Autoriteti Mbikqyrjes se Falimentimit (AMF)

Kurs Trajnimi

Disa Koncepte te rendesishme nga bota e finances dhe e ekonomise

Nga Sherif BUNDO, Profesor Tirane, 19 korrik 2012

       Koncepti Gjendje pasurore, Efekti LEVES dhe raportet me falimentimin Burimet e Financimit dhe Kosto e KAPITALIT Analiza Kosto Fikse/Kosto variabel Falimentimi financiar, falimentimi ligjor, falimentimi kontabel Vlera e nje ndermarrjeje, Sa vlen nje ndermarrje?

Rsiku, pasiguria dhe koha

1. Koncepti gjendje pasurore

     Ne boten e finances ka zhvillime te reja Ka mbi 25-30 vjet qe eshte futur praktika e bilanceve familjare dhe e financave familjare, Vecorite per aktivet dhe pasivet te familja dhe aktivet dhe pasivet te ndermarrjet, Si vleresohen aktivet e bilancit te nje familjeje?

C’eshte gjendja pasurore? Si llogaritet?

2. Efekti LEVES

  A duhet te perdore kapitalin hua nje njesi? Kjo kerkon nje pergjigje profesionale.

A i kushtojne njesise burimet e veta?

AKTIVE 1 Burimet te veta --------------------- Burime te huajtura 4 5 2 Rezultat Ekonomik 3 Shpenzime financiare --------------------- Fitimi Neto

2. Efekti LEVES (vijon….)

   Cfare ndodh konceptualisht, kur ndermarrja: ◦ Nuk perdor hua ◦ Perdor hua Fleksibiliteti i raportit Burime te veta/Hua Ne ndermarrje ka gjithnje dy pale interesa ◦ Interesat pronesore te pronareve ◦ Interesat profesionale te profesionisteve menaxhereve/financiereve

2. Efekti LEVES (vijon….)

    Si matet dhe si shprehet shkalla e realizimit te interesave pronesore? Rentabiliteti financiare = Fitimi neto/kapitali investuar, Po shkalla e performances se drejtuesve? Rentabiliteti ekonomik = rezultati bruto (Marzhi bruto)/totali aktiveve Cfare raportesh duhet te ekzistojne midis ketyre raporteve?

Deri ne cfare shkalle aftesite dhe performanca e menaxhereve shkojne ne sherbim te kerkesave dhe interesave te pronareve?

2. Efekti LEVES (vijon….)

        Shembull Supozojme nje ndermarrje me total te aktiveve = 100 000 euro, Rentabilitet ekonomik = 10 %, Huamarrje zero % Ne keto kushte Burimet e veta = 100 % Saktesim: Burime te veta = Kapitali + Rezervat + Fitimet e paperdorura + Emetimet e reja, Burime te Huajtura: Kredia Bankare afatgjate + Kredia tregtare afatgjate Dallojme tre raste: A, B dhe C ◦ Rasti A, Ndermarrja nuk perdor HUA, ◦ Rasti B, Ndermarrja perdor HUA me 6 % interes, ◦ Rasti C, Ndermarrja perdor HUA me 6 %, por ka rentabilitet 5 %

3. Burimet e Financimit dhe Kosto e KAPITALIT    Burimet e financimit afatshkurter per interesat dhe aktivet afatshkurtera, Burimet e financimit afatgjate per nevojat dhe aktivet afatgjata, Ne burimet afatgjata nenvizojme: ◦ Te VETA ◦    KAPITALI (Aksionet e zakonshme) Emetimet e REJA Fitimet e paperdorura  Aksionet e shperndara falas (shnderimi ne te drejta pronesore te rezervave dhe rritjes se gjendjes pasurore), Te Huajtura (Huamarrje afatgjate)

3. Burimet e Financimit dhe Kosto e KAPITALIT, vijon …..

  Sa eshte kosto e cdo burimi specifik te kapitalit?

◦ Kosto e huase eshte perqindja e interesit, i % ◦ Kosto e AZ eshte raporti D/An + g, ose D 1 / P 0 + g ◦ Kosto e emetimeve te reja, afersisht njelloj me ate te aksioneve te zakonshme, dhe po keshtu edhe aksionet e shperndara falas, Kosto mesatare e ponderuar e kapitalit

4. Falimentimi financiar, falimentimi ligjor, falimentimi kontabel  • Nje ndermarrje konsiderohet financiarisht e falimentuar ne se vertetohet nje nga tre situatat e meposhteme: 1. Gjendja e aktiveve neto eshte negative 2. Humbja e akumuluar kalon madhesine e kapitalit (mos e konfondoni me falimentimin ligjor) 3. Niveli i rentabilitetit ekonomik per disa vite rresht, (si rregull kater vite), rezulton me i vogel se kostua e kapitalit Nje ndermarrje konsiderohet ligjerisht e falimentuar ne se vertetohet nga nje vendim gjykate bazuar ne nje shkak • Kontabilisht, kur te vlera e tregut e te drejtave mbi aktivet reale jane nen vleren e tregut te pasiveve • Vlera e tregut = vlera e drejte

5. Sa vlen nje ndermarrje?     ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ Eshte nje nga pyetjet me normale qe mund dhe duhet te shtrohet ne cdo rrethane?

Kush e shtron kete pyetje? Kush eshte i interesuar te dije vleren e nje ndermarrjeje?

◦ Ne kendveshtrime te ndryshme interesash pyetja shtrohet ndryshe dhe merr pergjigje te ndryshme, Pronaret, investitoret, aksionaret, … Bleresit, partneret..

Klientet… Bankat….

Shteti…..

Nje ndermarrje ka shume vlera Ndermarrja eshte nje produkt i vetem, shume dinamik,

5. Sa vlen nje ndermarrje? (vijon…..)  Vlera kontabel e ndermarrjes, ndryshe vlera e ndermarrjes sipas librave ◦ Me vlere te mbetur, me kosto historike, ◦ ◦ Me vlere te drejte vleresimin qe i jep tregu? Sigurisht jo,      ekziston nje treg i tille? Vlera e tregut, shpreh me sakte vleren e ndermarrjes, por kur tregu Vlera e brendeshme e ndermarrjes, shpreh faktin qe ajo ka nje cmim te tregu eshte i perkryere, Ka gjitnje nje diference midis vleres se brendshme dhe vleres se tregut Vlera e ndermarrjes ne funksionim dhe vlera e ndermarrjes ne likujdim

6. Risqet me te cilat ballafaqohen ndermarrjet  Risku eshte: ◦ Frika ne se e arrijme ose jo nje objektiv te caktuar, fakti qe nuk jemi te sigurt do te thote se aktiviteti, veprimtaria eshte me risk, ◦ Pasiguria ne se arrijme objektivin e fiksuar apo arrijme nje rezultat me te ulet, ose me te larte, (kur arrijme nje rezultat me te larte, vlera e riskut eshte negative), ◦

Risku eshte pamundesia, paparashikueshmeria

ne se do te arrijme nje rezultat te caktuar, apo do te vjelim nje rezultat te paparashikueshem ◦ Biznesmeni investon te fitoje, por riskon te humbase, … frikacaku, indiferenti humbet shansin te fitoje

6. Risqet me te cilat ballafaqohen ndermarrjet, …..

 Risku buron nga: ◦ Faktore sistematike, ekonomia, vendi, inflacioni, modeli ekonomik, trendi ne rritje ose ne renie i ekonomise, kurset e kembimit, faktore te lidhur me monedhen, nga faktore te karakterit politik, fenomene te karakterit te katastrofeste lidhur me qendrueshmerine e institucioneve, nga ndryshimet e ligjeve…., ◦ Faktore jo sistematike, nga faktore individuale, nga shijet, nga vecorite e ndermarrjes, nga vecorite e produktit, nga shqetesimet brenda ndermarrjes, nga raportet midis pronareve, nga grevat e puntoreve te nje ndermarrjeje, nga avarite teknike, nga gabimet ne ndermarrje, nga kostua e larte, nga ndryshimi i shijeve te njerzve, …..

◦ Risku mund te jete sistematik dhe jo sistematik. Te dy se bashku perbejne ate qe quhet risku total

6. Risqet me te cilat ballafaqohen ndermarrjet, …..

 Risku total ndahet (klasifikohet ne): ◦ Risqe spekullative. Jane risqet me te cilat ballafaqohen te gjithe ata qe investojne per te fituar, por riskojne te humbasin. Shpesh here e kemi konceptuar si fitim i humbur, ose i munguar.

Rsiqet spekullative menaxhohen, PORTOFOLI. Risqet spekullative ndahen ne tre grupe:    Risku i tregut Risku Financiar Risku i Biznesit ◦ Risqe jo spekullative, reale, te pastra, jane risqet qe provokohen nga ngjarje reale, te parashikueshme, te shprehura nepermjet teorise se probabilitetit dhe ligjit te numrave te medhenj. Jane risqet qe provokohen nga ngjarje me origjine natyrore, me origjine fiziollogjike dhe me origjine veprimtarine njerezore (dashje ose pakujdesi).

Risqet jo spekullative mbulohen. SIGURIMET

6. Risqet me te cilat ballafaqohen ndermarrjet, …..

• Risku financiar eshte pasiguria per nje rezultat qe mund te vleresohet financiarisht (me shume se me natyren e riskut lidhet me mundesine per te vleresuar demin) • Risk financiar te gjitha risqet qe kercenojne pronen (vjedhja, thyerja, mbytja, perplasja, etj….) • Risk jo financiar = situata kur demi nuk mund te matet financiarisht, vleresimi eshte i pamundur • Zgjedhja e nje makine te re mund te behet e gabuar • Zgjedhja e menuse ne restorant • Zgjedhja e karrieres • Zgjedhja e nr te femijeve • Zgjedhja e bashkshortit (es) •

Sigurohen vetem risqet financiare

6. … vijon ….. risqet

A. Risqe te sigurueshem 1.

Risku i pronave

1.

Humbje te drejteperdrejta te prones

2.

2.

2.

Humbje te terthorta te prones 1.

Risku personal (humbje e jetes ose e te ardhurave) Vdekja e parakohshme Paaftesia fizike

3.

3.

Risku i moshes se pensionit, Risku i pergjegjesise ligjore (pergjegjesi ndaj te treteve) 1.

2.

3.

4.

5.

Perdorimi i automjeteve Renia e ndertesave Punesimi, pergjegjesia e punedhenesit Pergjegjesia e produktit Paaftesia profesionale

B. Risqe te pasigurueshem

1.

Risku i tregut

1.

2.

3.

4.

Ndryshimi çmimeve stinore ose ciklike Indiferentizmi konsumatoreve Ndryshimet ne stil dhe ne mode Konkurenca nga nje produkt me i mire

2.

1.

Risku politik

Rrezimi i Qeverise me mjete jo te ligjshme ose lufta

3.

1.

2.

3.

4.

2.

3.

Kufizimet administrative ne treg Tatimet te padrejta ose sistem tatimor ndeshkues, 4.

Kufizime administrative dhe politike ne kembimet valutore

Risku i prodhimit

Mosfunksionimi makinerive Paftesite teknike Konsumi me teper i normativave materiale Grevat, mosparaqitjet ne pune

6…. Vijon….

•

B. Risqe te pasigurueshem 1.

Risku personal

• • 1.

2.

Papunesia Varferia qe vjen si rezultat i faktoreve te tille si: divorci, mungese arsimimi, mungesa e shanseve per pune, per trajnime, invaliditetet e shkjaktuara gjate periudhes se sherbimit ushtarak, etj,

Pse risqe te pasigurueshem?

Sepse siguruesi nuk mund ti marre dot persiper keto rrisqe Eshte e pamundur llogaritja me saktesi e demit, ose matja e humbjeve te shkaktuara

Ne vend te mbylljes  Literature: ◦ FINANCE, BUNDO ◦ Drejtim PORTOFOLI, BUNDO ◦ Kontabilitet FINANCIAR, E. LANDE, Sh. BUNDO ◦ Pasiguria dhe SIGURIMET ◦ FISKALITETE, BUNDO   Pyetje Faleminderit per vemendjen dhe interesin