Transcript TÜRK*YE*N*N ULUSLARARASI BA*ARI BEL*RLEME

Howard Gardner
Çoklu Zeka
(Multiple Intelligence)
Giriş
Akıl insanlığın uzun süredir üzerinde
cevabını aradığı konulardandır. İnsan
doğasıyla ilgili merakınızın bilimsel ve
sistematik olara çalışmasını en azından
antik Yunan Uygarlığına dayandırarak
Homeros ve Aristo gibi klasik felsefecilerle
başlayan bu çağlar boyu devam etmiştir.
Freud insan aklını bilinç-dışı analiz
edebilen bölmelere ayırarak aklın ruh gibi
soyut değil somut ve doğrudan etkileri
gözlenebilir bir olgu olduğunu
yaygınlaştırmıştır.
Bugün psikoloji bilimcileri büyük
çoğunlukla Freud’un fikirlerini geride
bırakmış, onun yöntemlerini sorgulayarak,
bilimsel, nedensel ve deneysel yöntemlere
verdikleri önemle çok farklı bir yöne
gitmişlerdir.
Sol Yarım Küre
Sağ elin denetlenmesi
Konuşma , ses, gramer
Düşünme ve mantığa dayalı
Analiz
Dakiklik
Matematiksel olgularda
yetenekli
Kısa süreli işitsel bellek
Otomatik tekrar sevme
Dinler, konuşur
Sağ Yarım Küre
Sol elin denetlenmesi
Tek sözcük anlam, ses
perdeleri
Sezgisel mantık yürütme
Bütünleşme
Görme, hayal, tasarım
Müzik, sanat yeteneği
Duyusal imge belleği
Yeniliği sevme
Bakar, yapar
Beynin Bölümleri Ve Fonksiyonları Nelerdir?
Beynin Bölümleri
Beyin 5 bölümden oluşur.Her bir bölüme lob denir.Sağ ve sol
olarakta ikiye ayrılır.Sağ ve sol beyin yarımları bir sinir ağı ile
birbirine bağlanır ve iletişim halindedir.
SAĞ VE SOL BEYNİN FONKSİYONLARI NELERDİR?
Beynin sağ tarafı,ritim,hayal kurma,renkler,boyut,hacim,müzik
gibi fonksiyonları icra eder.Sol tarafı konuşma,matematiksel
işlemler,diziler,sayılar ve analiz gibi konularda üstündür.
Sol taraf bilgileri mantıklı ve doğru bir şekilde işler.Sağ taraf ise
artistik tarafı oluşturur.Detaydan çok resmin bütünüyle ilgilenir
ve bilgiyi şekil ve hayal gücüyle algılar.
Bu bölümün başında sorduğumuz genel soruyu
daraltarak, insan beyni ne gibi işlevleri yanıtlıyor
sorusuna indirdiğimizde,
(1)Birey ve fiziksel çevre arasında etki-tepki
düzeneklerinin kurulması, sürdürülmesi;
(2) Toplumsal yaşam yolunda iletişim
olanaklarının geliştirilmesi, bunlara çeşitlilik
ve yoğunluk kazandırılması;
(3) Zekâ, düşünme, varsayım kurma ve kuram
geliştirme gibi üst düzeyde zihinsel
etkinliklerin gerçekleştirilmesi olduğu
sonucuna ulaşıyoruz.
BEYNİ OLUŞTURAN LOBLAR
BEYNİ OLUŞTURAN LOBLARIN FONKSİYONLARI
NELERDİR?
Beynin 5 ana bölümü
1)Frontal lob: Bilinçli düşünme ile görevlidir.Oluşan
hasara bağlı olarak hissiyat değişikliği ve düşünme
kabiliyeti bozulur.
2)Temporal lob: Ses ve kokunun algılanması aynı
zamanda da yüzler nekanlar gibi karmaşık
uyaranların işlenmesi bu bölüm tarafından sağlanır.
3)Parietal lop: Eşyaları kullanma becerisini ve duyu
organlarından gelen, uyaranların birleştirilmesini ve
yorumunu sağlar.
4)Occipital lob: Görme ile ilgili bilgilerin işlendiği
bölümdür.Zarar görmesi halinde görmede
bozukluk ve görülmeyen nesneler görülüyormuş
gibi algılanır.
5)Cerebellum: Dengenin sağlanması ve
hareketlerin koordinasyonu ile ilgilidir.Duyu
organlarından gelen bilgileri değerlendirir ve bu
bilgileri hareketle ilişkilendirir
.
İnsanda bulunan 100 trilyon hücrenin yaklaşık
100 milyarı beynimizdedir. Beyin vücudun
yaklaşık %2’si kadar bir ağırlığa sahiptir. Yeni
doğmuş bir insan yavrusunun beyni yaklaşık 350
gr. civarındadır. Yetişkin bir insan beyni ise
1000-1250 gr. kadardır. Beynin ağır olması ya
da sinir hücrelerinin, yani nöronların sayısının
fazla olması zeka bağlantısı değildir.
Her nöron dendirtler aracılığıyla komşu nöronların
aksanlarından gelen iktileri alır. Bu iktileri
kimyasal ve elektriksel işlemler yoluyla aksan
boyunca sinaps adı verilen boşluklara aktırır.
Sinaps oluşturmayan nöronların çoğu ölür.
Vücut ihtiyacının iki katı nöron üretir.
Daha sonra onların fazla büyümüşleri
orman seyrelten ormancı gibi, neuralları
budanır
Hayatın ilk yılında beyin hücrelerinin
sayısı azalır, ama beynin ağırlığı iki kat
artar. Çünkü nöronlar; işitilen, görülen,
dokunulan, koklanan, tadılan uyarıcılar
dendritlerin dallanmasını hızlandırır.
Böylece zeka gelişir.
Öğrenciler beyinlerini kullanmaları için
fırsatlarla karşı karşıya bırakılmazsa,
dendritleri uyarılmaz.
Neural dallanmayla, ağımızı geliştirmek
için sinir hücreleri arasındaki sinapsları
attırmak için öğrencilerimizde hipotetik
düşüncenin gelişmesine yardımcı
olmalıyız.
Günlük hayatta veya eğitim –öğretimde
karşılaşılan bir sorunu çözmek için olası
çözüm yolları geliştirip bunları belirli bir
düzene göre yapmayı sağlayan düşünme
sürecidir. “Eğer... ve ... olursa... olur.”
Şeklindeki cümle yapısıyla ifade edilebilir.
Niçin? Niçin değil? Gibi düşünme
stratejileriyle örnekler sorulabilir.
Örneğin “Kediniz sizden büyük olsaydı
nasıl olurdu? Niçin büyük değil? “
 “Altın sıvı bir madde olsaydı, günlük haytta
neler değişirdi? Niçin?”


Zeka gelişimini etkileyen faktörleri 4 ana başlıkta
toplayabiliriz.
a) Biyolojik Nitelikler: Doğum öncesi, sırası ve
sonrası etkiler.
b) Öz yaşam öyküsü: Ailesi ve arkadaşları
c) Tarihsel ve kültürel özgeçmiş : Yaşadığı
toplumun etkisi
d) Kristalleşen ve felce uğratan deneyimler:
Einstein’e babasının bir manyetik pusula hediye
etmesi uyuyan dehasını ortaya çıkarmıştır.
Mozart müzikle uğraşırken babası “gürültü yapma”
diye baska yapsaydı, o da felce uğramış bir çocuk
olmaz mıydı?
Birçok aile günümüzde, çocukların zeka
düzeyine oldukça meraklıdır. Elbette
yüksek bir zeka düzeyiyle şaşırmak
isterler. Belki de kendilerine bir kez daha
hayran olmak ve bunu ben yaptım deme
fırsatı bulacaklardır.
Oysa ki; yüksek IQ da düşük IQ da
sorun teşkil etmektedir.

ZEKÂ ve HOWARD GARDNER’IN ÇOKLU ZEKÂ
KURAMI
Zekâ, beynin öğrenme, anlama, soyut düşünme,
sebeplendirme, planlama, problem çözme gibi
zihinsel işlevlerine verilen isimdir. Kelime olarak
çok geniş anlamda kullanılsa da psikolojide,
psikologlar tarafından yaratıcılık, kişilik, karakter,
bilgi ve akıl gibi değişik kategorilere ayrılmıştır.
Yakın zamana kadar, endüstri toplumunun bir
gereği olarak “Matematik ve Fen Bilimleri”nin
üstünlüğü nedeniyle insan zekâsı bu standartlar
çerçevesinde ölçülmüş ve değerlendirilmiştir.
Böylece de matematik ve fen bilimleri üstünlük ve
seçkinlik ifadesi olmuştur.

ZEKÂ ve HOWARD GARDNER’IN ÇOKLU
ZEKÂ KURAMI

Harvard ve Boston Üniversitelerinde Psikoloji
Profesörü olan ünlü Psikolog Howard Gardner
bu tek zekâ tipine karşı çıkarak, insanların
daha başarılı olduğu değişik alanlar
bulunduğunu ve bu alanlarda zekâya dayalı
büyük beceriler gösterebildiğini ifade ederek
“Çoklu Zekâ” (Multiple Intelligence ) teorisini
ortaya atmıştır.
.
ÖĞRETMENLER BİRÇOK FARKLI YOLDAN ANLATMALI
Erken davranmak önemliyse, çocukların eğitiminde
çoklu zekayı dikkate almak gerekir. Eğitimde bu
kavramı nasıl kullanacağız?
Ben bu teoriyi yazarken, bilimsel bir bakış açısı ile yola
çıkmıştım. Eğitimci olarak değil. Ama şu an birçok ülkede
bu sistem eğitimde kullanılıyor. 25 yıl sonunda
vurgulamak istediğimi iki nokta var. Birincisi eğitimin
bireyselleşmesi, her öğrencinin üzerinde ayrı ayrı
yoğunlaşılması. Bu tabii ancak küçük gruplarda olabilir.
İkincisi, öğretmenlerin birşeyi birçok farklı yoldan
anlatması. Öğretmenler bir konuya farklı açılardan da
yaklaşmalılar ki daha çok çoucuğa ulaşsınlar. Bir uzman
bir konu hakkında birçok farklı türde düşünebilen insandır.
İyi öğretmen olmak da bir şeyi sadece tek yoldan
anlatmak değildir.
ZEKANI NASIL KULLANDIĞIN YAŞADIĞIN KÜLTÜRE
BAĞLI
“Kültür de zekayı etkiler” demişsiniz. O zaman
Türkiye’de zekamızı, yabancı insanlara göre daha
farklı mı kullanıyoruz?
Aslında herkes, hangi kültürden olursa olsun, aynı
zekaya sahip. Fakat bunu nasıl kullandığın, yaşadığın
kültüre bağlı. İki farklı ülkede yaşayıp, aynı şeyi istiyor
olabilirsin, ama bunlara farklı yerlerden ulaşmak
zorundasındır. Yani kültür zekanın kendini değil, ama
onu nasıl kullandığını etkiliyor. Mesela Bali’de
yaşayanların, dans etmek ve şarkı söylemek yeteneği
daha çok gelişmiştir muhtemelen; çünkü orada bu
yetenekler gerekli. Ama kuşkusuz hepimiz de dans
edip, şarkı söyleyebiliriz. Sadece bizim belki biraz daha
uzmanlaşmamız, biraz daha çaba sarfetmemiz gerekir
belki. Ama bir kültürün bazı zekalara sahip olup,
diğerlerinin olmadığı fikrini hiç sevmiyorum. Fazla da
mantıklı bulmuyorum.
Gardner’ın çoklu zeka kuramı 8 alanla
ifade edilmektedir.
Önemli olan çocuğun zeka alanını
belirleyip çocuğun bu alandan
yararlanarak kendini ifade etme şansı
bulmasıdır.
Sözel / Dilsel Zeka
Yaşına göre kelime hazinesi fazladır.
Sözel tartışmalarda başarılıdır.
Yazı yazmaktan, kitap okumaktan hoşlanır.

Çalışma şekli : Liste/ Tartışma/ Şiir/ Slogan
bulma / formüle etme...
Meslek: Öğretmen / Avukat / Komedyen /
Edebiyatçı ...
Mantıksal / Matematiksel Zeka
Matematiksel ve fen derslerinden hoşlanır.
Sebep –sonuç ilişkileri kurmayı sever.
Deney ve feni denemeler yapmaktan
hoşlanır.

Çalışma Şekli: Keşfet /Sor / Uygula /Keşfet /
Karşılatırma ...
Meslek: Bilim Adamı / Yargıç / Ekonomist /
Bilgisayar Programcısı...
Görsel ve Uzamsal Zeka
Renklere karşı duyarlı
Rüyalarını çok net ve ayrıntılarıyla hatırlar
Resim yapmayı ve boyamayı çok sever.

Çalışma şekli: Çizer / Poster Yapma / İnşa
Etme / Hayal Etme...
Meslek: Kaşif / Mimar/ Gezgin / Ressam /
Diktatör / Geometri Uzmanı...
Müzik / Ritmik Zeka
Şarkı sözlerini rahatlıkla hatırlar.
Ritmik konuşur.
Çalışırken müzik dinlemeyi sever.
Öğrendiği şarkıları paylaşmayı sever.

Çalışma şekli: Ritim Tutarak / Ayaklarını
Vurarak / Kaydederek / Besteleyerek...
Meslek: Söz yazarı / Kompozitor / Müzik
Öğretmeni / Besteci...
Bedensel / Kinestetik Zeka
Koşmayı, atlamayı sever.
Kıpır kıpırdır, yerinde duramaz
Merak ettiğini elleyerek incelemek ister.
El becerileri gelişmiştir.

Çalışma şekli: Deneme/ Parçalara Ayırma /
Modelini Yapma...
Meslek: Atlet / Dansçı / Koreograf /
Pandonimci...
Doğa Zekası
Hayvanlara karşı meraklıdır.
Bahçe, çiçek, toprak sever.
Doğa olaylarına karşı ilgilidir.

Çalışma Şekli: Sınıflandır / Kategorize et/
Seyahat et/ İzle...
Meslek: Biyolog / Ziraat Mühendisi /
Veteriner / Astronom...
Kişilerarası Zeka
Arkadaşlarıyla oynamaktan hoşlanır.
Organizasyon ve etkinliklerin vazgeçilmez
elemanıdır.
Çevresindekiler onunla rakradaşlık kurmak
isterler.

Çalışma şekli: Gözle / Tartış / Katıl / İşbirliği
Yap / Yardım Et / Empati Kur...
Meslek: İş Adamı / Organizatör / Politikacı /
Doktor / Danışman / Sosyolog...
İçsel Zeka
Bağımsız olmayı sever
Pek kimseye akıl danışmaz
Kendine saygısı yüksektir.
Yardım istemeden kendi başına ürünler
ortaya koyar.
Çalışma şekli: Dinle / Anla / Ölç / Eleştir /
İfade et / Hayal et...
Meslek: Araştırmacı / Şair / sanatçı /
Felsefeci / Kuramcı...

Tüm bu araştırmalar mutlu bireyleri
çoğaltmak, onların oluşturduğu mutlu bir
topluma kavuşmak için önemli
çalışmalardır.
Bu açıdan ele aldığımızda empatinin de
yeri, toplum yaşamımızda inkar edilemez
bir noktadadır.
“EMPATİ” kişinin bir diyalog sırasında
karşısındakinin duygu ve düşüncelerini
anlayabilmesini ve böylece duyarlı bir
yaklaşım içinde olmasını sağlayan bir
duygusal zeka becerisidir. Empati
becerisini kullanabilen kişiler bu anlamda,
iyi bir dinleyici olmalarının yanısıra,
karşıdaki kişinin dile getirmediği
duygularını da sezebilir, bakış açısını da
kavrayabilirler. Bu bakımdan empati
kişinin farklı olan ya da başka
kültürlerden gelen insanlarla iyi
geçinebilmesini sağlar
(Goleman 2003; Stein & Book,2003).
Beyin her geçen gün daha fazla
keşfedilerek geliştirilmeye ve kullanmaya
çalışmakta, IQ (intelligence quotient)’su,
etkinsel zekası gelişmiş insanlar, SQ
(spiritual Intelligence)’su gelişmiş ruhsal
dengeyi sağlamış bireyler ve EQ
(emotion quotient)’su duygusal zekası
gelişmiş, mutlu bireylerden oluşan bir
toplum dileklerimizle.
Kaynaklar





Gardner, Howard (1975) The Shattered Mind, New York: Knopf.
Gardner, Howard (2006) Changing Minds. The art and science of
changing our own and other people's minds. Boston MA.: Harvard
Business School Press.
Gardner, H., Csikszentmihalyi, M. and Damon, W. (2001) Good
Work: Where Excellence and Ethics Meet, New York: Basic Books.
Gardner, H., & Hatch, T. (1989). Multiple intelligences go to school:
Educational implications of the theory of multiple intelligences.
Educational Researcher, 18(8), 4-9.
T. Hatch and H. Gardner (1993) 'Finding cognition in the classroom:
an expanded view of human intelligence' in G. Salomon (ed.)
Distributed Cognitions. Psychological and educational
considerations, Cambridge: Cambridge University Press.





Gardner, Howard (1989) To Open Minds: Chinese clues to the
dilemma of contemporary education, New York: Basic Books. This
book includes a significant amount of material on Gardner's early
life.
Gardner, H. (1991) The Unschooled Mind: How children think and
how schools should teach, New York: Basic Books.
Gardner, Howard (1999) Intelligence Reframed. Multiple
intelligences for the 21st century, New York: Basic Books. 292 + x
pages. Useful review of Gardner's theory and discussion of issues
and additions.
Gardner, Howard (1999) The Disciplined Mind: Beyond Facts And
Standardized Tests, The K-12 Education That Every Child
Deserves, New York: Simon and Schuster (and New York: Penguin
Putnam).
http://www.netpsikolog.com/zeka-ve-howard-gardnerin-coklu-zekakurami.html