Transcript Etik(Giriþ-Tanýmlar)

ETİK NEDİR?
(Bir grupta yapılan anket)
 Etik, duygularımın bana neyin doğru neyin yanlış




olduğunu söylemesiyle ilgilidir.
Etik, Benim dini inançlarım ile ilgilidir.
Etik olmak, yasaların gerektirdiğini yapmakla ilgilidir.
Etik, toplumun kabul ettiği davranış standartlarından
oluşur.
Sözcüğün anlamını bilmiyorum!
 Hangisi doğru????
1
Etik nedir ?
( TDK-Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü)
 1. Ahlak felsefesi.
 2.Felsefenin ödev, yükümlülük, sorumluluk ve
erdem gibi kavramları analiz eden, doğruluk veya
yanlışlık ile iyi veya kötüyle ilgili ahlaki yargıları
ele alan, ahlaki eylemin doğasını soruşturan ve
iyi
2
bir
yaşamın
nasıl
açıklamaya çalışan dalı.
olması
gerektiğini
Etik nedir?
 TDK Güncel Türkçe Sözlüğe göre:
1)Töre bilimi
2)Çeşitli meslek kolları arasında tarafların uyması
veya kaçınması gereken davranışlar bütünü
3)Etik bilimi
3
İlke ve değerler bütünü....
 Etik; insan ilişkilerinde, toplumsal, kültürel, siyasi,
ekonomik, hukuki, bilimsel, teknolojik vb. tüm
alanlarda insanın tutum, davranış eylem ve
kararlarında belirleyici olan, hiç kimsenin dışında
kalamayacağı, kaçınamayacağı ilke ve değerler
bütünüdür.
4
Eylem üretici bilgi....
 Etik,kuram oluşturma amacıyla geliştirilmiş,salt
entellektüel bir doyuma hizmet eden zihinsel bir
çalışma olmayıp,en başta düşünce ile eylem
ilişkisidir,diğer deyişle etik aracılığıyla aktarılan
bilgi salt kuramsal olmayıp pratiğe aktarılan,
sadece pratikte varlık gösteren “eylem üretici
bilgi”dir.
5
Ahlak
 Ahlak, toplumların gereksinim ve çıkarları doğrultusunda,
alışkanlıklar,
gelenekler,
töreler ve
kamuoyunun gücünden destek alan,
kendiliğinden
biçimlenmiş,
genel
kabul
görmüş
yasaklama
ve
değerlendirmelerdir.
 Bu anlamda ahlak görelidir ve toplumdan topluma değişebildiği gibi, aynı
toplum içindeki farklı grupların benimsediği ahlak kuralları arasında bile
farklılıklar vardır.
6
Ahlak nedir?
(Eğitim Terimleri Sözlüğü)
 1. Toplu olarak yaşayan bireylerin uymak zorunda
bulundukları eylem ve davranış kurallarına verilen ad.
 2. Bir kimsenin içinde yaşadığı toplumsal çevrenin
törelerine uyma yetisi.
7
Etik-Ahlak İlişkisi…?
8
Ahlak …………….Etik
 Etik tartışmalarının temel konusu, insanın eylemlerini ahlaki
bakımdan değerli ya da değersiz kılanın ne olduğudur. Eylemi
ahlaki anlamda değerli yapan, iyiyi ortaya koyması, iyiyi
yaratmasıdır.
İyi nedir?
 Farklı etik kuramlara göre iyi; hazdır, mutluluktur, ödevi yerine
getirmektir, doğruluktur, sevgidir.
İnsanlar istekleri konusunda görüş birliği içinde değildirler ve
genellikle istekler birbirleri ile çelişirler.
İşte etik, bu çelişen isteklerin ya da istenen iyiler konusunda
bireylerin çatışmalarını çözümleyecek ilkelerin belirlenmesi
sürecine ilişkin tartışmalar üzerinde odaklaşmaktadır.
9
Ahlak ile Etik Arasındaki Fark?
Ahlak
• Ahlâk, bir toplumun en üst
genel standartlarını içerir.
Bireylerin
meslekî
ve
kurumsal
rollerinden
bağımsız, toplumun tümü
için geçerlidir.
• Ahlâk, yaşadığımız toplumda
her zaman ve mekânda 24
saatimizi
kuşatır.
Ancak
toplumdan topluma farklılık
gösterir.
10
Etik
•
Etik,
genel
davranış
standartları değil, toplumdaki
belirli
bir
mesleğin,
işin,
kurumun
veya
grubun
standartlarıdır.
• Etik, mesleğe ve alana
özgüdür, ancak o meslek ve
alan için evrensel kurallar
ortaya koyar.
Etik-Ahlak İlişkisi
 Ahlak, içinde yaşadığımız topluma göre değişir ve
genelde çoğunluk tarafından herhangi bir gerekçe
gösterilemeden doğru kabul edilen değerlerin ve
düşüncelerin toplamıdır.
 "Doğru" olduğu hissedilenler ahlaka uygun olarak
kabul edilir ve bu durum toplumdan topluma farklılık
gösterir. Buna karşılık etik, kuralları mantıklı olarak
yorumlamaya çalışır.
11
Karıştırılan Konular
 Görgü kuralları (kişisel tanınma-etiket)
 Yasalar
 Ahlak
 Etik
12
Görgü kuralları
 Nezaket ve kabul edilebilir insan davranışı ile ilgili kurallar
 Uygun giyim, telefona cevap verme, konuşma vb
Yasalar
 Net bir şekilde tanımlanmış kurallar ve cezalar sistemi
 Örneğin, ehliyet için yasal yaş sınırı
13
Ahlak
 Doğru ve yanlış davranışların kişisel kuralları
Örneğin: Bir kişinin yetiştirilmesi ile elde edindiği
dini inançlarına bağlı davranışlar
Etik
belirli bir toplum için ahlaki davranış tanımlayan
kurallar sistemi veya bir kod
14
Örneğin: Cinayet
İyi bir etiket sağlar mı?
• İyi bir etiket sağlamaz...
Yasalmıdır?
• Yasal değildir..
Ahlakimidir?
• Ahlaki değildir..
Etikmidir?
• Etik değildir..
15
Örneğin: Hamile bir kadını hastaneye
yetiştirirken aşırı hızla araç kullanmak?
İyi bir etiket sağlar mı?
• Yorum yok...
Yasalmıdır?
• Yasal değildir..
Ahlakimidir?
• Evet..
Etikmidir?
• Evet..
16
Örneğin: 13 yaşında bir kız çocuğu ile
evlenmek (üvey evlat da dahil)?
İyi bir etiket sağlar mı?
• Yorum yok...
Yasalmıdır?
• Yasal olan toplumlar var..
Ahlakimidir?
• Nasıl bir ahlak anlayışı?..
Etikmidir?
• Sorulabilir mi?
17
Çelişkili durumlar…
Çelişkili durumlarla karşılaştığımızda ahlâki kararlar
vermekte zorlanırız. Çünkü bu gibi durumlarda tüm
değer yargılarımızı önümüze koyarak karar vermek
mecburiyetindeyizdir.
Eğer bu çelişkileri sistemli bir biçimde ele alır ve
çözersek,
ileride
gerekirse
kararlarımızı
açıklamakta ve kendimizi savunmakta güçlük
çekmeyeceğimizi biliriz.
Her yeni sorunla karşılaştığımızda da sıfırdan
başlamak zorunda kalmayız. Bu nedenle izlememiz
gereken yol şöyle özetlenebilir:
18
-İyi, kötü, doğru, yanlış, gerekli, zorunlu
kelimeleri ile neyi kastediyoruz çok iyi
düşünmek gerek..
-Çok genel anlamda hangi davranışlara izin
verilebilir,
hangi
davranışlar
ahlaken
savunulabilir ayırmak zorundayız.
Örneğin savaş savunulabilir bir olay mıdır?
Savaşın ardından artan ticaretten pay almak
bizce ahlaklı bir davranış mıdır? İnsan
yaşamına parasal değer biçilebilir mi? Yaşayan
bir canlı türünü doğadan silme hakkına sahip
miyiz?
19
-Bu gibi soruları çok genelde değerlendirdikten sonra,
günümüzün dünyasına indirgemek, spesifik bir yer ve
zamanda yeniden ele almak gerekir.
Irak savaşı için ne düşünüyorsunuz?
İkinci Dünya savaşını sona erdirdiği
için Japonya’ya
atom bombalarını atmak iyi mi olmuştur?
-Bütün bu düşünce egzersizleri bize meslek
yaşamımızda karşılaştığımız irili ufaklı ahlaki seçim
sorunlarını çözmede de yardımcı olacaktır.
20
Örnek Olaylar
Mühendislik etiği eğitiminde, yapıcı etik çözümlemeler için
gerekli yetenekleri en kolay şekilde örnek olay incelemeleri
sayesinde geliştirebiliriz.
Örnek olaylar, etik sorunların giderilmesi için olası
seçeneklerin sonuçlarını düşündürerek ahlâki hayal gücünü
uyarırlar. Örnek olaylar sayesinde;
•Etik sorunların varlığını algılamayı ve onları çözmek için
gerekli analitik becerileri geliştirmeyi öğreniriz;
•Bir kısım etik irdelemelerde, çözülemeyen belirsizlikler
olabileceğini anlarız;
•Bazı durumlarda da,
akılcı ve sorumluluk sahibi
profesyonellerin bile neyin doğru olduğu konusunda
çelişebileceğinin farkına varırız .
21
Mühendislik etiği eğitiminde değinilecek örnek olaylar gerçek
ya da kurgusal olabilir. Gerçek örnek olayların, öğrencinin de
bağımsız olarak araştırabileceği, kapsamlı ve detaylı bir
şekilde belgelenmiş ve irdelenmiş olaylardan seçilmesinde
yarar vardır.
Kurgusal örnek olayların ise zekice hazırlanması gerekir.
Öğrencinin hayal gücünü uyaracak, gerçekçi senaryoların
mühendislerin mesleki davranış ilkeleriyle ilişkilendirilmesi
çok yararlı olacaktır.
Örnek olayların karmaşık ve çok yönlü olarak kurgulanması,
meslek hayatında her şeyin siyah-beyaz olmadığını, gri
tonların ağırlıkta olduğunu vurgulayacaktır.
22
“Silgi kullanmadan resim çizme
sanatına hayat denilmektedir.”
John Christian
Herkes insanlığı değiştirmeyi düşünür,
ama hiç kimse önce kendini
değiştirmeyi düşünmez.
Leo Nikolaevich Tolstoy
23
Meslek Nedir ?
 Belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere
dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve
karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları
belirlenmiş iş.
Güncel Türkçe Sözlük
 Bir kimsenin geçimini sağlamak için sürekli yaptığı; bilgi,
eğitim veya yaratıcı güç gerektiren etkinlik.
İktisat Terimleri Sözlüğü 2004
24
Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için
aşağıdaki koşullar aranır:
meslek
toplumun
kaçınılmaz
olan
bir
gereksinimini karşılar: Örneğin, sağlık, güvenlik, eğitim
gibi toplumsal gereksinimler her toplumda bu hizmetleri
sunacak meslekleri gerekli kılmaktadır.
 Meslek kişinin salt kendi doyumu için değil aynı
zamanda başkalarının yararı için de yaptığı bir
uğraştır: Örneğin bir doktor mesleğini sadece hizmetinin
karşılığında aldığı para için değil, insanlara sağlıklarını
kazandırmak için de yapar.
 Bir
25
Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için
aşağıdaki koşullar aranır:
 Meslek, sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere
dayalıdır: Bir mesleğin meslek olabilmesi için mesleğe girmeden
önce kişilerin bu mesleği icra edebilmeyi sağlayan bilgi, beceri ve
tutumlar kazanmış olmaları gereklidir. Meslek elemanı toplum
tarafından bir “uzman” olarak görülmekte ve o hizmette kişiye tam bir
güven duyulmaktadır.
 Meslekler araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine
özgü tekniklere sahip olur: Meslekler de insanlar gibi araştırma ve
deneyler sonucu bir bilgi ve kültür birikimine sahip olur. Eğitim yolu
ile kuşaktan kuşağa aktarılan bu bilgi birikimi zaman içinde mesleğe
özgü tekniklerin gelişmesine ya da süreç içinde yeni tekniklerin
keşfedilmesine yol açar.
26
Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için
aşağıdaki koşullar aranır:
 Meslekler kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır:
Meslek elemanları yaşamlarını mesleklerinden elde
ettikleri yasal gelir ile sürdürürler.
 Mesleklerin toplumca kabul edilmiş etik değerleri ve
ilkeleri vardır ve bu mesleğin üyeleri bu değer ve
ilkeler doğrultusunda davranırlar.
27
Meslek edinme süreci, mesleğe ait gerekli bilgi
aktarımının ötesinde, insanın bilimsel düşünce
yeteneğinin, özerk kişilik ve kimlik yapısının gelişmesine,
ileri düzeyde toplumsallaşmasına, ahlaki olgunluğa
erişmesine de önemli katkılar sağlamaktadır.
Bu gelişim sürecinde, pratikle düşüncenin karşılıklı
etkileşimi yöntemler, kurallar ve ilkeler de üretmektedir.
Üretilen bu değerler meslek alanlarından çıkarak yaşama
yansımakta, toplumun kültürü, dili, düşüncesi içinde yer
alarak gelişim ve dönüşümün itici gücü olmaktadır.
28
Mühendis
İnsanların her türlü ihtiyacını karşılamaya dayalı yol,
köprü, bina gibi bayındırlık; tarım, beslenme gibi gıda;
fizik, kimya, biyoloji, elektrik, elektronik gibi fen; uçak,
otomobil, motor, iş makineleri gibi teknik ve sosyal
alanlarda uzmanlaşmış, belli bir eğitim görmüş kimse.
Güncel Türkçe sözlük
Genel bir anlatımla; mühendislik, bilim ve
teknoloji aracılığıyla doğayı insanlık yararına
dönüştüren meslek ve meslek guruplarıdır.
29
Mühendis
“Mühendis”
kelimesi
hendese
yani
geometriden türemiş görünüyor. Mühendis sözcüğü
Arapça da hendese (geometri) ile meşgul olan, geometri
bilen kişi anlamına gelmektedir.
 Türkçedeki
 Arthur Mellen Wellington (Amerikalı, demiryolları inşaat
mühendisi)'a göre mühendislik, "Beceriksiz birinin iki
dolara kötü yaptığı bir şeyi bir dolara iyi yapma sanatıdır."
30
Mühendislik
Mühendislik, bilimsel çalışmaların, araştırmaların
sonuçlarını toplumun somut ihtiyaçlarını karşılamak
üzere teknolojiye ve uygulamaya geçiren çalışmalar
bütünüdür.
31
Meslek Etiği
 Etik, meslek gruplarında yer alan veya aynı amaca
hizmet veren insanların kendi aralarında geçerli olan,
onların karşılıklı olarak birbirlerine ve dış dünyaya
karşı nasıl davranmaları gerektiğini belirleyen, çoğu
kez yazılmamış kurallar dizisidir.
 Meslek etiğinin en önemli yanlarından biri, dünyanın
neresinde olursa olsun, aynı meslekte
bireylerin
bu
davranış
kurallarına
davranmalarının gerekli olmasıdır .
32
çalışan
uygun
Mühendislik Etiği
Geleceğin mühendislerinin
 bilim ve teknolojinin ve mühendislik etkinliklerinin
topluma olan etkilerini,
 mühendislerin bu etkilerden doğan kişisel
sorumluluklarını,
 kararlarında başvurdukları değerleri ve etik
ikilemleri tanımaları gerekmektedir.
33
mesleki hizmetlerin verilmesi sırasında
bilimsel bilgiye önem vermeyen onu yok sayan
anlayışların meslek alanlarına yansımasının yarattığı
sorunlar meslek etiği sorunu olarak kabul edilmektedir.
 Tüm meslek adamları gibi mühendisler de mesleklerini
ifa ederken, öncelikle sahibi oldukları mesleğin bilimsel
kural ve yasalarına uymak zorundadırlar. Bir mühendisin
tasarlama, planlama ve uygulama aşamalarında bilimin
gereklerini yerine getirmesi zorunludur. Projelendirme
safhasında yapılabilecek (kasıt dışı her türlü hata)
hatalar ahlaki hata değil bilimsel hata olacaktır. Örneğin
bir Statik hesapçısının günümüze 98 Deprem
Yönetmeliği yerine, 1975 yılı Deprem Yönetmeliğini
uygulaması veya bir elektrik mühendisinin kablo kesit
hesabını yanlış yaparak düşük kesitte kablo seçmesi
34 tamamen meslek kurallarına karşı yapılan bir hatadır.
 Günümüzde
Kaynaklar
 Prof.Dr. Aysen Müezzinoğlu’nun Mühendislik Etiği Dosyaları
 İlhan Talınlı, Mühendislikte etik
http://www.ins.itu.edu.tr/cevre/personel/talinli/dersler/M%C3%BC
h_etigi.ppt
 lhan Talınlı ,Çevre Mühendisliği Etiği Açısından Türkiyede Çevre
Politikaları, http://e-kutuphane.cmo.org.tr/pdf/352.pdf
 http://w3.gazi.edu.tr/~mahmutozdemir/Dersler/Teknoloji_yonetimi
/
Muhendislik_Etigi.pdf
 http://atlas.cc.itu.edu.tr/~goksel/dersler/etik/muhetik_2007bahar_3.pdf
 http://atlas.cc.itu.edu.tr/~goksel/dersler/etik/muhetik_2007bahar_4.pdf
35
Etik ikilem
 Kendi öz-çıkarımı ve haklarımı, başkalarının haklarına
müdahale etmeden nasıl uygulayabilirim?
 Kendime, aileme, arkadaşlarıma, genel olarak tüm
insanlara karşı, içinde yaşadığım çevreye ve doğaya
karşı bazı zorunlulukları ve sorumlulukları içeren
ahlaki bir yaşamı nasıl sürdürebilirim?
36