Transcript File
Açıklayıcı Anlatım Zarf(Belirteç) Açıklayıcı Anlatım • Bir konu üzerinde ayrıntılı bilgi vermek, öğretmek ya da olayı bildirmek, yorumlamak üzere yapılan anlatım türüdür. Bu anlatım yoluyla "ne, neden, niçin, nasıl, nerede, ne zaman" soruları açıklanır. Günlük konuşmalarda; edebiyat, felsefe ve ahlâk konularında, yaşanılan olaylarda sık sık açıklayıcı bilgi verir ya da başkalarının açıklayıcı bilgilerini dinleriz. Yine günlük konuşmalardaki sorulara verilen karşılıklar da açıklayıcı anlatıma girer. • Bu anlatım biçiminde temel amaç, okura herhangi bir konu üzerinde bilgi verme, iyice anlaşılmayan ya da yanlış anlaşılan bir sözü, bir düşünceyi açıklığa kavuşturmaktır. Temel amaç bilgi vermek olduğu için belirtilen yargı tartışılmaz; konuyla ilgili karşıt görüşlere yer verilmez. Anlatım oldukça ciddi, kuru ve öğreticidir. • Açıklamanın yapılabilmesi, bir bilginin tam ve eksiksiz olarak verilmesi için tanımlamalardan, örneklemelerden, karşılaştırmalardan ve sayısal verilerden yararlanılır. • Fıkra, makale, deneme, gezi, eleştiri, röportaj gibi yazı türlerinde açıklayıcı anlatım biçimi yoğun olarak görülür. • ÖRNEK: • Çağdaş eğitim, bireyi bilgi ile donatmaktan çok, ona kendi kendine bilgi edinme yollarını öğretmeyi amaçlar. Bireyde, sağlıklı düşünme, doğru anlama, toplum içinde türlü durumlara olumlu uyum sağlayabilme yeteneklerinin geliştirilmesini ister. Sağlıklı düşünme, öncelikle dilin işleyiş düzeninin kavranmasına bağlıdır. Bu sebeple kişinin eğitimi ile ana dili arasında doğrudan bir bağlantı vardır. Belirteçlerin Temel Özellikleri • Eylem ve eylemsileri durum (nitelik) yönünden belirtebilir. • Eylem ve eylemsileri zaman yönünden belirtebilir. • Eylem ve eylemsileri azlık-çokluk (nicelik) yönünden belirtebilir. • Eylem ve eylemsileri durum, zaman, yer-yön, azlıkçokluk yönünden sorabilir. • Kendi türünden sözcükleri (belirteçleri) derecelendirebilir. • Sıfat görevindeki sözcükleri derecelendirebilir. Anlamlarına Göre Belirteçler • Durum Belirteçleri: Yalnızca eylem ve eylemsileri belirtir. Çoğunlukla, eylem ya da eylemsiye sorulacak olan “Nasıl…?” sorusuna karşılık olur. Bunlar kendi içinde niteleme, kesinlik, olasılık, yineleme, dilek, işaret belirteçleri olarak öbeklendirilebilir: a. Niteleme Belirteçleri: *Bugün çok güzel görünüyorsun *İlk soruyu çok kolay bulduğumu söyledim ona. *Sessizce içeri girip kapının arkasına saklandım. *Bugün ayakta zor duruyorum. *Bugün her günkünden yorgun görünüyorsun. *Arabayı yavaş sür; kaza yapacaksın! *Arabayı hızlı sürdüğü için kaza yapmış. b. Kesinlik Belirteçleri: elbet, elbette, mutlaka, tamamen, kuşkusuz, şüphesiz, asla, kesinlikle… *Akşama mutlaka ararım seni. *Şüphesiz seni de çok seviyorum. c. Olasılık Belirteçleri: belki, herhalde, galiba, sanırım, korkarım… *Herhalde bu akşam döner. *Galiba o da seni seviyor. *Sanırım sen de ondan hoşlanacaksın. d. Yineleme Belirteçleri: yine, tekrar… *Dün akşam yine aradı beni. *Yarın tekrar geleceğim. e. Dilek Belirteçleri: bari, keşke, inşallah… *Keşke sen de bizimle gelsen. *Bu sınavı inşallah kazanırsın. f. İşaret Belirteçleri: işte, şöyle, böyle, öyle… *Kalemi şöyle tutmalısın!