Transcript Bileşiklerinin

Bazı Önemli Konsantre Ve Rafine Bor
Bileşiklerinin Kullanım Alanları
Bor’un Kullanım Alanları
Bor Elementi
Bor, periyodik tabloda B simgesi ile
gösterilen,
atom
numarası
5,
atom
kütlesi 10, 81 g/ mol olan yarı metal özelliğe
sahip bir elementtir. Bor tabiatta serbest
halde
bulunmaz.
Bor,
yeryüzünde
toprak,
kayalar ve suda yaygın olarak
bulunan bir elementtir. Doğada yaklaşık 230
çeşit bor minerali olduğu bilinmektedir.
Çeşitli metal veya ametal elementlerle
yaptığı
bileşiklerin
gösterdiği
farklı
özellikler, endüstride birçok bor bileşiğinin
kullanılmasına olanak sağlamaktadır. Bor,
bileşiklerinde metal dışı bileşikler gibi
davranır, ancak, farklı olarak saf bor, karbon
gibi elektriği iletir. Kristalize bor, görünüm ve
optik özellikleri açısından elmasa benzer ve
hemen hemen elmas kadar serttir.
Bor, yerkabuğunda yaygın olarak bulunan 51.
elementtir. Bor elementinin kimyasal özellikleri
morfolojisine ve tane büyüklüğüne bağlıdır.
Mikron ebadındaki amorf bor kolaylıkla ve
bazen şiddetli olarak reaksiyona girerken
kristalin bor kolay reaksiyon vermez. Bor
yüksek sıcaklıkta su ile reaksiyona girerek
borik asit ve bazı diğer ürünleri oluşturur.
Mineral asitleri ile reaksiyonu, konsantrasyona
ve sıcaklığa bağlı olarak yavaş veya patlayıcı
olabilir ve ana ürün olarak borik asit oluşur. Bor
ürünleri uzay ve hava araçları, nükleer
uygulamalar, askeri araçlar, yakıtlar, elektronik
ve iletişim sektörü, tarım, cam sanayi, kimya ve
deterjan
sektörü,
seramik
ve
polimerik
malzemeler, nanoteknolojiler, otomotiv ve enerji
sektörü, metalurji ve inşaat gibi 500’e yakın
alanda kullanılmaktadır. Ancak tüketilen bor
ürünlerinin %80’e yakını cam, seramik-frit, tarım
ve deterjan sektörlerinde yoğunlaşmıştır.
Bor Bileşiklerinin Kullanım Alanları
Ürün
Kalsiyum Bor
Cevheri (Kolemanit)
Sodyum Bor Cevherleri
(Üleksit ve Probertit)
Tinkal
Borik Asit
Susuz Boraks
Sodyum Perborat
Disodyum Metaborat
Sodyum Pentaborat
Rafine Boraks Dekahidrat
Boraks (Tinkal)
Kernit (Rasorit)
Kristal bor, önemli ölçüde hafiftir, serttir,
çizilmeye karşı
mukavemetlidir ve, ısıya
karşı kararlıdır. Bor kırmızı ötesi ışığın bazı
dalga boylarına karşı saydamdır ve oda
sıcaklığında zayıf elektrik iletkenliğine
sahiptir.
Yüksek
sıcaklıkta
iyi
bir
iletkendir.
Kristal bor kimyasal olarak
inerttir.
Bor’ u saf olarak elde etmek
zordur. Bor
yanıcıdır, fakat tutuşma
sıcaklığı yüksektir. Buna ilaveten yanma
sonucunda kolaylıkla aktarılabilecek katı
ürün vermesi ve çevreyi kirletecek emisyon
açığa çıkarmaması gibi bir özelliğe sahip
olduğundan dolayı katı yakıt hücresi olarak
kullanılmaktadır.
Rafine Boraks Pentahidrat
Disodyum Oktaborat
Tetrahidrat
Türkiye’de Bor
1850’li yılların başında İstanbul Bebek’te
mermer işi yapan Polonya’lı mülteci Henri
Groppler ile ortağı fransız mühendis Camille
Desmazures alçı taşından yapıldığı sanılan
heykellerden yola çıkarak Türkiye’ de boraks
aramaya başlarlar. Çalışmaları sonucunda
Balıkesir ili Susurluk ilçesi yakınlarındaki
Sultançayırı mevkiinde “PANDERMİT” adı
verilen bir bor minerali türünü bulurlar. Bu
mevki 13 ve 14. Yüzyıllarda romalılar
tarafından işletilmiştir. Araştırmacı ortaklar
1856 yılında bu pandermitin işletilmesi için
Sultandan 37 dönüm arazi üzerine “alçıtaşı”
madeni çıkarmak üzere 20 sene süreli
işletme izni alırlar. Bor Osmanlı döneminde
yabancı firmalar tarafından “ALÇITAŞI”
olarak işletilmiştir.
Bugün için bu görev 1983 yılında çıkartılan
2840 sayılı Devletçe işletilecek madenler
kapsamında Eti Maden İşletmeleri Genel
Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.
Tekstil kalite cam elyafı, bor
alaşımları, metalurjik curuf yapıcı,
nükleer atık depolama
Yalıtım cam elyafı,
borosilikat camlar, gübre
Rafine borların üretimi (deka-penta),
sodyum perborat, susuz boraks,
disodyum oktaborat, pentaborat,
metaborat,
Antiseptikler, bor alaşımları, nükleer
uygulamalar, yangın geciktiriciler,
naylon, fotoğrafcılık, tekstil, gübre,
katalistler, cam, cam elyaf, emaye,
sır, antiseptikler, kozmetik
Gübreler, cam elyaf, cam, metalurjik
curuf yapıcı, emaye- sır, yangın
geciktirici, kaynak-lehimcilik,
Deterjan ve beyazlatıcılar, tekstil,
dezenfektan ve bazı diş macunları
Yapıştırıcı, deterjanlar, zirai ilaçlama,
fotoğrafcılık, tekstil
Yangın geciktiriciler, gübreler
Yapıştırıcılar
Çimento, ilaç ve kozmetikleri,
korozyon önleyici, böcek ve mantar
zehirleri, elektrolitik rafinasyon,
gübreler, yangın geciktiriciler, cam,
cam elyafı, böcek ve bitki öldürücü,
deri ve tekstil
Yangın söndürücüler, gübreler , tarım
ilaçları ve ağaç koruyucular
Bazı Özel Bor Kimyasalları İçin Kullanım Alanları
Ürün
Amorf Bor
Ticari Öneme Sahip Başlıca Bor Mineralleri
Boraks
kristali
Kullanım Alanları
Kernit
Na2B407.5H2O
Tinkal
Na2B407.10H2O
Probertit
NaCaB509.5H2O
Üleksit
NaCaB509.8H2O
Kolemanit
Meyerhofferit
İnyoit
Pandermit
İnderit
Hidroborasit
Borasit
Aşarit
Datolit
Sassolit (doğal borik asit)
KAYNAKLAR
www.etimaden.gov.tr
www.boren.gov.tr
Ca2B6O11.5H2O
Ca2B6O11.7H2O
Ca2B6O11. 13H2O
Ca4B10O19.7H2O
Mg2B6O11.15H2O
CaMgB6O11.6H2O
Mg3B7O13Cl
Mg2B2O5.H2O
Ca2B2Si2O9.H2O
B(OH)3
Askeri Piroteknik
Kristalin Bor
Nükleer Silahlar ve Nükleer Güç
Reaktörlerinde Muhafaza
Bor Flamentleri
Havacılık için Kompozitler, Spor
malzemeleri için Kompozitler
Bor Halidleri(tuzları)
Na2B407.4H2O
Tinkalkonit
Kullanım Alanları
Özel Sodyum Boratlar
Fluoborik Asit
Trimetil Borat
Sodyum Bor Hidrürler
(Sodyum Borohidrat)
Bor Esterleri
İlaç Sanayii, Katalistler, Elektronik
Parçalar, Bor Flamentleri ve Fiber
Optikler
Fotoğrafçılık Kimyasalları,
Yapıştırıcılar, Tekstil “Finishing”
Bileşikleri, Deterjan ve Temizlik
Malzemeleri, Yangın Geciktiricileri,
Gübreler ve Zırai Araçlar
Kaplama Solüsyonları, Fluoborat Tuzlar,
Sodyum Bor Hidrürler
Sodyum Bor Hidrürler
Özel Kimyasalları Saflaştırma, Kağıt
Hamurunu Beyazlaştırma, Metal
Yüzeylerin Temizlenmesi
Polimerizasyon Reaksiyonları için
Katalist, Polimer Stabilizatörleri,
Yangın Geciktiricileri
Bor mineralleri; bünyelerinde değişik oranlarda bor oksit
(B2O3) içeren mineraller olup; ülkemizde yaygın olarak
bulunan bor mineralleri; tinkal, kolemanit ve üleksit'dir.
Dünya kolemanit rezervinin tamamına yakını ülkemizde
bulunmaktadır. Dünyadaki önemli bor yatakları Türkiye,
ABD ve Rusya’da yer almaktadır. Dünya toplam bor
rezervi sıralamasında Türkiye %72’lik pay ile ilk
sıradadır. Dünyadaki en önemli bor üreticileri; Eti Maden
İşletmeleri Genel Müdürlüğü (Türkiye) ve Rio Tinto
(ABD)’dur. Bu iki kuruluş dünya bor üretiminin yaklaşık
%70’ini gerçekleştirmektedir.