MSİ 2013 Mühendislik Etiği

2

İletişim Bilgileri Prof.Dr. Vedat Arslan

Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü [email protected]

Tel: 3017518

3 5 6 7 1

Haftalık Ders Planı

Hafta Konu

2-3 4 Giriş ve Haftalık Ders Planı Etiğe Giriş-Temel Tanımlar Etik Tarihi ve Etik Teorileri Mühendislik Tarihi ve Etik Mühendislikte Esas Alınan Değer Sistemleri Mesleki Davranış İlkeleri – Etik Kodlar Örnek Olay (Incident at Morales) DVD izleme

Quiz

4

Haftalık Ders Planı

Hafta Konu

8 9 Etik İkilem Karar verme sürecinde uygulanabilecek yaklaşım ve testler İnternetten izlenecek ders 10 11 12 (www.feexam.ou.edu) Örnek olay İncelemeleri

Ara Sınav

Hukuk Etik İlişkisi Etik Sorunların Ele Verilmesi

5

Haftalık Ders Planı

Hafta Konu

13 14 Örnek olay İncelemeleri Örnek olay İncelemeleri Genel Değerlendirme

6

Değerlendirme Kriterleri

%70 devam koşulu aranacaktır.

Toplam 14 hafta ders yapılacaktır.

Devamsızlık 4 hafta Ders Başarı Notu: Yarıyıl içi notu % 50 + Yarıyıl sonu notu %50

____________________________________________ __

Yarıyıl içi notu: quiz %30 + ara sınav notu %70

7  İyi olmak kolaydır, zor olan adil olmaktır. (Victor Hugo) 

“Kime göre iyi?”

Şeref kaybedilirse geriye ne kalır?

Publius Syrus

8   

Neden Etik Eğitimi?

Akademik çevrelerde iyi bilindiği gibi; ABET (

Accreditation Board for Engineering

mühendislik, bilgisayar ve teknoloji konularında eğitim veren yükseköğretim

and

programlarının

Technology

), ABD’de fen, akreditasyonunu yapan bağımsız bir kuruluştur.

ABET akreditasyonu, bir yükseköğretim programının, öğrencilerini hazırladığı mesleğe ait nitelik standartlarını sağladığının bir güvencesi olarak kabul edilmektedir.

Mühendislik programlarının akreditasyonu için ölçütlerin sunulduğu 2007-08 dönemine ait yayında, lisans düzeyi programlarda aranan genel ölçütlerden biri olarak, mühendislik programlarından “...öğrencilerinin .....mesleki ve etik sorumluluk anlayışına ulaştıklarını” gösterebilmeleri istenmektedir.

Günümüzde, ABET akreditasyonunu alabilmek için, mühendislik programlarının bünyesinde mühendislik etiği ile ilgili bir dersin bulunması zorunluluk haline gelmiştir.

9    Profesyonel hayatta, etik dersler genellikle bir hususun ters gitmesi sonucu önemsenmeyen öğrenilmektedir.

Ancak, “teknik konularda olduğu kadar, etik hususlarda da hata yapmaya izin veren en güvenli ortamın sınıf olduğu gerçeği göz önünde bulundurularak, öğrencilerin, işlerin ters gitmeden önce etik konular üzerinde düşünmeye başlaması arzulanmaktadır.

Mühendislik programlarından, öğrencilerine, daha mezun olmadan, etik hususları ve kaygıları tanıtması istenmektedir.

Aslında bu, bir bakıma, koruyucu hekimliğe benzeyen “önleyici etik” yaklaşımıdır. Bu yaklaşımda, yapılan veya yapılmayan eylemler sonucunda ileride ortaya çıkabilecek daha ciddi sorunların sezinlenmesine çalışılmaktadır.

10  

Müdek...

Ülkemizde, ABET’in ulusal karşılığı olarak Mayıs 2002 ’de kurulan MÜDEK (günümüzdeki açılımı Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği), Mühendislik Dekanları Konseyi tarafından oluşturulmuştur.

MÜDEK’in ölçütleri de, ABET ölçütlerinden dilimize çevrilmiştir. MÜDEK’in hazırladığı, 2006-07 dönemine ait “Mühendislik Programlarının Değerlendirme Ölçütleri” başlıklı yayında, genel ölçütlerden üçüncüsü olan “program çıktıları ve değerlendirme” kısmında, “Mühendislik programları, mezunlarının ..... mesleki ve etik sorumluluk bilincine .....

sahip olduklarını kanıtlamak zorundadır” denilmektedir (MÜDEK, 2006).

ETİK NEDİR?

(Bir grupta yapılan anket)

11      Etik, duygularımın bana neyin doğru neyin yanlış olduğunu söylemesiyle ilgilidir.

Etik, Benim dini inançlarım ile ilgilidir.

Etik olmak, yasaların gerektirdiğini yapmakla ilgilidir.

Etik, toplumun kabul ettiği davranış standartlarından oluşur.

Sözcüğün anlamını bilmiyorum!



Hangisi doğru????

 “Etik olmak”, kesinlikle insanın duygularının dinlemesi değildir. Aslında, duygular, çoğu zaman etik olmaktan saparlar.

Örneğin; sevdiklerimizin tarafını tutmak, sevmediklerimize karşı adaletli olmamak, acıdıklarımızı affetmek, korktuklarımıza karşı çıkamamak vb.

12  Etik dinle de ilgili değildir. Doğal olarak, dinler çoğu yüksek etik standartları savunurlar. Ancak, etik dinle sınırlandırılmış olsaydı, yalnızca dindar kimselere uygulanabilirdi.

Üstelik, farklı dinden olanların etik standartlarının da farklı olması beklenirdi.

  “Etik olmak”, yasalara uymakla da aynı şey değildir.

Yasalar genellikle vatandaşların kabul ettiği Güney Afrika Cumhuriyeti’ndeki ırk ayrımı ( etik standartları göz önünde bulundururlar. Ancak, yasalar da aynı duygularda olduğu gibi etik olandan sapabilir.

Örneğin; ABD’de iç savaş öncesi esaretle ilgili yasalar,

apartheid

) yasaları vb. Unutulmamalıdır ki, yasallardaki etik standartlar, bir bakıma yasa yapıcıların etik değerlerine bağlıdır.

Etik olmak, toplumun kabul ettiğini yapmak da değildir.

Herhangi bir toplumda, insanların çoğu etik olan standartları gerçekten de kabul etse bile, bir toplumdaki davranış standardı etik olmaktan sapabilir. Toplumun tümü etik açıdan bozulabilir. Örneğin; Nazi Almanyası, etik olarak bozulmuş bir topluma iyi bir örnektir.

13

14 

ETİK SÖZCÜĞÜNÜN ANLAMI

Etik sözcüğü yunanca “karakter”, ‘‘âdet”, ‘‘usûl” veya “gelenek” anlamına gelen “

ETHOS

” sözcüğünden türetilmiştir.

 Etik, her şeyden önce istenilecek bir yaşamın araştırılması ve anlaşılmasıdır. Daha geniş bir bakış açısı ile etik; bütün etkinlik ve amaçların yerli yerine konulması; neyin yapılacağı ya da yapılamayacağının; neyin isteneceği ya da istenemeyeceğinin; neye sahip olunacağı ya da olunamayacağının bilinmesidir.

 Etik; insanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri, normları, kuralları, DOĞRU-YANLIŞ ya da İYİ-KÖTÜ gibi ahlaksal açıdan araştıran bir felsefe disiplinidir.

(

Etik nedir ?

TDK Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü)

 1. Ahlak felsefesi. 15  2.Felsefenin

ödev, yükümlülük, sorumluluk ve erdem gibi kavramları analiz eden, doğruluk veya yanlışlık ile iyi veya kötüyle ilgili ahlaki yargıları ele alan, ahlaki eylemin doğasını soruşturan ve iyi bir yaşamın nasıl olması gerektiğini açıklamaya çalışan dalı.

Etik nedir?

 TDK Güncel Türkçe Sözlüğe göre: 1)Töre bilimi 2)Çeşitli meslek kolları arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü 3)Etik bilimi 16

17

İlke ve değerler bütünü....

 Etik; insan ilişkilerinde, toplumsal, kültürel, siyasi, ekonomik, hukuki, bilimsel, teknolojik vb.

tüm alanlarda bütünüdür.

insanın tutum, davranış eylem ve kararlarında belirleyici olan, hiç kimsenin dışında kalamayacağı, kaçınamayacağı ilke ve değerler

18

Eylem üretici bilgi....

 Etik,kuram oluşturma amacıyla geliştirilmiş,salt entellektüel bir doyuma hizmet eden zihinsel bir çalışma olmayıp,en başta düşünce ile eylem ilişkisidir,diğer deyişle etik aracılığıyla aktarılan bilgi salt kuramsal olmayıp pratiğe aktarılan, sadece pratikte varlık gösteren “eylem üretici bilgi”dir.

   Etiğin günümüzdeki alanı ,ona yüklenen güncel görevlerden belirlenebilir. Bu görevlerden bazıları aşağıdaki gibidir.

i-) Öteki kültürlerde meşrulaştırılmış olarak kabul edilen normların ve değerlerin, nereye kadar evrensel benimsenmiş, saygı gören ve ölçekte geçerlilik talebi taşıyacağının yoklanmasıdır.

Etik bize, salt endekslenmiş kazancı en üst düzeye çıkarma endişelerine nicelikselleştirici özgürlük, eşitlik, adalet, hoşgörü gibi niteliksel değerler olduğunu da hatırlatır.

düşünce karşısında, Etik kollektif sorumluluğun bilincinde, ahlaksal talepleri genel bağlayıcı talepler olarak benimseyip pratiklerinde onları kendilerine mal etmiş olan bireylerin kendi kaderlerini tayin etme hakkını bütün hakların en üstüne koyan bir yaşama biçiminin ahlakını kurar.

19

20   ii-) İnsan bir toplulukta kuralsız olunamayacağını, buyruklar, yasaklar, normlar v.b.

kuralların bulunduğunu erken yaşlarda öğrenir.

Ama asıl ahlaki kavrayış, bu kuralların sosyal topluluğun tüm üyelerinin gerçekleşebilecek en fazla özgürlükten yararlanabilmesini garanti eden unsurlar olduğunun anlaşılmasıyla ortaya çıkar.

21  iii-) Ergin olamayış, yönlendirilmeden kendi aklını kullanamamak durumudur. Ergin başkası tarafından olmamış insan, özgürlüğünü elde etmesi kendisine gerektiği, ne kadar özgür olacağının bağlı olduğu ve özgürleşmek için riske girmesi ve aydınlatılmalıdır.

karar verebilmesi konusunda Bir insan hem kendi düşünce açısından olgunlaştığında, insan çıkarlarıyla hem de başkalarının yargılarıyla kendi arasında bir mesafe koyarak bir topluluğu ya da tüm insanlar için hangi amaçların iyi diğer bir deyişle elde etmeye değer amaçlar olduğuna kendi karar verdiğinde ahlakilik boyutlarına ulaşmış demektir.

Bu yaklaşım demokratik bir oluşturulmasının da temel koşuludur .

toplum

Günümüzde etik üzerine yüklenen görevleri yerine getirirken aşağıdaki yaklaşımları esas alır:

Bu hedef ve amaçları gerçekleştirmede temel koşul; katılımcılarının her birinin eşit söz hakkına sahip olduğu açık araştırma toplumudur.

22      Etik ahlak üretmez, ahlak üzerine konuşur, Etik, insan eylemlerinde, olarak özgürlük ilkesini temel zemin alır. Böylece etik bir özgürlük öğretisi olur.

Özgürlüğü düşünsel düzeyde sınırsız kullanır. Etik olmayan düşünce yoktur. Etik olmayan davranış vardır.

Özgürlüğün ne olduğunu anlamak demek, özgürlüğü istemek ve fiilen gerçekleştirmek demektir. Pratiğe yönelik sonuçlar üretmeyen bir etik çalışması amacından, yani özgürlüğü pratikte gerçekleştirme amacından sapar.

Etik, bir anda bir yerde ne varmaz. Daha yapılabileceği hakkında yargılara çok, eylemin ahlaki olarak kabul edilebilmesi için nasıl davranılması gerektiği bilgisini aktarır.

 Etik, kişiyi ahlaki olarak görülen eylemi gerçekten yapmaya zorlamaksızın, sadece eylem yapma iradesini ahlaki açıdan belirlemesinde yardımcı olur. Kişi,uygulamada ahlaki açıdan yapılması gereken davranışı reddedebilir, hatta sonuçta ahlaka aykırı davranabilir, insan özgürlüğü sadece iyi olanı yapma özgürlüğü değildir, kötülük yapma özgürlüğü olarak da oluşabilir.

 Etiğin günlük pratikteki yararı; Kişiyi ahlaki pratiğin koşulları ve anlamı konusunda aydınlatarak onu hem geçmişte ve hem de gelecekteki eylemleri normları, açısından aydınlatan, kendisini eleştirel olarak yargılayabilme ve o zamana kadar sorgulamadan izlediği değerleri ahlakilik açısından yoklayabilme becerisine kavuşturacak saydamlaştırmaktır.

eylemin yapısını 23

24 “Etik, nasıl mutlu mutluluğa nasıl müstehak olabileceğimizi gösteren bir doktrindir.” olabileceğimizi değil,

Immanuel Kant

Ahlak

 Ahlak, toplumların gereksinim ve çıkarları doğrultusunda, alışkanlıklar, gelenekler, töreler ve kamuoyunun gücünden destek alan, kendiliğinden biçimlenmiş, değerlendirmelerdir.

genel kabul görmüş yasaklama ve  Bu anlamda ahlak görelidir ve toplumdan topluma değişebildiği gibi, aynı toplum içindeki farklı grupların benimsediği ahlak kuralları arasında bile farklılıklar vardır.

25

26

Ahlak nedir?

(Eğitim Terimleri Sözlüğü)

  1. Toplu olarak yaşayan bireylerin uymak zorunda bulundukları eylem ve davranış kurallarına verilen ad.

2. Bir kimsenin içinde yaşadığı toplumsal çevrenin törelerine uyma yetisi.

27

Karıştırılan Konular



Görgü kuralları (kişisel tanınma-etiket)



Yasalar



Ahlak



Etik

28

Görgü kuralları

 Nezaket ve kabul edilebilir insan davranışı ile ilgili  kurallar

Uygun giyim, telefona cevap verme, konuşma vb

Yasalar

 Net bir şekilde tanımlanmış kurallar ve cezalar  sistemi Örneğin, ehliyet için yasal yaş sınırı

29

Ahlak

 Doğru ve yanlış davranışların kişisel kuralları Örneğin: Bir kişinin yetiştirilmesi ile elde edindiği dini inançlarına bağlı davranışlar

Etik

belirli bir toplum için ahlaki davranış tanımlayan kurallar sistemi veya bir kod

30

Örneğin: Cinayet

İyi bir etiket sağlar mı?

• İyi bir etiket sağlamaz...

Yasalmıdır?

• Yasal değildir..

Ahlakimidir?

• Ahlaki değildir..

Etikmidir?

• Etik değildir..

31

Örneğin: Hamile bir kadını hastaneye yetiştirirken aşırı hızla araç kullanmak?

İyi bir etiket sağlar mı?

• Yorum yok...

Yasalmıdır?

• Yasal değildir..

Ahlakimidir?

• Evet..

Etikmidir?

• Evet..

32

Etik Ahlak İlişkisi…?

Ahlak …………….Etik

  •Etik tartışmalarının temel konusu, insanın eylemlerini ahlaki bakımdan değerli ya da değersiz kılanın ne olduğudur. Eylemi ahlaki anlamda yaratmasıdır.

değerli yapan, iyiyi ortaya koyması, iyiyi İyi nedir?

Farklı etik kuramlara göre iyi; hazdır, mutluluktur, ödevi yerine getirmektir, doğruluktur, sevgidir.

Russell'a çelişirler.

göre, ilk bakışta istek duyulan şey "iyi"dir, tiksinilen şey ise "kötü"dür. Ancak insanlar istekleri konusunda görüş birliği içinde değildirler ve genellikle istekler birbirleri ile İşte etik, bu çelişen isteklerin ya da istenen iyiler konusunda bireylerin çatışmalarını çözümleyecek ilkelerin belirlenmesi sürecine ilişkin tartışmalar üzerinde odaklaşmaktadır.

33

Ahlak ile Etik Arasındaki Fark?

34

Ahlak

• • Ahlâk, bir toplumun en üst genel standartlarını içerir.

Bireylerin meslekî ve kurumsal bağımsız, toplumun tümü için geçerlidir.

rollerinden Ahlâk, yaşadığımız toplumda her zaman ve mekânda 24 saatimizi kuşatır. Ancak toplumdan topluma farklılık gösterir.

Etik

• Etik ise; genel davranış standartları değil, toplumdaki mesleğin, veya grubun belirli bir işin, kurumun standartlarıdır.

• Etik, mesleğe ve alana özgüdür, ancak o meslek ve alan için evrensel kurallar ortaya koyar.

Etik Ahlak İlişkisi

 Ahlak, içinde yaşadığımız topluma göre değişir ve genelde çoğunluk tarafından herhangi bir gerekçe gösterilemeden doğru kabul edilen değerlerin ve düşüncelerin toplamıdır.

 "Doğru" olduğu hissedilenler ahlaka uygun olarak kabul edilir ve bu durum toplumdan topluma farklılık gösterir. Buna karşılık yorumlamaya çalışır.

etik

, kuralları mantıklı olarak 35

36

Etik Ahlak İlişkisi

    Etik, ahlak Etik, özgürlük ilkesini temel alır. Özgürlüğü düşünsel düzeyde sınırsız kullanır.

Etik

üretmez; ahlak üzerine konuşur,

olmayan davranış vardır.

düşünce yoktur. Etik olmayan

Etik, bir anda bir yerde ne yapılabileceği hakkında yargılara varmaz. Daha çok, eylemin ahlaki olarak kabul edilebilmesi bilgisini aktarır.

için nasıl davranılması gerektiği

Etik Ahlak İlişkisi

37  Etik, kişiyi eylemi yapmaya zorlamaz, sadece eylem yapma kararına ahlaki açıdan yardımcı olur.

 Uygulamada ahlaki davranış açıdan yapılması gerekli bir reddedilebilir, hatta ahlaka aykırı davranılabilir.

 Özgürlük sadece iyi olanı yapmada değil, kötülük yapmada da özgürlüktür.

Çelişkili durumlar…

Çelişkili durumlarla karşılaştığımızda ahlâki kararlar vermekte zorlanırız. Çünkü bu gibi durumlarda tüm değer yargılarımızı önümüze koyarak karar vermek mecburiyetindeyizdir.

Eğer bu çelişkileri sistemli bir biçimde ele alır ve çözersek, ileride çekmeyeceğimizi biliriz.

gerekirse kararlarımızı açıklamakta ve kendimizi savunmakta güçlük 38 Her yeni sorunla başlamak zorunda kalmayız. Bu nedenle izlememiz gereken yol karşılaştığımızda da sıfırdan şöyle özetlenebilir:

39 İyi, kötü, doğru, kelimeleri ile düşünmek gerek..

neyi yanlış, gerekli, kastediyoruz zorunlu çok iyi Çok genel anlamda hangi davranışlara izin verilebilir, hangi davranışlar ahlaken savunulabilir ayırmak zorundayız.

Örneğin savaş savunulabilir bir olay mıdır?

Savaşın ardından artan ticaretten pay almak bizce bir miyiz?

ahlaklı bir davranış mıdır?

İnsan yaşamına parasal değer biçilebilir mi? Yaşayan canlı türünü doğadan silme hakkına sahip

40 -Bu gibi soruları çok genelde değerlendirdikten sonra, günümüzün dünyasına indirgemek, spesifik bir yer ve  zamanda yeniden ele almak gerekir.

Irak savaşı için ne düşünüyorsunuz?

 İkinci Dünya savaşını sona erdirdiği için Japonya’ya atom bombalarını atmak iyi mi olmuştur?

Bütün bu düşünce egzersizleri bize meslek yaşamımızda karşılaştığımız irili ufaklı ahlaki seçim sorunlarını çözmede de yardımcı olacaktır.

41

Etik Karar Verme Sürecinin Üç Temeli

    Herhangi bir eylemin etik açıdan değerlendirilmesinde üç yaklaşım söz konusudur. Bu yaklaşımlar birbirlerini tamamlarlar ve bir etik karar verme sürecinin temelini oluştururlar. Bu yaklaşımlar;

Tutarlılık,öznel etik modeli, Sonuçlar,nesnel etik modeli, Önemseme,sorumluluk etiği

1/2 Tutarlılık

     42 Tutarlılık kuramına göre,kişinin eylemleri kendi yapılandırdığı ilkeleriyle ne kadar tutarlı olursa, kişi o kadar etiktir.

Bir kişi belli bir durumda ahlaki açıdan ne yapmak zorundaysa, benzer durumlardaki tüm diğer kişiler de onu yapmaya zorunlu olmalıdır.

Bu yaklaşım

evrenselleştirilir.

“

diğer insanlara,onların

davranmalarını istediğin gibi davran”

sana

altın kuralıyla Tutarlılık yaklaşımının zayıf yönü, gerçek ve yaşanmış durumların karmaşıklığı nedeniyle, bir durumdan diğerine genelleme yapmanın güçlüğüdür.

Bu durum durumların kendine özel olması nedeni ile eleştiri almaktadır.

yaşanmış ve yaşanmakta olan olayların ve

43

2/2 Tutarlılık

 Kant’a göre, Herhangi bir bireyin ilkeleriyle tutarsızlığı olanaksızdır ve bu nedenle tutarlılık zorunludur. Çünkü, bu davranış kişiyi fiziksel açıdan rahatsız edicidir, bütünlükten yoksunluğu gösterir ve vicdanı insanı kemirir.

Tutarsızlık, herhangi bir bireysel eylemi ahlaki açıdan açıklamayı güçleştirir.

44

2/1 Sonuçcul yaklaşım



Başlangıç noktası

kurallar Eylemler, bu hedeflere ne değil,

hedeflerdir

.

ölçüde ulaştıklarına göre değerlendirilir.

 Bu yaklaşım

yararcılık(faydacılık) olarak da adlandırılır. Yararcılık, olası tüm yararlı sonuçları

çıkarır, bunları olası zararlı sonuçlara karşı tartar ve

en fazla insan için en büyük mutluluk ya da

gönenci sağlayan eylemi gerçekleştirir.

45 

2/2 Sonuçcul yaklaşım

Diyelim ki bir sınama şey yapmak istiyorsunuz ve bunun sonuçcul yaklaşıma göre yapılacak doğru şey olup olmadığını merak ediyorsunuz. Bu durum için önerilen

evrenselleştirme sınaması

dır.

 Basit bir ifadeyle

“herkes, benim şu anda yapmayı düşündüğüm şeyi yapsaydı ne olurdu?”

diye sorulabilir.

mıydı?, yapmamasının sonuçlarından daha iyi olmaz mıydı?

s

Herkes Herkesin böyle davransa daha iyi olmaz bunu yapmasının sonuçları,

oruları da benzer evrenselleştirme sorularıdır.

3 Önemseme, sorumluluk

    Önemseme etiği, duruma verilen tepkiye odaklanır. Bu nedenle tutarlılık ya da sonuçlar modelinde gerektiği gibi soyutlanmış biçimde düşünülmesi ya da ölçülmesi yerine durumların algılanış biçimleri üzerine temellenir.

Etiği önemseyen bir topluluğun üyeleri birbirlerini önemsemelidir.

Dünyada ve Dünyaya neler olduğunu önemsemek, herhangi bir ciddi araştırmanın da önkoşuludur

Önem vermek, mantık ya da adaletle ilgili bir konu değildir.

Sorumluluk kaygılarına tepki verir.

etiği olan kişi, ödev duygusuyla değil, duyarlı bir karşılıklılık duygusuyla başkalarının 46 

47

Borrom Düğümü ile Etik Yaklaşımlar

Etik yargılamada ve eylemde; tutarlılık, sonuçlar ve önemseme yaklaşımları birlikte düşünülmelidir.

Borrom düğümü, bu üç yaklaşımın kenetlenmesini gösterir. Halkalardan birini çözerseniz sistem dağılır.

Borrom düğümünün özellikle vurguladığı yaklaşımlardan birinin ayrıcalığının olmadığıdır

.

şey,

48 Borrom Düğümü ile Etik Yaklaşımlar

sonuçlar Tutarlılık ETİK Önemseme

Örnek Olaylar

Mühendislik etiği eğitiminde, yapıcı etik çözümlemeler için gerekli yetenekleri en kolay şekilde örnek olay incelemeleri sayesinde geliştirebiliriz.

Örnek olaylar, etik sorunların uyarırlar. Örnek olaylar sayesinde; giderilmesi için olası seçeneklerin sonuçlarını düşündürerek ahlâki hayal gücünü •Etik sorunların varlığını algılamayı ve onları çözmek için gerekli analitik becerileri •Bir kısım etik irdelemelerde, çözülemeyen belirsizlikler olabileceğini anlarız; •Bazı durumlarda da, geliştirmeyi öğreniriz; akılcı ve sorumluluk sahibi profesyonellerin bile neyin çelişebileceğinin farkına varırız .

doğru olduğu konusunda 49

50

Örnek….

Bir inşaat firmasında mühendis olarak çalışıyorsunuz. Firmanız bir ihaleye girerek bir resmi kurum için bina yapımını üstlenmek üzere proje üretmenizi ve fiyatlandırma yapmanızı istiyor. Siz Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın hazırlığını yaptığı ve bir sene sonra uygulamaya girecek duvar yalıtımları ile ilgili yasa hazırlığından haberdarsınız.

Şu anki koşullarla hazırlayacağınız proje bir yıl sonraki gereksinimleri sağlamaktan uzak.

 Ne yaparsınız?  Karşılaşacağınız olası sonuçlar ne olur?

51 “Silgi kullanmadan resim çizme sanatına hayat denilmektedir.” John Christian Herkes insanlığı değiştirmeyi düşünür, ama hiç kimse önce kendini değiştirmeyi düşünmez.

Leo Nikolaevich Tolstoy

Meslek Nedir ?

 Belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş.

Güncel Türkçe Sözlük

 Bir kimsenin geçimini sağlamak için sürekli yaptığı; bilgi, eğitim veya yaratıcı güç gerektiren etkinlik.

İktisat Terimleri Sözlüğü 2004

52

Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için aşağıdaki koşullar aranır:  

Bir meslek gereksinimini toplumun karşılar

:

kaçınılmaz olan bir

Örneğin, sağlık, güvenlik, eğitim gibi toplumsal gereksinimler her toplumda bu hizmetleri sunacak meslekleri gerekli kılmaktadır.

Meslek zamanda kişinin salt kendi doyumu için değil aynı başkalarının yararı için de yaptığı bir uğraştır

: Örneğin bir doktor mesleğini sadece hizmetinin karşılığında aldığı para için değil, insanlara sağlıklarını kazandırmak için de yapar.

53

Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için aşağıdaki koşullar aranır: 

Meslek, sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayalıdır:

Bir mesleğin meslek olabilmesi için mesleğe girmeden önce kişilerin bu mesleği icra edebilmeyi sağlayan

bilgi, beceri ve tutumlar kazanmış olmaları

güven duyulmaktadır.

gereklidir. Meslek elemanı toplum tarafından bir “uzman” olarak görülmekte ve o hizmette kişiye tam bir 

Meslekler araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olur

: Meslekler de insanlar gibi araştırma ve deneyler sonucu bir bilgi ve kültür birikimine sahip olur. Eğitim yolu ile kuşaktan kuşağa aktarılan bu bilgi birikimi zaman içinde mesleğe özgü tekniklerin gelişmesine ya da süreç içinde yeni tekniklerin keşfedilmesine yol açar.

54

Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için aşağıdaki koşullar aranır: 

Meslekler kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır: Meslek elemanları yaşamlarını mesleklerinden elde ettikleri yasal gelir ile sürdürürler.



Mesleklerin toplumca kabul ilkeleri edilmiş etik değerleri ve vardır ve bu mesleğin üyeleri bu değer ve ilkeler doğrultusunda davranırlar.

55

56 Meslek edinme süreci, mesleğe ait gerekli bilgi aktarımının ötesinde, insanın bilimsel düşünce yeteneğinin, özerk kişilik ve kimlik yapısının gelişmesine, ileri düzeyde toplumsallaşmasına, ahlaki olgunluğa erişmesine de önemli katkılar sağlamaktadır.

Bu gelişim sürecinde, pratikle düşüncenin karşılıklı etkileşimi yöntemler, kurallar ve ilkeler de üretmektedir.

Üretilen bu değerler meslek alanlarından çıkarak yaşama yansımakta, toplumun kültürü, dili, düşüncesi içinde yer alarak gelişim ve dönüşümün itici gücü olmaktadır.

Mühendis

İnsanların her türlü ihtiyacını karşılamaya dayalı yol, köprü, bina gibi bayındırlık; tarım, beslenme gibi gıda; fizik, kimya, biyoloji, elektrik, elektronik gibi fen; otomobil, motor, uçak, iş makineleri gibi teknik ve sosyal alanlarda uzmanlaşmış, belli bir eğitim görmüş kimse.

Güncel Türkçe sözlük

Genel bir anlatımla; mühendislik, bilim ve teknoloji aracılığıyla doğayı insanlık yararına dönüştüren meslek ve meslek guruplarıdır

.

57

Mühendis

 Türkçedeki “Mühendis” kelimesi hendese yani geometriden türemiş görünüyor. Mühendis sözcüğü Arapça da hendese (geometri) ile meşgul olan, geometri bilen kişi anlamına gelmektedir.

 Arthur Mellen Wellington (Amerikalı, demiryolları inşaat mühendisi)'a göre mühendislik, "Beceriksiz birinin iki dolara kötü yaptığı bir şeyi bir dolara iyi yapma sanatıdır." 58

Mühendislik

Mühendislik, bilimsel çalışmaların,

araştırmaların sonuçlarını toplumun somut ihtiyaçlarını karşılamak üzere teknolojiye ve uygulamaya geçiren çalışmalar bütünüdür.

59

60

Meslek Etiği

 Etik, meslek hizmet veren insanların kendi aralarında geçerli olan, onların karşılıklı olarak birbirlerine ve dış dünyaya karşı nasıl davranmaları gerektiğini belirleyen, çoğu kez gruplarında yer alan veya aynı amaca yazılmamış kurallar dizisidir.

 Meslek etiğinin en önemli yanlarından biri, dünyanın neresinde olursa olsun, aynı meslekte çalışan bireylerin bu davranış kurallarına davranmalarının gerekli olmasıdır .

uygun

61

Mühendislik Etiği

Geleceğin mühendislerinin  bilim ve teknolojinin ve mühendislik etkinliklerinin topluma olan etkilerini,   mühendislerin bu etkilerden doğan kişisel sorumluluklarını, kararlarında başvurdukları

değerleri ve etik ikilemleri tanımaları gerekmektedir.

62   Günümüzde mesleki hizmetlerin verilmesi sırasında bilimsel bilgiye önem vermeyen onu yok sayan anlayışların meslek alanlarına yansımasının yarattığı sorunlar meslek etiği sorunu olarak kabul edilmektedir.

Tüm meslek adamları gibi mühendisler de mesleklerini ifa ederken, öncelikle sahibi oldukları mesleğin bilimsel kural ve yasalarına uymak zorundadırlar. Bir mühendisin tasarlama, planlama ve uygulama aşamalarında bilimin gereklerini yerine getirmesi zorunludur.

Projelendirme türlü hata) olacaktır.

safhasında yapılabilecek (kasıt dışı her hatalar ahlaki hata değil bilimsel hata

63

Etik ikilem

 Kendi öz-çıkarımı ve haklarımı, başkalarının haklarına müdahale etmeden nasıl uygulayabilirim?

 Kendime, aileme, insanlara karşı, içinde yaşadığım çevreye ve doğaya karşı bazı zorunlulukları ve sorumlulukları içeren ahlaki bir arkadaşlarıma, genel olarak tüm yaşamı nasıl sürdürebilirim?