi kullanımı, kum ve taş ocakları,
tarımsal amaçlı su çekilmesi, Okçu dereden akışında
salınımlar
? Bulanıklık artışı
? Su geçirimliliğinde azalma
Etkiler
Kaynaklar
Göstergeler
Su kalitesinde bozulma, balık ve kuş ölümleri
Endüstriyel deşarjlar, tarımsal gübrelerin göle taşınması
? Bölgesel balık ölümleri
? Yüksek Kimyasal ve Biyolojik Oksijen İhtiyacı seviyeleri
? Düşük çözünmüş oksijen seviyeleri
Etkiler
Üretkenlik, ötrofik koşullar, su bitkisi büyümesinin art- ması,
oksijen seviyesinin düşmesi
Evsel atıklar, tarımsal faaliyetlerde pestisit kullanımı
? Bitki üretkenliği ve makroalgal büyümeler
? Göldeki ötrofikasyon seviyesinde artış üzerindeki fosfor yükü
Kaynaklar
Göstergeler
Etkiler
Kaynaklar
Su ürünleri miktarında azalma ve balık türlerinin küçülmesi
Aşırı ve yasal olmayan avlanma
Tehditin habitat, ekosistem canlı topluluklarını Etkileri
Baskı
Unsurları
Deltadaki
habitatlar
Besi Maddeleri
Kimyasal
Maddeler
Askıda Katı
Maddeler
Avlanma
Baskısı
Kuş
Çeşitliliği
Su Kalitesi Bitki Örtüsü
Çeşitliliği
Göl
Trofik
Seviyesi
Göl
Soağanı
yatakları
Dinamik
Su
Seviyesi
Balık
Çeşitliliği
1
1
2
3
3
0
0
1
1
1
3
2
2
0
0
3
1
1
2
1
2
1
3
3
2
0
0
0
0
3
0
3
Her hücre bir baskı unsurunun bir uç nokta üzerindeki etkisini göstermektedir.
0: Etkisiz 1: Az Etkili
2: Etkili 3: Çok Etkili
EKOLOJİK BÖLGELEME
 Proje alanında hedef tür veya türlerin populasyonu ile nesli tehlike altıda
olan türlerin yaşama alanları açısından bakıldığında; böcek türlerinden
Cerambyx cerdo ve Lycaena dispar türlerinin yaşam alanları olan orman
ekosistemleri kontrol altında tutulmalıdır. Longoz ve Okçu derede yayılış
gösteren Göl Sağanı, balık ve kurbağa türlerinin bulunduğu sucul
ekosisteminler düzenli olarak kontrol edilmelidir. Acarlar Gölünü diğer
lagün güllerden ayıran en önemli özelliği sahip olduğu longoz ormanıdır.
Dişbudak, kızılağaç ve söğüt türlerinin oluşturduğu ağaçlık alanlar, orman
kuş türlerinin barınması için son derece uygundur. Bu kuşların beslenme,
barınma ve üreme alanları olan sulak alanlar ve orman ekosistemlerinin
korunması gereklidir.
 Acarlar Longozu ve çevresindeki çalışmalarda tespit edilen 59 familya ait
469 bitki türünden 3 tanesi endemiktir. Yer yer açık sazlı bataklık
topluluklarına geçiş yapan ve içine girmenin hemen hemen olanaksız
olduğu bu ormanlarda Hottonia palustris (Türkiye'de yalnız burada
bulunur), Leucojum aestivum ve Thelypteris palustris gibi nadir bitki
popülasyonları da kayıtlıdır. Acarlar Gölü, İğneada Longozu'ndan sonra
Türkiye'deki en büyük ikinci subasar ormanıdır. Bu bitkilerin sahip oldukları
bütün ekosistemlerin korunması gereklidir
 Alandaki ekosistemler ve bunlar içinde yaşayan türler açısından
bakıldığında; Tarımsal topluluklar, Sucul ekosistemler, Kumul
ekosistemler, Subasar (longoz) orman ekosistemleri ve Orman
ekosistemleri sürekli kontrol altında tutulmalıdır. Bu ekosistemler birbirler
ile bağlantılı olarak açık bir sistem içinde birbirini etkilemektedir. Örneğin
Subasar orman ekosisteminden tarım alanlarına sulama amaçlı su
çekilmesi göl alanında hem su seviyesinin düşmesine hemde tarım
topluluklarının genişlemesine neden olmaktadır. Bu sebepten de
bölgenin bütün ekosistemleri kontrol altında tutulmalıdır.
 1998 yılında Acarlar Longozu I.derece Doğal Sit Alanı olarak koruma
altına alınmıştır. Ancak bölgenin Sakarya Merkezine uzak olması alanın
bir çok yerinin mülkiyet hakkının alan içindeki köylere ait olması bu
durumu güçleştirmektedir. Acarlar Longozundaki mülkiyet hakkının
yeniden belirlenmesi gerekmekte, tarım alanlarının kullanımına kısıtlama
getirilmeli ve yeni tarım alanı açılması önlenmelidir.
 Bu sebeplerden bölgesel zonlama çalışmalarında
alanın korunması için alana giriş kısmi olarak
sınırlandırılarak korunmalı, orman ekosisteminden
ağaç kesilmesine, sucul ekosistemlerden Göl
Soğanı toplanmasına, özelliklede sucul ekosistemin
devamı için bölgede açılan drenaj kanalları
kapattırılmalı ve kesinliklede yenilerin açılmasına
izin verilmemelidir
ACARLAR GÖLÜ VE YAKIN ÇEVRESİNİN KORUNMASI,
PLANLANMASI, YÖNETİMİ VE AYRINTILI ÇALIŞILMASI
GEREKEN KONULAR
 Özelliklerine bağlı olarak sahada birincil hedefler ve ikincil hedefler
olarak iki ayrı değerlendirmeye gidebilir.
 Birincil hedefleri değerlendirirken ilk önceliğinin Acarlar gölü ve yakın
çevresinin biyolojik çeşitliliğinin korunması olmaktadır. Bundan sonra ise
şu anda sahadaki mevcut kullanımın iyileştirilmesi, göl alanındaki her
türlü tahribatın durdurulması gelmektedir.
 Tüm bunların gerçekleşebilmesi için yerel halkının mutlaka bu bilince
eriştirilmesi ve onlara alternatif geçim kaynaklarının yaratılması
gerekmektedir. Bu anlamda öncelikli olarak ülkemizde yoğun nüfus
potansiyeline yakın olması sebebiyle eko-turizm’in geliştirilmesi
düşünülebilir. Sahanın doğal kimliğini koruyan ve geliştiren ayrıca yerel
halkın ihtiyaçlarına cevap veren, onları turizmle kaynaştıran bir turizm
çeşidi olan eko–turizmin gelişmesi sağlanabilir.
 Proje sahasında uygun görülen ikincil hedefler ise birincil hedeflerin
uygulanmasının yanı sıra bu sahaya önemine uygun yeni bir statü
kazandırılmalıdır. Bu kolay olabilecek bir durum olmasa da, gerek
ulusal gerekse uluslararası ilgi, sahada ekolojik dengenin istikrarını
sağlayabilecektir. Bu yeni statülerden biri, sahanın Ramsar
Sözleşmesine dâhil edilmesi için çalışmalar yapılmasıdır.
 Bir sulak alan olan Acarlar gölünün biyolojik çeşitliliği ortaya çıkarılarak
bir Ramsar alanı olarak kabul edilmesi sahanın ekolojik geleceği için
çok büyük önem taşımaktadır.
 Bitki ve hayvan türlerinin korunması, insana az sayıda bilinen fakat
çoğu bilinmeyen ilişkilerle bağlıdır. İnsan için ekonomik kaynak
olmayan bazı türler, ekosistem için önemli işlevlere sahip olabilir. Bu
yüzden ekolojik dengesi bozulmuş bir ekosistem, türlerin karşılıklı
etkileşimi üzerinde olumsuz etki yapmaktadır (Kışlalıoğlu – Berkes,
1987).
 Sahanın ekolojik dinamizmi çok iyi gözlemlenmeli ve değerlendirilmelidir
ki; degradasyon aşamaları tespit edilebilsin ve önlemler alınabilsin.
Çünkü bu sahanın zengin biyolojik çeşitliliği çok önemlidir. Sahadaki
biyoçeşitlilik içindeki doğal sistem bozulmadan, sürdürülebilir kalkınma
ve sürdürülebilir yaşama ilkelerine uygun olarak araştırılıp, korunmalıdır.
Sahanın günden güne degradasyonlar sonucu ekolojik dengesi
bozulmaktadır.
 Acarlar gölü ve çevresine ait olan ekolojik potansiyel gelecek nesillere
aktarılması gereken önemli bir coğrafi mirastır. Sahanın korumakullanım dengesi içinde, “geliştirerek kullanım” süreci olan sürdürülebilir
kullanım ilkelerine bağlı bir planlamasının tamamlanması ve daha sonra
bu planın uygulanması gerekmektedir.
Acarlar Longuzunda yapılan hızlı ekolojik çalışmalardan sonra
alanın gelecek zamanda durumunun takip edilmesi için şu konular
çalışılmalıdır. Bunlar;

Askıdaki partikül değerleri ölçümleri 6 aylık periyotlarla tekrarlanmalıdır.

Avlanma baskısı 6 aylık periyotlarla ölçülerek; Böcek, Balık ve Kuş çeşitliliği izlenmeli.

Baskı unsurlarına bağlı olarak değişen bitki örtüsü çeşitliğinin izlenmesi.

Habitat ve kullanılan alanların izlemesi

Vejetasyon yapısının izlemesi

Su seviyesi debi ölçümleri yapılamalı

Yöreyi iyi bilen, konulara hakim ve Acarlar Longozu ve çevresindeki halkla iyi etkileşim
kurabilen iyi bir ekoloji ve sosyoloji uzmanı tarafından etkili bir çevre eğitiminin
verilmelidir.

Bundan sonra Acarlar gölü ve yakın çevresi için atılması gereken adım, sahada daha
kapsamlı ve etkin olabilecek uluslararası statülerin kazandırılmasıdır