ÇATIŞMA ÇÖZME EĞİTİMİ PROGRAMI

1. OTURUM

ÇATIŞMA ÇÖZME EĞİTİMİ PROGRAMI PROGRAM ORTALAMA 80 DAKİKALIK SEKİZ OTURUMDAN OLUŞACAK GRUPLA UYGULANMAK ÜZERE HAZIRLANMIŞTIR. PROGRAMIN TÜM AŞAMALARI TAMAMLANDIKTAN SONRA ŞU AMAÇLARA ULAŞMAYI HEDEFLİYORUZ.

Çatışma Çözme Eğitimi Programının Genel Amaçları

• • • • • • • • Çatışmaya ilişkin bilgi sahibi olma, Çatışmanın doğasını anlama, Çatışmaya gösterilen tepkiyi fark etme, Etkin dinleme becerileri kazanma, Duyguları anlamak içim dinleme becerilerini kazanma, " Sen dili" ve "ben dili" arasındaki farkı ayırt etme, "Ben dili" becerisi kazanma, Empati kurma becerisi kazanma, • Duruma birde "öteki" gözüyle bakma becerisi kazanma, • Çatışma durumunda çatışma çözme sürecinin sekiz adımını kullanabilme.

Çatışma Durumunda Çatışma Çözme Sürecinin Sekiz Adımı

• • • • • • • • 1. Olumlu ve etkili ortam oluşturma, 2. Algıları netleştirme, 3. Kişisel ve paylaşılan gereksinimlere odaklanma, 4. Olumlu enerjinin paylaşılması, 5. Önce geleceğe ve sonra geçmişte neler olduğunu anlamaya çalışma, 6. Seçenekleri geliştirme, 7. Uygulanabilir seçenekleri belirleme, 8. Her iki tarafa da doyum sağlayacak adil anlaşmalar yapma becerisi kazanma.

Çatışma Çözme Eğitimi Programının İçeriği

1.Oturum: Grubu oluşturma, çatışma ve çatışmanın doğasına ilişkin bilgi sahibi olabilme: 1.Öğrencilerle tanışma, 2.Bireysel amaç belirleme, 3.Grupta uyulması gereken kuralları kararlaştırma, 4.Çatışma Çözme Eğitimi Programının amacı ve içeriği ile ilgili bilgi sahibi olma, 5.Çatışma kavramı, çatışmanın doğası, çatışmanın yaşamın doğal bir parçası olduğu ile ilgili bilgi sahibi olma.

2. Oturum: Güven ortamını oluşturabilme, çatışmanın nedenlerini ve çatışmaya gösterilen tepkilerin anlaşılabilmesi: 1.

2.

3.

Güven ortamını oluşturma, Çatışmanın nedenlerini öğrenme, Çatışmaya gösterilen tepkileri öğrenme

3. Oturum: Çatışma çözme yollarının çatışmaların hangi yollarla çözülebileceğinin ve bu yolların her birinin çatışmanın sonucunu nasıl etkileyeceğini anlayabilme: • • • 1. Çatışmalara gösterilen tepkilerin sonuçlarının kavranması, 2. Çatışma çözme yollarının kavranması, 3. Çatışma çözme yollarının her birinin çatışmanın sonucunu nasıl etkileyeceğinin kavranması.

4. Oturum: Etikin dinleme, yapıcı konuşma, duyguları anlamak için dinleme duygular ile olayları ayırt etme becerisi geliştirebilme: • • • 1. Etkin dinleme ve yapıcı konuşma becerilerinin kazanılması, 2. Duyguları anlayabilmek için dinleme becerilerinin kazanılması, 3. Duyguları ve olayları ayırt etme becerisinin kazanılması,

5. Oturum: " Sen dili" ve "ben dili" arasındaki farkı anlama ve " Ben dili" kullanabilme becerisi kazanma: 1.

" Sen dili" ve "ben dili" arasındaki farkı anlamalarını sağlama, 2.

Ben dilini kullanmalarını sağlama.

6. Oturum: Empatik düşünme ve bu durumu öteki açısından bakma becerisi geliştirebilme: 1.

Empati kurma becerisi kazanılması, 2.

Empatinin kişilerarası iletişimdeki öneminin kavranması, 3.

Duruma öteki açısından bakma becerisi kazanılması.

7. Oturum: Çatışma çözme sürecinin ilk dört adımını kullanabilme becerisi kazanma: 1.Olumlu ve etkili ortam oluşturma becerisi kazanma, • • • Kişisel hazırlık yapma becerisi kazanma, Uygun zamanlama yapma becerisi kazanma, Uygun yer kazanma becerisi kazanma, • Uygun açılış cümlesi ile konuşmaya başlamabecerisi kazanma 2.Algıları netleştirme becerisi kazanma, 3.Kişisel ve paylaşılan gereksinimlere odaklanma becerisi kazanma, 4.Olumlu enerjinin paylaşılma becerisi kazanma,

8. Oturum: Çatışma çözme sürecinin son dört adımını kullanabilme becerisi kazanma: 1.

Önce geleceğe ve sonra geçmişte neler olduğunu anlamaya çalışma becerisi kazanma, 2.

Seçenekleri geliştirme becerisi kazanma, 3.

Uygulanabilir seçenekleri belirleme becerisi kazanma, 4.

Her iki tarafa da doyum sağlayacak adil anlaşmalar yapma becerisi kazanma.

Çatışma Çözme Eğitimi Programının Uygulanmasında Grubun Uyacağı Kurallar 1.Çatışma çözme eğitim programı, okulun son haftası 8 oturum 16 saat uygulanacaktır.

2.Grup üyeleri çok zorunlu olmadıkça her oturuma katılacaktır. Oturumlara zamanında geleceklerdir.

3.Grup içinde konuşulanlar burada kalacak. Gizliliğe özen gösterilecek.

4.Grup oturumları sırasında üyelerinin birbirine ve lidere saygılı davranması esastır. Üyelerin birbirine zarar verecek davranışlarına asla izin verilmez.

5.Her grup oturumunun sonunda verilen ev uygulamalarını yaparak, bir sonraki oturuma gelmeleri beklenir. 6.Gruptaki her üye dikkatle dinlenecek ve tek ses kuralına uyulacak.

7.Grup oturumunda lider ve üyeler birbirini görecek biçimde oturacaktır.

8.Grup üyelerinin izni ile grup oturumlarının ses kaydı ve fotoğrafları çalışmanın haberinin yapılmasında ve daha sonraki çalışmalara ışık tutmak için kullanılacaktır.

9.Cep telefonu ve diğer teknolojik aletler oturumlarda kapalı konumda tutulacak.

ÇATIŞMALAR YAŞANTIMIZIN DOĞAL BİR PARÇASIDIR

2. OTURUM

Amaç: Güven ortamının oluşması, çatışmanın nedenlerinin ve çatışmaya gösterilen tepkilerin anlaşılması.

Davranışsal Amaçlar:

1. Güven ortamını oluşturma, 2. Çatışmaların nedenlerini öğrenme, 3. Çatışmaya gösterilen tepkileri öğrenme.

ÇATIŞMANIN ÇEVRESİNDE DOLAŞMAK, ONU ÇÖZMEYE ÇALIŞMAKTAN ÇOK DAHA FAZLA ZAMAN VE ENERJİ HARCANMASINA NEDEN OLUR.

ÇATIŞMA ŞEMASI Çatışma Kaynağı

Sınırlı kaynaklar (zaman, para, mal)

Karşılanmamış temel gereksinimler

-Ait olma -Güç -Özgürlük -Eğlenme Farklı değerler (inançlar, tutumlar,öncelikler, ilkeler)

Kaçma

-Çekilme -İnkar -Görmezlikten gelme Kaybet-Kaybet Kaybet-Kazan Öner’den (1999) alınmıştır.

Çatışma

Çatışmaya gösterilen tepkiler

Kavga

-Tehdit -Saldırı -Öfke Kaybet-Kaybet Kazan-Kaybet

Problem Çözme

-Anlayış -Saygı -Çözüm Kazan-Kazan

KARŞILANMAYAN PSİKOLOJİK GEREKSİNİMLER Bütün insanlar çeşitli gereksinimleri tarafından güdülenirler. İnsanların davranışlarını güdüleyen dört temel gereksinim: 1. Ait Olma: Ait olma gereksinimi; sevme, sevilme, paylaşma ve başkaları ile işbirliği yaparak karşılanır.

2. Güç: Kişi güç gereksinimini başarma, yerine getirme, başkaları tarafından takdir edilme ve saygı görme ile karşılar.

3. Özgürlük: Kişi eğer kendi adına seçimler yaparsa özgürlük gereksinimini karşılar.

4. Eğlence: Eğlence gereksinimi; gülme, eğlenme ve oyun oynama ile sağlanır.

KAYNAKLARIN SINIRLI OLMASI Bir çok çatışma sahip olunan kaynakların sınırlı olması nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Sınırlı kaynaklar nedeni ile yaşanan çatışmalar, genellikle para, mal ve zaman kaybından kaynaklanmaktadır. Bu durumda yarışmacı bir tutum içine girmek yerine işbirliği içinde olmak kişilerin çıkarına olmaktadır. Eğer işbirliğine gidilirse her iki taraf da sorunu çözme sürecini başlatır ve birbirlerinin çıkarlarının farkına vararak çözümler üretmeye başlarlar. Sınırlı kaynaklar nedeni ile yaşanan çatışmaların çözüme ulaşabilmesi için, onların ardındaki temel gereksinimler belirlenmeli ve karşılanmaya çalışılmalıdır.

FARKLI DEĞERLER İnanç, öncelikler, ilkeler gibi farklı değerlere sahip olmaktan kaynaklanan çatışmalar çözümü en güç çatışmalardır. Çünkü, insan kendi benimsediği değerleri diğer kişilere karşı koruma eğilimindedir. Her kişinin kazanmış olduğu değerler onun tutumlarını etkiler ve davranışları için ölçüt olur. Değer çatışmalarının çözümünde tarafların birbirinin değerlerini benimsemeleri, kendi değerlerinden vazgeçmeleri söz konusu değildir, her iki tarafında duruma farklı açılardan bakabilecekleri oldukça önemli bir adımdır.

6. oturum

Amaç: Empatik düşünme ve duruma öteki açısından bakma becerisi geliştirme.

Davranışsal amaçlar: 1. Empatik anlayışın kazandırılmasını sağlama, 2. Empatinin kişilerarası iletişimdeki öneminin kavranması.

3. Duruma öteki açısından bakma becerisi kazanma.

KENDİMİZ DIŞINDAKİ VARLIKLARI ANLAMAYA ÇALIŞMAK İÇİN BİRAZ DAHA ÇABA GÖSTERMEYE NE DERSİNİZ?

Sorunum ile ilgili başkalarının ne düşündüğünü söyle Bana akıl ver Kendi sorununu anlat Beni destekle Söylediklerimi tekrarla ve özetle Beni eleştir Teşhis koy Kendi duygularını söyle Anlattığım soruna eğil ve irdele Duygularımı, düşüncelerimi fark et ve bana ifade et

3. OTURUM

• • • • • • • • OTURUM PROGRAMI: II. Oturumun özeti Ev uygulamasının üzerinden geçme Çatışma öyküsünün sonu Üç farklı sonuçla biten öykü Çatışma çözme yolları/stratejileri Çatışma Formu Oturum sonlandırma

ÇATIŞMA ÇÖZME STRATEJİLERİ

KAÇINMA-GERİ ÇEKİLME

• BU YOLU BENİMSEYEN KİŞİLER; • • • • • • • • Sorunları ortaya çıkarıp ,çözmekten kaçınır Çatışmalardan kaçar Çatışma yaratan kişilerden uzak durur Çatışmaları çözmeye çalışmanın boş bir çaba olduğuna inanır Çaresizlik duyguları yaşar Çatışmalarla yüzyüze gelmek yerine geri çekilmeyi tercih eder Bunlar bir tür kendi kabuğuna çekilme davranışıdır.

Bu kişiler hem kendi gereksinimlerini hem de başkalarının gereksinimlerini göz ardı ederler.

VERME- YATIŞTIRMA

• BU YOLU BENİMSEYEN KİŞİLER; • • • • • • • Kendi istek ve gereksinimlerinin önemi yoktur Her zaman diğer insanların ihtiyaçlarını karşılamaya çalışır İnsan ilişkileri çok önemlidir Başkaları tarafından hep kabul edilmek ve sevilmek ister İnsanlarla arasında sıkıntı çıkmaması ve insanların incinmemesi için çatışmalardan kaçınılması gerektiğine inanır.

Herkesi mutlu edebilmek ve ilişkilerini sürdürebilmek için çatışmalarda yatıştırıcı rolünü üstlenir.

Çevresindekilere ‘amaçlarımdan ve gereksinimlerimden vazgeçiyorum yeter ki beni sev’ mesajını verir gibidirler.

• • • • • • • • • • • •

GÜÇLÜ OLMA-HEP KAZANMA

BU YOLU BENİMSEYEN KİŞİLER; Kendi gereksinimlerini karşılayabilme çabasındadır Çatışmalarda kendi çözümlerini dayatırlar Karşısındaki kişileri zorlarlar, gerekirse zor da kullanırlar Her zaman kendi amaçları ön plandadır Onlar için ilişkiler önemsizdir Diğer insanların onları sevmesine, kabul etmesine önem vermezler Ne pahasına olursa olsun kazanmak isterler Çatışma ortamını kazan-kaybet ortamı olarak görürler amaçları ise hep kazanan olmaktır Onlar için kazanmak güç ve gurur kaynağıdır Kaybetmek ise zayıflık, başarısızlık ve yetersizlik duyguları yaşamalarına neden olur Kazanmak için gözdağı verirler, şiddet kullanırlar ve karşıdakini ezmek isterler.

PROBLEMİ GÖRME-UZLAŞMA YOLLARI ARAMA • BU YOLU BENİMSEYEN KİŞİLER; • • • • • • Kendi amaçlarını gözetirken ilişkilere de önem vermeyi ihmal etmezler Hep uzlaşma ararlar Kendi çıkarlarından vazgeçerken, karşısındaki kişileri de kendi çıkarlarının bir kısmından vazgeçemeye ikna ederler Her iki tarafın da kazanabileceği çözüm yolları bulmaya çalışırlar kazan-kazan yaklaşımını benimserler Her iki tarafın da kazanabilmesi için özveride bulunabilirler

PROBLEM ÇÖZME-TARTIŞABİLME YÜZLEŞEBİLME • • • • • • • • • • BU YOLU BENİMSEYEN KİŞİLER; Her iki tarafın da gereksinimlerine önem verirler ve gereksinimleri karşılayabilmenin yollarını birlikte arar, tartışmaya açıktırlar Hem iki tarafın amaçlarına hem de ilişkilerin sürdürülmesine aynı derecede önem verirler Onlar için her iki tarafın da kendi görüşlerini açıklaması anlaşmaya varabilmek için önemlidir Çatışmalardan kaçmak yerine yüzleşmeyi tercih ederler Her iki tarafa da doyum sağlayacak çözümler bulabilmeye çalışırlar Çatışmaları ilişkileri geliştiren bir araç olarak görürler Çatışmaların çözülmesi insanlar arası gerilimi azaltarak onların gelişimine katkıda bulunur Çatışma yaşayanlar her iki tarafın gereksinimlerine doyum sağlayıcı,adil,kabul edilebilir çözümler buluncaya kadar çözüm arayışını sürdürürler Genellikle bu yolla taraflar uzlaşır ve her iki taraf da kazanır.

ÜLKELER ARASINDA DA KİŞİLERARASI İLİŞKİLERDE DE BARIŞI SAĞLAYAN HERKESİN HAKKINA

SAYGILI OLMAKTIR.

4. OTURUM

5. OTURUM

6. OTURUM

Amaç: Empatik düşünme ve duruma öteki açısından bakma becerisi geliştirme.

Davranışsal amaçlar: 1. Empatik anlayışın kazandırılmasını sağlama, 2. Empatinin kişilerarası iletişimdeki öneminin kavranması.

3. Duruma öteki açısından bakma becerisi kazanma.

KENDİMİZ DIŞINDAKİ VARLIKLARI ANLAMAYA ÇALIŞMAK İÇİN BİRAZ DAHA ÇABA GÖSTERMEYE NE DERSİNİZ?

Sorunum ile ilgili başkalarının ne düşündüğünü söyle Bana akıl ver Kendi sorununu anlat Beni destekle Söylediklerimi tekrarla ve özetle Beni eleştir Teşhis koy Kendi duygularını söyle Anlattığım soruna eğil ve irdele Duygularımı, düşüncelerimi fark et ve bana ifade et

7. OTURUM

ÇATIŞMALAR ÇÖZÜMSÜZ DEĞİLDİR, YETER Kİ NASIL YAKLAŞACAĞIMIZI BİLELİM.

• • • • • OTURUM PROGRAMI: VI. Oturumun özeti Çatışma çözme sürecinin ilk dört adımının açıklanması Çatışma durumu formu Oturumun sonlandırılması

ÇATIŞMA ÇÖZME SÜRECİNİN ADIMLARI FORMU

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

ÇATIŞMA ÇÖZME SÜRECİNİN SEKİZ ADIMI 1.

Olumlu ve etkili bir ortam oluşturma • Kişisel hazırlık yapma • • Zamanlama Yer • Açılış cümlesi Algıları netleştirme Kişisel ve paylaşılan gereksinimlere odaklaşma Olumlu enerjinin paylaşılması Önce geleceğe yönelme sonra geçmişte neler olduğunu anlamaya çalışma Seçenekler geliştirme Uygulanabilir olan seçenekleri belirleme Her iki tarafa da doyum sağlayacak adil anlaşmalar yapma

ÇATIŞMA ÇÖZME SÜRECİNİN SEKİZ ADIMI 1- Olumlu ve etkili bir ortam oluşturma Kişisel hazırlık yapma Zamanlama Yer Açılış cümlesi 2- Algıları netleştirme 3- Kişisel ve paylaşılan gereksinimlere odaklaşma 4- Olumlu enerjinin paylaşılması 5- Önce geleceğe yönelme sonra geçmişte neler olduğunu anlamaya çalışma 6- Seçenekler geliştirme 7- Uygulanabilir olan seçenekleri belirleme 8- Her iki tarafa da doyum sağlayacak adil anlaşmalar yapma