Transcript Document

1
Management
Information
systems
‫سیستم های‬
‫اطالعات‬
‫مدیریت‬
‫دکتر سهیل سرمد سعیدی‬
[email protected]
2
‫طرح کلی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مقدمه؛ مروری کلی‬
‫بخش اول‪ :‬پیشینه‬
‫فصل اول‪ :‬سیستم و رویکرد سیستمی‬
‫فصل دوم‪ :‬جنبه های رفتاری و روانشناختی سیستم های اطالعاتی‬
‫فصل سوم‪ :‬تصمیم گیری و ارزش اطالعات‬
‫بخش دوم‪ :‬از تئوری تاعمل‬
‫فصل چهارم‪ :‬مدل های مفهومی اطالعات در سازمان‬
‫فصل پنجم‪ :‬ساختار سیستم های اطالعاتی سازمانی‬
‫‪3‬‬
‫‪ ‬مقدمه‬
‫مروری کلی‬
‫‪4‬‬
‫مقدمه‬
‫‪‬‬
‫اطالعات منبعی است که به وسیله سیستم های اطالعاتی تولید می شود و‬
‫برای عملیات و مدیریت در سازمان ها حیاتی و اساسی است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫اطالعات عبارت است از داده هایی که پردازش شده و برای «کاربر»‬
‫دارای معنا هستند‪ .‬سیستم‪ ،‬مجموعه ای از اجزای به هم پیوسته است که‬
‫برای رسیدن به هدفی مشترک با یکدیگر فعالیت دارند‪ .‬با این دو تعریف‪ ،‬به‬
‫راحتی می توان «سیستم های اطالعاتی سازمان» را تعریف کرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫سیستم های اطالعاتی‪ ،‬اطالعاتی را تولید می کنند که عملیات و کارکردهای‬
‫مدیریتی یک سازمان را حمایت می کنند‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫حوزه ها و رشته های مرتبط با سیستم های اطالعاتی‬
‫‪‬‬
‫حوزه سیستم های اطالعاتی ماهیتی بین رشته ای دارد‪.‬‬
‫جامعه شناسی‬
‫روانشناسی‬
‫تئوری‬
‫تئوری‬
‫تصمیم‬
‫سیستم های اطالعاتی‬
‫تئوری‬
‫عمومی‬
‫سیستم‬
‫ها‬
‫تئوری‬
‫مدیریت‬
‫تئوری کنترل‬
‫‪6‬‬
‫الکترونیک‬
‫و‬
‫کامپیوتر‬
‫ریاضی و‬
‫آمار‬
‫حوزه ها و رشته های مرتبط با سیستم های اطالعاتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ماهیت بین رشته ای سیستم های اطالعاتی از فرآیند جریان اطالعاتی درون‬
‫سازمان نشأت می گیرد‪ .‬این فرآیند با رخدادهای گوناگونی که در سازمان‬
‫رخ می دهد آغاز می شود و با تبدیل شدن به یک زبان (کد)‪ ،‬که آن ها را‬
‫شرح بدهد ادامه می یابد و سپس رخدادهای کدگذاری شده‪ ،‬پردازش شده و‬
‫با استنباط آن ها توسط انسان ها و افراد پایان می یابد‪.‬‬
‫انسان ها فرایند اطالعاتی را آغاز و برون داد آنها‪ ،‬رخدادهای جدیدی را‬
‫تولید می کنند‪ .‬این همان فرایند بازخور است که با رخدادها آغاز و با آنها‬
‫پایان می پذیرد‪.‬‬
‫ارزش اطالعات می تواند با کافی بودن تعداد واکنش های انسان به‬
‫رخدادها‪ ،‬برآورد و ارزیابی شود‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫فرآیند جریان اطالعات در سازمان‬
‫محیط‬
‫خارجی‬
‫رخدادها‬
‫کدگذاری‬
‫زبان‬
‫انتقال‬
‫پردازش داده ها‬
‫ارزیابی‬
‫انتقال‬
‫تصمیمات‪،‬‬
‫دستورالعمل ها‬
‫‪8‬‬
‫برون داد انسانی پردازش اطالعات محیط‬
‫انسانی‬
‫خارجی‬
‫عوامل مؤثر در موفقیت و اثربخشی سیستم های اطالعاتی در سازمان ها‬
‫‪‬‬
‫چند معیار برای ارزیابی موفقیت یک سیستم اطالعاتی پیشنهاد می شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫برای اینکه یک سیستم موفقیت آمیز عمل کند‪ ،‬باید سیستم مورد نظر سودآور باشد و‬
‫برای صاحب سازمان منافع آن بیشتر از هزینه های آن باشد‪ .‬همچنین یک سیستم باید‬
‫عملکرد کاربر آن را اصالح کند و بهبود بخشد‪ .‬سیستم اطالعاتی‪ ،‬باید جهت رفع‬
‫مشکالت سازمان به کار رود و به آن ها توجه داشته باشد‪.‬همچنین رضایت کاربر‪،‬‬
‫مدرک و گواهی است دال بر اینکه سیستم موفق بوده است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫سیستم اطالعاتی موفق‪ ،‬سیستمی است که به طور سودآور برای سطح و بخش عمده ای‬
‫از سازمان به کار می رود و به طور گسترده به وسیله یک یا چند مدیر که از آن راضی‬
‫هستند به کار می رود و از طریق آن کیفیت عملکردشان را بهبود می بخشند‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫عوامل مؤثر در موفقیت و اثربخشی سیستم های اطالعاتی در سازمان ها‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫متغیرهایی شامل دخالت کاربران‪ ،‬طرز تلقی ها و سبک ادراکی‬
‫کاربر‪ ،‬پیشتیبانی و حمایت مدیریت عالی‪ ،‬بودجه‪ ،‬آموزش و‬
‫جو روان شناختی در سازمان‪ ،‬بلوغ سازمانی‪ ،‬در‬
‫تربیت کاربر‪ّ ،‬‬
‫دسترس بودن منابع و اندازه سازمان است‪.‬‬
‫بهبود و توسعه یک سیستم اطالعاتی صرفا ً یک پروژه فنی نیست‬
‫و در آن مفاهیم رفتاری‪ ،‬سازمانی و مدیریتی نیز دخالت دارند‪.‬‬
‫یک سیستم اطالعاتی در یک سازمان ممکن است به این دلیل‬
‫ناموفق باشد که محیط‪ ،‬قدرت پذیرش روانی آن را ندارد‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪ ‬بخش اول‬
‫پیشینه‬
‫‪11‬‬
‫‪‬فصل اول‬
‫مبانی سیستم‬
‫و‬
‫رویکرد سیستمی‬
‫‪12‬‬
‫پیشینه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫یک سیستم‪ ،‬مجموعه ای از اجزای به هم وابسته (پدیده ها و موجودیت های‬
‫فرعی) است که یک پدیده کلی (کلیت) را به وجود می آورد‪ .‬اجزاء به طور‬
‫پویا به یکدیگر پیوسته هستند‪.‬‬
‫برخی سیستم ها‪ ،‬این گونه در نظر گرفته می شوند که باید یک هدف (یا‬
‫اهداف) مشترک داشته باشند‪.‬‬
‫رویکرد سیستمی با «کلیت» ارتباط دارد‪ ،‬بدون اینکه از اجزاء و عناصر‬
‫کل غفلت کند‪.‬‬
‫بهینه سازی جزئی نشان می دهد که سیستم های مورد نظر براساس رویکرد‬
‫سیستمی مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته اند‪.‬‬
‫رویکرد سیستمی‪ ،‬اساسا ً یک دیدگاه و فلسفه ساختاری است که در یک‬
‫روش و طریقه کارآ و بهینه‪ ،‬فعالیتها و عملیات درون هر سیستمی را‬
‫هماهنگ می کند‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫پیشینه‬
‫‪‬‬
‫هر سازمانی از «زیر سیستم ها» با سیستم های فرعی تشکیل یافته است که‬
‫یکی از آن ها سیستم اطالعاتی است‪ .‬زیر سیستم ها با اهداف مشترک‬
‫سازمان‪ ،‬ارتباط متقابل و مشارکت دارند‪ .‬اثربخشی این زیر سیستم ها‬
‫مجموعا ً به عنوان یک سیستم مورد توجه قرار می گیرد که ممکن است از‬
‫جمع اثربخشی هر زیر سیستم به طور مجزا‪ ،‬بزرگتر باشد‪ .‬این پدیده‪« ،‬هم‬
‫افزایی» نامیده می شود‪« .‬اثرهم افزا» در عبارت ارسطو توصیف شده‬
‫است‪« :‬کل از جمع اجزایش بزرگتر است»‪.‬‬
‫‪‬‬
‫یکی از ویژگی های سازمان های مدرن‪ ،‬پیچیدگی رو به افزایش و‬
‫تخصصی شدن زیر سیستم های آن هاست‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫تعیین فضا و ویژگی های یک سیستم‬
‫‪ ‬فضای یک سیستم‬
‫بررسی‪ ،‬تعریف و سنجش عناصر یک سیستم از اولین مراحل در فرآیند تجزیه‬
‫و تحلیل سیستم است‪.‬‬
‫عوامل‬
‫موثر‬
‫خارجی‬
‫محیط‬
‫اهداف‬
‫و‬
‫خروجی‬
‫ورودی‬
‫(ستاده)‬
‫(داده)‬
‫مقاصد‬
‫تعامل‬
‫اجزاء غرعی سیستم‬
‫‪15‬‬
‫مرز سیستم‬
‫فضای یک سیستم‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫اهداف و مقاصد‪ :‬هرسیستم سازمانی یک مقصد (مقاصد) بلندمدت و یک‬
‫هدف (اهداف) کوتاه مدت که می تواند ضمنی یا صریح باشد‪ ،‬دارد‪.‬‬
‫دو گروه از معیارها یعنی «معیارهای اثربخشی و کارآیی» به منظور‬
‫آشکار کردن آنچه هدف یا مقصد قابل دست یابی به وسیله سیستم و نحوه‬
‫انجام مطلوب آن نامیده می شود‪ ،‬بکار می رود‪.‬‬
‫ورودی (داده)‪ :‬یک سیستم منابع ورودی خود را می پذیرد‪.‬‬
‫فرآیند سیستم‪ ،‬این ورودی ها را مورد پردازش قرار داده و آن ها را به‬
‫خروجی تبدیل کنند‪.‬‬
‫خروجی ها (ستاده ها)‪ :‬یک سیستم ستاده هایی را تولید می کند که جهت‬
‫دست یابی به هدف های سازمان به کار می روند‪.‬‬
‫مرزها و محیط‪ :‬مشخصه هایی که یک سیستم را تعریف و ترسیم می کنند‪،‬‬
‫مرزهای آن نامیده می شوند‪ .‬سیستم در درون مرزهای خود محصور است‪.‬‬
‫محیط خارج از مرزهای سیستم است‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫فضای یک سیستم‬
‫‪.5‬‬
‫اجزای فرعی و روابط متقابل‪ :‬اجزای سیستم‪ ،‬پردازش (تبدیل) ورودی ها‬
‫به خروجی ها را انجام می دهد‪ .‬یک فرآیند‪ ،‬فعالیت یا رویه ای است که در‬
‫آن اجزاء‪ ،‬منابع ورودی را مصرف کرده تا برخی خروجی ها را تولید‬
‫کنند‪.‬‬
‫فرآیند پردازش و انتقال‪ ،‬درون مرزهای سیستم صورت می گیرد‪.‬‬
‫‪ .6‬عوامل موثر خارجی‪ :‬یک سیستم به واسطه عوامل بیرونی به صورت های‬
‫تهدید و فرصت که توسط محیط به آن تحمیل می شود تحت تأثیر قرار می‬
‫گیرد‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫ویژگی های یک سیستم‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫کلیت (ویژگی هم افزایی)‪ :‬سیستم در کلیت و تمامیت وجودی خود با جمع‬
‫اجزایش متفاوت است و خواصی را بارز می سازد که در اجزای تشکیل‬
‫دهنده آن به تنهایی وجود ندارد‪ .‬چنانچه اجزای سیستم به گونه ای هماهنگ‬
‫و هم جهت عمل کنند‪ ،‬ویژگی هم افزایی در سیستم محقق می شود‪.‬‬
‫همبستگی بین اجزاء‪ :‬منظورازهمبستگی‪ ،‬این است که هر چه سیستم فرعی‬
‫د رسیستم ‪ ،‬به نحوی با سایر اجزاء و سیستم های فرعی در ارتباط است که‬
‫اگر در جزئی اثری وارد شود‪ ،‬سایر اجزاء نیز از آن متأثر خواهند شد‪.‬‬
‫تناسب بین اجزاء‪ :‬در صورت عدم تناسب در کار سیستم ‪ ،‬اختالل به وجود‬
‫می آید و سیستم به اهداف خود نایل آید‪ .‬تناسب بین اجزاء‪ ،‬سبب حفظ هویت‬
‫و کلیت سیستم می شود‪.‬‬
‫چرخه حیات‪ :‬با خروجی ستاده‪ ،‬سیستم بار دیگر آماده فرآیند دیگر می شود‬
‫و این جریان به شکل یک چرخه‪ ،‬حیات سیستم را تضمین می کند‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫ویژگی های یک سیستم‬
‫‪ .5‬سلسله مراتب‪ :‬سلسله مراتب سیستم‪ ،‬یک زنجیره مرتبه ای است که هر یک از مرتبه‬
‫ها‪ ،‬ساخت و خواصی عالوه بر ویژگی های مرتبه پیشین دارد‪.‬‬
‫‪.6‬‬
‫‪.7‬‬
‫ویژگی تولید مثل‪ :‬چنانچه در فعالیت سیستم اشکالی پیش آید‪ ،‬در رفع آن می‬
‫کوشد و برای ادامه حیات تالش می کند و در غیر این صورت‪ ،‬از طریق‬
‫تولید مثل‪ ،‬وجود خود را در دیگری ادامه می دهد‪.‬‬
‫آنتروپی منفی‪ :‬در درون سیستم ها عواملی به وجود می آید که سیستم را از‬
‫جهت اصلی آن منحرف می سازند و تمایل در جهت عدم تعادل دارند‪ .‬این‬
‫عوامل را‪ ،‬آنتروپی می خوانند‪ .‬سیستم برای اینکه بتواند با این گرایش به فنا‬
‫مقابله کند و تعادل را برقرار سازد و به حیات خویش تداوم بخشد‪ ،‬ناچار‬
‫است که آنتروپی مثبت را به طریقی از بین ببرد و با ایجاد آنتروپی منفی که‬
‫در خالف جهت آنتروپی مثبت عمل می کند‪ ،‬نیروهای ض ّد ضد خویش را به‬
‫وجود آورد‪ .‬آنتروپی منفی‪ ،‬نقش کاهنده آنتروپی مثبت را دارد و با مفهوم‬
‫نظم در سیستم‪ ،‬مترادف است‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫ویژگی های یک سیستم‬
‫‪ .8‬گرایش به تعادل‪ :‬منظور از این حالت که به «هوموستاسیس»‬
‫معروف است‪ ،‬تالش سیستم در حفظ متغیرهای ضروری خود‪ ،‬در‬
‫محدوده ای معین به منظور ادامه حیات سیستم است‪.‬‬
‫‪ .9‬همپایایی‪ :‬سیستم می تواند از راه ها ومسیرهای متفاوتی حتی با‬
‫شرایط اولیه متفاوت‪ ،‬به هدف واحدی برسد‪.‬‬
‫‪ ‬ویژگی هم پایایی موجب انعطاف پذیری در مطابقت با شرایط‬
‫زمان و مکان و تغییرات محیطی می شود و به مدیراین امر‬
‫گوشزد می کند که بهترین راه برای رسیدن به هدف وجود ندارد‬
‫بلکه راه های متفاوتی برای رسیدن به هدف موجود است‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫مثلث سیستم‪ :‬طراح‪ ،‬تصمیم گیرنده و کاربر‬
‫‪ ‬مطابق با این شرایط اگر یک کل و تمامیت به عنوان یک سیستم‬
‫قلمداد شود‪:‬‬
‫الف) آن یک کاربر دارد که به عملکرد سیستم عالقه مند است؛‬
‫ب) آن تصمیم گیرنده دارد که برروی عملکرد سیستم به وسیله کنترل‬
‫منابعش اثر می گذارد؛‬
‫ج) آن یک طراح دارد که خواسته و ترجیحاتش با خواسته ها و‬
‫ترجیحات کاربران مطابقت دارد و همچنین کسی که سیستم را‬
‫طراحی می کند به وسیله تصمیم گیرنده فعالیت و عمل می کند؛‬
‫د) طراح آرزومند است که منافع کاربر را به حداکثر برساند؛‬
‫ه) سیستم قابلیت به انجام رساندن طرح های طراح را دارد‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫طراح‪ ،‬تصمیم گیرنده و کاربر سیستم‬
‫طراح‬
‫تحلیل گر سیستم اطالعاتی‬
‫مدیر بخش‬
‫مدیران‬
‫پردازش داده‬
‫تصمیم گیرنده‬
‫کمیته برنامه ریزی دانشکده‬
‫اساتید‬
‫‪22‬‬
‫دانشجویان‬
‫کاربر‬
‫معمار‬
‫مهندسی‬
‫ساکنین‬
‫طبقه بندی سیستم ها‬
‫الف‪ -‬سیستم های طبیعی و مصنوعی (ساخته دست انسان)‪ :‬سیستم‬
‫های طبیعی بخشی از طبیعت هستند در حالی که سیستم های‬
‫مصنوعی و ساخته دست انسان به وسیله انسان ها ایجاد شده اند‪.‬‬
‫در این بحث‪ ،‬ما به سیستم های ساخته دست انسان می پردازیم‪.‬‬
‫ب‪ -‬سیستم های انتزاعی و واقعی‪ :‬یک سیستم انتزاعی به عبارتی‬
‫تنظیم و مرتب سازی مؤلفه ها و اجزایی است که به مفاهیم موسوم‬
‫هستند‪.‬‬
‫‪ ‬در یک سیستم انتزاعی ‪ ،‬اجزاء به واسطه تعریف و ارتباطات‬
‫متقابل بین آن ها از طریق مفروضات ایحاد می شوند‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫سیستم های انتزاعی و واقعی‬
‫‪ ‬دو گروه عمده سیستم های انتزاعی وجود دارند؛‬
‫‪ -1‬سیستم رویه ای‪ :‬که یک مرتب سازی از رویهه ها‪ ،‬قواعدو‬
‫قوانین است که هدف آن ها حل مسائل یا انجام وظایف است‪.‬‬
‫‪ -2‬سیستم مفهومی‪ :‬که اساسا ً ساختاری نمادین دارد‪.‬‬
‫‪ ‬یک سیستم واقعی‪ ،‬سیستمی است که در آن حداقل دو جزء هدفمند‬
‫هستند‪.‬‬
‫‪ ‬دو گروه اصلی سیستم های واقعی عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬سیستم فیزیکی‪ :‬که مجموعه ای از اجزای فیزیکی است که با‬
‫همدیگر عمل کرده و یک هدف را به انجام می رسانند‪.‬‬
‫‪ -2‬سیستم اجتماعی‪ :‬که به یک گروه سازمان یافته و هماهنگ افراد‬
‫گفته می شود که به منظور دستیابی به اهداف مشترک عمل می‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫طبقه بندی سیستم ها‬
‫ج‪ -‬سیستم های بازو بسته‪ :‬یک سیستم بسته سیستمی است که محیط ندارد‪ .‬آن با‬
‫هیچ عنصری که خارج از اجزای داخلی خودش باشد ارتباط ندارد و کامالً‬
‫خود شمول است‪.‬‬
‫‪ ‬یک سیستم باز سیستمی است که محیط و تعامالتی با مؤلغه هایی در آن‬
‫دارد‪ .‬آن منابع (ورودی ها و خروجی ها) را با محیط خود مبادله می کند‪.‬‬
‫د‪ -‬سیستم های قطعی‪ ،‬احتمالی و تصادفی‪ :‬این طبقه بندی بر مبنای درجه تصادفی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫بودن رفتار یک سیستم پایه گذاری می شود‪ .‬یک سیستم قطعی در یک روند کامال قابل‬
‫پیش بینی عمل می کند‪ .‬از آنجایی که عملکرد اجزایش به روشنی شناخته شده است و‬
‫ورودی های سیستم مشخص است‪ ،‬پیش بینی خروجی آن میسر خواهد بود‬
‫یک سیستم احتمالی به یک روند احتمالی عمل می کند و مقداری ریسک در پیش بینی‬
‫خروجی های آن وجود دارد‪ .‬به دلیل آنکه هر خروجی یک احتمال منحصر به فرد در‬
‫عمل خواهد داشت ‪ .‬یک سیستم کنترل کیفیت مثالی در این زمینه است‪.‬‬
‫یک سیستم تصادفی به روشی کامالً غیر قابل پیش بینی عمل می کند‪ .‬از آنجایی که نقش‬
‫های رفتاری و روابط متقابل میان اجزایش مشخص نیست‪ ،‬سیستم موجودی ها و ذخیره‬
‫‪25‬‬
‫سازی‪ ،‬یک سیستم اتفاقی است‪.‬‬
‫طبقه بندی سیستم ها‬
‫ه‪ -‬سیستم های انسانی‪ ،‬ماشینی‪ ،‬انسانی‪-‬ماشینی‪ :‬یک سیستم ماشینی‪،‬‬
‫یک سیستم فیزیکی خودکار می باشد که بدون دخالت انسان عمل‬
‫می کند‪ .‬این سیستم نسبتا ً بسته و قطعی است و همواره طوری‬
‫عمل می کند که از ابتدا برای آن مدنظر گرفته و پیش بینی شده‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬یک سیستم انسانی‪ ،‬اساسا ً از مؤلفه ها و عناصر انسانی تشکیل‬
‫شده است‪ .‬آن یک سیستم باز و احتمالی است که رفتاری نسبتا ً غیر‬
‫قابل پیش بینی دارد؛‬
‫‪ ‬یک سیستم انسانی‪-‬ماشینی‪ ،‬ترکیبی است از زیر سیستم های‬
‫انسانی و ماشینی‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫طبقه بندی سیستم ها‬
‫و‪ -‬سیستم های سازگار و ناسازگار‪ :‬یک سیستم سازگار سیستمی‬
‫است که می تواند خودش یا محیطش را‪ ،‬در زمانی که مزیت‬
‫هایش را از دست داده باشد؛ تغییر می دهد‪.‬‬
‫‪ ‬سیستم سعی می کند مجددا ً برخی از کارآیی هایی را که به عنوان‬
‫یک پیامد تغییر از دست داده است‪ ،‬به دست آورد‪.‬‬
‫‪ ‬یک سیستم ناسازگار‪ ،‬سیستمی است که دوباره عمل نمی کند یا‬
‫زمانی که تغییری در محیط و شرایط آن صورت گرفته‪ ،‬پاسخ‬
‫جدیدی به این تغییرات نمی دهد‪.‬‬
‫ز‪ -‬سیستم های ساده و پیچیده‪ :‬یک سیستم ساده (سیمپلکس)‪ ،‬سیستمی‬
‫است با تعداد محدودی اجزاء و تعداد کمی ارتباط میان آن ها‪.‬‬
‫‪ ‬یک سیستم پیچیده‪ ،‬سیستمی است با تعداد نسبتا ً بیشتری اجزاء و‬
‫‪27‬‬
‫ارتباطات زیادی که می تواند به طور کامل توصیف شوند‪.‬‬
‫دالیلی برای انتخاب رویکرد سیستمی‬
‫‪ ‬از یک سو ما در جامعه با پیچیدگی و تنوع سازمان های مدرن به‬
‫عنوان یک کل مواجه هستیم؛ از سوی دیگر ما ابزار و نظریه‬
‫هایی در ارتباط با این گونه تنوع و پیچیدگی ها را در اختیار‬
‫داریم‪ .‬پیچیدگی به عوامل زیر بستگی دارد‪:‬‬
‫‪ ‬انقالب تکنولوژیک‬
‫‪ ‬توسعه بازارها‬
‫‪ ‬اثرات تحقیق و توسعه مداوم‬
‫‪ ‬افزایش مستمر سطح استاندارد زندگی‬
‫‪ ‬تغییرات مداوم محصول‬
‫‪ ‬وابستگی متقابل درون سیستم های اقتصادی و سیاسی وافزایش‬
‫وابستگی متقابل بخش های خصوصی و غیر خصوصی دراقتصاد‬
‫‪28‬‬
‫دالیلی برای انتخاب رویکرد سیستمی‬
‫‪‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪(2‬‬
‫نگرش جزء گرا و تجزیه مدار بر مبنای زیر استوار است‪:‬‬
‫هر پدیده ای‪ ،‬نتیجه تجزیه یا تجزیه یا ترکیب سایر پدیده هاست؛‬
‫تأکید بر کیفیت؛‬
‫افزایش دقت؛‬
‫توجه به بخش ظاهری و فیزیکی پدیده ها‪.‬‬
‫از سوی دیگر ‪ ،‬نگرش سیستمی که نگرشی کل گرا است بر مبانی زیر استوار است‪:‬‬
‫پندار ارگانیک؛‬
‫کل نگری؛ به جای توجه به اجزای پدیده ها بر کلیت آن ها تاکید می شود؛‬
‫مدل سازی؛ به جای تجزیه کل به اجزاء‪ ،‬درک و شناخت از پدیده ها بر خود پدیده ها‬
‫منطبق می شود؛‬
‫حقیقت شناخت و ادراک؛ آنچه مشاهده می شود‪ ،‬واقعیت نیست بلکه ادراک از واقعیت‬
‫است‪.‬‬
‫رویکرد سیستمی؛ در فلسفه علم با رشد و گسترش دو دانش جداگانه که تقریبا ً هدف‬
‫واحدی را تعقیب می کنند مطرح شد‪:‬‬
‫تئوری عمومی سیستم ها‬
‫سایبرنتیک (علم ارتباطات و کنترل)‬
‫‪29‬‬
‫تئوری عمومی سیستم ها‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تئوری عمومی سیستم ها در یک مفهوم ارگانیک و بیولوژیک که معموالً «انقالب‬
‫ارگانیک ها» نامیده می شود‪ ،‬ریشه دارد‪ .‬هر ارگانیزم یک سیستم است‪.‬‬
‫زمینه اصلی مطالعه و قلمرو موضوعی آن «پدیده رشد و تکامل» است و فرض اصلی‬
‫آن‪ ،‬این است که فرآیند رشد و مراحل بعدی و نهایی آن (تکامل) از یک الگوی یکسان‬
‫تبعیت می کند‪.‬‬
‫بولدینگ با در نظر گرفتن ضوابطی عمومی برای سیستم ها و پدیده رشد تکامل‪ ،‬آن ها‬
‫را در نُه سطح طبقه بندی می کند‪.‬‬
‫در تقسیم بندی سیستم ها‪ ،‬بولدینگ سطح اول را ساخت یا چارچوب می نامد‪.‬‬
‫سطح دوم شامل سیستم های متحرک یا ساعت گونه هاست‪.‬‬
‫سطح سوم سیستم های باز خور یا سایبرنتیک است‪.‬‬
‫سطح چهارم تک یاخته است‪.‬‬
‫سطح پنجم سطح گیاه و‬
‫سطح ششم سطح حیوان است‪.‬‬
‫سطح هفتم انسان است که ویژگی عمده آن خودآگاهی اوست‪.‬‬
‫سطح هشتم سازمان های اجتماعی است‪.‬‬
‫سطح نهم شامل دنیای ناشناخته ها و سیستم های متعالی است‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫سایبرنتیک (علم ارتباطات و کنترل)‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ماهیتی میان رشته ای دارد و از علوم مهندسی‪ ،‬ریاضیات‪،‬‬
‫فیزیولوژی‪ ،‬ارتباطات از راه دور‪ ،‬کامپیوتر بهره برده است تا‬
‫قوانینی کلی را مطرح کند که بتوان به وسیله آن ها‪ ،‬پدیده‬
‫ارتباطات و کنترل را در موجودات بی جان و زنده بررسی و‬
‫مطالعه کرد‪.‬‬
‫سایبرنتیک الگویی ارائه می دهد که بتوان تمامی سیستم های‬
‫دارای پدیده کنترل را‪ ،‬چه سیستم های مصنوعی باشد و چه سیستم‬
‫های طبیعی؛ با یکدیگر مقایسه کرده و ارتباطات بین آن ها را‬
‫یافت‪.‬‬
‫‪31‬‬
‫تکنولوژی سیستمی و کامپیوتر الکترونیک‬
‫‪ ‬در عصر سیستمی‪ ،‬با توجه به دو ویژگی عناصر محیطی یعنی ناپایداری و پیچیدگی که‬
‫عدم اطمینان را به وجود آورده است‪ ،‬سیستم های اطالعاتی در سازمان ها بدون بهره‬
‫مندی از «تکنولوژی اطالعات» و به ویژه کامپیوتر بی معنی و غیر قابل اجراست‪.‬‬
‫‪ ‬ظهور کامپیوتر و تکنولوژی های پیشرفته اطالعاتی‪ ،‬پتانسیل الزم برای کاربرد رویکرد‬
‫سیستمی برای تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم های اطالعاتی فراهم آورده است‪.‬‬
‫‪ ‬تکنولوژی کامپیوتر «جعبه ابزار» کار سیستم های اطالعاتی است‪.‬‬
‫‪ ‬تکنولوژی همه زحمات و دشواری کار را بر دوش می کشد و همه اجزاء را به یکدیگر‬
‫پیوند می دهد‪.‬‬
‫‪ ‬تکنولوژی شامل سه مقوله عمده است‪:‬‬
‫‪ ‬متخصصان‬
‫‪ ‬نرم افزارها‬
‫‪ ‬سخت افزار‬
‫‪ ‬اما دام هایی وجود دارد که به آن ها باید توجه کرد‪ .‬یک دام این است که بدون توجه به‬
‫نیازهای اطالعاتی کاربران سیستم‪ ،‬بیش از اندازه شیفته تکنولوژی بشویم‪ .‬دام این است که‬
‫تصور کنیم که تهیه و نصب کامیوتر و تکنولوژی مرتبط با آن‪ ،‬در حکم اجرای یک سیستم‬
‫اطالعاتی است‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫تاریخچه و مفهوم «سیستم های اطالعاتی مدیریت»‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫در دهه اول‪ ،‬هدف اصلی ‪ MIS‬حمایت از عملیات بود که به وسیله آن‬
‫اطالعاتی فراهم می شود که در سطح عملیات کاربرد داشت‪ .‬مشتریان‬
‫اصلی در این دهه‪ ،‬کمپانی ها و شرکت های بزرگ بودند‪.‬‬
‫منبع ایجاد ‪ MIS‬دراین دهه‪ ،‬یک واحد مجزای ‪ MIS‬در بیرون از سازمان‬
‫بود که به طور مستقل و بدون توجه به نوع و نیازهای سازمان‪ ،‬این سیستم‬
‫های اطالعاتی را عرضه می کرد‪.‬‬
‫در دهه دوم‪ ،‬این مقوله با پیشرفت هایی رو به رو شد‪ .‬هدف اصلی ‪MIS‬‬
‫در این دهه‪ ،‬به حمایت از مدیران تغییر یافت‪ ،‬به عبارت دیگر در این دهه‬
‫روشن شد که مدیران کسانی هستند که سازمان و عملیات آن را هدایت می‬
‫کنند‪.‬‬
‫منبع ایجاد‪ ،‬واحد ‪ MIS‬در درون سازمان ها بود و باالخره توجیه به‬
‫کارگیری آن افزایش اثربخشی و دست یابی به اهداف سازمانی بود‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫تاریخچه و مفهوم «سیستم های اطالعاتی مدیریت»‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫در دهه سوم‪ ،‬یعنی از سال ‪ 1990‬تا ‪ 2000‬و اکنون نیز‪ ،‬که وارد دهه‬
‫چهارم از عمر ‪ MIS‬شده ایم‪ ،‬این مشخصه ها حاکم است‪ ،‬یعنی هدف اصلی‬
‫آن‪ ،‬ایجاد موفقیت رقابتی برای سازمان هاست‪.‬‬
‫هدف ‪ MIS‬در این زمان‪ ،‬کمک به سازمان ها و مدیران شان در کسب‬
‫موفقیت ممتاز رقابتی در دنیای رقابت است‪.‬‬
‫تعریفی را نیز که تعریفی روان اما جامع از سیستم اطالعاتی مدیریت است‬
‫ارائه می دهیم‪:‬‬
‫«سیستم اطالعاتی مدیریت» سیستمی اطالعاتی و بر مبنای کامپیوتر است‬
‫که اطالعات را از طریق پردازش داده های درون و برون سازمانی برای‬
‫مدیران در سطوح متفاوت عملیاتی‪ ،‬میانی و عالی به منظور برنامه ریزی‪،‬‬
‫کنترل و تصمیم گیری فراهم می آورد‪.‬‬
‫‪34‬‬
‫کاربرد رویکرد سیستمی برای حل مسائل و طراحی سیستم اطالعاتی‬
‫‪ ‬فرآیند تصمیم گیری‪ ،‬نشان دهنده رویکرد سیستمی به مسائل است‪.‬‬
‫فرآیند تصمیم گیری شامل مراحل آگاهی ‪ ،‬طراحی و انتخاب است‪.‬‬
‫‪ ‬این دو فرآیند‪ ،‬دو مرحله اصلی رویکرد سیستمی را نشان می‬
‫دهند‪:‬‬
‫‪ .1‬مرحله توسعه (تجزیه و تفکیک)‪ :‬یک سیستم و در وهله اول به‬
‫منظور کاهش سطح پیچیدگی و ارتباطات متقابل میان اجزاء به‬
‫اجزایی فرعی (زیر سیستم ها) تفکیک می شود‪.‬‬
‫‪ .2‬مرحله ترکیب‪ :‬اجزاء درون یک سیستم جدید‪ ،‬سازمان یافته و‬
‫یکپارچه می شوند که این مرحله موسوم به مرحله ترکیب‬
‫(طراحی) است‪ .‬در این مرحله ممکن است عناصر و ارتباطات‬
‫داخلی قدیمی تغییر کرده و یا حذف و اجراء و ارتباطات داخلی‬
‫جدید اضافه شوند‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫کاربرد رویکرد سیستمی برای حل مسائل و طراحی سیستم اطالعاتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫در فرآیند حل مسئله یک مدیر‪ ،‬مسئله و مشکلی یا فرصتی را‬
‫تشخیص می دهد؛ متخصصان مختلف به همراه مدیر‪ ،‬راه حل های‬
‫ممکن را توسعه داده و ارزیابی می کنند؛ سپس همان مدیر یا مدیر‬
‫دیگری یا کمیته ای بهتری راه حل را انتخاب می کند؛ و‬
‫متخصصان دیگر آن را اجرا می کنند‪.‬‬
‫در فرآیند توسعه سیستم اطالعاتی‪ ،‬یک مدیر نیازهای اطالعاتی را‬
‫مورد شناسایی قرار می دهد؛ یک تحلیل گر اطالعات(تحلیل گر‬
‫سیستم)‪ ،‬آن ها را به همراه مدیر تعریف می کنند و راه حل های‬
‫سیستمی ممکن را که این نیازها را برآورده کند‪ ،‬توسعه می دهند؛‬
‫و سپس یک طراح سیستم بهترین سیستم را طراحی می کند‪ ،‬که آن‬
‫به‪ 36‬وسیله برنامه نویسان‪ ،‬اپراتورها و امثال آن ها اجرا می شود‪.‬‬
‫کاربرد رویکرد سیستمی برای حل مسائل و طراحی سیستم اطالعاتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ابتدا شش گام فرآیند حل مسائل را با توجه به رویکرد سیستمی شرح می‬
‫دهیم که عبارتند از‪:‬‬
‫تعریف مشکل و مسئله‬
‫جمع آوری داده ها‬
‫تعیین راه حل های ممکن‬
‫ارزیابی راه حل های ممکن‬
‫انتخاب بهترین راه حل ممکن‬
‫اجرای راه حل برگزیده و نظارت بر آن‬
‫حال سه گام فرآیند توسعه یک سیستم اطالعاتی را با توجه به رویکرد‬
‫سیستمی شرح می دهیم که عبارتند از‪:‬‬
‫تجزیه و تحلیل سیستم اطالعاتی‬
‫طراحی سیستم اطالعاتی‬
‫‪37‬‬
‫اجرای سیستم اطالعاتی‬
‫رویکرد سیستمی به توسعه اطالعاتی و حل مسئله‬
‫توسعه سیستم اطالعاتی‬
‫‪ -1‬تجزیه تحلیل سیستم‬
‫اطالعاتی‬
‫‪ -2‬طراحی سیستم اطالعاتی‬
‫‪ -3‬اجرای سیستم اطالعاتی‬
‫‪38‬‬
‫حل مسئله‬
‫‪ -1‬تعریف مسئله و مشکل‬
‫‪ -2‬جمع اوری داده های مربوط‬
‫به مسئله‬
‫‪ -3‬تعیین راه حل های ممکن‬
‫‪ -4‬ارزیابی هزینه واثربخشی‬
‫راه حل ها‬
‫‪ -5‬انتخاب بهترین راه حل‬
‫‪-6‬اجرای راه حل برگزیده و‬
‫نظارت بر آن‬
‫چارچوب مفهومی رویکرد سیستمی‬
‫‪ .1‬ماهیت سیستم‪ :‬سیستم ها را می تون از نظر ماهیت در سه نوع‬
‫طبیعی‪ ،‬مصنوعی و اجتماعی قرار داد‪.‬‬
‫‪ .2‬میزان پیچیدگی سیستم‪ :‬در صورتی که «میزان پیچیدگی» را مبنا‬
‫و اساس طبقه بندی قرار دهیم‪ ،‬پیوستار از سیستم های ساده‪ ،‬پیچیده‬
‫و بسیار پیچیده رویت می شود‪.‬‬
‫‪ .3‬میزان قابلیت پیش بینی‪ :‬چنانچه « قابلیت پیش بینی» اساس تقسیم‬
‫بندی قرار گیرد‪ ،‬پیوستاری از سیستم های قطعی‪ ،‬نسبتا ً احتمالی و‬
‫احتمالی ظاهر خواهد شد‪.‬‬
‫‪ ‬با توجه به این چارچوب مفهومی‪ ،‬مالحظه می شود که سازمان ها‬
‫به عنوان سیستم های بسیار پیچیده اجتماعی و احتمالی مطرح می‬
‫شوند‪ .‬نقش انسان به عنوان واحد تشکیل دهنده این نوع سیستم ها‬
‫معرفی می شود‪.‬‬
‫‪39‬‬
‫چارچوب مفهومی رویکرد سیستمی‬
‫‪ ‬این چارچوب ‪،‬می تواند در دو زمینه مورد استفاده قرار گیرد‪:‬‬
‫‪ .1‬مدیران با استفاده از این چارچوب می توانند موقعیت حساس و شرایط خاص‬
‫سازمان خود را که به عنوان یک سیستم اجتماعی بسیار پیچیده و احتمالی‬
‫معرفی می شود‪ ،‬درک کنند و در تصمیمات خود‪ ،‬این شرایط را در نظر‬
‫بگیرند‪.‬‬
‫‪ .2‬این چارچوب‪ ،‬مدیر را به ایده ها و روشهای جدید و مبتکرانه در فرآیند های‬
‫مدیریت مختلف در رابطه با رسیدگی و اداره مؤثر انواع سیستم ها‪ ،‬معطوف‬
‫می دارند‪.‬‬
‫‪ ‬فرآیند های مدیریتی‪:‬‬
‫الف) فرآیند های هدایت و رهبری‬
‫ب) فرآیندبرنامه ریزی‬
‫ج) فرآیند سازماندهی‬
‫د) فرآیند کنترل‬
‫‪40‬‬
‫میزان قابلیت پیش بینی‬
‫قطعی‬
‫طبیعی ساده و قطعی‬
‫طبیعی پیچیده و نسبتا ً احتمالی‬
‫طبیعی بسیار پیچیده و احتمالی‬
‫‪-1‬افریده خدا‬
‫‪ -2‬تعداد عناصر نسبتا ً زیاد و به هم وابسته‬
‫اند‬
‫‪ -3‬شناسایی و توصیف دقیق مشکل به نظر‬
‫می رسد اما نسبتا ً امکامپذیر است‬
‫‪-4‬میزانی از عملکرد برخی از نتایج قابل‬
‫کنترل و پیش بینی است‪.‬‬
‫‪-1‬افریده خدا‬
‫‪ -2‬تعداد عناصر بسیار زیاد و به هم مرتبط‬
‫می باشد‬
‫‪ -3‬شناسایی و توصیف دقیق امکان پذیر‬
‫نیست‬
‫‪ -4‬عملکرد و نتایج غیر قابل کنترل و پیش‬
‫بینی است‪.‬‬
‫طبیعی‬
‫‪ -1‬مرز جدایی موجود در زنده و جماد‬
‫‪ -2‬تعداد عناصر اندک و روابط محدود‬
‫‪ -3‬شناسایی و توصیف دقیق امکان پذیر‬
‫است‬
‫‪ -4‬عملکرد قابل کنترل و پیش بینی است‬
‫نسبتا ً احتمالی‬
‫احتمالی‬
‫نمونه‪ :‬سلول‬
‫نمونه‪ :‬گیاه حیوان‬
‫مصنوعی ساده و قطعی‬
‫نمونه‪ :‬ساعت‪ /‬ترموستات‬
‫نمونه‪ :‬اتومبیل‬
‫اجتماعی ساده و قطعی‬
‫اجتماعی پیچیده و نسبتا ً احتمالی‬
‫اجتماعی بسیار پیچیده و احتمالی‬
‫‪ -1‬انسان و نقش او‪ ،‬عنصر کلیدی است‬
‫‪ -2‬عناصر مشابه و تعداد آن اندک و رولبط‬
‫روشن است‬
‫‪ -3‬شناسایی و توصیف امکانپذیر است‬
‫‪ -4‬عملکرد نتایج قابل کنترل و پیش بینی‬
‫است‬
‫‪ -1‬انسان و نقش او‪ ،‬عنصر کلیدی است‬
‫‪ -2‬تعداد عناصر تشکیل دهنده نسبتا ً زیاد و‬
‫به هم وابسته اند‬
‫‪ -3‬شناسایی و توصیف دقیق مشکل به نظر‬
‫می رسد‬
‫‪ -4‬میزانی از عملکرد و برخی از نتایج قابل‬
‫کنترل و پیش بینی است‬
‫‪ -1‬انسان و نقش او‪ ،‬عنصر کلیدی است‬
‫‪ -2‬تعداد عناصر بسیار زیاد و به هم وایسته‬
‫می باشد‬
‫‪ -3‬شناسایی و توصیف دقیق عناصر درونی‬
‫و بیرونی امکان پذیر نیست‬
‫‪ -4‬عملکرد و نتایج غیر قابل کنترل و پیش‬
‫بینی است‬
‫نمونه‪ :‬خانواده و برخی گروه های‬
‫ورزشی و اجتماعی‬
‫نمونه‪ :‬مدارس‪ ،‬دانشگاه ها و مراکز‬
‫آموزشی‬
‫نمونه‪ :‬سازمان های دواتی‪ ،‬صنعتی و بازرگانی و‬
‫جوامع‬
‫ساده‬
‫پیچیده‬
‫میزان پیچیدگی سیستم‬
‫مصنوعی‬
‫‪ -1‬ساخته بشر‬
‫‪ -2‬تعداد عناصر بسیار زاد و به هم وابسته‬
‫است‬
‫‪ -3‬شناسایی و توصیف دقیقعناصر بیرونی‬
‫امکان پذیر نیست وشناخت عناصر داخلی‬
‫بسیار مشکل است‬
‫‪ -4‬عملکرد و نتایج غیر قابل کنترل است‬
‫نمونه‪ :‬کامپیوترها و وسایل الکترونیکی‬
‫بسیار پیچیده‬
‫اجتماعی‬
‫‪41‬‬
‫‪ -1‬ساخته بشر‬
‫‪ -2‬تعداد عناصر نسبتا ً زیاد و به هم وابسته‬
‫اند‬
‫‪ -3‬شناسایی و توصیف دقیق مشکل بوده‪،‬‬
‫اما امکانپذیر است‬
‫‪ -4‬میزانی از عملکرد و برخی از نتایج قابل‬
‫کنترل و پیش بینی است‬
‫مصنوعی بسیار پیچیده و احتمالی‬
‫ماهیت سیستم‬
‫‪ -1‬ساخته بشر‬
‫‪ -2‬تعداد عناصر اندک و روابط محدود‬
‫‪ -3‬شناسایی و توصیف امکانپذیر است‬
‫‪ -4‬عملکرد و نتایج قابل کنترل و پیش بینی‬
‫است‬
‫مصنوعی پیچیده و نسبتا ً احتمالی‬
‫نمونه‪ :‬انسان‬
‫‪ ‬فصل دوم‬
‫جنبه های رفتاری‬
‫و روانشناختی‬
‫سیستم های اطالعاتی‬
‫‪42‬‬
‫پردازش اطالعات انسانی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سیستمهای اطالعاتی در سازمانها‪ ،‬تصمیمات انسانی را با فراهم آوردن‬
‫تصمیم گیرانی با اطالعات مربوط ‪ ،‬پشتیبانی می کنند‪ .‬بنابراین‪ ،‬تصمیم‬
‫گیرنده انسانی‪ ،‬هدف عمده هر اطالعاتی است که به وسیله تسهیالت‬
‫وامکانات دستی یا کامپیوتری ‪ ،‬پردازش وعرضه شده است‪.‬‬
‫دو روش متفاوت برای بررسی فرآیند ادراک وشناخت وجوددارد ‪:‬‬
‫تحقیق فیزیولوژیک‪ :‬که بر روی پدیده بیوشیمیایی وبیوفیزیکی مشاهده شده‬
‫در مغز‪ ،‬سیستمهای عصبی‪ ،‬سیستمهای ادراکی تاکید می ورزد‪ ،‬در حالیکه‬
‫در معرض محرکهای مختلف قرار دارند‪.‬‬
‫تحقیق روانشناختی ‪ :‬که بدن انسان را به مثابه یک جعبه سیاه در نظر می‬
‫گیرد و خاصیت فرایند ادراک وشناخت را از طریق واکنش های مربوط‬
‫(ستاده ها) به محرکها (داده ها) بررسی می کند‪.‬‬
‫‪43‬‬
‫فرآیند شناخت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫شرط الزم برای هر نوع ادراک انسانی دقت وتوجه است‪.‬‬
‫جایگاه پردازش ثانوی در حافظه کوتاه مدت (‪ )STM‬است که در‬
‫آن اطالعات بیشتر از چند لحظه نگه داشته نمی شوند‪ .‬تجزیه‬
‫وتحلیل اصلی وعمده اطالعات در حافظه بلند مدت (‪)LTM‬‬
‫صورت می گیرد که در آن اطالعات طبقه بندی و ذخیره می شود‬
‫و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و باعث اتخاذ تصمیم می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪44‬‬
‫توجه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫همه ما چندین کانال برای در یافت عالئم وسیگنالهای بیرونی داریم‪ .‬این‬
‫کانالها‪ ،‬حسهای مختلف ما هستند‪.‬‬
‫تئوری قدیمی که «در هر زمان فقط یک کانال فعال است» صحیح نیست‪.‬‬
‫تئوریهای جدید اظهار می دارند که همه کانالها درهمه زمانها‪ ،‬فعال هستند‪،‬‬
‫اما شدت فعالیت آنها متفاوت است‪.‬‬
‫می توانیم نتیجه بگیریم که ما مقدار معینی از انرژی را صرف توجه می‬
‫کنیم‪ .‬این مسئله ما را قادر می سازد که به صورت گزینشی عمل کنیم ‪.‬‬
‫الگوی توجه‬
‫این نظریه مدعی است که مقدار کل انرژی توجه نه تنها لزومأ ثابت نیست‪،‬‬
‫بلکه ممکن است در طول زمان‪ ،‬وابسته به ساعات روز و یا دیگر عوامل‬
‫متفاوت باشد‪.‬‬
‫‪45‬‬
‫فرآیند شناخت‬
‫تشخیص‬
‫حافظه کوتاه مدت (‪)SIM‬‬
‫حافظه بلند مدت(‪)LTM‬‬
‫‪46‬‬
‫توجه‬
‫محرک‬
‫واکنش‬
‫تشخیص‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫هر زمان یک عالمت یا نشانه‪ ،‬توجه را جلب کند آن عالمت به‬
‫مرحله بعدی ادراک وشناخت انتقال می یابد که درآ ن سعی می‬
‫شود که محرک تشخیص داده شود‪ .‬این مرحله تشخیص یا شناسایی‬
‫نامیده می شود ‪.‬‬
‫رویکرد کل نگر به میزان زیادی تحت تاثیر روانشناسی گشتالت‬
‫است که بر این باور است که ما ابتدا یک محرک را به عنوان یک‬
‫کل درک می کنیم و سعی می کنیم که حدس بزنیم آن محرک‬
‫چیست؟ سپس حدس خود را با بررسی و آزمون بیشتر مدارک‬
‫جمع آوری شده از اجزای محرکها‪ ،‬رد یا تأئید می کنیم ‪.‬‬
‫‪47‬‬
‫تشخیص‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تئوری جزء نگر یا الگو یابی بیان می کند که تشخیص‪ ،‬با روشی به طور‬
‫کامأل متفاوت صورت می گیرد‪ .‬ما ابتدا عالمت را به واحدهای جزئی تر‬
‫تقسیم می کنیم‪ .‬ما هر جزء را قبل از اینکه در حافظه ذخیره شود‪ ،‬به الگو‬
‫تبدیل می کنیم و این از طریق یادگیری و تجربه صورت می گیرد‪ .‬ما یک‬
‫جزء را وقتی تشخیص می دهیم که مشابه آن را بیابیم‪ ،‬سرانجام ما اجزاء را‬
‫مجددا ً ترکیب بندی می کنیم تا الگوی کلی را به دست آوریم‪.‬‬
‫نظریه غالب ورایج که توسط «سلفریج» ارائه شد‪ ،‬تلفیقی از هر دو نظریه‬
‫پیش گفته است‪ .‬فلسفه اصلی این نظریه بر این اساس است که ما در حقیقت‬
‫دومکانیزم را با هم تلفیق می نمائیم تا در تشخیص محرکها به ما یاری دهند‪.‬‬
‫مکانیزم اول «داده محور» است که به طور اساسی‪ ،‬این مکانیزم ساختار‬
‫داده های ورودی را نشان می دهد‪ .‬مکانیزم دوم «مفهوم محور» است‪ .‬در‬
‫این مکانیزم ما از مفاهیم قبلی به منظور تفسیر داده ها به ویژه هنگامیکه‬
‫‪48‬‬
‫روشن و واضح نیستند ‪ ،‬استفاده می کنیم ‪.‬‬
‫تشخیص‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫«سلفریج» به نظریه خود یک نام مصور دا د‪« :‬تئوری کاخ‬
‫شیاطین»‪ .‬او معتقد بود که شناسایی وتشخیص به طور پیوسته‬
‫توسط چهار نوع «شیطان» صورت می گیرد‪ .‬اولین گروه عالمت‬
‫را دریافت می کنند و برای مدتی به حافظه می سپارند ‪ .‬اعضای‬
‫این گروه موسوم به «شیاطین تصویر» می باشند‪.‬‬
‫گروه دوم ‪ ،‬عالمت را با مشخص کردن جایگاه اجزای عمده آن‬
‫تجزیه وتحلیل می کنند‪ .‬هر شیطان در این گروه مسئول تطبیق‬
‫یک جزء خاص از تصویر است و هنگامی که امر سازگاری و‬
‫مطابقت را انجام می دهد‪ ،‬همه را با خبر می کند‪ .‬این شیطان ها‪،‬‬
‫«شیاطین بخش نگر» نامیده می شوند‪ .‬آن ها عالمت را بوسیله‬
‫«بخش بخش کردن» تجزیه وتحلیل می کنند‪.‬‬
‫‪49‬‬
‫تشخیص‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫گروه سوم حاصل کار گروه های قبلی را ترکیب می کنند و تالش‬
‫می کنند یک تصویر مشخص و کامل را بازسازی کنند‪ .‬آن ها‬
‫«شیاطین ادراک وشناخت» هستند‪.‬‬
‫سرانجام گروهی دیگر به نام «شیاطین تصمیم گیرنده» وجود‬
‫دارند‪ ،‬آن ها ارزیابی نهایی را انجام می دهند و تعیین می کنند که‬
‫آیا تشخیص حاصل شده است یا خیر‪ .‬اگر آن ها راضی و قانع‬
‫شوند فرآیند تکرار می شود ‪.‬‬
‫‪50‬‬
‫فرآیند کاخ شیاطین‬
‫ثبت عالمت تصویری‬
‫شیاطین تصویر‬
‫مقایسه با ویژگی ها‬
‫شیاطین بخش نگر (ویژه نگر)‬
‫تطبیق و هماهنگی؟‬
‫خیر‬
‫آری‬
‫شیاطین ادراک و شناخت‬
‫ترکیب‬
‫تکرار‬
‫شیاطین تصمیم گیرنده‬
‫‪51‬‬
‫اقدام‬
‫آری‬
‫شناسایی و تشخیص؟‬
‫حافظه کوتاه مدت (‪)SIM‬‬
‫‪‬‬
‫شیاطین تصویر‪ ،‬عالئم را به مدت ‪ 2/1‬ثانیه گرفته و نگاه می‬
‫دارند تا اینکه هم جنسان آن ها‪ ،‬امر تشخیص را به انجام برسانند ‪.‬‬
‫حافظه آن ها موسوم به «ذخیره اطالعات حسی (‪ »)SIS‬است وبا‬
‫حافظه کوتاه مدت ارتباطی ندارند‪.‬‬
‫‪ ‬حافظه کوتاه مدت دارای ویژگی های زیر است ‪:‬‬
‫‪ -1‬ناپایداری‪ :‬اطالعات ذخیره شده در حافظه کوتاه مدت‪ ،‬تنها مدت‬
‫کوتاهی درآن جا قرار می گیرند‪.‬‬
‫‪52‬‬
‫حافظه کوتاه مدت (‪)SIM‬‬
‫‪ -2‬ظرفیت محدود‪ :‬ظرفیت حافظه کوتاه مدت در حدود هفت واحد‬
‫از مجموع اطالعات‪ ،‬یا دو دقیقه محدود است‪ .‬بنابر این‪ ،‬حجم‬
‫بزرگی از داده ها بین گروه های کوچکتر و در اندازه های‬
‫محدودتر تقسیم شده اند‪.‬‬
‫‪ -3‬قطعه بندی‪ :‬واژه «واحد اطالعات» بر طبق موضوعی که‬
‫دریافت و درک می شود و فردی که آ ن موضوع را دریافت و‬
‫درک می کند متفاوت است‪ .‬وقتی که شخص به زبانی تسلط دارد‪،‬‬
‫نمادهای فردی در قطعه هایی گروه بندی شده اند وهر قطعه می‬
‫تواند به وسیله خودش یک واحد اطالعاتی بشود‪.‬‬
‫‪53‬‬
‫حافظه بلند مدت (‪)LTM‬‬
‫‪ ‬برای جذب داده ها توسط حافظه بلند مدت سه شرط باید برقرار‬
‫باشد‪:‬‬
‫‪ -1‬داده ها برای مدتی بیش از یک ثانیه در حافظه بلند مدت ذخیره‬
‫شوند‪.‬‬
‫‪ -2‬توجه وجود داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬فرآیند یادگیری وجود داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬دو شرط اول «خود توصیفی» هستند‪ .‬شرط سوم به فرآیند تکرار‬
‫اشاره می کند‪.‬‬
‫‪54‬‬
‫حافظه بلند مدت (‪)LTM‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫حافظه بلندمدت شامل مکانیزم های اطالعاتی‪ ،‬روش های به‬
‫خاطر آوردن‪ ،‬راه های میان بر و شبکه های تحقیق و جستجو‬
‫است‪.‬‬
‫بسیاری از دانشمندان معتقدند که ظرفیت حافظه بلند مدت نامحدود‬
‫است هر قطعه اطالعاتی که به آن وارد می شود برای همیشه‬
‫محفوظ خواهد بود‪ .‬این مسئله که ما نمی توانیم هر چیزی را به‬
‫خاطر آوریم به این علت است که مکانیزم به خاطر آوردن کامل‬
‫نیست‪ .‬مبنای این سخن بر آزمون فرضیه ای استوار است که درآن‬
‫افراد با رویدادهایی ارتباط دارند که هرگز به طور خود آگاه قادر‬
‫به یادآوری آن نبوده اند‪.‬‬
‫‪55‬‬
‫حافظه بلند مدت (‪)LTM‬‬
‫‪« ‬مفاهیم» اجزایی از دانش هستند که در دوره زندگی ما به دست‬
‫می آیند ودارای ویژگی های زیر هستند‪:‬‬
‫‪ -1‬جزئی از یک طبقه کلی هستند‪ .‬برای مثال یک میز جزئی از‬
‫مبلمان محسوب می شود‪.‬‬
‫‪ -2‬دارای ویژگی های خاص ومعینی هستند‪ .‬برای مثال یک میز‬
‫چهار پایه دارد‪.‬‬
‫‪ -3‬رخدادهای مرتبطی به همراه مفهوم جلوه می کنند‪ .‬برای مثال یک‬
‫میز سبز در اتاق پذیرایی وجود دارد‪.‬‬
‫‪56‬‬
‫جهت گیری ها و گرایشات در فرایند ادراک وشناخت‬
‫‪ ‬انسان ها می کوشند تا اطالعات را به کارآترین روش پردازش‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪ ‬بعضی از انحرافات وخطاهای متداول در روند شناخت و ادراک‬
‫را بررسی می کنیم‪.‬‬
‫‪ -1‬خطای تشابه‪ :‬امکان دارد در مراحل مقدماتی فرآیند شناخت انسان‬
‫نمادهایی را که ظاهرا ً مشابه هستند با یکدیگر اشتباه کند وآن ها را‬
‫یکی بپندارد‪.‬‬
‫‪ -2‬ابهام‪ :‬این امکان وجود دارد که فرد داده ها را در یک زمینه کلی‬
‫و وسیع ونه به صورتی مجزا و تفصیلی مورد تفسیر قرار دهد‪.‬‬
‫‪57‬‬
‫فرایند ادراک و شناخت و سیستم های اطالعاتی‬
‫‪ ‬هدف از بررسی فرایند شناخت‪ ،‬ایجاد یک زمینه مناسب برای درک‬
‫تاثیراین فرآیند روی طراحی و کاربرد سیستم های اطالعاتی است‪.‬‬
‫‪59‬‬
‫مدل نیویل و سایمون در مورد پردازش اطالعات انسانی‬
‫حافظه‬
‫گیرنده ها‬
‫حافظه کوتاه مدت‬
‫(چشم‪ ،‬گوش‪،‬‬
‫بینی)‬
‫(مغز)‬
‫حافظه بلند مدت‬
‫(مغز)‬
‫حافظه خارجی‬
‫(یادداشت ها)‬
‫‪60‬‬
‫پر دازشگر‬
‫محیط‬
‫(مغز)‬
‫عوامل‬
‫(فیزیکی‪،‬‬
‫شفاهی‪ ،‬کتبی)‬
‫باز بینی مجدد فرایند شناخت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مدل نیویل وسایمون‪ ،‬مدلی مفهومی و ادراکی است و ادعایی در‬
‫مورد اینکه دقیقا ً فرآیندهای ارگانیک انسانی را شرح می دهد‬
‫ندارد ‪.‬‬
‫بر طبق این مدل‪ ،‬واکنش های اولیه بین فرد و محیط توسط‬
‫محرک های جذب کننده حواس انسان تحریک می شود‪ .‬این حواس‬
‫که اصطالحا ً «گیرنده» نام دارند‪ ،‬اطالعات را به پردازشگر‬
‫(مغز) انتقال می دهند که انواع مختلفی از حافظه را در ارتباط با‬
‫نیازهایش به کار می برد‪.‬‬
‫‪61‬‬
‫باز بینی مجدد فرآیند شناخت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫در بسیاری از موارد پردازشگر‪ ،‬که از اتکای صرف به حافظه انسانی‬
‫دوری می جوید ترجیح می دهد که داده ها را روی حافظه خارجی برای‬
‫استفاده بعدی ضبط کند‪ .‬تصمیمات اتخاذ شده توسط پردازشگران از طریق‬
‫عوامل مختلف به محیط منتقل می شوند که می توانند زبان(کالم)‬
‫دست(ضربه زدن) یا نوشتن باشد‪.‬‬
‫داده ها ازطریق دستگاههای ورودی (گیرنده ها) وارد سیستم شده وتوسط‬
‫‪( C.P.U‬واحد پردازش مرکزی) پردازش شده و در ثبات ها (حافظه کوتاه‬
‫مدت) محل ذخیره داخلی (حافظه بلند مدت) و محل ذخیره خارجی (حافظه‬
‫خارجی) ذخیره شده اند واز طریق دستگاه های خروجی نمایش داده می‬
‫شود ‪.‬‬
‫‪62‬‬
‫باز بینی مجدد فرآیند شناخت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سیستم های اطالعاتی چهار نقش را در ارتباط با این مدل ایفا می‬
‫کنند‪ .‬به عنوان قسمتی از محیط آن ها گیرنده ها را به همراه داده‬
‫ها فراهم می کنند‪.‬‬
‫همچنین ممکن است داده ها را از طریق مجریان به دیگر ایستگاه‬
‫ها انتقال دهند‪ .‬آن ها به عنوان حافظه های خارجی برای بسط‬
‫دادن ظرفیت اطالعات ذخیره شده عمل می کنند و نیز ممکن است‬
‫جایگزین برخی از تصمیمات انسانی شده و بسیاری از تصمیمات‬
‫را پشتیبانی کنند‪.‬‬
‫‪63‬‬
‫جنبه های ادراکی در طراحی سیستم های اطالعاتی‬
‫‪‬‬
‫ما باید به این نکته واقف باشیم که اطالعات گزارش شده با تعداد‬
‫زیادی از سایر محرک ها رقابت خواهد کرد و باید به یک‬
‫مکانیزم تصفیه کننده اطالعات نفوذ کند؛ لذا باید به نحوی به‬
‫نمایش درآید که توجه کاربر را جلب کند به ویژه زمانی که‬
‫انتظارات یا تمایالت مهم را انتقال می دهد‪ .‬این با رنگ کردن‬
‫پیش زمینه‪ ،‬عالمت ستاره یا خط ریزعبارات‪ ،‬چراغ های چشمک‬
‫زن و تصویر معکوس یا صداها میسر است‪.‬‬
‫‪64‬‬
‫جنبه های ادراکی در طراحی سیستم های اطالعاتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫باید به خاطرداشته باشیم که اطالعات بر روی حافظه بلند مدت ذخیره نمی‬
‫شوند‪ .‬مگراینکه چندین بار تکرار یا مرور گردند‪.‬‬
‫طراح سیستم باید راجع به تحلیل های احتمالی که توسط کاربران صورت‬
‫می گیرد تحقیق کرده و سعی کند تا این روندها را به شکل سیستم های‬
‫اطالعاتی و ترجیحا ً به صورت رویه های اختیاری درآورده که در صورت‬
‫نیاز قابل دسترسی باشند‪.‬‬
‫پدیده آمارهای انحرافی و تعریف شده (با پیش داوری) اشاره به این دارد که‬
‫بسیاری از مسائلی که برای طراح سیستم خیلی روشن و واضح به نظر می‬
‫آیند ممکن است از سوی کاربران سیستم مورد غفلت قرار گرفته و یا مورد‬
‫سوء تعبیر واقع شوند‪.‬‬
‫‪65‬‬
‫جنبه های ادراکی در طراحی سیستم های اطالعاتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مکانیزم بازخور‪ ،‬برای تعامالت روان ویکدست بین افراد و ماشین‬
‫ها ضروری و اساسی است ‪.‬‬
‫تصمیماتی که برای دور ریختن یا حذف اطالعات صورت می‬
‫گیرد‪ ،‬باید به دقت انجام شود‪ ،‬در واقع عالوه برتوجه کردن به داده‬
‫هایی که در سیستم اطالعاتی باید موجود باشند‪ ،‬باید به داده هایی‬
‫که از سیستم مزبور حذف می شوند نیز توجه کرد‪.‬‬
‫‪66‬‬
‫سبک ادراک وشناخت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مطالعات روانشناختی اشاره براین دارند که افراد در جمع آوری و پردازش‬
‫داده ها متفاوت هستند و سبک های متفاوتی در نگاه به داده ها و حل مسائل‬
‫دارند‪.‬‬
‫تفاوت در سبک شناخت در دو مرحله از پردازش اطالعات انسانی آشکار‬
‫می شود که عبارتند از‪ :‬گرد آوری اطالعات و ارزیابی اطالعات‪.‬‬
‫افراد در هنگام گردآوری داده ها تمایل به یکی از دو حالت دستوری و‬
‫درک کننده دارند‪ .‬افراد دستوری تمایل دارند که‪ ،‬یک تصویر کلی (گشتالت)‬
‫به دست آورند واز وارد شدن به جزئیات طفره می روند‪ .‬آن ها به دنبال‬
‫نتایج مورد اطمینان ومعینی هستند‪.‬‬
‫دومین حیطه ای که در آن سبک شناخت و ادراک تغییر می کند‪ ،‬حل‬
‫مسائل و مشکالت است‪ .‬افراد تمایل دارند یا تحلیلی (سیستماتیک) یا شهودی‬
‫(اکتشافی) عمل کنند‪.‬‬
‫‪67‬‬
‫سبک شناخت و سیستم های اطالعاتی‬
‫‪ ‬سیستم های اطالعاتی باید به گونه ای طراحی شود که برای‬
‫کاربران متفاوت با سبک های شناخت مختلف کارآرایی داشته‬
‫باشند‪ .‬ما می توانیم سبک شناخت را در دو سطح به کار بریم‪ ،‬که‬
‫عبارتند از‪ :‬سطح فردی و سطح گروهی‪.‬‬
‫‪ ‬در سطح فردی بر طراحی سیستم های مختلف برای افراد مختلف‬
‫تاکید نمی شود‪ ،‬بلکه توصیه می شود که سیستم ها‪ ،‬قابلیت انعطاف‬
‫کافی را حفظ کنند تا افرادی با سبک های شناخت متفاوت را‪،‬‬
‫ارضا کنند‪.‬‬
‫‪ ‬درسطح گروهی‪ ،‬شواهدی وجود دارند که نشان می دهند که حرفه‬
‫ها ومهارت های مختلف‪ ،‬الگوهای سبک شناخت معینی دارند‪.‬‬
‫‪68‬‬
‫شرایط روان شناختی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سیستم های اطالعاتی درخأل ایجاد نمی شوند‪ .‬آن ها به سازمان‬
‫های زنده ای که به عادات‪ ،‬طرز تلقی ها و اعمال متداول خود‬
‫ادامه می دهند‪ ،‬وارد می شوند‪.‬‬
‫جو روان شناختی‪ ،‬در تمام مراحل چرخه حیات بر سیستم های‬
‫ّ‬
‫اطالعاتی تاثیر می گذارد‪.‬‬
‫‪69‬‬
‫تحول و تکامل شرایط روان شناختی‬
‫‪ ‬شرایط روان شناختی از تقابل اثرات مستمر بین عوامل ذیربط به‬
‫پیش رفت (یا پس رفت) سیستم های اطالعاتی در یک سازمان‬
‫نشأت می گیرند‪.‬‬
‫‪ ‬سه بخش اصلی دخیل در این حاالت عبارتند از‪:‬‬
‫‪ ‬کاربران‬
‫‪ ‬مدیریت‬
‫‪ ‬متخصصان سیستم های اطالعاتی (‪.)IS‬‬
‫‪ ‬دیگر بخش های مهم در این جریان‪ ،‬مشتریان و فروشندگان‬
‫پردازش داده ها (‪ )DP‬هستند‪.‬‬
‫‪70‬‬
‫مقاومت در برابر تغییر‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مقاومت دربرابر تغییر می تواند به شکل عدم استفاده از اطالعات‬
‫کلیدی‪ ،‬حفظ سیستم های شخصی موازی (دستی) و عدم تمایل در‬
‫مشارکت برای اجرای سیستم آشکار شود‪ .‬مقاومت شدید می تواند‬
‫باعث کنار گذاردن سیستم شود‪.‬‬
‫باید به این نکته توجه شود که مقاومت در برابر تغییر‪ ،‬تنها از‬
‫سوی کاربران صورت نمی گیرد‪ ،‬بلکه در بین متخصصان سیستم‬
‫های اطالعاتی نیز مشاهده می شود‪.‬‬
‫‪71‬‬
‫علل مقاومت در برابر تغییر‬
‫‪ ‬معرفی سیستم های جدید به دالیل زیر باعث ناراحتی و مقاومت‬
‫فردی و گروهی می گردد‪:‬‬
‫‪ -1‬سیستم جدید جای وظایف موجود را گرفته وباعث حذف برخی از‬
‫پست ها می گردد‪.‬‬
‫‪ -2‬سیستم جدید باعث تغییر در ساختارسازمانی و در نتیجه در قدرت‬
‫واختیار می گردد‪.‬‬
‫‪ -3‬سیستم جدید روش های جاری را تعدیل و اصالح کرده و موجب‬
‫سردرگمی و عدم اطمینان می گردد‪.‬‬
‫‪ -4‬سیستم جدید مستلزم ایجاد فعالیت های ساختار یافته تراست و‬
‫بنابراین‪ ،‬باعث کاهش اعتبار «نخبگان و ستارگان پیش کسوت»‬
‫سیستم های دستی می شود‪.‬‬
‫‪72‬‬
‫مدیریت تغییر‬
‫‪‬‬
‫فرآیند تغییر در افراد وگروه ها ‪ ،‬شامل مراحل زیر می باشد‪:‬‬
‫‪ -1‬خروج از انجماد‪ :‬بر هم زدن پایداری تعادل موجود ومعرفی لزوم‬
‫تغییر‪.‬‬
‫‪ -2‬حرکت(تغییر)‪ :‬ارائه دستورالعملهای جدید واجرای یک فرآیند‬
‫یادگیری‪ ،‬تا زمانی که اطالعات به طور کامل هضم شوند‪.‬‬
‫‪ -3‬انجماد مجدد‪ :‬ادغام و یکپارچگی تغییر به وسیله ایجاد چارچوب‬
‫های رفتاری برای خلق مجدد یک «کل» وپدیده طبیعی‪.‬‬
‫‪73‬‬
‫مدیریت تغییر‬
‫‪‬‬
‫مدیریت تغییر شامل یک یا چند گونه از تاکتیک های زیر است‪:‬‬
‫‪ -1‬شرح عدم کارایی وضعیت موجود وسیستم جاری ‪.‬‬
‫‪ -2‬تشریح اینکه اگر تغییرات پیشنهادی صورت نپذیرد‪ ،‬تا چه مقدار باعث‬
‫نتایج نامطلوب می شود‪.‬‬
‫‪ -3‬شرح دادن قطعیت مزایا و منافع تغییرات پیشنهادی‪.‬‬
‫‪ -4‬تشویق کاربران به ارائه ایده ها و نظراتشان از حالتی که سیستم جدید باید‬
‫به نظر برسد و تلفیق این ایده ها در یک سیستم جدید طراحی شده‪.‬‬
‫‪ -5‬مشاوره مستمر با کاربران‪.‬‬
‫‪74‬‬
‫راه کارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪ -1‬ایجاد کنندگان و طراحان سیستم‪ ،‬باید در خالل ایجاد و توسعه‬
‫سیستم های اطالعاتی‪ ،‬جنبه های رفتاری افراد (مثل محدودیت‬
‫های ذهنی یا ادراکی) وگروه ها (مثل مقاومت در برابر تغییر) را‬
‫مد نظر قرار دهند‪.‬‬
‫‪ -2‬اطالعات به نمایش درآمده تا زمانی که جلب توجه نکنند‪ ،‬نمی‬
‫توانند درذهن انسان نفوذ کنند‪.‬‬
‫‪ -3‬تشخیص اطالعات توسط محرک های خارجی همچنین مفهوم‬
‫های پیشین به وجود می آید‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪75‬‬
‫راه کارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪ -4‬بخش شناسایی اطالعات‪ ،‬به وسیله شناخت الگو صورت پذیرفته‬
‫_‬
‫است‪ .‬ارائه ونمایش دقیق داده ها ‪ ،‬شناخت را بهبود می بخشد‪.‬‬
‫‪ -5‬حافظه کوتاه مدت ظرفیت محدودی دارد [(‪ )7+2‬واحد]‬
‫‪ -6‬قطعه بندی‪ ،‬انسان را قادر می سازد که واحدهای _اطالعاتی‬
‫مقدماتی را در داخل واحدهای بزرگ تر جمع آوری و خالصه‬
‫کند‪.‬‬
‫‪ -7‬اطالعات را نمی توان بدون تمرین به خاطر سپرد‪.‬‬
‫‪76‬‬
‫راه کارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪ -8‬حافظه انسان به صورت ترتیبی‪ ،‬سازماندهی نشده است‪.‬‬
‫‪ -9‬انسان معموأل عالئم مشابه را به خصوص در طی مرحله شناسایی و‬
‫تشخیص اشتباه می کند‪.‬‬
‫‪ -10‬حتی اشخاصی که در آمار تسلط دارند نیز دست به تحلیل آماری شهودی‬
‫همراه با پیش داوری و دارای انحراف می زنند و ممکن است احتماالت رابا‬
‫ترجیحات اشتباه کنند‪.‬‬
‫‪ -11‬وقتی افراد به داده های خام دسترسی دارند‪ ،‬بیشتر احساس اطمینان می‬
‫کنند چون می توانند نتایج را ارزیابی کنند‪.‬‬
‫‪77‬‬
‫راه کارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪ -12‬یک سیستم تعاملی‪ ،‬باید دارای یک مکانیزم باز خور ذاتی باشد‪ ،‬تا دریافت داده های‬
‫جدید را تأئید کند‪ .‬در غیر این صورت اعتماد کاربران به سیستم از بین می رود‪.‬‬
‫‪ -13‬در زمان طراحی سیستم‪ ،‬قبل از حذف برخی از داده ها‪ ،‬با کاربران مشورت کنید‪.‬‬
‫‪ -14‬از فایل های نامربوطی که شما فکر می کنید بدون ارزش هستند‪ ،‬دوری کنید‪.‬‬
‫‪ -15‬افراد دوست ندارند که دست به تجزیه و تحلیل دستی داده های پردازش شده قبلی‪،‬‬
‫بزنند‬
‫‪ -16‬سیستم های اطالعاتی به کاربران مختلف با سبک های شناختی مختلفی‪ ،‬خدمات ارائه‬
‫می دهند‪.‬‬
‫‪78‬‬
‫راه کارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪ -17‬وقتی سیستمی برای خدمت به یک گروه متجانس از کاربران‪ ،‬که احتماالً‬
‫سبک شناختی مشابهی دارند طراحی می شود‪ ،‬طراحی سیستم مزبور باید با‬
‫نوع ادراک کاربران آن سازگار باشد‪.‬‬
‫‪ -18‬سیستم های اطالعاتی در محیط هایی ایجاد می شود که دارای سنتی‬
‫نهادین از عادات‪ ،‬قوانین و اعمال هستند‪ ،‬لذا یکی از وظایف مقدماتی توسعه‬
‫دهندگان سیستم‪ ،‬فراگیری این موارد است‪.‬‬
‫‪ -19‬بهترین روش برای اداره موثر مقاومت در برابر تغییر‪ ،‬جلوگیری از‬
‫مقاومت قبل از وقوع آن است‪.‬‬
‫‪ -20‬باالتر از همه این ها‪ ،‬اصطالح «نرم افزار دوستانه» رابه خاطر داشته‬
‫باشید‪ .‬این نرم افزار از اصطالحات متداول استفاده می کند و مستلزم وارد‬
‫کردن مشخصه های مبهم در یک توالی سخت نبوده‪.‬‬
‫‪79‬‬
‫‪ ‬فصل سوم‬
‫تصمیم گیری‬
‫و‬
‫ارزش اطالعات‬
‫‪80‬‬
‫تصمیم گیری و ارزش اطالعات‬
‫‪‬‬
‫اثر بخشی تصمیمات ما بر پایه بهترین آگاهی و دانش ما در زمان‬
‫تصمیم گیری قرار دارد و دانش ما همواره به وسیله اطالعات‬
‫جدید‪ ،‬اصالح می شود‪.‬‬
‫‪81‬‬
‫مدل توصیفی تصمیم گیری‬
‫‪ ‬الگوی سایمون‬
‫‪ ‬الگوی اولیه سایمون تصمیم گیری را در سه مرحله بیان می کند‪.‬‬
‫این مراحل عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬هوش ‪ -‬شناسایی مشکل و جمع آوری داده ها‬
‫‪ .2‬طراحی ‪ -‬برنامه ریزی برای راه حل هایی ممکن‬
‫‪ .3‬انتخاب ‪ -‬انتخاب یک راه حل و ارزیابی کابرد آن‬
‫‪82‬‬
‫هوش(آگاهی)‬
‫‪‬‬
‫قبل ازهر تصمیم گیری‪ ،‬فرد تصمیم گیرنده باید از نیاز به تصمیم‬
‫آگاه باشد به طور کلی دو دلیل می تواند موجب فرآیند شود که‬
‫عبارتند از‪ :‬کشف مشکل یا جست و جوی فرصت‪.‬‬
‫‪‬‬
‫کشف مشکل اشاره ای است به فاصله میان وضع موجود و وضع‬
‫مطلوب‪.‬‬
‫‪‬‬
‫جست و جوی فرصت عبارت است از‪ ،‬یافتن موقعیت های خوش‬
‫آیند که به نظر تصمیم گیرنده می توانند موجب بهتر و بیشتر‬
‫کردن دارایی و ثروت او شود‪.‬‬
‫‪83‬‬
‫طراحی‬
‫‪‬‬
‫در حین مرحله طراحی‪ ،‬تصمیم گیرنده و گروه مشاوره ای او‪ ،‬راه‬
‫حل های ممکنی را طرح می کنند‪ ،‬که هر کدام مستلزم مجموعه‬
‫ای از اعمال است که باید انجام پذیرد‪.‬‬
‫‪84‬‬
‫انتخاب‬
‫‪ ‬در مرحله انتخاب‪ ،‬تصمیم گیرنده با راه حل های ممکن مختلفی‬
‫مواجه می شود‪ .‬در این مرحله راه حلی باید انتخاب شود که تبدیل‬
‫به تصمیم رسمی شود‪.‬‬
‫‪ ‬ترجیحات چندگانه‪ :‬در اکثر موارد‪ ،‬نتیجه‪ ،‬توسط یک متغیر منفرد‬
‫اندازه گیری نمی شود‪ ،‬بلکه به وسیله چند متغیر که قابل مقایسه با‬
‫هم نیستند‪ ،‬اندازه گیری صورت می گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬عدم اطمینان‪ :‬در بسیاری از موارد نتایج دارای عدم اطمینان‬
‫هستند و ما مجبور هستیم احتماالتی را به نتایج مختلف نسبت دهیم‬
‫گاهی اوقات تعیین احتماالت نیز کار ساده ای نیست و ما مجبور به‬
‫استفاده از قضاوت های ذهنی هستیم‪.‬‬
‫‪85‬‬
‫انتخاب‬
‫‪ ‬تعارض منافع‪ :‬سازمان ها ترکیبی هستند از افراد و گروها که هر‬
‫کدام دارای مجموعه متفاوتی از ترجیحات‪ ،‬خواسته ها و انتظارات‬
‫هستند‪ .‬محتمل است که هر تصمیم صرفا ً با بخشی از این‬
‫ترجیحات به کار رود‪.‬‬
‫‪ ‬کنترل‪ :‬عامل اصلی و عمده در انتخاب یک راه حل‪ ،‬قابلیت اداره‬
‫یک خط مشی توسط آن عامل در زمانی است که راه حل‪ ،‬تثبیت‬
‫شده باشد‪.‬‬
‫‪ ‬تصمیم گیری گروهی‪ :‬در سازمان ها بسیاری از تصمیمات به‬
‫صورت گروهی اتخاذ می شود یا به صورت فردی‪ .‬طبیعتا ً انتخاب‬
‫راه حلی که بتواند همه افراد گروه را راضی نماید بسیار پیچیده‬
‫است‪.‬‬
‫‪86‬‬
‫سیستم های اطالعاتی و فرآیند تصمیم گیری‬
‫‪‬‬
‫الگوی سایمون را می توان برای توصیف تصمیمات کوتاه مدت و‬
‫سریع‪ ،‬مثل راهی برای رفتن به محل کار و یا تصمیمات‬
‫استراتژیک بلند مدت مثل بهبود و توسعه یک محصول جدید‬
‫استفاده کرد‪ .‬تنها تفاوت در محتوا و مدت هر مرحله است‪.‬‬
‫‪87‬‬
‫سیستم های اطالعاتی برای مرحله هوش وآگاهی‪:‬‬
‫‪‬‬
‫هدف اولیه مرحله هوش کسب دانش وجمع آوری اطالعات از آن‬
‫چیزی که به طور درونی یا در محیط رخ می دهد‪ ،‬است‪.‬‬
‫سیستم های اطالعاتی مدیریت در این مرحله باید برای تصمیم‬
‫گیرنده داده هایی یکپارچه با ترکیب و تحلیلی خوب و مناسب را‬
‫فراهم کنند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫این مرحله باید نگاهی اجمالی و گذرا بر داده ها داشته باشد‬
‫اساسا ً سیستم های اطالعاتی برای این مرحله شامل دو ابزار است‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪ .1‬گزارش های روزمره و عادی از پیش تعریف شده ( دوره ای)‬
‫‪.2‬‬
‫ترکیب هایی با تردیدها و پرسش های ویژه خدماتی‬
‫‪88‬‬
‫اطالعات برای مرحله هوش (آگاهی)‬
‫‪ ‬در دو مقوله طبقه بندی شده است‪:‬‬
‫‪ ‬اطالعات خارجی‪ :‬که در خارج از سازمان تولید شده اند‬
‫‪ ‬اطالعات داخلی‪ :‬که در داخل سازمان ثبت و ضبط می شوند و‬
‫فعالیت های سازمان را نشان می دهند‪.‬‬
‫‪89‬‬
‫سیستم های اطالعاتی برای طراحی‬
‫‪‬‬
‫در مرحله طراحی فرض بر این است که همه داده های مربوط و‬
‫مناسب برای تحلیل های بعدی فعالً در دسترس هستند‪ .‬بنابراین‬
‫سیستم های اطالعاتی در این مرحله باید مدل های برنامه ریزی و‬
‫پیش بینی را در هم ادغام کنند‪.‬‬
‫‪90‬‬
‫سیستم های اطالعاتی برای مرحله انتخاب‬
‫‪ ‬بعد از رسیدن به مرحله انتخاب‪ ،‬تصمیم گیرنده توقع دارد که‬
‫سیستم های اطالعاتی مدیریت‪ ،‬سه نوع اطالعات را فراهم کنند‪:‬‬
‫‪ .1‬نکات برجسته راه حل های پیشنهادی مختلف‬
‫‪ .2‬خروجی ها و برنامه های ممکنی که می توانند بهبود یابند‪ ،‬به‬
‫عنوان نتایج و ستاره هایی که از خط مشی های مختلف فعالیت‬
‫استخراج می شوند‬
‫‪ .3‬داده های بازخورد برای نظارت بر اجرا و پیاده سازی تصمیمات‬
‫برگزیده‪.‬‬
‫‪91‬‬
‫تصمیمات ساختار یافته و ساختار نیافته‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫نوع اول‪ ،‬تصمیماتی انسانی هستند که به وسیله برنامه کامپیوتری شبیه‬
‫سازی می شوند‪.‬‬
‫نوع دوم‪ ،‬تصمیمات انسانی هستند که نمی توانند به طور پیوسته و پایدار به‬
‫وسیله ماشین تکرار شوند‪.‬‬
‫تصمیمات ساختاریافته بر پایه منطقی روشن و مشخص بنا شده اند؛ آن ها‬
‫معموالً به صورت کمی و مقداری هستند‪ ،‬خروجی ها و عوامل به خوبی‬
‫تعریف شده اند‪ ،‬افق زمانی آن ها کوتاه است‪ ،‬آن ها معموالً تکراری و‬
‫روزمره هستند و آن ها قابل برنامه ریزی هستند‪.‬تصمیمات ساختار یافته به‬
‫طور معمول در سطوح پایین سازمان اتخاذ می شوند‪.‬‬
‫تصمیمات ساختار نیافته شامل تصمیمات اکتشافی رویکرد آزمون و خطا و‬
‫شهود هستند‪ ،‬عوامل مربوط و خروجی ها قابل پیش بینی نبوده و بیشتر‬
‫کیفی هستند تا کمی و مقداری؛ این تصمیمات قابل برنامه ریزی نیستند‪.‬‬
‫تصمیمات ساختار نیافته به طور معمول در سطوح میانی و فوقانی سازمان‬
‫اتخاذ می شوند‪.‬‬
‫‪92‬‬
‫تصمیمات با درجات مختلفی از اطمینان‬
‫‪ .1‬تصمیمات قطعی‪ :‬تصمیماتی تحت شرایط اطمینان اخذ می شوند‪.‬‬
‫‪ .2‬تصمیمات احتمالی‪ :‬تصمیمات ساختار نیافته ای هستند که از قوانین‬
‫آمار و احتماالت پیروی می کنند و از این رو می توانند الگوریتمی‬
‫یا برنامه ریزی شده باشند‪.‬‬
‫‪ .3‬تصمیمات تصادفی (اتفاقی)‪ :‬تصمیمات ساختار نیافته ای هستند که‬
‫تحت شرایط عدم اطمینان کامل اخذ می شوند‪.‬‬
‫‪93‬‬
‫انواع تصمیم و سیستم های اطالعاتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مشخص است که نیازهای اطالعاتی بر اساس نوع تصمیماتی که‬
‫به وسیله یک سیستم اطالعاتی پشتیبانی می شوند‪ ،‬متفاوت‬
‫است‪.‬تصمیمات ساختار یافته به اطالعاتی با تعریفی خوب و‬
‫طراحی روشن و مشخص نیاز دارند‪ ،‬مثل گزارش دهی استثنائات‬
‫و ترازنامه ها‪.‬‬
‫برنامه های کامپیوتر نمی توانند جایگزین تصمیمات ساختار نیافته‬
‫شوند‪ .‬آن هاصرفاًمی توانند با تأمین داده های بیشتر شرح‬
‫اسکنرهای ممکن و کاهش درجه عدم اطمینان‪ ،‬چنین تصمیماتی را‬
‫پشتیبانی کنند‪.‬‬
‫‪94‬‬
‫انواع اهداف تصمیم گیرنده‬
‫‪ ‬رویکرد اقتصاد کالسیک و سنتی ادعا می کند‪ .‬که انسان همیشه‬
‫بهینه ساز و به دنبال بهترین است‪.‬‬
‫‪ ‬این مکتب به «رویکرد بهینه سازی یا حداکثر سازی» و رفتار‬
‫عقالیی عقیده دارد که معتقد است یک راه حل غیر بهینه توسط‬
‫افرد قابل قبول نیست‪.‬‬
‫‪ ‬دیدگاه متفاوت دیگر در اهداف انسانی‪« ،‬رویکرد راضی بودن»‬
‫سایمون می باشد‬
‫‪ ‬برطبق رویکرد راضی بودن‪ ،‬انسان ها در قدرت محاسبه وجمع‬
‫آوری اطالعات محدود هستند‪ .‬بنابراین احتمال ندارد که به راه‬
‫حلی مطلوب برسند‪.‬‬
‫‪95‬‬
‫انواع اهداف تصمیم گیرنده‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫کاهنمان و تیرسکی تئوری دیگری را برای تصمیم گیری انسانی‬
‫پیشنهاد می کنند که به «تئوری انتظار» موسوم است‪ .‬پیش فرض‬
‫اصلی تئوری این است که قبل از رسیدن به تصمیم‪ ،‬انسان ها‬
‫بعضی از اصالحات را در دوره هایی که دارند‪ ،‬انجام می دهند‪.‬‬
‫در وضعیتی که اعتقاد بر این است که می توان تصمیمی بهینه و‬
‫مطلوب اخذ کرد‪ ،‬سیستم های اطالعاتی باید به ابزارهای مقداری‬
‫و تحلیلی مجهز شوند که این خود منجر به حصول یک راه حل‬
‫بهینه می شود‪ .‬در شرایطی که دستیابی به یک راه حل بهینه بعید‬
‫و دور از انتظار است سیستم های اطالعاتی باید شامل ابزارهای‬
‫ابداعی‪-‬اکتشافی و تعاملی باشند‪ ،‬که به کاربر‪ ،‬برای رسیدن به راه‬
‫حلی قابل قبول کمک کنند‪ ،‬اما در آن تضمینی برای مطلوبیت‬
‫وجود ندارد‪.‬‬
‫‪96‬‬
‫ارزش اطالعات‬
‫‪‬‬
‫اطالعات دارای ارزش جهان شمول مطلق نیستند‪ .‬ارزش‬
‫اطالعات وابسته به کسی که از آن ها استفاده می کند‪ ،‬زمانیکه از‬
‫آن استفاده می شود و در وضعیتی که مورد استفاده قرار می گیرد‬
‫است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫وقتی که ارزش اطالعات دارای تعریف واحدی نباشد‪ ،‬مشکل‬
‫پیچیده تر می شود‪.‬‬
‫‪97‬‬
‫انواع ارز ش اطالعات‬
‫‪‬‬
‫ارزش اطالعات چقدر است؟ ماهنوز پاسخ این سؤال را نمی دانیم‪.‬‬
‫هر چند موضوع این است که چگونه ارزش تعریف شده است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫این همیشه یک «ارزش نسبی» است و بر اساس مقایسه هایی بین‬
‫درآمد حاصل از طریق اطالعات مختلف است و بنابراین یک‬
‫ارزش مطلق برای اطالعات وجود ندارد‪.‬‬
‫‪98‬‬
‫انواع ارز ش اطالعات‬
‫‪ .1‬ارزش هنجاری اطالعات‬
‫‪ ‬پیش فرض اصلی این است که ما همواره در مورد پیشامد وقایعی‬
‫که مرتبط با تصمیمات ما هستند‪ ،‬آگاهی و دانش مقدماتی را دارا‬
‫هستیم‪ .‬این آگاهی و دانش به وسیله احتمال قبلی پیشامد که ما به‬
‫هر واقعه و رخداد تخصیص داده ایم منعکس می شود‪ .‬احتمال‬
‫ممکن است واقعی باشد‪ ،‬یا ذهنی باشد مثل پیش بینی برنده در یک‬
‫مسابقه‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراین ارزش اطالعات اضافی برابر با تفاوت در درآمد مورد‬
‫انتظاری است که به وسیله تغییرات احتمال حاصل می شود‪.‬‬
‫‪99‬‬
‫انواع ارز ش اطالعات‬
‫‪ .2‬ارزش واقعی و واقع بینانه اطالعات‬
‫‪ ‬قیاسی منطقی است که به وسیله تفاوت های اندازه گیری در دستیابی‬
‫‪ ‬صورت می گیرد و ما می توانیم اثر اطالعات راتعقیب کنیم و‬
‫بگوئیم که اندازه گیری به دقت صورت گرفته است و ارتباط ما بین‬
‫متغیر ها به خوبی تعریف شده است‪.‬‬
‫‪ ‬واژه متداول برای دستیابی و موفقیت‪ ،‬واژه (عملکرد) است و تفاوت انداره‬
‫گیری شده در عملکرد که از عوامل اطالعاتی ناشی شده است‪ ،‬ارزش واقع‬
‫بینانه یا آشکار اطالعات نامیده می شود‪.‬‬
‫‪ ‬ما در به کار بردن رویکرد واقع بینانه یک مانع عمده داریم‪ .‬آن مانع‬
‫استخراج و انتخاب یک معیار و مقیاس (غیر عمدی و به دور ازتعصب)‬
‫است‪.‬‬
‫‪100‬‬
‫انواع ارز ش اطالعات‬
‫‪ .3‬ارزش ذهنی اطالعات‬
‫‪« ‬ارزش ذهنی»‪ ،‬برداشت کلی افراد از اطالعات را نشان می‬
‫دهد‪ .‬در چندین بررسی و مطالعه‪ ،‬اشخاص با برون داده های‬
‫ممکن (گزارش ها) مواجه شدند و از آن ها خواسته شد که عقیده‬
‫خود را در مورد هر کدام ابراز کنند‪ .‬معموالً از آن ها خواسته می‬
‫شد که راه حل های ممکن را براساس اولویت در رضایت شان‬
‫درجه بندی «از یک تا ده ویا از یک تا هفت» و یا تخمین بزنند‬
‫که ارزش مورد انتظار هر گزارش چقدر است‪.‬‬
‫‪ ‬چند مشکل از رویکرد ارزش ذهنی ناشی می شود‪.‬‬
‫‪ ‬چه مقدار ارزش ذهنی‪ ،‬واقعی است؟‬
‫‪101 ‬‬
‫مشکل دوم‪ ،‬مقایسه ارزش پولی است‪.‬‬
‫کمیت اطالعات‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫اطالعات به چه میزان ارزش دارد‪.‬‬
‫روش معمول این است که با تعیین و تعریف یک عامل (پدیده)‬
‫آغاز می شود‪ .‬سپس برای هر عامل یک معیار مناسب اختصاص‬
‫داده می شود‪ .‬با داشتن این معیار مقدار عامل برای رسیدن به‬
‫ارزش پولی و مقداری آن اندازه گیری می شود‪.‬‬
‫حال فرض کنید که عامل اصلی داده ها باشند‪.‬‬
‫می توان‪ ،‬مقدار آن را با شمارش تعداد ویژگی ها (ارقام و‬
‫حروف)‪ ،‬تعداد کلمات و یا تعداد جمالت به دست آورد‪ .‬در‬
‫پردازش داده ها می توان طول رکورد و تعداد رکوردها را حساب‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪102‬‬
‫تابع آنتروپی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫آنتروپی به عنوان یک معیار برای درجه ی بی نظمی یا اختالف‬
‫در موقعیت های مشخصی از طبیعت به کار می رود‪.‬‬
‫عموما ً ارزش آنتروپی به عنوان تخمینی برای متوسط طول پیام‬
‫در یک شبکه ارتباطی به کار می رود‪ .‬بر این اساس می توان‬
‫مقدار و کمیت اطالعات را به عنوان میانگین اندازه رمز (تعداد‬
‫بیت ها) مورد نیاز برای بیان یک پیام از بین مجموعه پیام ها که‬
‫به آن متعلق هستند تعیین کرد‪.‬‬
‫‪103‬‬
‫آنتروپی و ارزش اطالعات‬
‫‪‬‬
‫تابع آنتروپی به طور وسیع در شبکه های ارتباطی و در رمز‬
‫گذاری برای ارزیابی «ظرفیت کانال» و «کارایی رمز» استفاده‬
‫می شود‪ .‬به هر حال ‪ ،‬در جهت ارزیابی اقتصادی اطالعات‪،‬‬
‫کاربرد محدودی دارد‪.‬تابع آنتروپی در رابطه با معنی دادن به پیام‬
‫ها غیر کارآ است به عبارت دیگر آن هر مفهومی را به بیت ها و‬
‫احتماالت انتقال نمی دهد‪ .‬بنابراین‪ ،‬تابع آنتروپی در زمانی که یک‬
‫جنبه فنی را نشان می دهد‪ ،‬فاقد جنبه لغوی و معنای اطالعات می‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪104‬‬
‫ارزیابی سیستم اطالعاتی‬
‫‪ ‬پیشرفت سریع در تکنولوژی پردازش اطالعات‪ ،‬ما را ملزم به‬
‫بیان تجربه های ارزیابی می کند‪.‬‬
‫‪ ‬عموما ً بررسی روش های ارزیابی در دو زمینه متمرکز می شود‪:‬‬
‫‪ ‬ویژگی های سیستم های اطالعاتی(مشخصه ها)‬
‫‪ ‬منافع و مزایای این سیستم ها‪.‬‬
‫‪ ‬تالش می شود تا خصوصیات عمده سیستم ها شرح داده شود مثل‬
‫روند زمانی‪ ،‬دقت و یا شکل دهی داده ها‪.‬‬
‫‪ ‬در مورد دوم سعی می شود تا منافع سیستم بعد از نصب و به کار‬
‫گیری آن نشان داده شود‪.‬‬
‫‪105‬‬
‫ویژگی های سیستم اطالعاتی‬
‫‪‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫مقوله های اصلی ویژگی های سیستم اطالعاتی شامل زیر است‪:‬‬
‫روند زمانی‬
‫محتوا‬
‫فرمت و شکل‬
‫هزینه‬
‫‪106‬‬
‫‪ .1‬روند زمانی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫روند زمانی‪ ،‬یک ویژگی منفرد نیست‪ ،‬بلکه مجموعه ای از‬
‫ویژگی هایی است که همگی به عامل زمان در اطالعات به روز‬
‫و اصالحی مرتبط است‪.‬‬
‫سیستم های زمان واقعی فقط زمانی عملی هستند که از یک‬
‫تکنولوژی پردازش مستقیم استفاده کنیم «برخالف پردازش دسته‬
‫ای» ‪.‬‬
‫صرفا ً زمانی یک سیستم اطالعاتی زمان واقعی خواهیم داشت که‬
‫داده ها و ستاده ها به طور همزمان باشند‪ .‬در این جا سه مشخصه‬
‫زمانی مرتبط داریم که طول مدت زمانی(کل عمر) به نظر مهم‬
‫ترین آن ها است‪.‬‬
‫عالوه بر طول مدت زمانی‪ ،‬تعداد گزارش ها نیز مشخصه دیگر‬
‫است‪.‬‬
‫‪107‬‬
‫‪ .2‬محتوا‬
‫‪ ‬ویژگی محتوا‪ ،‬مرتبط با معنای اطالعات برای تصمیم گیرندگان‬
‫است‪ .‬معنی را به سختی می توان اندازه گیری کرد‪.‬‬
‫‪ ‬دقت و صحت‪ :‬اهمیت داده های دقیق و صحیح نسبت به نوع‬
‫تصمیماتی که به وسیله داده ها پشتیبانی شده اند متفاوت است‪.‬‬
‫‪ ‬به طور نظری‪ ،‬دقت را به وسیله مقایسه داده های عملی‬
‫رخدادهای واقعی اندازه می گیریم ‪ .‬البته در عمل این کار همیشه‬
‫قابل اجرا نیست‪ :‬اوالً اینکه ما همیشه پیشامدهای واقعی را نمی‬
‫شناسیم؛ ثانیا ً این یک ارزیابی خواسته شده نیست و ما یک سنجش‬
‫و ارزیابی خواسته را ترجیح می دهیم‪.‬‬
‫‪ ‬مرتبط بودن‪ :‬اطالعات زمانی مرتبط است که منجر به یک تصمیم‬
‫متفاوت شود‪ .‬همچنین اطالعات زمانی مرتبط است که تصمیمات‬
‫قبلب را تأیید مجدد کند‪.‬‬
‫‪108‬‬
‫‪ .2‬محتوا‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫در مقابل سنجش مرتبط بودن یک مشکل جدی است‪ .‬یک روش ریاضی در‬
‫مورد مرتبط بودن اطالعات در «شبه نمودار فلتام» مورد بحث قرار گرفته‬
‫است‪ .‬در عمل ما سعی در طراحی گزارش های مرتبط بعد از انجام تجزیه‬
‫و تحلیل نیازهای اطالعاتی کیفی داریم‪ .‬در این زمینه‪ ،‬استفاده از فنون‬
‫«نمونه سازی» به طور قطع کمک شایانی خواهند کرد‪.‬‬
‫کامل بودن‪ :‬گاهی اوقات اطالعات مرتبط هستند ولی ناقص هستند‪.‬‬
‫وقتی که داده ها کامل تر باشند‪ ،‬ما انتظار تصمیم بهتری را داریم‪.‬‬
‫زاید و اضافی بودن‪ :‬آیا اطالعات زیاد خوب است یا بد؟‬
‫عموما ً زمانی که می خواهیم داده ای را ذخیره کنیم و یا این که روی آن‬
‫تأکید کنیم‪ ،‬زیادی اطالعات بد نیست‪ .‬اگر زیاد مبالغه شود‪ ،‬این اطالعات‬
‫موجب خستگی و عکس العمل منفی خواهد گشت‪.‬‬
‫سطح جزئیات(سطح انباشت)‪ :‬طرز تلقی سنتی در مورد انباشت داده ها این‬
‫بود که اطالعات هرز می روند‪ ،‬اما دلیل انباشت داده ها وجود محدودیت‬
‫های زمانی و مکانی می باشد‪.‬‬
‫‪109‬‬
‫‪ .3‬شکل و فرمت‬
‫‪‬‬
‫فرمت اطالعات گزارش شده‪ ،‬شامل برخی ویژگی های ممکن‬
‫هستند که بعضی از این موارد عبارتند از ‪:‬‬
‫‪ ‬رسانه‪ :‬وسیله ای که توسط آن گزارش فراهم می شود‬
‫‪ ‬نظم دهی‪ :‬روشی که داده در گزارش طبقه بندی می شود‪.‬‬
‫‪ ‬طراحی گرافیک‪ :‬تنظیم گزارش؛ مثل رنگ ها‪ ،‬ردیف های نامه‪.‬‬
‫‪110‬‬
‫‪ .3‬شکل و فرمت‬
‫‪ ‬مشکل عمده در ارتباط با ارزیابی ویژگی های مرتبط با فرمت‪،‬‬
‫این است که متغیرهای کمی‪ ،‬قابل دسترس نیستند و همچنین‬
‫استفاده از یک رویکرد تحلیلی اغلب غیر ممکن است‪.‬‬
‫‪ ‬دو روش جهت ادغام این ویژگی ها برای ارزیابی سیستم های‬
‫اطالعاتی می تواند مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬اولین روش این است که چون در واقعیت تعداد راه حل های ممکن‬
‫خیلی کم است‪ ،‬کاربر می تواند اولویت ترجیح خود را به طور‬
‫آشکار بیان دارد و آن را به کار بندد‪.‬‬
‫‪ ‬دومین روش نیز این است که‪ ،‬برخی از این ویژگی ها چون‬
‫دارای خصوصیات فنی و تکنولوژی نیستند‪ ،‬می توانند باعث ایجاد‬
‫‪111‬‬
‫محدودیت و فشار برای دیگر ویژگی ها شوند‪.‬‬
‫‪ .4‬هزینه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫هزینه هر سیستم نیز ویژگی مهمی است‪ .‬هزینه را می توان به عنوان یک‬
‫ویژگی اضافی فرض کرد‪.‬‬
‫در یک وضعیت ایده آل‪ ،‬از یک نقطه نظر ارزیاب هر ویژگی مربوط باید‬
‫مورد شناخت قرار گیرد و قابل اندازه گیری باشد؛ تابع مطلوبیت کاربر که‬
‫مربوط به ویژگی فردی است باید به روشنی تعریف شود و منافع بین‬
‫ویژگی های مختلف و متنوع قابل دسترس باشد و یک فرمول بندی ریاضی‬
‫روشن از تابع مطلوبیت کاربر مشترک که مربوط به همه ویژگی ها است‬
‫فراهم شود‪.‬‬
‫تنظیم واژگانی‪ :‬این رویکرد زمانی مفید است که بتوان ارزش ویژگی ها را‬
‫براساس اهمیت آن ها تنظیم کرد و منافع در میان آن ها اهمیت نداشته باشد‬
‫مجموعه سیستم هایی که به وسیله سیستم های دیگر مورد کنترل قرار‬
‫نگرفته اند(هزینه هم یک ویژگی در نظر گرفته شده است) به مرز (سرحد)‬
‫کارآ موسوم است‪ .‬هر سیستم پیشنهاد شده ای که در مرز کارآ واقع نشده‬
‫است را می توان حذف کرد‪.‬‬
‫‪112‬‬
‫منافع سیستم اطالعاتی‬
‫الف) منافع ملموس‬
‫منافعی هستند که می توان آن ها را به لحاظ کمی و مقداری مورد ارزیابی‬
‫قرار داد‪ .‬بهترین راه برای سنجش منافع ملموس در ارزش های پولی و ارزش‬
‫هایی که به معادل های پولی قابل تبدیل هستند یافت خواهد شد‪.‬‬
‫‪ .1‬کاهش سطح موجودی‬
‫‪ .2‬کاهش در خط مشی اعتباری‬
‫‪ .3‬کاهش در ساعات کار‬
‫‪ .4‬افزایش در فروش‬
‫‪ .5‬کاهش در هزینه های نگهداری‬
‫برخی اوقات می توان منافع ملموس را تعیین و تعریف کرد‪ ،‬اما بسیار مشکل‬
‫است که آن ها را به صورت مقداری بیان کرد مانند‪:‬‬
‫‪ .1‬زمان پاسخ کوتاه‬
‫‪ .2‬کاهش تعداد پاسخ های منفی به مشتریان‬
‫‪113‬‬
‫منافع سیستم اطالعاتی‬
‫ب) منافع غیر ملموس‬
‫‪ ‬منافع سیستم های اطالعاتی مدیریت عالی و میانی به ندرت‬
‫ملموس هستند‪.‬‬
‫‪ ‬بهبود فرآیند های تصمیم گیری‬
‫‪ ‬توسعه افق های برنامه ریزی‬
‫‪ ‬گسترش مبانی اطالعاتی برای تصمیم گیری‬
‫‪ ‬تسهیل یک پارچگی داده ها‬
‫‪ ‬تعریف نامفهوم منافع اساسا ً ناشی از سیستم های اطالعاتی بد‬
‫تعریف شده نیست‪ ،‬بلکه ناشی از ماهیت ساختاریافته تصمیمات‬
‫است که به وسیله اطالعات پشتیبانی می شوند‪.‬‬
‫‪114‬‬
‫راهکارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪ ‬فهرست زیر شامل دوازده راهکار برای طراحی و کاربرد سیستم‬
‫های اطالعاتی است‪:‬‬
‫‪ .1‬تصمیم گیری یک فرآیند سه مرحله ای است‪ .‬هر مرحله نیاز به‬
‫نوع متفاوتی از اطالعات دارد‪.‬‬
‫‪ .2‬داده های فراهم آمده برای تصمیم گیران جهت حل مشکل باید بر‬
‫انتظارات و اختالفات تأکید کند‪.‬‬
‫‪ .3‬سیستم اطالعاتی برای طراحی خط مشی و اتخاذ تصمیم باید در‬
‫جهت ترکیب مدل های مقداری و فنون پیش بینی بکوشد‪.‬‬
‫‪ .4‬یک سیستم اطالعاتی کامل باید ابزاری را برای کنترل اجرای راه‬
‫حل بعد از انتخاب راه حل فراهم کند‪.‬‬
‫‪115‬‬
‫راهکارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪ .5‬طراحی سیستم های اطالعاتی برای تصمیمات ساختاریافته‪ ،‬آسانتر‬
‫از طراحی آن برای تصمیم های ساختارنیافته است‪.‬‬
‫‪ .6‬ارزش اطالعات باید بدون قصد قبلی و یا قبل از توسعه و اجرای‬
‫سیستم اطالعاتی محاسبه شود‪.‬‬
‫‪ .7‬ارزش هنجاری اطالعات احتماالً فقط برای اطالعاتی که به وسیله‬
‫تصمیمات مدیریت سطح پایین(ساختار یافته) پشتیبانی می شود‪،‬‬
‫قابل محاسبه است‪.‬‬
‫‪ .8‬آنتروپی عمدتا ً برای ارتباطات و مسائل کد گزاری مفید است‪.‬‬
‫آنتروپی به ندرت برای سیستم های اطالعاتی مدیریت قابل اجرا‬
‫است‪.‬‬
‫‪116‬‬
‫راهکارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪ .9‬در ارزیابی سیستم های اطالعاتی‪ ،‬سعی بر این است که مشخصه‬
‫های سیستم که بیشترین تأثیر را در کیفیت اطالعات (سودمندی‬
‫آن برای تصمیم گیری) دارند‪ ،‬تعریف شود‪.‬‬
‫‪ .10‬تجزیه و تحلیل ویژگی زمانی مفید است که تکنولوژی سیستم و‬
‫مشخصات اصلی شناخته شده و قابل دسترس باشند‪.‬‬
‫‪ .11‬تجزیه و تحلیل هزینه‪-‬منفعت نیاز به این دارد که منافع و هزینه‬
‫ها قابل مقایسه باشند‪.‬‬
‫‪ .12‬منافع ملموس‪ ،‬متقاعد کننده تر از منافع غیر ملموس هستند‪.‬‬
‫‪117‬‬
‫‪‬بخش دوم‬
‫از تئوری تا عمل‬
‫‪118‬‬
‫‪ ‬فصل چهارم‬
‫مدل های مفهومی اطالعات‬
‫در‬
‫سازمان ها‬
‫‪119‬‬
‫مدل های سازمان‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سازمان هایی که در این جا برای ما اهمیت دارند‪ ،‬برای آنکه تماما ً‬
‫مورد بررسی و آزمایش قرار گیرند‪ ،‬خیلی زیاد انسانی هستند و به‬
‫اندازه کافی برای کاربرد کامالً منطقی آن ها دشواری خواهیم‬
‫داشت‪ .‬آن ها همچنین بسیار پیچیده هستند و به همین دلیل انتخاب‬
‫جایگزین برای آن ها دشوار خواهد بود‪.‬‬
‫باید به نمونه گیری و مدل سازی اکتفا شود‪ ،‬تعدادی از سازمان ها‬
‫بررسی می شود وسپس به وسیله مدل هایی که بر پایه آن ها ایجاد‬
‫می شود‪ ،‬نتایج به دست آمده تعمیم داده می شود‪.‬‬
‫‪120‬‬
‫فصل چهارم‬
‫مدل های مفهومی اطالعات‬
‫در سازمان ها‬
‫‪121‬‬
‫مدل هاي اطالعات در سازمان ها‬
‫هر وقت بخواهیم چیزي از پدیده یا مفهومي را درك كنیم‬
‫احتماالً یكي از روش هاي زیر را بكار بریم ‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪122‬‬
‫بررسي تمامي اجزاء موضوع ‪ object‬مورد نظر ‪.‬‬
‫بررسي یك نمونه منتخب از موضوع ‪.‬‬
‫ایجاد یك مدل از پدیده ( موضوع ) واقعه و بررسي‬
‫مدل ‪.‬‬
‫استنتاج مفروضات خود از پدیده ها ( موضوعات )‬
‫مشابه جایگزین ‪.‬‬
‫استنتاج مفروضات خود از منطق خالص ‪.‬‬
‫مدل كردن یك سازمان‬
‫اگر هدف مان گنجاندن اطالعات در مدل سازمان‬
‫ها باشد ‪ .‬باید بدنبال مدل هائي باشیم كه كل نگر‬
‫‪ holistic‬بوده ( سازمان را بصورت یك سیستم‬
‫تشریح كند) و بر تصمیم گیري در سیستم سازماني‬
‫تمركز دارد‪.‬‬
‫‪.I‬مدل آنتوني ‪Anthony‬‬
‫‪.II‬مدل دینامیك صنعتي ‪Induustrial Dynamics‬‬
‫‪Model‬‬
‫‪.III‬مدل سیمون ‪Simon‬‬
‫‪123‬‬
‫مدل كردن یك سازمان‬
‫اگر هدف مان گنجاندن اطالعات در مدل سازمان‬
‫ها باشد ‪ .‬باید بدنبال مدل هائي باشیم كه كل نگر‬
‫‪ holistic‬بوده ( سازمان را بصورت یك سیستم‬
‫تشریح كند) و بر تصمیم گیري در سیستم سازماني‬
‫تمركز دارد‪.‬‬
‫‪.I‬مدل آنتوني ‪Anthony‬‬
‫‪.II‬مدل دینامیك صنعتي ‪Induustrial Dynamics‬‬
‫‪Model‬‬
‫‪.III‬مدل سیمون ‪Simon‬‬
‫‪124‬‬
‫‪ -1‬مدل آنتوني ‪ ( Anthony‬سلسه مراتب تصمیم گیري )‬
‫مدل آنتوني كه بر جنبه هاي مدیریت سازمان تكیه‬
‫دارد‪ .‬فرآیند مدیریت را در سه سطح طبقه‬
‫بندي مي كند ‪.‬‬
‫برنامه ریزي استراتژیك ‪SP‬‬
‫كنترل مدیریت ‪MC‬‬
‫كنترل عملیاتي ‪OC‬‬
‫‪125‬‬
‫طبقه بندي فرآیند مدیریت مدل آنتوني‬
‫برنامه ریزي استراتژیك ‪ SP‬كه شامل موارد زیر است ‪.‬‬
‫تصمیم در مورد اهداف سازمان ‪ ،‬تغییرات در اهداف – منابع بكار گرفته‬
‫شده براي بدست آوردن اهداف ‪.‬‬
‫سیاست هائي كه براي بدست آوردن ‪ ،‬بكارگیري و رها نمودن این منابع‬
‫بكار برده مي شود ‪ .‬برنامه تولید ساالنه و تضمین بودجه آن ‪.‬‬
‫كنترل مدیریت ‪ – MC‬تضمین اینكه جهت رسیدن به اهداف سازمان ‪،‬‬
‫منابع بطور مؤثر و كارآ ‪ ،‬بدست آید و بكار گرفته شود ‪ .‬تصمیمات‬
‫تولید ماهانه ( زمانبندي ) تخصیص ماشین ها و پرسنل ‪.‬‬
‫كنترل عملیلتي ‪ OC‬تضمین اینكه وظایف خاص بصورت مؤثر و كارآ ‪،‬‬
‫اجرا شود ‪ .‬در شكل صفحه بعد سطوح مدیریتي آنتوني نشان داده‬
‫شده است ‪.‬‬
‫‪126‬‬
TYPES OF INFORMATION SYSTEMS
(Enhanced Anthony Model)
KIND OF SYSTEM
GROUPS SERVED
STRATEGIC LEVEL
(SP)
SENIOR
MANAGERS
MANAGEMENT LEVEL
(MC)
MIDDLE
MANAGERS
KNOWLEDGE LEVEL
KNOWLEDGE
DATA WORKER
(OC)
OPERATIONAL
LEVEL (OP)
SALES &
MARKETING
OPERATION
MANAGE
MANUFACTURING
FINANCE
ACCOUNTING
HUMAN
127
RESOURCES
‫وظابف مدیریت ‪Management‬‬
‫‪Functions‬‬
‫فایول ‪ . Fayol‬این وظابف پنجگانه را بر شمرده است ‪:‬‬
‫برنامه ریزي‬
‫سازماندهي و ساخت سازماني‬
‫گمارش‬
‫رهبري‬
‫كنترل‬
‫با شامل نمودن این وظایف در مدل آنتوني ‪ ،‬مي بینیم كه هر‬
‫یك از این وظایف در تمام سطوح مدیریتي اعمال مي‬
‫شود ولو آنكه نوساناتي در مورد حیطه هر یك در هر‬
‫سطح وجود دارد‪.‬‬
‫‪128‬‬
‫وظایف مدیریت در سطوح مختلف‬
‫سطح مدیریت‬
‫وظیفه مدیریتی‬
‫برنامه ریزی‬
‫استراتژیک‬
‫کنترل مدیریت‬
‫کنترل عملیات‬
‫برنامه ریزی‬
‫بلند مدت‬
‫میان مدت‬
‫کوتاه مدت‬
‫سازمندهی‬
‫چهارچوب کلی‬
‫در سطح یک بخش‬
‫(قسمت(‬
‫در سطح یک واحد‬
‫(کوچک(‬
‫گمارش‬
‫افراد کلیدی‬
‫افراد در سطح میانی‬
‫کارکنان عملیاتی‬
‫هدایت‬
‫راه برداری کلیدی و‬
‫کلی‬
‫تاکتیک و روش ها‬
‫فعالیت های روزانه و‬
‫یک نواخت‬
‫کنترل‬
‫در سطح ادغام شده‬
‫کنترل دوره ای و‬
‫کنترل استثنایی‬
‫سرپرستی معمولی و‬
‫پیوسته‬
‫‪129‬‬
‫مزایای کنترل مدیریت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫به دست آوردن سودمندی و مدیریت در منابع و‬
‫اهداف شرکت ها‪.‬‬
‫اثر بخشی و بهره وری در کارهای اجرایی‬
‫انجام دادن مدیریت میانی که شامل تجهیزات مدیریتی‬
‫هم می شود‪.‬‬
‫کار بر روی گروه هایی که بین ‪ 1‬تا ‪ 3‬سال از‬
‫سازمان خارج شده اند‪.‬‬
‫‪130‬‬
‫مزایای برنامه ریزی استراتژیک‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تصمیم گیری کامل در مورد هدف نهایی شرکت ها‬
‫و تعیین توانایی دست یابی به این اهداف‪.‬‬
‫پذیرفتن مسولیت توسط شرکت های اجرایی سطح‬
‫باال و عهده دار شدن هیئت مدیره سازمانها در‬
‫پذیرفتن مسولیت و نظارت های بلند مدت برای‬
‫شرکتهایی با عمر ‪ 3‬و یا بیشتر از ‪ 3‬سال‪.‬‬
‫‪131‬‬
‫مزایای کنترل عملیات‬
‫‪ ‬انجام کار های اجرایی الزم‪.‬‬
‫‪ ‬سطوح پایین سازمانی سلسله مراتبی می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬انجام و نظارت بر کارهای کوچک واحد‬
‫ها و عالقه مند به برنامه ریزی و کنترل‬
‫بوجه و فهرست زمان بندی برای مدت‬
‫کوتاه (‪ 1‬تا ‪ 6‬هفته)‬
‫‪132‬‬
‫مشکالت مدل آنتونی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ساختار نامناسب از مشکالت این مدل محسوب‬
‫می شود ‪.‬‬
‫نیمی از ساختار با مشکل مواجه است یا به‬
‫عبارتی می توان گفت قسمتی که با عملیات‬
‫ساختار کار می کند مشکل دارد‪.‬‬
‫روش کاربردی برای کسب بهتر راه حل و یا‬
‫پاسخ به یک مشکل مشخص نیست‪.‬‬
‫تعاریف کامال آشکار است و قابل مشاهده‪.‬‬
‫باید حتما از سیستم های پشتیبان تصمیم گیری‬
‫مدیریت استفاده شود‪.‬‬
‫‪133‬‬
‫که البته ساختار نامناسب با دخالت ها و درک‬
‫مستقیم انسانی حل شده است ‪ .‬و از‬
‫استانداردی تحت عنوان چاره سازی روش‬
‫ها و قضاوت های انسانی استفاده کرده اند‪.‬‬
‫‪134‬‬
‫‪ -2‬مدل دینامیك صنعتي فورستر‬
‫‪Induustrial Dynamics Model‬‬
‫مدل آنتوني سر وكارش با سلسله مراتب اختیارات است و‬
‫نمایشگر انواع مختلف تصمیماتي است كه در هر سطح‬
‫گرفته مي شود ‪ .‬ولي با جریان ها و فرآیندها ( ‪Flows‬‬
‫‪ ) & Processes‬در داخل و در پهناي سطوح سازماني‬
‫كاري ندارد ‪.‬‬
‫روش دینامیك صنعتي ‪ ،‬فرآیندهاي انجام شده در یك‬
‫سازمان را دنبال مي كند ‪ .‬به این شكل كه ‪ ،‬با مشاهده‬
‫فعالیت هاي مختلف ‪ ،‬آنها را در فرآیندها وارد و سپس این‬
‫فرآیندها را طبقه بندي مي كند ‪.‬‬
‫‪135‬‬
‫براساس این مدل یك سازمان تشكیل شده است از مجموعه‬
‫اي از سطوح ‪ ( Levels‬یا انباشته ها ) و مجموعه‬
‫اي از جریان ها‪.‬‬
‫سطح ‪ :‬عبارت است از ذخیره اي از هر نوع پدیده ‪Entity‬‬
‫مانند موجودي مواد خام ‪ ،‬نقدینگي ‪ ،‬پرسنل و غیره ‪..‬‬
‫جریان ‪ :‬عبارت است از تسلسلي از فعالیت ها كه این پدیده‬
‫را از یك ذخیره به ذخیره اي دیگر منتقل مي كند ‪.‬‬
‫مانند‪ :‬خط تولید‪،‬كاركرد استخدام ‪ ،‬خرید وسائل و‬
‫غیره ‪ ) Decision Points ( ...‬جریان هاي بین‬
‫انباشته هاي مختلف بوسیله نقطه هاي تصمیم گیري‬
‫تنظیم مي شوند ( ‪ . ) Regulated‬این تنظیم بر‬
‫اساس اطالعات باز خور دریافت شده از انباشته ها‬
‫است ‪ .‬پس یك نمودار جریان اطالعات در این سیستم‬
‫اضافه مي شود ‪.‬‬
‫‪136‬‬
‫مثال ‪1‬‬
‫مقصد فروش‬
‫نرخ توزین‬
‫نیاز منطقه ای‬
‫موجودی دلخواه‬
‫متوسط فروش‬
‫‪137‬‬
‫سفارشات‬
‫موجودی‬
‫مثال ‪2‬‬
‫‪DP‬‬
‫کاالی تمام شده در‬
‫انبار منطقه ای‬
‫توزیع‬
‫تجهیزات‬
‫‪DP‬‬
‫انسان‬
‫‪DP‬‬
‫‪Decision point‬‬
‫‪138‬‬
‫‪DP‬‬
‫کاالی تمام شده در انبار‬
‫ساعات کار کامیون‬
‫ساعات کارکنان‬
‫سیستم هاي اصلي مدل دینامیك‬
‫در این سیستم پنج سیستم اصلي كاركردي شناسائي شده است ‪.‬‬
‫مواد ‪Matrial‬‬
‫سفارشات مشتري ‪Customer Order‬‬
‫سرمایه ‪Capital‬‬
‫پرسنل ‪Personal‬‬
‫وسائل ‪Equipment‬‬
‫سیستم اطالعات‬
‫سرپرستي این پنج منبع بعلت وجود منبع ششم ( سیستم‬
‫اطالعات ) امكان پذیر است ‪ .‬این سیستم نیز خود در‬
‫بردارنده ذخیره ها ( فایل هاي اطالعاتي ) و جریان ها‬
‫( برنامه ها ) مي باشد ‪ .‬فعالیت هاي سازمان از طریق‬
‫همكاري این ‪ 6‬سیستم پیگیري مي شود ‪.‬‬
‫‪139‬‬
‫کاربرد این مدل بیشتر در مراکز‬
‫نظامی و بیمارستانها می باشد‪.‬‬
‫‪140‬‬
‫‪ -3‬مدل سیمون ‪Simon‬‬
‫سیمون مدلي براي تصمیم گیري انسان ارائه نموده است او مدل‬
‫پایه اي تصمیم گیري انسان را در سه مرحله زیر ارائه مي‬
‫كند ‪.‬‬
‫شناخت مسئله و جمع آوري اطالعات ‪: Intelligenece‬‬
‫شناخت نیاز به تصمیم گیري ‪ ،‬شناخت مسئله و شناسائي‬
‫فرصت ها ‪.‬‬
‫طرح ریزي براي راه حل هاي مختلف ‪ :–Design‬روش هاي‬
‫كمي براي ایجاد راه حل ها ‪ ،‬بكار گیري معیار سنجش ‪،‬‬
‫نتایج ‪ ،‬ارائه موارد بر له و بر علیه موضوع به مدیریت این‬
‫مرحله بصورت ‪ Iterative‬است ‪.‬‬
‫انتخاب ‪ : Choice‬این مرحله ظاهرا ً ساده اي است ولي‬
‫مشكالت فراوان دارد كه در ذیل آورده شده است ‪ .‬براي هر‬
‫یك از مراحل فوق یك سیستم اطالعاتي ضروري مي باشد ‪.‬‬
‫‪141‬‬
‫اطالعات ناکافی‬
INTELLIGENCE
DESIGN
MIS for INTELLIGENCE 
‫اطالعات ناکافی‬
MIS for DESIGN 
CHOICE
‫راه حل غیر قابل قبول‬
MIS for 
CHOICE
142
143
INFORMATION SYSTEMS AND
DECISION PROCESSES
Decision Process (Simon Model)
Identification
Design
Choice
Required Information
TPS
Status reports
Trend reports
Exceptions reports
Ad-hoc queries
DSS
Models and analysis tools
EIS
Main alternatives
“What-if” scenarios
Feedback and tracking
144
‫‪ -3‬انتخاب‬
‫یك راه حل و نظارت بر كاربرد آن‬
‫مرحله انتخاب‬
‫چند مرجع بودن ‪ - Multireference‬انتخاب یر اساس بیش‬
‫از یك متغیر و معیار ‪.‬‬
‫عدم قطعیت ‪ –Uncertainty‬دادن احتمال به نتایج مختلف ممكنه‬
‫كه خود نیز اغلب كار آساني نیست ‪.‬‬
‫منافع قطعیت ‪ –Conflicting Interest‬افراد ‪ ،‬گروه ها هر‬
‫یك داراي ترجیحات ‪ ،‬خواسته ها و انتظارات متضادند و هر‬
‫تصمیمي مي تواند فقط بخشي از این ترجیحات را بر آورده سازد ‪.‬‬
‫كنترل ‪ –Contorol‬قابیلت اداره كردن یك سایت پس از اخذ تصمیم‬
‫در مورد آن ‪.‬‬
‫تصمیم گیري تیمي ‪–Team Decision Marking‬‬
‫برخي تصمیمات بصورت تیمي است و لذا مشكل است كه همه‬
‫نسبت به یك تصمیم قانع باشند ‪.‬‬
‫‪145‬‬
‫هر یك از مراحل سیستم ‪ ،‬اطالعات خاص خود را نیاز‬
‫دارد ‪.‬‬
‫‪.I‬‬
‫‪.II‬‬
‫‪.III‬‬
‫‪146‬‬
‫‪ MIS‬مرحله ‪Intelligence‬‬
‫‪ MIS‬مرحله طراحي‬
‫‪ MIS‬مرحله انتخاب‬
‫‪ MIS‬مرحله ‪Intelligence‬‬
‫هدف اصلي این مرحله ‪ :‬بدست آوردن دانش در مورد اینكه‬
‫در داخل و در محیط سازمان چه مي گذرد جهت مشاهده‬
‫مسائل و مشخص نمودن فرصت ها ‪ MIS ،‬این مرحله‬
‫باید فراهم آورنده اطالعات یكپارچه ‪Integrated‬‬
‫تحلیل شده ‪ Well – analysed‬و شكل یافته – ‪Well‬‬
‫‪ formatted‬فراهم نماید ‪ .‬ولي انتظار ارائه پیش بیني‬
‫هاي پیش رفته ‪ ،‬و یا بكارگیري مدل هاي كمي پیشرفته را‬
‫ندارد ‪ ،‬این سیستم صرفا ً باید داده ها را جستجو كرده و‬
‫شرایطي را كه نیاز به توجه دارد مشخص كند ‪ ،‬این‬
‫سیستم در عین حال باید یك كانال ارتباطي جهت انتقال‬
‫مسائل به سطح سازماني داشته باشد ‪.‬‬
‫‪147‬‬
‫‪ MIS‬این مرحله از دو ابزار تشكیل شده است ‪.‬‬
‫گزارشات روتین از قبل تعریف شده ‪.‬‬
‫خصوصیاتي كه به پرسش هائي ضد و نقیض توان‬
‫جوابگوئي داشته باشد ‪.‬‬
‫اطالعات این مرحله بصورت زیر طبقه بندي مي‬
‫شود ‪:‬‬
‫اطالعات خارجي‬
‫اطالعات داخلي‬
‫‪148‬‬
‫‪ MIS -2‬مرحله طراحي‬
‫در این مرحله فرض مي شود كه تمام اطالعات مربوطه و‬
‫قابل دسترسي براي تحلیل ‪ ،‬بیشتر موجود است ‪ .‬لذا‬
‫سیستم اطالعات در این مرحله در بردارنده مدل هاي‬
‫برنامه ریزي و پیش بیني مي باشد ‪.‬همكاري ‪ O ، R‬و‬
‫‪ MIS‬ضروري است ‪.‬‬
‫تكنولوژي سیستم اطالعاتي در این مرحله نقش خاصي‬
‫خواهد داشت ‪ .‬مثالً نرم افزاري محاورهاي‬
‫‪ Interactive‬براي بازیابي اطالعات البته این روش‬
‫هاي كمك به طراحي هیچوقت جایگزین تصمیم گیري‬
‫انسان نمي شود ‪ .‬آنها فقط تصمیم گیري را پشتیباني مي‬
‫كنند ‪.‬‬
‫‪149‬‬
‫‪ MIS -3‬مرحله انتخاب‬
‫در این مرحله تصمیم گیرنده انتظار سه نوع اطالعات را از‬
‫‪ MIS‬دارد ‪.‬‬
‫فرازي از راه حل هاي پیشنهادي خالصه اي از فرضیات ‪،‬‬
‫تحلیل و نتایج هر یك از گزینه ها ‪.‬‬
‫سناریوها و نتایج ممكنه حاصل از اجراي هر یك از راه حل ها‬
‫این اطالعات كمي و ساختار نیافته است ‪ .‬ولي با‬
‫بكارگیري شبیه سازي همراه با ‪ MIS‬جواب ‪What if‬‬
‫را مي توان گرفت ‪) DSS ( .‬‬
‫اطالعات باز خور براي نظارت براجرا تصمیم انتخاب شده ‪ ،‬با‬
‫جمع آوري اطالعات تفضیلي ‪ ،‬پردازش و یكپارچه كردن‬
‫آنها و جداسازي آنها ‪ ،‬براي مدیریت اطالعات قابل‬
‫توجهي خواهد بود ‪.‬‬
‫‪150‬‬
‫فرایند حل مسئله در مدل سیمون‬
‫تعیین مشکل‬
‫طبقه بندی کردن مشکل‬
‫ساخت مدل های ریاضی‬
‫پیدا کردن و ارزیابی کردن‬
‫پیدا کردن عامل های بل القوه حل مسایل‬
‫انتخاب و معرفی راه حل ها‬
‫بیشتر از این مدل در فعالیت های تجاری‬
‫استفاده می شود‬
‫‪151‬‬
‫از مهمترین مشکالت این مدل تغییر شکل‬
‫دادن به مدل های اولیه ساختارهای‬
‫سازمانی است‪ .‬و شناخت صحیح مسئله‬
‫و ارائه روش های حل مشکالت انسانی‬
‫که متماییز از تصمیمات برنامه ای و‬
‫غیر برنامه ای می باشند‪.‬‬
‫‪152‬‬
‫مدل مرحله ای ‪NOLAN‬‬
‫بر اساس تئوری اقتضایی بنا شده وقالبی برای سیستمهای اطالعاتی‬
‫ایجادمیکند تا انواع مختلف انها رابا مراحل رشد انطباق دهد‪.‬‬
‫مراحل رشد سیستم اطالعاتی‪ NOLAN:‬مراحل رشد را به چند نوع‬
‫تقسیم کرده است‪.‬در نوع اول چهار مرحله‪-1:‬معرفی‬
‫‪ -2‬گسترش(سرایت)‬
‫‪ -3‬رسمی شدن(کنترل)‬
‫‪-4‬بلوغ(یکپارچگی) وجود دارد‪.‬‬
‫در نوع دوم تعداد مراحل به شش مرحله‪ -1 :‬معرفی‬
‫‪-2‬گسترش‬
‫‪-3‬کنترل‬
‫‪-4‬یکپارچگی‬
‫‪-5‬مدیریت داده‬
‫‪-6‬بلوغ افزایش پیدا کرده است‬
‫ودرنوع سوم بیان میداردکه تغییرات عمده فناوری باعث حذف مرحله‬
‫بلوغ شده وسه مرحله اول مجددا تکرار میشوند ‪.‬‬
‫‪153‬‬
‫مدل سه مرحله ای فرایند برنامه‬
‫ریزی‬
‫این مدل توسط بومن‪،‬دیویس و ودربی ایجاد شده است‪.‬‬
‫در آن فعالیتهای کلی سازمان از سه قسمت‪ :‬برنامه‬
‫ریزی راهبردی (مدیرعالی)‪،‬بررسی نبازمندیهای‬
‫اطالعاتی سازمان(مدیر میانی) وتخصیص‬
‫منابع(مدیر عملیاتی)تشکیل شده است که هر فعالیت‬
‫از روش شناسیهایی تشکیل گردیده است‪.‬به عنوان‬
‫مثال مدل تنظیم راهبردی تغییر شکل مدل برنامه‬
‫ریزی سیستم تجاری ومدل مقایسه ای هزینه وسود به‬
‫ترتیب مربوط به سه فعالیت یادشده میباشند ‪.‬‬
‫‪154‬‬
‫اطالعات در سازمان ‪:‬‬
‫روش ساخت این مدل ها از پائین بباال است و لذا‬
‫با ساخت مدل هائي كه در پایین سازمان‬
‫است شروع و بباالترین سطح سازمان‬
‫منتهي مي شود ‪.‬‬
‫‪155‬‬
‫اطالعات مدیریت در خدمت سطوح ‪:‬‬
‫( ‪ ) OC‬كنترل عملیاتي‬
‫( ‪ ) MC‬كنترل مدیرت و‬
‫( ‪ ) SP‬برنامه ریزي استراتژیك است‬
‫و بوسیله ماجول كنترل مدیریت ‪ ،‬تولید مي شود ( ‪. ) MCM‬‬
‫اطالعات مدیریت شامل موارد زیر است ‪:‬‬
‫تحلیل تطبیقي سیستم هاي صورت حساب بدهي‬
‫هزینه هاي مسیر یابي مختلف كامیون‬
‫مسیرهاي زماني فروش‬
‫جوابگوئي به سئوال در مورد باقیمانده حساب ترجیحي مشتري بانك‬
‫سیستم هاي اطالعات بصورت همزمان هر دو نوع اطالعات را تولید‬
‫مي كنند ‪.‬‬
‫‪156‬‬
‫چارچوب سیستم هاي اطالعاتي در سازمان ها‬
‫براساس نظریه تصمیم گیري سیمون ‪ ،‬بر اساس گروه‬
‫هاي تصمیمات و فرآیند تصمیم گیري این طبقه‬
‫بندي انجام مي شود ‪.‬‬
‫تصمیم ساختار یافته ‪. Structured Descision‬‬
‫تمامي گام ها در فرآیند تصمیم گیري ساخت یافته‬
‫است ( از یك الگوریتم پیروي مي كند ) ‪.‬‬
‫تصمیم بدون ساختار ‪( Unstructured Descision‬‬
‫از ‪ ( Heuristic‬ابتكاري ) پیروي مي كند ) ‪.‬‬
‫تصمیم نیمه ساختار یافته ‪. Semitructured‬‬
‫برخي گام ها در تصمیم گیري ساختار یافته و برخي‬
‫‪ 157‬بدون ساختار است ‪.‬‬
‫تعریف ‪: MIS‬‬
‫آن ماجول از سیستم اطالعات سازماني كه فراهم آورنده اطالعات‬
‫مدیریت براي تصمیم گیرندگان است را سیستم اطالعات‬
‫مدیریت یا ( ‪ ) MIS‬مي نمائیم و براساس كاربردهاي آن جهت‬
‫گروه هاي تصمیمي مختلف ‪ ،‬تعریف مي شود ‪.‬‬
‫یك سیستم اطالعاتي است كه تصمیمات ساختار یافته را مي گیرد‪.‬‬
‫مثالً یك برنامه كامپیوتري مي تواند تبادالت موجودي را انجام داده‬
‫بصورت اتوماتیك سفارش تهیه كند ‪.‬‬
‫فرآیند تصمیم گیري هاي بدون ساختار ونیمه ساخت یافته راپشتیباني‬
‫مي كند ‪.‬‬
‫با اجراء برخي از فازهاي تصمیم گیري‬
‫با ارائه اطالعات پشتیباني براي فازهاي دیگر ‪:‬‬
‫‪158‬‬
‫خصوصیات ‪MIS‬‬
‫‪ MIS‬معاني مختلف به خود گرفته است ‪:‬‬
‫سیستم اطالعات كل سازمان ‪Total‬‬
‫‪ Organizational I.S‬كه شامل ‪، OP‬‬
‫‪. SP ، MC ، OC‬‬
‫ماجول تصمیم گیري سیستم اطالعات شامل‬
‫‪. SP ، MC‬‬
‫هر گونه سیستم پردازش اطالعات موجود در‬
‫سازمان ‪.‬‬
‫‪159‬‬
‫از نظر ما آنچه كه براي مدیریت اطالعات فراهم مي كند‬
‫داراي مشخصات زیر است ‪.‬‬
‫‪ MIS‬مدرن همیشه بر تكنولوژي كامپیوتر تكیكه دارد ‪.‬‬
‫بعلت حجم و پیچیدگي اطالعات ‪.‬‬
‫یك سیستم ‪ MIS‬خوب متكي به فرآیند تصمیم گیري انسان‬
‫است ‪.‬‬
‫یك سیستم ‪MIS‬شدیدا ً وابسته به یك پایگاه اطالعات ي‬
‫است ‪.‬‬
‫یك سیستم ‪MIS‬شدیدا ً متكي به پایگاه مدل است ‪ .‬كه بر‬
‫اساس آن داده ها سازمان یافته و پردازش مي شود ‪.‬‬
‫یك ‪MIS‬خوب طرح شده به شبكه ارتباطي تكیه دارد تا‬
‫بصورت محاوره اي دسترسي به اطالعات ذخیره‬
‫شده و برنامه ها داشته باشد ‪.‬‬
‫‪160‬‬
‫ضعف ‪MIS‬‬
‫وظیفه جمع آوري داده ها و پردازش آنها را به عهده‬
‫دارد و دقیقا ً اطالعات مورد نیاز هر مدیر را در‬
‫سطح خودش به او نمي گوید ‪ MIS .‬مربوط به كل‬
‫سازمان است و براي تصمیم گیري مدیران سطوح‬
‫مختلف نیست ‪ MIS .‬این نقص را با كمك ‪DSS‬‬
‫( سیستم پشتیباني اطالعات ) رفع مي كند ‪.‬‬
‫‪161‬‬
‫با توجه سطوح مدیریت در مدل آنتونی مانند‪:‬‬
‫طرح ریزی بر اساس اهداف کوتاه مدت و بلند مدت ودر‬
‫نظر گرفتن کنترل های مورد نظر‪ ،‬می تواند حد کثر‬
‫کارایی را برای مدیران تامین گرداند و با در نظر گرفتن‬
‫توجه خاص این مدل به آگاهی یافتن سریع نسبت به‬
‫مشکالت ‪ ،‬افزایش فرصت جهت پرداختن به طرح ریزی‬
‫‪ ،‬جدا شدن از مشکالت کوچک و پرداختن به مشکالت‬
‫اساسی و پیچیده ‪،‬اخذ تصمیمات سریع و به موقع ‪،‬‬
‫به نظر من مناسب ترین مدل اجرایی در ایران می باشد‪.‬‬
‫ولی در هر حال هر سازمان در ایران باید از مدل ‪MIS‬‬
‫مخصوص خودش استفاده کند‪.‬‬
‫‪162‬‬
‫اطالعات در سازمان‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫توسط صاحب نظری با نام «بلومنتال» نظرات آنتونی‪ ،‬فورستر و‬
‫سایمون‪ ،‬به صورت یک مدل مفهومی ترکیب شد‪ .‬این قائده مند و‬
‫منظم است که البته در واقعیت‪ ،‬نمی تواند به منظمی و قائده مندی‬
‫این مدل باش‪ ،‬با وجود این مدل مورد نظر کمک در درک و طبقه‬
‫بندی پدیده های مشاهده شده و واقعیت بوده و مهم تر آنکه این مدل‬
‫در مقوله ‪ MIS‬می تواند مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬
‫جهت ایجاد این مدل از پائین به باالست‪.‬‬
‫اصلی ترین فعالیت های یک سازمان توسط «واحدهای عملیاتی یا‬
‫کارکردی (‪ )FU‬انجام می شوند‪ .‬یک واحد عملیاتی‪ ،‬اطالعاتی‬
‫مربوط به ذخایر و موجودی ها را دریافت برخی از تصمیمات‬
‫اولیه را اتخاذ و درجات جریان فیزیکی را تنظیم می کند‪.‬‬
‫‪163‬‬
‫یک واحد عملیاتی (‪)PU‬‬
‫دستورالعمل های مدیریتی‬
‫جریان اطالعاتی‬
‫اطالعات به واحدهای عملیاتی‬
‫دیگر‬
‫پردازش اطالعات‬
‫مرکز‬
‫تصمیم‬
‫جریان فیزیکی‬
‫اخذ داده ها‬
‫تصمیمات‬
‫اطالعات از‬
‫واحدهای عملیاتی‬
‫دیگر‬
‫مرکز‬
‫فعالیت‬
‫اطالعات به واحدهای‬
‫عملیاتی دیگر‬
‫‪164‬‬
‫عملیات‬
‫موجودی ها (ذخایر)‬
‫جریان‬
‫اطالعات از‬
‫واحدهای عملیاتی‬
‫دیگر‬
‫اطالعات در سازمان‬
‫‪‬‬
‫اطالعات مربوط به یک موجودی با اطالعات مربوط به واحدهای‬
‫عملیاتی دیگر ترکیب و به یک «مرکز تصمیم(‪ )DC‬منتقل شده‬
‫است که براساس آن یک «مرکز فعالیت(‪ »)AC‬جهت انجام‬
‫فعالیت هایی که بایستی صورت پذیرند ساخته می شود‪ .‬عملیات‬
‫نرخ و درجه جریان فیزیکی را تنظیم می کند‪ .‬اطالعت نیز به‬
‫مرکز فعالیت منتقل می شوند‪ ،‬که ممکن است در زمانی که‬
‫عملیات بسیار ساختار یافته (کامالً برنامه ریزی شده) باشند‪ ،‬پاره‬
‫ای از این عملیات تحت هدایت این مرکز انجام شود‪ .‬مرکز تصمیم‬
‫نیز توسط دستورالعمل های مدیریتی مثل تعیین اهداف‪ ،‬خط مشی‬
‫ها و روش ها هدایت می شوند‪.‬‬
‫‪165‬‬
‫واحد عملیاتی‬
‫یک انبار مرکزی‬
‫روش ها و خط مشی توزیع‬
‫جریان اطالعاتی‬
‫جریان فیزیکی‬
‫اطالعات کامیون ها‪ ،‬کارکنان‪،‬‬
‫انبارهای منطقه ای و واحدهای‬
‫عملیاتی خط تولید‬
‫سیستم کنترل‬
‫موجودی‬
‫مرکز‬
‫تصمیم‬
‫اخذ داده ها‬
‫اطالعات کامیون‬
‫ها و کارکنان‬
‫دستورالعمل های‬
‫محموله ها‬
‫سفارشات از‬
‫انبارهای منطقه ای‬
‫کارمندان‬
‫انبار‬
‫ذخایر‬
‫موجودی‬
‫به انبار منطقه ای‬
‫‪166‬‬
‫محموله ها‬
‫اطالعات تولیدی‬
‫کاالهای ساخته‬
‫شده در انبار‬
‫مرکزی‬
‫از خط تولید‬
‫اطالعات در سازمان‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫یک وظیفه و کارکرد مدیریتی اصطالحا ً یک (مرکز کنترل مدیریت‬
‫(‪ ))MCC‬نامیده می شود‪ .‬یک مرکز کنترل مدیریت شامل یک یا چند مدیر‬
‫به همراه کارکنان تحت نظارت آن ها هستند که به عنوان مرکز تصمیم‬
‫گیری برای گروهی از واحدهای عملیاتی یا برای گروهی از مراکز کنترل‬
‫فرعی و زیردست عمل می کند‪.‬‬
‫تا اینجا ساخت یک مدل سازمانی که رویکرد سلسله مراتبی (آنتونی) و‬
‫رویکرد پویا (فورستر) را ترکیب کرده تکمیل شد‪ .‬رویکرد اولی به وسیله‬
‫سطوح مختلف ‪ MCC‬ارائه شده است و رویکرد دومی با توصیف جزئی تر‬
‫واحدهای عملیاتی بیان شده است‪ .‬اطالعات به طور خالصه در تعریف‬
‫واحد عملیاتی مورد اشاره قرار گرفت‪.‬‬
‫فعالیت هایی که در واحدهای عملیاتی انجام می گیرد‪ ،‬داده ها را تولید می‬
‫کنند‪.‬‬
‫این داده ها به منظور تهیه اطالعات پشتیبانی در هر دو سطح عملیاتی و‬
‫مدیریتی اخذ شده و مورد پردازش قرار می گیرند‪.‬‬
‫‪167‬‬
‫اطالعات در سازمان‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫دو واحد مستقل تشکیل دهنده سیستم اطالعاتی مطرح می شوند‪« :‬واحد‬
‫مستقل کنترلی عملیاتی (‪ » )OCM‬و «واحد مستقل کنترل مدیریتی(‪)MCM‬‬
‫‪ ،OCM‬عمدتا ً پردازش تعامالت روزانه‪ ،‬جمع آوری داده ها و نگهداری‬
‫فایل ها را برای پردازش بعدی به عهده دارد‪ .‬این واحد مستقل به طور‬
‫معمول وارد کردن داده ها و بررسی میزان اعتبار آن ها به روز کردن فایل‬
‫ها و محاسبات روزمره را انجام می دهد‪.‬‬
‫‪ ،MCM‬به ندرت داده های اولیه و خام را دریافت و مورد پردازش قرار‬
‫می دهد‪ .‬آن معموالً داده هایی را که توسط ‪ OCM‬دریافت شده اند را به‬
‫منظور اینکه روند آن ها را پیگیری و پیش بینی هایی را فراهم کند و به‬
‫استثنائات بپردازد‪ ،‬ترکیب و تغییر می دهد‪.‬‬
‫در واقع ‪ MCM‬به واحدهای مستقل فرعی تقسیم می شود که هر یک از آن‬
‫ها به یک سطح متفاوت در هرم سلسله مراتبی آنتونی اختصاص می یابد‪.‬‬
‫‪168‬‬
‫مرور و بازنگری مدل جامع مفهومی اطالعات در سازمان‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مدلی که ساخته شد مفاهیم خود را از منابع مختلفی به دست آورد‪.‬‬
‫طبقه بندی سلسله مراتبی‪ ،‬سطوح کنترل مدیریتی‪ ،‬برپایه مدل‬
‫آنتونی قرار دارد‪ .‬این مدل در تقسیم بندی سیستم های اطالعاتی به‬
‫سیستم های عملیاتی و مدیریتی منجر می شود‪ .‬رویکرد پویای‬
‫فورستر در ساختار واحدهای عملیاتی منعکس شده است‪ .‬این مدل‬
‫فرآیند تولید و اخذ داده ها را تصریح می کند‪ .‬عقاید سایمون از‬
‫طبقه بندی انواع تصمیم کمک می کند که نقش واقعی هر سطح‬
‫مدیریتی را مشخص کنیم‪.‬‬
‫در سمت چپ شکل مدل سلسله مراتبی یک سازمان مشاهده می‬
‫شود‪ .‬سطح تحتانی سلسله مراتب به واحدها و جریان های عملیاتی‬
‫مرتبط می شود که در میانه شکل نشان داده شده است‪.‬‬
‫‪169‬‬
‫مرور و بازنگری مدل جامع مفهومی اطالعات در سازمان‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫در سمت واحدهای عملیاتی به سطوح مدیریتی از قبیل مراکز‬
‫کنترل مدیریت گزارش می دهند (‪ .)MCC‬در سمت راست مدل‬
‫واحدهای مستقل اطالعات و یا به تعبیر دیگر سیستم های‬
‫اطالعاتی مربوط به سطوح سازمانی مشاهده می شود‪.‬‬
‫به طور مفهومی‪ ،‬بنابراین بین «پایگاه داده ها» و «پایگاه مدل»‬
‫یک سیستم اطالعاتی تفاوت وجود درد‪ .‬پایگاه داده مجموعه ای از‬
‫تمامی انواع داده هاست‪ .‬پایگاه مدل مجموعه ای از برنامه های‬
‫کاربردی است که از پایگاه داده استفاده می کند‪.‬‬
‫ویژگی های اطالعات به چهار گروه اصلی تقسیم شده‪ :‬روند‬
‫زمانی‪ ،‬محتوا‪ ،‬شکل و هزینه‪.‬‬
‫‪170‬‬
‫مدل جامع اطالعات در سازمان‬
‫سیستم های اطالعاتی روابط کنترل و مدیریت؛ عملیات‬
‫سطوح سلسله مراتبی‬
‫‪MCC‬‬
‫‪MCM‬‬
‫‪MCC‬‬
‫‪SP‬‬
‫‪MCC‬‬
‫‪MCC‬‬
‫‪OCM‬‬
‫‪MC‬‬
‫‪MCC‬‬
‫‪OC‬‬
‫‪FU‬‬
‫موجودی‬
‫موجودی‬
‫جریان‬
‫‪OP‬‬
‫جریان اطالعاتی‬
‫‪171‬‬
‫جریان فیزیکی‬
‫طبقه بندی سیستم های اطالعاتی سازمانی‬
‫‪ ‬اطالعات مدیریتی‬
‫‪ ‬اطالعات عملیاتی‬
‫‪ ‬اطالعات عملیاتی به طور روزانه و عادی مورد استفاده قرار می‬
‫گیرند و به سازمان اجازه می دهند که وظایف روزمره خود را به‬
‫انجام برساند‪ .‬اطالعات عملیاتی در سطح عملیات (‪ )OP‬یا واحد‬
‫عملیاتی مورد استفاده قرار گرفته و به وسیله واحد مستقل یا سیستم‬
‫کنترل عملیاتی (‪ )OMC‬تولید می شوند‪:‬‬
‫‪ ‬ترازنامه هی به روز شده کنترل حساب ها در یک بانک‬
‫‪ ‬محاسبه پرداخت های حقوق و دستمزد‬
‫‪ ‬صورت حساب های تلفن‬
‫‪ ‬رمان بندی روزمره تعمیرات و نگهداری ماشین آالت‬
‫‪172‬‬
‫طبقه بندی سیستم های اطالعاتی سازمانی‬
‫‪ ‬اطالعات مدیریت به وسیله مدیران به منظور اتخاذ تصمیمات‬
‫ضروری به کار گرفته می شوند‪ .‬اطالعات مدیریتی فرآیند تصمیم‬
‫گیری را حمایت می کند‪ ،‬فرآیندی که به تمامی سطوح مدیریت و‬
‫تمامی وظایف مدیریتی مربوط می شود‪.‬‬
‫‪ ‬اطالعات مدیریت به عنوان نمونه در یک سازمان تولیدی موارد‬
‫زیر را در برمی گیرد‪:‬‬
‫‪ ‬تجزیه و تحلیل جامع سیستم های پرداخت‬
‫‪ ‬هزینه های مسیرهای ممکن حمل و نقل‬
‫‪ ‬زمان بندی بازپرداخت وام های مشتریان‬
‫‪ ‬سری های زمانی فروش‬
‫‪173‬‬
‫طبقه بندی سیستم های اطالعاتی سازمانی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سیستم های اطالعاتی‪ ،‬به طور هم زمان هم اطالعات عملیاتی و هم‬
‫اطالعات مدیریتی تولید می کنند‪.‬‬
‫سیستم اطالعاتی کامپیوتری که از عملیات پشتیبانی می کند گزارش های‬
‫استاندارد روزمره و جاری را تهیه می کند‪ .‬این نوع سیستم اطالعاتی‬
‫مستندات و داده های کلیدی را که تعامالت را در سطح عملیات منعکس می‬
‫سازد‪ ،‬جمع آوری و مورد پردازش قرار داده و فایل های مختلف سازمان را‬
‫به روز و گزارش ها را تهیه می کند‪.‬‬
‫سیستم اطالعاتی کاپیوتری که اطالعات مدیریتی را تولید می کند‪ ،‬داده هایی‬
‫را که مورد نیاز و در خواست مدیران است را فراهم می کند‪ .‬در سطوح‬
‫باالی مدیریت‪ ،‬در ارتباط با تصمیمات اتخاذ شده توسط مدیران چگونگی‬
‫استفاده از اطالعات اهمیت بیشتری از هزینه تولید اطالعات خواهد داشت‪.‬‬
‫بنابراین کارآیی سیستم کامپیوتری یک عامل کامالً برتر نیست‪.‬‬
‫‪174‬‬
‫چارچوبی برای سیستم های اطالعاتی در سازمان ها‬
‫‪ ‬در حقیقت پیوستاری از انواع تصمیمات ترسیم می شود که یک‬
‫طرف آن تصمیمات کامالً ساختاریافته و طرف دیگر آن تصمیمات‬
‫ساختارنیافته است‪.‬فرایند اخذ تصمیم کامالً ساختاریافته(الگوریتمی)‬
‫و برنامه ریزی شده است و فرآیند اخذ تصمیم ساختارنیافته شهودی‬
‫و «اکتشافی» است‪.‬‬
‫‪ .1‬یک تصمیم ساختاریافته‪ ،‬تصمیمی است که در آن همه گام های‬
‫مربوط به فرآیند تصمیم گیری ساختاریافته هستند‪.‬‬
‫‪ .2‬یک تصمیم ساختارنیافته‪ ،‬تصمیمی است که در آن گام های مربوط‬
‫به فرآیند تصمیم گیری ساختارنیافته هستند‪.‬‬
‫‪ .3‬یک تصمیم نیمه ساختاریافته‪ ،‬تصمیمی است که در آن برخی از‬
‫گام ها در فرآیند تصمیم گیری ساختاریافته و برخی دیگر‬
‫ساختارنیافته است‪.‬‬
‫‪175‬‬
‫چارچوبی برای سیستم های اطالعاتی در سازمان ها‬
‫‪ ‬سیستم اطالعاتی سازمانی که اطالعات مدیریتی مورد نیاز تصمیم‬
‫گیران را تهیه می کند‪ ،‬سیستم اطالعات مدیریت (‪ )MIS‬خوانده‬
‫می شود که می تواند در شرایط کاربردی مختلف مربوط به طبقه‬
‫بندی تصمیمات معرفی گردد که باتوجه به انواع تصمیمات‬
‫کاربردش متفاوت می شود‪.‬‬
‫‪ .1‬یک نوع سیستم اطالعاتی‪ ،‬سیستمی است که توسط آن تصمیماتی‬
‫ساختاریافته اخذ می شود‪.‬‬
‫‪ .2‬نوع دیگر سیستم اطالعاتی‪،‬سیستمی است که فرآیند اخذ تصمیمات‬
‫ساختار نیافته یا نیمه ساختاریافته را به وسیله اجرای بعضی از‬
‫مراحل فرآیند تصمیم گیری و حمایت به وسیله اطالعاتی برای‬
‫مراحل دیگر مورد پشتیبانی قرار می دهد‪.‬‬
‫‪176‬‬
‫چارچوبی برای سیستم های اطالعاتی در سازمان ها‬
‫‪ ‬به طور کلی سیستم های اطالعاتی مدیریت به سه نوع تقسیم می‬
‫شوند‪:‬‬
‫‪ .1‬سیستم تصمیمات ساختاریافته (‪ :)SDS‬که تصمیمات ساختاریافته‬
‫را اخذ می کنند‪.‬‬
‫‪ .2‬سیستم پشتیبان تصمیم(‪ :)DSS‬که عمدتا ً از تصمیمات نیمه‬
‫ساختاریافته و ساختار نیافته حمایت می کنند‪.‬‬
‫‪ .3‬سیستم اطالعاتی استراتژیک (‪ :)SIS‬که صرفا ً از تصمیمات‬
‫ساختار نیافته و استراتژیک حمایت می کنند‪.‬‬
‫‪177‬‬
‫چارچوبی برای سیستم های اطالعاتی در سازمان ها‬
‫‪ ‬ساختار فیزیکی معموالً شامل سه زیر سیستم اطالعاتی است‪:‬‬
‫‪ ‬سیستم اطالعاتی استراتژیک(‪،)SIS‬‬
‫‪ ‬سیستم پشتیبانی تصمیم (‪)DSS‬‬
‫‪ ‬و آنچه که می تواند اصطالحا ً (سیستم های پردازش داده های‬
‫اداری (‪ )ADPS‬نامیده شود‪ .‬که خود شامل دو سیستم اطالعاتی‬
‫دیگر شامل‪:‬‬
‫‪ ‬سیستم پردازش تراکنشی (تعاملی) (‪ :)TPS‬سیستمی اطالعاتی‬
‫است که داده های اخذ شده از تعامالت جاری را مورد پردازش‬
‫اولیه قرار داده و گزارشات و پیام هایی که سازمان را در تداوم‬
‫فعالیت ها و منافعش کمک می کند را تولید می کند‪.‬‬
‫‪ ‬سیستم تصمیمات ساختار یافته (‪)SDS‬‬
‫‪178‬‬
‫ویژگی های سیستم های اطالعاتی مدیریت‬
‫‪ SIS ‬در واقع یک ‪ DSS‬است اما با توانایی خای مازاد و این که‬
‫همچنین ‪ ،SIS‬صرفا ً تصمیمات ساختارنیافته را اخذ و مورد‬
‫حمایت قرار می دهد‪ ،‬لذا در این جا ویژگی های ‪ SIS‬و ‪DSS‬‬
‫مشابه هم دیده شده است‪ .‬واضح است که ویژگی های ‪ SIS‬و‬
‫‪ DSS‬به شدت متفاوت هستند که این قابل توجه طراحان و‬
‫کاربران خواهد بود‪.‬‬
‫‪ ‬ذکر دو نکته در این جا الزم و ضروری است‪:‬‬
‫‪ .1‬تمامی سیستم ها بر پایه وجود یک پایگاه داده مشترک که توسط‬
‫سیستم پردازش تراکنشی (‪ )TPS‬داده های آن جمع آوری و به‬
‫روز شده است قرار دارند‪.‬‬
‫‪ .2‬سازمان پدیده ای زنده است که در آن محیط‪ ،‬اهداف‪ ،‬فعالیت هاو‬
‫تصمیمات تغییر می کنند‪.‬‬
‫‪179‬‬
‫ویژگی های سیستم های اطالعاتی مدیریت‬
‫‪‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫بنابراین ویژگی های ‪ MIS‬به ترتیب زیر خالصه می شود‪:‬‬
‫یک ‪ MIS‬پیشرفته بر کامپیوتر و تکنولوژی اطالعات استوار است‪.‬‬
‫یک ‪ MIS‬خوب طراحی شده‪ ،‬به طور قابل توجهی بر فرایند تصمیم گیری‬
‫انسانی تأکید می کند‪.‬‬
‫یک ‪ ،MIS‬بستگی زیادی به یک پایگاهدارد‬
‫یک ‪ MIS‬تا حد زیادی به یک پایگاه مدل وابسته است‪ ،‬پایگاه مدل در بر‬
‫گیرنده برنامه هایی با اطالعات سازماندهی شده و پردازش یافته هستند‪.‬‬
‫یک ‪ MIS‬خوب طراحی شده‪ ،‬بریک شبکه ارتباطات استوار است که به‬
‫وسیله آن مدیران به طور تعاملی و سریع به اطالعات ذخیره شده در پایگاه‬
‫داده و مدل ها در پایگاه مدل دسترسی پیدا خواهند کرد‪.‬‬
‫‪180‬‬
‫مدل عمومی ‪ MIS‬و الیه های آن‬
‫‪‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫مدلی را تحت عنوان (مدل عمومی ‪ )MIS‬ارائه می دهیم‪:‬‬
‫سیستم اطالعاتی مدیریت‪ ،‬سیستمی اطالعاتی و برمبنای‬
‫کامپیوتری است که با پردازش داده های درون و برون سازمانی‪،‬‬
‫اطالعات را برای مدیران در سطوح کنترل عملیاتی(‪ ،)OC‬کنترل‬
‫عملیاتی (‪ ،)MC‬و برنامه ریزی استراتژیک (‪ ،)SP‬به منظور‬
‫برنامه ریزی‪ ،‬کنترل و تصمیم گیری فراهم می آورد‪.‬‬
‫مدل عمومی ‪ ،MIS‬دارای شش الیه است که هر یک از این الیه‬
‫ها در فصول قبلی و بعدی توضیح داده شده است‪.‬‬
‫‪181‬‬
‫مدل عمومی ‪ MIS‬و الیه های آن‬
‫‪MIS‬‬
‫‪MRS‬‬
‫استراتژیک‬
‫مدیر‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪6‬‬
‫ارتباطات‬
‫‪182‬‬
‫تکنولوژی و اطالعات‬
‫‪5‬‬
‫‪1‬‬
‫تاکتیک‬
‫عملیات‬
‫‪MIS‬‬
‫مدل عمومی ‪ MIS‬و الیه های آن‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪.6‬‬
‫الیه مدیران‪ :‬این الیه که در اصطالح الیه انسان افزاری است‪ ،‬شامل‬
‫مدیران و به عبارتی کاربران سیستم های اطالعاتی مدیریت است‪.‬‬
‫الیه سیستم های پشتیبان مدیریت‪ :‬این الیه در برگیرنده انواع سیستم های‬
‫اطالعاتی مدیریت است که الیه نرم افزاری است‪.‬‬
‫الیه پایگاه داده ها‪ :‬که الیه نرم افزاری است‪.‬‬
‫الیه سیستم های پردازش تراکنشی (‪ :)TPS‬که الیه نرم افزاری است و‬
‫پردازش اولیه داده ها را به عهده دارد‪.‬‬
‫الیه کارکنان واحدها‪ :‬این الیه منابع اطالعاتی مدل عمومی ‪ MIS‬را تشکیل‬
‫می دهند که اصطالحا ً انسان افزاری است‪.‬‬
‫الیه ارتباطات یا تکنولوژی اطالعات‪ :‬که الیه نرم افزاری و سخت افزاری‬
‫است‪.‬‬
‫‪183‬‬
‫راه کارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪ .1‬کاربرد مدل ها در درک فرآیندهای سازمانی بسیار مفید است‪.‬‬
‫‪ .2‬تجزیه و تحلیل یک سازمان ممکن است نیازمند استفاده از برخی‬
‫مدل ها به طور مداوم باشد‪.‬‬
‫‪ .3‬طبقه بندی وظایف و کارکردهای مدیریتی در سطوح سلسله‬
‫مراتبی‪ ،‬پیش نیاز یک تجزیه و تحلیل نیازمندی های اطالعاتی‬
‫است‪.‬‬
‫‪ .4‬مدل پویایی صنعتی یا هر مدل فرآیندمدار به طور ویژه برای‬
‫طراحی یک سیستم اطالعاتی در یک فرایند مفید خواهد بود نسبت‬
‫به اینکه آن را برای یک واحد سازمانی (بخش یا قسمت) به کار‬
‫بریم‪.‬‬
‫‪ .5‬مدل جامع اطالعات در یک سازمان آن قدر که زیباست‪ ،‬واقعی‬
‫نیست‪.‬‬
‫‪184‬‬
‫راه کارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪ .6‬در واقع کارکردهای مدیریتی نه فقط به وسیله موقعیت شان در هرم سلسله‬
‫مراتبی مشخص شده اند‪ ،‬بلکه به واسطه سبک و روش مدیریتی و شناختی‪،‬‬
‫به واسطه بلوغ سازمان و سیستم های پردازش داده های آن و به وسیله‬
‫بسیاری از عوامل دیگر شناخته می شوند‪.‬‬
‫‪ .7‬طراحان سیستم های اطالعاتی‪ ،‬بایستی بین پایگاه داده و پایگاه مدل‪ ،‬تکنیک‬
‫و تمایز قایل شوند‪.‬‬
‫‪ .8‬یک وجه تمایز مشخصمیان اطالعات مدیریت و اطالعات عملیاتی وجود‬
‫دارد‪ .‬اولی تصمیمات مدیران را در سطوح متفاوت حمایت می کند یا‬
‫تصمیمات مدیریتی اتخاذ می کند‪ .‬دومی چرخش عملیاتی روزمره یک‬
‫سازمان را پشتیبانی می کند‪.‬‬
‫‪ .9‬سیستم های اطالعاتی سازمان (‪ )OIS‬از سیستم های فرعی متفاوتی ترکیب‬
‫شده اند‪.‬‬
‫‪ .10‬طراحی هر سیستم اطالعاتی به وسیله اجرای تصمیمات و فعالیت هایی که‬
‫به وسیله اطالعات و نیازمندی های اطالعاتی ناشی از آن پشتیبانی و آغاز‬
‫می شود‪.‬‬
‫‪185‬‬
‫راه کارهایی برای طراحی و کاربرد سیستم اطالعاتی‬
‫‪.11‬‬
‫‪.12‬‬
‫‪.13‬‬
‫‪.14‬‬
‫‪.15‬‬
‫سیستم پردازش تراکنشی (‪ ،)TPS‬زیر بنا و شالوده سیستم های اطالعاتی‬
‫سازمانی است بدون آن هیچ داده ای جمع آوری نمی شود‪ ،‬تابتوان پایگاه‬
‫داده سازمانی را ایجاد و به روز کرده و توسعه داد‪.‬‬
‫طراحی استراتژی های مختلف و انجام آن ها بایستی جهت طراحی و‬
‫اجرای سیستم های تصمیم ساختاریافته‪ ،‬سیستم های پشتیبانی تصمیم و‬
‫سیستم های اطالعاتی استراتژیک‪ ،‬تطابق الزم پیدا کند‪.‬‬
‫طراحی و کاربرد سیستم های اطالعاتی سازمانی‪ ،‬فرایندهای پیش رونده و‬
‫آینده مدار هستند‪.‬‬
‫پایگاه داده و پایگاه مدل سیستم اطالعاتی سازمانی‪ ،‬پدیده های مکمل و الزم‬
‫و ملزم یکدیگر هستند‪.‬‬
‫طراح سیستم‪ ،‬نبایستس خود را با این فکر که سیستم طراحی شده توسط او‬
‫همه مدیران را با همه اطالعات مورد نیازشان پاسخگو بود اغوا کند‪.‬‬
‫‪186‬‬
‫‪‬فصل پنجم‬
‫ساختار سیستم های‬
‫اطالعاتی سازمانی‬
‫‪187‬‬
‫سیستم های پردازش تراکنشی (‪)TPS‬‬
‫‪ ‬هر روز صدها یا هزاران فعالیت و رخداد درون یک سازمان رخ‬
‫می دهد‪ .‬هر فعالیتی یک یا چند تراکنش (تعامل) را به وجود می‬
‫آورد‪.‬‬
‫‪ ‬تراکنش ها ممکن است به گونه های متفاوت ثبت شوند‪ ،‬دستی ‪،‬‬
‫مکانیکی‪ ،‬مغناطیسی و یا الکترونیکی‪.‬‬
‫‪ ‬تراکنش های ثبت شده‪( ،‬داده) نامیده می شوند‪.‬‬
‫‪ ‬هر نوع اطالعات می تواند از داده ها تولید شود‪ .‬داده ها به هر‬
‫حال معرف هزاران فعالیت و رخداد هستند که به طور مجزا ارائه‬
‫می شوند‪ .‬داده ها باید پردازش و به اطالعات تبدیل شوند‪ .‬این‬
‫وظیفه یک سیستم پردازش تراکنشی است‪.‬‬
‫‪188‬‬
‫سیستم های پردازش تراکنشی (‪)TPS‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ،TPS‬بخش اصلی کار یک سیستم اطالعاتی را ترتیب می دهد‪.‬‬
‫هر سازمان‪ ،‬کوچک یا بزرگ به سادگی نمی تواند بدون یک‬
‫‪ TPS‬به حیات خود ادامه دهد‪.‬‬
‫بنابراین تراکنش ها تعامالت و وقایعی هستند که در اثر انجام‬
‫عملیات و فعالیت های یک سازمان رخ می دهند‪.‬‬
‫‪189‬‬
‫سیستم های پردازش تراکنشی (‪)TPS‬‬
‫‪ ‬سیستم پردازش تراکنشی‪ ،‬اعم از دستی و کامپیوتری سیستمی‬
‫است که جمع آوری و پردازش این تراکنش ها را به عهده دارد و‬
‫یا به عبارتی سیستمی است که انجام پردازش های اولیه و روزمره‬
‫داده ها به عهده آن است و بر اساس داده های پردازش شده‪ ،‬انواع‬
‫محصوالت اطالعاتی مانند فرم ها‪ ،‬لیست های در گردش داخلی‬
‫سیستم‪ ،‬گزارش ها و لیست های چاپی و تصویری را تهیه می کند‬
‫و به عنوان مبنایی برای تهیه گزارش های بعدی برای مدیریت‬
‫سازمان مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪190‬‬
‫سیستم های پردازش تراکنشی (‪)TPS‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سیستم های پردازش تراکنشی در یک تقسیم بندی کلی به دو نوع‬
‫عمومی و فنی تقسیم می شوند‪.‬‬
‫سیستم های پردازش تراکنشی عمومی شامل انواع متفاوتی مثل‬
‫سیستم های مالی‪ ،‬پرسنلی‪ ،‬حقوق و دستمزد و انبارداری هستند‬
‫سیستم های پردازش تراکنشی فنی شامل انواع متفاوتی مانند سیستم‬
‫های برنامه ریزی تولید‪ ،‬برنامه ریزی مواد‪ ،‬نگهداری و تعمیرات‬
‫و کنترل کیفیت هستند‪.‬‬
‫‪191‬‬
‫چرخه و فرآیند پردازش تراکنشی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫بسیاری از فعالیت های سازمانی‪ ،‬به طور دوره ای و مرحله به مرحله و نه‬
‫به طور مداوم و پیوسته رخ می دهند‬
‫رکوردها یا به عبارتی اسناد منبع که این فعالیت ها را ثبت می کنند‪ ،‬در یک‬
‫دسته جمع آوری می شوند‪ ،‬این گروه از اسناد سپس در یک دسته پردازش‬
‫می شوند و پرونده ها در یک دسته بزرگ براساس یک تاریخ برنامه ریزی‬
‫شده به روز می شوند‪.‬‬
‫فرآیند پردازش تراکنشی شامل پنج مرحله است که در زیر شرح داده شده‬
‫اند‪:‬‬
‫ثبت و جمع آوری داده ها‬
‫تبدیل و تأیید‬
‫اعتباردهی داده ها‬
‫به روز کردن و پردازش پرونده ها‬
‫گزارش دهی‬
‫‪192‬‬
‫‪ -2‬تبدیل و تأیید داده ها‪:‬‬
‫‪ ‬تبدیل داده ه‪ ،‬عبارت از فرآیند انتقال داده ها از یک وسیله قابل‬
‫خواندن توسط انسان مانند فرم دست نویس به یک وسیله قابل‬
‫خواندن توسط کامپیوتر مثل دیسک است‪.‬‬
‫‪ ‬فعالیت های تبدیل داده ها ممکن است‪ ،‬خطا داشته باشند‪ .‬الزم است‬
‫تا تبدیل به فرم قابل خواندن توسط کامپیوتر کنترل شوند‪.‬‬
‫‪193‬‬
‫‪ -3‬اعتباردهی داده ها‪:‬‬
‫‪ ‬جدا کردن مرز مرحله تأیید داده ها با مرحله اعتبار داده ها‪ ،‬در‬
‫گذشته از طریق استفاده از وضعیت غیرفعال کامپیوتر کامالً‬
‫روشن بود‪ ،‬اما امروزه با ابزارها و شیوه های ورودی داده ها‪،‬‬
‫این مرز «فازی» است‪.‬‬
‫‪ ‬تأیید به صحت‪ ،‬کامل بودن و دقت اسناد تبدیل شده‪ ،‬اشاره دارد‪.‬‬
‫‪ ‬از سوی دیگر اعتبار (یا کنترل داده های کامپیوتری) یک فرآیند‬
‫کامپیوتری است که شامل فایل تراکنشی که از قبل اسنادش تأیید‬
‫شده است و کنترل روابط بین اسناد تراکنشی و شامل اسناد فایل‬
‫اصلی است‪ .‬بنابراین اعتبار داده ها‪ ،‬فرآیند بررسی اسناد تراکنشی‬
‫به وسیله مجموعه ای از شاخص های اعتبار یعنی صخت‪،‬‬
‫جامعیت و عقالنیت است‪.‬‬
‫‪194‬‬
‫‪ -4‬پردازش پرونده و به روزسازی‪:‬‬
‫‪ ‬هنگامی که پرونده تراکنش ورودی‪ ،‬ادیت‪ ،‬تصحیح و عاری از‬
‫خطا شده است‪ ،‬پردازش پرونده رخ می دهد‪.‬‬
‫‪( ‬تفکیک و ترتیب دادن)‪ ،‬نمونه متداولی از پردازش پرونده‬
‫تراکنش ها به تنهایی است‪.‬‬
‫‪ ‬پردازش پرونده تراکنش‪ ،‬همچنین می تواند شامل پرونده های‬
‫اصلی دیگر باشد که از آن داده ها صرفا ً بازخوانی می شوند‪.‬‬
‫‪( ‬به روز سازی)‪ ،‬نمونه ای از پردازش پرونده تراکنش در ارتباط‬
‫با یک یا تعداد بیشتری از پرونده های اصلی است‪.‬‬
‫‪ ‬روش به روز سازی پرونده اصلی‪،‬بستگی به نوع سازمان و روش‬
‫های پردازش دارد‪.‬‬
‫‪195‬‬
‫‪ -5‬گزارش دهی‪:‬‬
‫‪ ‬مرحله گزارش دهی‪ ،‬روابط بین ‪ TPS‬و کاربران خروجی آن را‬
‫فراهم می کند‪ .‬گزارش دهی اثربخش که به درک و شناخت کاربر‬
‫از اطالعات مربئط کمک می کند‪ ،‬به نحو اساسی می تواند در‬
‫مفید بودن سیستم سهیم باشد‪.‬‬
‫‪ TPS ‬سه نوع خروجی اصلی تولید می کند‪:‬‬
‫‪ ‬گزارشات از قبل طراحی شده‬
‫‪ ‬پاسخ های طراحی شده به درخواست ها‬
‫‪ ‬اسناد تراکنش‬
‫‪ ‬یک سند تراکنشی (یا سند عمل) موردی است مثل یک فاکتور‪،‬‬
‫چک پرداخت‪ ،‬قبض یا سفارش خرید‪.‬‬
‫‪196‬‬
‫انواع پردازش در ‪TPS‬‬
‫‪ ‬به طور کلی دو نوع پردازش در سیستم های پردازش تراکنشی‬
‫وجود دارد‪:‬‬
‫‪ .1‬سیستم پردازش‪ :‬در پردازش دسته ای‪ ،‬داده های ورودی به سیستم‬
‫در یک تراکنش در فایلی گروهی را تشکیل داده و با هم پردازش‬
‫می شود‪.‬‬
‫‪ ‬پردازش دسته ای نسبت به نوع دیگر پردازش‪ ،‬قدیمی تر و گاهی‬
‫نیز کندتر است‪ ،‬ولی مزایایی نیز داشته و برخی شرایط کارآمدتر‬
‫می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬کنترل پردازش آن ها آسان تر است‪.‬‬
‫‪197‬‬
‫انواع پردازش در ‪TPS‬‬
‫‪ .2‬سیستم پردازش تراکنشی به هنگام‪ :‬در برابرتأخیر ذاتی پردازش دسته ای‬
‫دوره ای‪ ،‬پردازش تراکنشی به هنگام‪ ،‬می تواند اعتباردهی آنی داده ها یا‬
‫پردازش و به روزسازی آنی داده ها یا گزارش دهی آنی‪ ،‬یا تمامی این‬
‫مراحل ترکیب شده را فراهم سازد‪ .‬در این نوع پردازش بین این مراحل‬
‫فاصله زمانی وجود ندارد‪ ،‬کاربر می تواند از یک پاسخ زمان واقعی آنی‬
‫برخوردار شود‪.‬‬
‫‪ ‬یکی از ویژگی های اصلی سیستم پردازش به هنگام توالی است که در‬
‫آنتراکنش ها به صورت تصادفی دریافت می شوند و هر ترمینال به عنوان‬
‫یک منبع ورودی تراکنشی مجزا عمل می کند‪ .‬تراکنش ها به جای پردازش‬
‫دوره ای به صورت متوالی و پیوسته پردازش می شوند‪.‬‬
‫‪ ‬این مزایای پردازش تراکنشی به هنگام‪ ،‬بدون هزینه های اساسی به دست‬
‫نمی آیند‪ .‬نرم افزار کاربردی و نرم افزار سیستم در این نوع پردازش نسبت‬
‫به پردازش دسته ای پیچیده تر هستند‪.‬‬
‫‪198‬‬
‫انواع پردازش در ‪TPS‬‬
‫‪ ‬به محض اینکه در کامپیوتر تراکنش دریافت می شود وظایف زیر‬
‫اجرا می شود‪:‬‬
‫‪ .1‬تراکنش (شامل تاریخ و زمان) بر روی یک پرونده به نام پرونده‬
‫(ثبت تراکنش) ثبت می شود‪ .‬پرونده ثبت تراکنش‪ ،‬برای رهایی از‬
‫یک خطا یا عملکرد بد مورد استفاده قرار می گیرد ‪.‬‬
‫‪ .2‬تراکنش مورد تأیید و اعتبار قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪ .3‬اگر تراکنش با خطا همرا ه باشد‪ ،‬سیستم آن را رد می کند و با‬
‫پیامی بر روی صفحه‪ ،‬دلیل رد آن را نشان می دهد‪.‬‬
‫‪ .4‬یک برنامه به روز سازی‪ ،‬سند پرونده اصلی را جاری می سازد‪.‬‬
‫‪199‬‬
‫سیتم های تصمیم ساختاریافته(‪)SDS‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سیستم تصمیم ساختاریافته عبارت است از سیستمی اطالعاتی که‬
‫با ارائه مستمر گزارشات تعریف شده در دوره های زمانی‬
‫مشخص به مدیران عملیاتی در زمینه اتخاذ تصمیمات ساختاریافته‬
‫کمک می کند‪.‬‬
‫این سیستم اطالعاتی با تولید گزارشات خالصه و ساختار یافته و‬
‫با مبنای منظم و روزمره مدیریت را تسهیل می کند‪.‬‬
‫‪200‬‬
‫سیستم های پشتیبانی تصمیم (‪)DSS‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫گریتی ‪ DSS‬را به عنوان یک ترکیب مؤثر از هوش انسانی‪،‬‬
‫تکنولوژی اطالعاتی و نرم افزاری که در جهت حل مسائل پیچیده‬
‫عمل می کند شرح می دهد‪.‬‬
‫یک تعریف جامع تر از‪ ،DSS‬عبارت است «سیستمی انعطاف‬
‫پذیر و بر مبنای کامپیوتر که حل مسائل نیمه ساختاریافته و‬
‫ساختارنیافته را تسهیل می کند»‪ .‬شرط اساسی ‪ ،DSS‬سهولت و‬
‫امکان پشتیبانی تصمیم است‪.‬‬
‫بنابراین به طور کلی «سیستم پشتیبانی تصمیم»‪ ،‬عبارت است از‬
‫سیستمی اطالعاتی و بر مبنای کامپیوتر که مدیران را در زمینه‬
‫حل مسائل نیمه ساختاریافته و ساختارنیافته در محدوده خاصی از‬
‫تصمیم گیری پشتیبانی می کند‪.‬‬
‫‪201‬‬
‫سیستم های پشتیبانی تصمیم (‪)DSS‬‬
‫‪ ‬گینزبرگ سه بعد را برای ‪ DSS‬برمی شمرد‪:‬‬
‫‪ .1‬درجه ساختار‪DSS :‬به منظور تفسیر و تحلیل حیطه مسائل نیمه‬
‫ساختار یافته و ساختارنیافته‪ ،‬طراحی و سازماندهی می شود‪.‬‬
‫‪ .2‬سطح کاربرد‪ :‬سه سطح مدیریتی و نظارتی در سازمان وجود‬
‫دارد؛کنترل استراتژیک‪ ،‬کنترل مدیریت و کنترل عملیاتی‬
‫‪ .3‬فرآیند تصمیم گیری‪ DSS :‬بر طبق فرآیند تصمیم گیری عمل می‬
‫کند که دارای سه مرحله اصلی است؛ گردآوری و تمرکز هوش‪،‬‬
‫ایجاد راه حل های ممکن و انتخاب یک راه حل به عنوان تصمیم‪.‬‬
‫‪ DSS ‬در روشن ساختن‪ ،‬ایجاد و روابط راه حل های ممکن‬
‫تصمیم‪ ،‬مورد استفاده قرار می گیرد‬
‫‪202‬‬
‫اجزای یک ‪DSS‬‬
‫‪ ‬دارای پنج جزء اصلی می باشد‪:‬‬
‫‪ .1‬سخت افزار‪ :‬سه نوع سخت افزار در ‪ DSS‬مورد استفاده قرار می‬
‫گیرد؛ سخت افزار پردازش؛ سخت افزار ارتباطات و سخت افزار‬
‫خروجی خاص‪.‬‬
‫الف) سخت افزار پردازش‪ -‬در این مقوله‪ ،‬دو نوع متفاوت در ‪DSS‬‬
‫استفاده شده است‪ ،‬نوع اول و قدیمی تر آن «کامپیوتر کوچک» یا‬
‫«کامپیوتر پردازنده مرکزی» است‪ .‬این کامپیوترها بخش ‪DSS‬‬
‫دائمی راه اندازی مس شوند و اجازه می دهند که کاربران به‬
‫آسانی به داده های سیستم و امکانات برنامه دسترسی پیدا کند؛ نوع‬
‫دوم «ریز کامپیوترها» هستند که این نوع سخت افزار با قدرت و‬
‫توانایی باال‪ ،‬راه حل های ارزان تر و بهتر را تدارک دیده و‬
‫همچنین توانایی بیشتری به یک فرد کاربر می بخشد‪.‬‬
‫‪203‬‬
‫‪ .1‬سخت افزار‪:‬‬
‫ب) سخت افزار ارتباطات‪ -‬که عبارتند از‪:‬‬
‫‪ ‬کنفرانس تلفنی‪ -‬ویدیویی ‪Tele &Video- Conferencing‬‬
‫‪ ‬شبکه محلی )‪Local Area Net Work (LAN‬‬
‫‪ ‬شبکه گسترده )‪Wide Area Net Work (WAN‬‬
‫‪ ‬محیط اتاق تصمیم ‪Decision Room Environment‬‬
‫ج) سخت افزار خروجی خاص‪ -‬شامل چاپگرهای گرافیکی‪،‬‬
‫چاپگرهای رنگی‪ ،‬نقشه کش ها و نمایش روی صفحه نمایش است‪.‬‬
‫‪204‬‬
‫‪ .2‬برنامه و نرم افزارها‪:‬‬
‫‪ DSS ‬دارای سه زیر سیستم اصلی است‪:‬‬
‫الف) زیرسیستم مدیریت گفت و گو‪ -‬عبارت است از یکسری برنامه‬
‫که بر روی صفحه نمایش‪ ،‬نمایش داده می شود که از آن برنامه ها‬
‫داده ها فراهم آمده و ستاره ها به کاربر ارسال می شود‪.‬‬
‫‪ ‬ویژگی های این زیر سیستم‪ ،‬بدین ترتیب است که «رابط کاربر»‬
‫را توسط برنامه های (‪)Mouse( ،)Graphics( ،)windows‬‬
‫و (‪ ،)Natural Language Possible‬اداره می کند‪.‬‬
‫‪205‬‬
‫‪ .2‬برنامه و نرم افزارها‪:‬‬
‫ب) زیر سیستم مدیریت مدل‪ -‬این جزء مدل های متفاوتی را‬
‫نگهداری و اجراء می کند مانند‪ ( :‬صفحه گسترها)‪ ،‬مدل های‬
‫تحقیق در عملیات‪ ،‬مدل های مالی و شبیه سازی ‪.‬‬
‫ویژگی های زیر سیستم مدیریت مدل عبارتند از‪:‬‬
‫ انواع مدل های الزم را حمایت می کند‪.‬‬‫ تسهیالتی ایجاد‪ ،‬اصالح و حذف مدل ها یا قسمت هایی از مدل ها‬‫را شامل می شود‪.‬‬
‫‪ -‬تفسیر مدل را کنترل می کند‪.‬‬
‫‪206‬‬
‫‪ .2‬برنامه و نرم افزارها‪:‬‬
‫ج) زیر سیستم مدیریت داده‪ -‬این جزء پایگاه داده ‪ DSS‬را نگهداری‬
‫می کند همچنین با دیگر منابع داده ها مثل پایگاه داده های درونی‬
‫‪ TPS‬و دیگر خدمات داده های بیرونی ارتباط برقرار می کند‪.‬‬
‫ویژگی های زیر سیستم مدیریت داده عبارتند از‪:‬‬
‫ انواع داده های الزم را حمایت می کنند‪.‬‬‫ امکانات و تسهیالت ایجاد‪ ،‬اصالح‪ ،‬حذف و پرسو جو در داده‬‫های ‪.DSS‬‬
‫ (واژه نامه داده ها) با پایگاه داده ترکیب شده است‪.‬‬‫ تفسیر داده ها را کنترل می کند‪.‬‬‫‪207‬‬
‫‪ .2‬برنامه و نرم افزارها‪:‬‬
‫‪ DSS ‬از نظر تکامل نرم افزاری چهار نوع است که عبارتند از‪:‬‬
‫الف‪DSS -‬های ویژه‪ :‬سیستم هایی که به موقعیت و محدوده خاصی‬
‫از تصمیم گیری برای کاربران خاص مربوط می شود‪.‬‬
‫ب‪DSS -‬های ابزاری‪ :‬سیستم های نرم افزاری که می توانند در‬
‫ایجاد ‪ DSS‬مورد استفاده قرار گیرند‪.‬‬
‫ج‪DSS -‬های مولد‪ :‬مجموعه ای از ابزارهای ‪ DSS‬می باشد‪.‬بسته‬
‫های نرم افزاری که می توانند در ایجاد ‪DSS‬های ویژه در جهت‬
‫پشتیبانی از موقعیت ها و محدوده های خاصی از تصمیم گیری‬
‫مورد استفاده قرار گیرند‪.‬‬
‫د‪DSS -‬های عمومیت یافته‪ :‬بسته های نرم افزاری که پشتیبانی را‬
‫برای حیطه وسیعی از مسائل و مشکالت فراهم می کند‪.‬‬
‫‪208‬‬
‫‪ .3‬داده ها‪:‬‬
‫‪ ‬داده های ‪ DSS‬از سه منبع فراهم می شوند‪:‬‬
‫الف) داده های پایگاه داده های ‪ DSS‬که این داده ها برای کاربردهای‬
‫‪ DSS‬موجود بوده و قابل استفاده هستند‪.‬‬
‫ب) وارد کردن داده های جدید به وسیله صفحه کلید به پایگاه داده‬
‫های ‪.DSS‬‬
‫ج) پرونده ها و پایگاه داده های کامپیوتری و جامع در سازمان‪،‬‬
‫سیستم مدیریت داده ها‬
‫‪209‬‬
‫‪ .4‬افراد‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‬‫‪-‬‬
‫‬‫‪-‬‬
‫افراد ‪ ،DSS‬شامل کاربران نهایی و کارکنان واحد ‪ DSS‬هستند‪.‬‬
‫کاربران نهایی ‪ DSS‬را صاحبان کار و مدیران ارشد موجود در‬
‫طرح و همچنین تحلیل گران که معاونان مدیران ارشد و متخصص‬
‫در محدوده مسئله هستند تشکیل می دهند‪ .‬کارکنان واحد ‪DSS‬‬
‫عبارتند از ‪:‬‬
‫کارکنان عملیات‪ :‬راه اندازان کامپیوتر‬
‫توسعه دهندگان و حامیان برنامه‪ :‬وظیفه توسعه نرم افزار‬
‫کاربردهای ‪ DSS‬و حمایت کردن و به خدمت گرفتن برنامه های‬
‫خریداری شده را به عهده دارند‪.‬‬
‫مجریان داده ها‬
‫مشاوران ‪ :‬ایجاد و تدارک ارتباط با کاربران ‪ ،‬تدارک آگاهی و‬
‫مساعدت و ایجاد ارتباط ممکن در گروه ‪ DSS‬را بر عهده دارند‪.‬‬
‫‪210‬‬
‫‪ .5‬روش ها‪:‬‬
‫‪‬‬
‫دو نوع روش مورد نیاز برای کاربرد ‪ DSS‬وجود دارد‪:‬‬
‫الف‪ -‬روش هایی که در نگهداری منابع ‪ DSS‬مؤثرند‪.‬‬
‫ب‪ -‬نوع دوم‪ ،‬روش های مرتبط با استفاده از امکانات ‪ DSS‬برای‬
‫حل مشکالت و مسائل کاری است‪.‬‬
‫‪211‬‬
‫کاربردهای ‪DSS‬‬
‫‪ .1‬آشنا شدن با قلمرو و محدوده مسئله‬
‫‪ .2‬تعیین حساسیت نتایج تغییرات در متغیرهای تصمیم‬
‫‪ .3‬شناخت الگوها‪ ،‬نقشه ها و طرح ها‬
‫‪ .4‬پیش بینی نتایج تصمیم‬
‫‪ .5‬ایجاد و توسعه مدل های فرآیند های بازرگانی‬
‫‪ .6‬محاسبه مقدار بهینه ترکیبات‬
‫‪ .7‬تسهیل ارتباط گروهی‬
‫‪212‬‬
‫نقش های بالقوه ‪ DSS‬در سازمان ها‬
‫‪ .1‬تولید درآمد‬
‫‪ .2‬خرید‬
‫‪ .3‬امور پرسنلی و پرداخت حقوق‬
‫‪ .4‬کنترل دارایی‬
‫‪ .5‬برنامه ریزی تولید و بودجه ریزی‬
‫‪ .6‬تولید‬
‫‪ .7‬حسابداری‬
‫‪213‬‬
‫فرآیند توسعه ‪DSS‬‬
‫‪ ‬فرآیند توسعه ‪ DSS‬مطابق شکل داری پنج مرحله است‪:‬‬
‫تعریف مسئله و شکل‬
‫نیازمندی ها‬
‫طراحی‬
‫ارزیابی‬
‫اجرا‬
‫مشکل فرعی (‪)1‬‬
‫تعریف مسئله‬
‫نیازمندی ها‬
‫ارزیابی‬
‫‪ X‬توقف ‪X‬‬
‫مشکل فرعی (‪)2‬‬
‫تعریف مسئله‬
‫‪214‬‬
‫نیازمندی ها‬
‫ارزیابی‬
‫طراحی‬
‫اجرا‬
‫سیستم های پشتیبانی تصمیم گروهی (‪)GDSS‬‬
‫‪ ‬یک سیستم پشتیبانی تصمیم گروهی‪ ،‬می تواند به عنوان یک‬
‫سیستم بر مبنای کامپیوتر تعریف شود که برای پشتیبانی از حل‬
‫مشکل جمعی به کار می رود‪ .‬یک فرآیند تصمیم گیری جمعی می‬
‫تواند به عنوان یک موقعیت حل مسئله و مشکل تلقی شود که در‬
‫آن‪:‬‬
‫‪ .1‬دو شخص یا بیشتر وجود دارند‪ ،‬که هر یک از آن ها با تصورات‪،‬‬
‫ادراکات‪ ،‬طرز تلقی ها‪ ،‬انگیزه ها و شخصیت های خود مشخص‬
‫شده اند‪.‬‬
‫‪ .2‬شرکت کنندگان وجود اهداف و مشکالت مشترک را تشخیص می‬
‫دهند‪.‬‬
‫‪ .3‬شرکت کنندگان سعی دارند که به یک تصمیم جمعی و گروهی‬
‫نائل شوند‪.‬‬
‫‪215‬‬
‫سیستم های اطالعاتی استراتژیک (‪)SIS‬‬
‫‪ ‬مدیران استراتژیک‪ ،‬دارای سه منبع اطالعاتی اصلی هستندکه‬
‫محیط تصمیم گیری آن ها را تشکیل می دهد‪ :‬داده های رتراکنشی؛‬
‫داده های برنامه های داخلی مثل درآمد‪ ،‬بودجه ها‪ ،‬هزینه ها و‬
‫برنامه های مالی و برنامه تولید و داده های خارجی‪.‬‬
‫‪ ‬ویژگی های اطالعات در سطح مدیران عالی عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬فقدان ساختار (ساختارنیافته)‬
‫‪ .2‬درجه باالی عدم اطمینان‬
‫‪ .3‬آینده مدار و بلند مدت‬
‫‪ .4‬سطح پائینی از جزئیات و تفصیل‬
‫‪216‬‬
‫سیستم های اطالعاتی استراتژیک (‪)SIS‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ SIS‬به عنوان یک سیستم اطالعاتی مدیران عالی قلمداد می شود‬
‫و در واقع یک ‪ DSS‬با توانائی های مازاد است که برای مواجهه‬
‫با نیازهای خاص مدیران استراتژیک طراحی شده است‪.‬‬
‫بنابراین ‪ SIS‬عبارت است از «سیستمی اطالعاتی و بر مبنای‬
‫کامپیوتر که با ارائه اطالعات جامع و منعطف‪ ،‬تصویری روشن‬
‫از سازمان را در اختیار مدیران عالی قرار داده و مدیران را در‬
‫حل مسائل ساختاریافته پشتیبانی می کند»‪.‬‬
‫یک ‪ SIS‬سیستمی اطالعاتی است که استراتژی رقابت سازمان را‬
‫پشتیبانی می کند‪.‬‬
‫‪ ،SIS‬نتیجه توسعه و تحول نرم افزاری سیستم های اطالعاتی در‬
‫سازمان ها است‪.‬‬
‫‪217‬‬
‫ویژگی های ‪SIS‬‬
‫‪ .1‬توانائی ها و قابلیت های برنامه ریزی و کنترل استراتژیک‬
‫‪ .2‬تمرکز بر محیط خارجی‬
‫‪ .3‬ارائه دیدگاه جامع از سازمان‬
‫‪ .4‬توانائی پیش بینی محاسبه بر مبنای اطالعات وسیع به ویژه در‬
‫شرایط بحرانی‬
‫‪ .5‬سهولت استثنائی یادگیری و استفاده‬
‫‪ .6‬ارائه اطالعات جامع‪ ،‬دقیق و به هنگام‬
‫‪218‬‬
‫سیستم های خبره یا متخصص(‪)EXS‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ،EXS‬عبارت است از یک سیستم اطالعاتی کامپیوتری که داده‬
‫های آن را دانش و علم تشکیل می دهند که از قبل آن داده ها‬
‫توسط برنامه ها پردازش شده اند‪.‬‬
‫سیستم های نرم افزاری است که فراهم کردن نوعی آگاهی و دانش‬
‫که معموالً از متخصصان انسانی نتیجه شده است‪ ،‬تالش می کند‪.‬‬
‫‪ ،EXS‬از سوی یکی از شاخه های (هوش مصنوعی) و از سوی‬
‫دیگر یکی از انواع (سیستم های مبتنی بر دانش) می باشد‪.‬‬
‫سیستم های هوش مصنوعی عبارت است از دانش استفاده از‬
‫سیستم های کامپیوتری و ماشین هایی که ویژگی های هوشمند را‬
‫دارا هستند‪ .‬این سیستم ها می توانند در اداره شرایط بحرانی‪،‬‬
‫تعیین الویت ها‪ ،‬حل مسائل پیچیده و تغییر سریع موقعیت‪ ،‬اصالح‬
‫و واکنش‪ ،‬مورد استفاده قرار گیرند‪.‬‬
‫‪219‬‬
‫سیستم های خبره یا متخصص(‪)EXS‬‬
‫‪‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫شاخه های اصلی هوش مصنوعی عبارتند از‪:‬‬
‫زبان طبیعی‬
‫سیستم های شناخت الگو‬
‫سیستم های دیداری و تصویری‬
‫ربات ها‬
‫سیستم های خبره‬
‫کاربردهای «سیستم های مبتنی بر دانش» عبارتن از‪ ،‬کاهش زمان تحصیل‬
‫دانش‪ ،‬کاهش هزینه تحصیل دانش‪ ،‬تکرار تخصیص های ارزشمند‪ ،‬کاهش‬
‫زمان واکنش عمالتی و ذخیره سازی دانش گرانبها‪ ،‬انواع این سیستم ها از‬
‫قرار زیر هستند‪:‬‬
‫سیستم های موضوعات زیاد‬
‫سیستم ویدئویی تعاملی‬
‫‪220‬‬
‫سیستم های خبره یا متخصص‬
‫ساختارو اجزاء ‪EXS‬‬
‫‪‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫اجزای ساختار ‪ EXS‬عبارتند از‪:‬‬
‫رابط کاربر‪ :‬جهت طراحی‪ ،‬اجرا و ایجاد تغییرات و کاربرد سیستم هایخبره‬
‫از رابطکاربر استفاده می شود‪ .‬هدف اصلی این نرم افزار تخصصی‪،‬‬
‫تسهیل استفاده از سیستم خبره توسط کاربر است‪.‬‬
‫پایگاه دانش‪ :‬پایگاه دانش حاوی انواع دانش‪ ،‬داده ها‪ ،‬روابط مختلف می‬
‫باشد که جهت کاربرد سیستم های خبره نگهداری ذخیره می شود‪.‬‬
‫ابزار استنتاج‪ :‬سیستمی است که عهده دار تجزیه و تحلیل داده ها و روابط‬
‫موجود در پایگاه دانش و ارائه پیشنهادات‪ ،‬نظرات‪ ،‬پیش بینی ها و پاسخ‬
‫الزم است‪.‬‬
‫ابزار استفاده از پایگاه دانش‪ :‬امروزه به جای این که برای ایجاد و به‬
‫روزسازی پایگاه دانش از برنامه نویسان متخصص استفاده کرد‪ ،‬از ابزار‬
‫استفاده از پایگاه دانش برای این کار استفاده می شود‪.‬‬
‫‪221‬‬
‫محدوده مسائل ‪EXS‬‬
‫‪ .1‬مسائل رویه ی‪ :‬به فرآیند تعریف و اجرای روش ها مربوط می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ .2‬مسائل تشخیصی‪ :‬به معرفی علل ممکن یک وضعیت می پردازد‪.‬‬
‫‪ .3‬مسائل نظارتی و ارزیابی‪ :‬به گردآوری داده از یک فرآیند‪،‬‬
‫ارزیابی آن داده کاربر آن داده برای افراد و امکانات و تغییر‬
‫اصالح داده ها مربوط می شود‪.‬‬
‫‪ .4‬مسائل طراحی و هیئت‪ :‬به تجهیزات مورد نیاز‪ ،‬محدودیت ها‪،‬‬
‫تهیه فهرستی از اجزا و طراحی آن ها در جهت رفع نیازمندی ها‪،‬‬
‫مربوط می شود‪.‬‬
‫‪ .5‬مسائل برنامه ریزی و زمان بندی‪ :‬شامل تعیین تخصیص بهینه‬
‫نیروی انسانی‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬پول و زمان در جهت انجام وظایف‬
‫است‪.‬‬
‫‪222‬‬
‫منابع و کاربرد ‪EXS‬‬
‫‪ .1‬از دانشی که ممکن است در بازنشستگی‪ ،‬استعفا‪ ،‬و یا در گذشت‬
‫یک خبره و متخصص سازمان و شرکت شناخته شده از بین برود‬
‫محافظت و نگهداری می کند‪.‬‬
‫‪ .2‬اطالعات را با ترکیبی فعال و به هنگام نگه می دارد‪.‬‬
‫‪ .3‬به مبتدی ها در شناخت راهی که توسط حرفه ای ها تجربه شده‬
‫است کمک می کند‪.‬‬
‫‪ .4‬به عنوان یک ابزار استراتژیک در بازاریابی محصوالت‪ ،‬کاهش‬
‫هزینه ها و افزایش تولیدات استفاده می شود‪.‬‬
‫‪223‬‬