Transcript Sinir - WordPress.com

1
SİNİR SİSTEMİ
2

Sinir sistemi, merkezi ve periferik olarak iki ana bölümden oluşmaktadır

Merkezi sinir sistemi (MSS) beyin ve spinal kord’dan, periferik sinir sistemi (PSS)
ise kraniyal ve spinal sinirlerden meydana gelir.

Ortalama bir erişkinin beyni 1300-1400 gramdır

Beyin ve spinal kord meninks denen üç zarla koruma altına alınmıştır.

En dıştaki zar dura mater adını alır ve kafatası kemiklerinin iç yüzeyine tutunur.
Ortadaki zar bağ dokusundan oluşan araknoid zardır. En içteki zar ise beyni
tamamen saran ve besleyen pia materdir.

Özelleşmiş hücre yapısı, zar özellikleri, uyarılabilirlik prensipleri, uyarının oluşum ve
iletim özellikleri, bilinmesi gereken ana konulardır
3
4
5
6

Bir nöron, soma, dendrit ve akson denilen üç ana kısımdan oluşur

Soma, çekirdek (nukleus) ve çekirdekçiği (nukleolus) içerirken, dendrit
soma içerisinden çıkan çok sayıda sitoplazma dallanmalarıdır ve görevi
diğer nöronlardan gelen uyarıları alıp, nöron gövdesine iletmektir.

Akson, nöron gövdesinden çıkan ve son ucuna kadar dallanma
göstermeyen sitoplazmik uzantı kısmıdır. Her nöronda bir tane bulunur.

Gövdeden çıkan akson, sinir hücresinden gelen uyarıyı hedef nöron
ve/veya dokuya taşımakla görevlidir. Böylece sinir hücresini diğer sinir
hücreleri veya bir kas hücresi veya bir salgı bezi gibi iş yapan
(efektör) hücrelerle bağlar ve gerekli uyarıyı tek yönlü olarak taşır.

Dendritleri aracılığı ile diğer nöronlardan gelen uyarıları alan nöron için
bu uyarılar ya inhibitör (baskılayıcı) ya da eksitatör (uyarıcı)
niteliktedir.
7
8
SİNİR SİSTEMİ
FONKSİYONLARININ
GERÇEKLEŞTİĞİ DÜZEYLER
9

Omurilik düzeyi: Periferik ve merkezi sinir sistemi arasındaki
köprüdür. Ayrıca refleks aktivitelerden sorumludur.

Alt Beyin düzeyi: Beyin korteksi ile omurilik arasında yer alan
yapılardır. Bilinçaltı fonksiyonları kontrol eder.

Üst Beyin düzeyi: Beyin korteksinin fonksiyonlarıdır. Düşünme,
bellek, konuşma, motor fonksiyon gibi yüksel nitelikli fonksiyonların
oluşması ve entegrasyonundan sorumludur.
Nöronlar işlevlerine göre 3 grupta incelenirler;
10

Duysal nöronlar iç veya dış ortamdan duyuların alınmasını
sağlarlar;

Motor nöronlar doku, organ ya da organ sistemlerinin işleyişinde
MSS’de oluşan cevaba uygun olarak kaslarda kasılma ile gerekli
değişikliklerin oluşmasına katkıda bulunurlar;

Ara nöronlar (inter- nöronlar) ise duyu ve motor nöronlar
arasında özellikle MSS’de yer alırlar ve assosiyasyon işlevini
görürüler.

MSS’de benzer fonksiyonları oluşturan nöronlar kümeler halinde
bulunurlar; bu kümeler periferde ise gangliyon, merkezde ise
nukleus (çekirdek) olarak adlandırılırlar.
11
12
KORTEKS YAPILARI
13

Beyin birbirine simetrik iki ana hemisferden oluşmaktadır ve
hemisferler de frontal, pariyetal, oksipital ve temporal olarak dört
ana loba ayrılır.

Beyin hemisferlerinden her biri vücudun zıt tarafını kontrol eder ve
insanların % 90-95’inde sol hemisfer baskındır.

Beyin korteksinin kalınlığının sadece 3 mm olmasına karşın, kıvrımlı
yapısı sayesinde fonksiyonel alanı çok geniştir. Bu kıvrımlara girus,
lobları ayıran derin yarıklara ise sulkus denir.

Kortikal yapı hücresel olarak da 6 katmandan oluşur. Piramidal hücreler
en üst tabakada yer alırlar ve ana fonksiyonel hücrelerdir.
14
15
OMURİLİK (MEDULLA SPİNALİS)
16

Omurilik (medulla spinalis, spinal kord) omurgayı oluşturan omurlar
içerisinde yer alan MSS’nin yapısıdır. Merkezinde yer alan kelebek
şeklindeki gri madde, ara nöronlar, eferent nöronların hücre
gövdeleri, aferent nöronların aksonlarından ve glia hücrelerinden
oluşmuştur.

Periferik sinirlerden omuriliğe gelen aferentler arka kök (dorsal kök)
ile giriş yaparlar; ön kök (ventral kök) aracılığı ile ise eferent
nöronlar omuriliği terk ederler. Omuriliğin hemen dışında bu kökler
(dorsal ve ventral) birleşerek spinal siniri oluştururlar.
PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ
17

Somatik Sinir Sistemi, MSS’ye, duysal bilgi gönderen periferik
sinirlerden ve iskelet kaslarını uyaran motor sinir liflerinden oluşur.

Aferent (duysal) bölüm kas, eklemler, tendonlar ve duyu organlarından
gelen uyarıları (denge, kas tonusu, ses, tat, koku vb.) alır, eferent
(motor) bölüm ise bu uyarıları değerlendirerek iskelet kaslarına motor
yanıtları taşır.

Otonom sinir sisteminin somatik sinir sisteminden farkı, düz kasların,
kalp kasının ve bazı bez yapılarının sinirsel kontrolünü sağlamalarıdır.
18
REFLEKS ARKI
19

1. Duyu organı (Reseptör): Refleksi tetikleyen bir uyaranı algılamak için uygun
olan yapıdır. (Örneğin, derin tendon reseptörleri)

2. Duyu siniri (Aferent nöron): Reseptörlerden gelen sinyalleri merkezi sinir
sisteminin medulla spinalis parçasına aktaran sinirlerdir. Bu sinirlerin gövdeleri
omuriliğin arka-dış kısmındaki arka kök gangliyonunda bulunur ve uzantıları
vücudun uzak bölgelerine (örneğin parmak uçlarımıza) kadar uzanır.

3. Merkezi işleme: Duyu sinirlerinin omuriliğin içlerine kadar giden uzantıları
sayesinde reseptörün aldığı ve duysal sinirin getirdiği uyarı omurilikte işlenir.
Burada, gelen duysal uyarının kaynağına göre doğuştan var olan bağlantılar
aracılığı ile uygun cevap oluşturulur.

4. Motor sinirler (Eferent nöron): Omurilikteki işlemden sonra oluşan yanıt
motor sinirler aracığı ile hedef organa ulaştırılır. Örneğin parmağımıza batan
diken nedeni ile kolumuzu kasarak geri çekeriz.

5. Hedef organ (Efektör organ): Refleks hareketin omurilikte oluşan yanıtı
motor sinirler ile ilgili kasa iletilir ki bu kas grubuna hedef organ denilir. Bazen
hedef organ bir salgı bezi de olabilir ( örneğin tükürük bezleri ve refleks
tükürük salgısı) .
20
SEREBELLUM
21

Serebellumun fonksiyonu istemli motor hareketin korteks tarafından
başlatılmasından itibaren bu hareketin dengeli ve eşgüdümlü (senkron)
yapılmasıdır.

Motor hareketin planlanması, uygulanması ve kontrolünden sorumlu olduğu
kadar, yeni bir hareketin öğrenilmesindeki motor adaptasyondan (motor
öğrenme) da sorumludur.
BAZAL GANGLİYONLAR

22
En önemli fonksiyonu motor hareketin koordinasyonudur.
İçerdiği yapılar, globus pallidus, kaudat nukleus,
subtalamik nukleus, putamen ve substansiya nigradır.
23

TALAMUS (diensefalon)

HİPOTALAMUS

LİMBİK SİSTEM
BEYİN SAPI

Bulbus (medulla oblongata):

Pons:

retiküler formasyon ve retiküler aktive edici sistem
(ras):
24
25
OTONOM SİNİR SİSTEMİ
26

Sempatik sinir sistemi (SS) ve parasempatik sinir sistemi (PS)
olarak iki ana bölüme ayrılır

Otonom sinir sistemindeki tüm pregangliyonik nöronlar ve
parasempatik sistemin tüm postgangliyonik nöronları kolinerjiktir.

Sempatik sistemin çoğu post-gangliyonik nöronları ise adrenerjiktir.
(ter bezleri, piloerektör kaslar, bazı kan damarları -kaslarınhariç). Bu nörotransmiterler hedef organdaki reseptörlerinin
özelliklerine göre uyarıcı veya inhibe edici etki gösterirler.
27
28
29
30
BEYİN OMURİLİK SIVISI
(Serebrospinal sıvı)
31

İki lateral (yan) ventrikül diğer adları ile 1. ve 2.ventriküller,
3., 4. ventrikül ve medulla spinalisin santral kanalı ile
birleşmektedir.

Günde yaklaşık 650 ml BOS koroid pleksusta sentezlenmekte
ve araknoid villuslar aracılığı ile drene olmaktadır.

Açık-şeffaf renkli olan bu sıvı travmalarda bir su yastığı
görevi yaparak beyni korur.
32
BOS’un görevleri:
• Beyni travmalara karşı korumak,
• Beyin beslenmesine katkıda bulunmak,
• Bazı maddelerin beyinden uzaklaştırılmasını sağlamak,
• Beyin kan akımı için boşluk oluşturmaktır.
33
KAN-BEYİN BARİYERİ
34

Kan-beyin bariyeri ve kan-BOS bariyeri CO2, O2, su ve
yağda eriyen maddeler haricindeki maddelerin beyne
geçişini engellerler.

Glikoz, aminoasitler gibi bazı özellikli maddeler kan-beyin
bariyerini özel taşıyıcılar aracılığı ile geçebilirken,
proteinlerin geçişi tamamen engellenmiştir.
35