Transcript Орындағандар: Мерсейіт Дана Сапарбекова Айжан Казиева Арайлым Абдулла Жұлдыз Қабылдаған: Бейсеев Алмас Оспанович Таулы өлкелерге қарағанда жазықты өңірлерде эндоморфогенез процесі баяу өтеді.

Орындағандар: Мерсейіт Дана
Сапарбекова Айжан
Казиева Арайлым
Абдулла Жұлдыз
Қабылдаған: Бейсеев Алмас Оспанович
Таулы өлкелерге қарағанда жазықты
өңірлерде эндоморфогенез процесі баяу
өтеді. Орогендік аудандардан қарағанда
жазықты платформаларда жер
қыртысының тектоникалық қозғалыс
градиенті 10 есе және одан да аз болады.
Бұнда бір қозғалыстың – жай майысу
немесе баяу көтерілу – уақытымен
ауысуы мүмкін.
Жер бетіндегі ең ірі жазықтар
Крупные равнины
Материк
Евразия
Восточно-Европейская, Западно-Сибирская,
Прикаспийская, Среднесибирское
плоскогорье, Туранская, ВосточноКитайская, Индо-Гангская
Африка
Восточно-Африканское плоскогорье
Южная Америка Амазонская низменность, Гвианское
плоскогорье, Бразильское плоскогорье, ЛаПлатская низменность
Северная
Америка
Миссисипская, Примексиканская,
Приатланти-ческая, Центральные, Великие
Іргетас (фундамент (цоколь)
Шөгінді қабықша
Плато: 1 — структурное; 2 — вулканическое; 3 — денудационное.
Құрылымдық жазықтар тауды үгілуі н/де түзіледі.
Тау алды жазық
Іргетастың бетіне шығып тұрған
бөліктерін қалқан деп атайды.
Платформаның іргетасы шөгінді
қабықшамен толық жабылған
территорияларын – плита деп атайды.
Платформаның шөгінді қабықшасының
қалыңдығы әдетте 3-5 км, тек кейбір ұзақ
уақыт бойы дамыған ойпаттарда 8-10,
тіпті 20 км-ге дейін өседі (орта Каспий
маңы ойпатының бөлігі).
Тектоникалық циклдің бірінші кезеңінде
платформалар төмен ойысуы болады,
соның нәтижесінде платформаның
шөгінді қабықшасының негізін қалайтын
лагунды-ноконтинентальдық,
базальттық формациялы платформа,
алғашында теңіздік трансгрессивті
формация, кейін карбонатты формация
жинақталады.
Циклдің екінші бөлігіне өткенде
тектоникалық қозғалыстардың бағыты
өзгереді. Теңіздің кейін шегінуі мен обмеление
және : аридті климат жағдайында –
эвапоритово-қызыл түсті формация
(мелководно-морские и континентальные
лагунные пески, глины с прослоями мергелей,
известняки-ракушечники, гипсы, соли), ал
гумидті облыстарда – сұр түсті саз,
құмады, көмір пласттары мен әктастардан
тұратын мүгедекті көміртектес формация.
Рельефтің құрылымы
Рельефте шеткі тігістері әдетте
аймақтық шегіну түрінде берілген;
Антиклизалар – әр түрлі жағдайдағы
бөлшектенген денудациялар мен
құрылымдық денудациялармен
салыстырмалы түрде көтерілген және
жиі баспалдақты көтеріңкі жазықтармен;
Рельефтің құрылымы
Қалқандары кристалдық жыныстардан
түзілген денудацияланған көтеріңкі
жазықтармен;
Ойыстар мен синеклизалар – аз
бөлшектенген, ойпатты аккумулятивтер
мен төменгі денудациялық –
аккумулятивті, сирек аласа
денудациялық пластты жазықтармен
берілген.
Синеклизаның эндоморфогенезі
Кей платформаларда
синеклизаның эндоморфогенезінде
негізінде литоморфттық пласт
аралық кірінділер мен дайкалар
түрінде көрінетін магмалық
процестер үлкен роль атқарады.
Платформаның негізгі дислокация түрі
Негізгі түрін авлокогенді
жүздеген километрлерге
созылатын салыстырмалы
түрде тактоникалық ойыстар,
параллельді жарылымды
тереңдікпен шектелген түрде
келеді.
Авлокогендердің қазіргі таңдағы көрінісі
Авлокогенде қазіргі таңда әр дайым
көріне бермейді және олар негізінде
жанама признактар арқылы бөлінеді:
Жергілікті рельефтің не ландшафттың
аномальді өзгерістері арқылы;
Тектоникалық қозғалыстардың
геоморфологиялық белгілері арқылы
(Днепров-Донецкті оыпат авлокоген )
Қазіргі рельефте
Негізінде өте жақсы көрінетін қазіргі
таңдағы тура және жанама түрдегі
активизацияланған жарылымдар;
Белсенді блоктар;
Ірі құрылымдық іргетастың бетінің
жазық емес және оларға тура сәйкес
шөгінді қабықшаның дислокациялары;
Тектоникалық кернеудің екінші түрі
Тангенцальді кернеулермен ерте
қатпарлы және қазіргі орогенді
зоналардың және жас
платформалардағы локальденген
ерте және екінші реттік
деформациялардың түріндегі тұзды
тектоникалар, т.б. бірінші реттік
тектоникалық қозғалыстармен
белгіленген.
Космотүсірілімдердің нәтижесі бойынша
Платформалық
жазықтарда каркасты
рельеф түзуші шеңберлі
жарылымдар кездеседі.
Шаруашылықта қолдануы
Падан ойпаты