Transcript Toplum-temelli ve önleyici ruh sa*l*** hizmetlerinde okulun rolü

Toplum-temelli ve önleyici
ruh sağlığı hizmetlerinde
okulun rolü
Fatma Zengin
Uzman Psikolojik Danışman
Aralık 2014
«Zor çocuk yoktur, sistemde
zorluk vardır.»
Bert Hellinger
Çocuktaki sağlıklı yapılar
•
•
•
•
Yaşam gücü ve enerjisi
Yaşamaya dönük güçlü iradesi
Sağlıklı temel ihtiyaçlar
Hareket etme ve bedeni çalıştırmaktan keyif
alma
• Oyun oynamaktan keyif alma
• Öğrenme ve problem çözmekten keyif alma
Bir yetişkinin kişiliğindeki sağlıklı
bölümlerin özellikleri
• Hakiki bir gerçekçilik
• Duygularını düzenleyebilme
yetisi
• Kendisiyle temasta olma
• Güvenli bağlar kurabilme ve
gerektiğinde bunları
çözebilme yeteneği
• Kendiyle ilgili düşünebilme
yeteneği
•
•
•
•
Kendinden sorumlu olma
Hakikat sevgisi
İyimserlik ve temel güven
Travmatik yaşantılarla
yüzleşebilecek kadar güçlü olma
• Hakiki bir özerklik
Ruhsal rahatsızlığı olanlara
iyileşme yönelimli yaklaşımın 7 ögesi
•
•
•
•
•
•
•
Umut
Güvenli bir ortam
Kişilerarası kabul ve sosyal aidiyet
Destekleyici ilişkiler
Güçlendirme ve içerme
Baş etme stratejilerini geliştirme
Anlamlı ve amaçlı bir yaşam
• Tıbbi model (Normal-anormal ayrımı,
özrü-engeli kişiyle tanımlama, kişiyi
tedavi etme)
• Sosyal Model (sosyal adalet,
demokrasi, haklar, toplumsal engellere
ve düzenlemelere önem verme)
Temel paradigma değişimi
• 1780-1880 nadir girişimler. Engele özel okullar
(görme, işitme ve zihinsel engelliler için)
• 1880-1950 normal okullar içinde özel eğitim sınıfları
• 1950-1970 velilerin mücadelesi, ayrımcılığa karşı
çıkma
• 1970-1980 ABD ve çoğu Avrupa ülkesinde yasal
değişiklikler (kaynaştırma/mainstreaming,
integration)
(EHA, IDEA/ABD)
Özel Eğitim Kısa Tarihçe
(Caplan, 1964)
Birincil önleyici hizmetler --> sorunun ortaya çıkışını
önlemek
İkincil önleyici hizmetler sıkıntının süresini
azaltmak
Üçüncül önleyici hizmetler rahatsızlığın yol açtığı
hasarları azaltmak (rehabilitasyon)
Önleyici hizmetler
 Tüm insanların-HERKESİN- yaşadıkları, çalıştıkları,
okudukları yerlerde kolayca erişebilecekleri hizmetler
sunulmasıdır
 Kurumsallaşmamış ve teknoloji bağımlı olmayan
hizmetlerdir
 Yerel toplulukların önceliklerine göre ve diğer yerel
örgüt veya gruplarla oluşturulan hizmetlerdir
 Sağlık ve ilgili diğer sektörleri de (sosyal hizmetler,
hastalık önleme, akut ve acil servisler, uzun süreli bakım
gibi) kapsayan bütünleştirilmiş hizmetlerdir
Toplum temelli hizmetler:
 Hizmeti alanların katılımını ve demokratik süreçleri en
üst düzeyde kullanmaya çalışan bir yönetim yapısı
benimser.
 Danışanların bağımsızlığını, risk alma hakkını ve kişisel
kontrolünü artırıp onları aktif olarak güçlendirmeyi
amaçlar
 Bireysel hizmet esas olsa da, hizmet sunumu hedef gruba
(yaşlı, engelli, yüksek risk altında) göre değerlendirilir
YANİ toplum temelli hizmetler, yerel yaşama alanları
(communities) için geliştirilmiş, orada yönetilen ve
sunulan geniş kapsamlı ve entegre sağlık ve ilgili diğer
hizmetlerdir.
Toplum temelli hizmetler:
• Yaşadığınız ve çalıştığınız yere yakın, yani kolayca
ulaşılabilen merkezler
• Sorun yaşadığınızda kolayca danışabileceğiniz
uzmanlar
• Sadece sağlıkla ilgili sorunlarınızda değil, sosyal ve
ekonomik sorunlarınızla ilgili de danışabileceğiniz kişiler
• Becerilerinizi geliştirmek için eğitimler alabilmeniz ve
iş sahibi olabilmeniz için hizmetler
• Tedavi ve bakımda detaylı bilgi verilmesi, fikrinizin
sorulması, doktorunuzla birlikte karar verme şansınızın
olması
• Gerekirse uzmanların sizi evinizde, işinizde veya
okulunuzda ziyaret etmesi
Toplum temelli hizmetler:
Kaynaştırma, bütünleştirme, içerme, BEP, güçlendirme,
makul düzenleme, hak temelli, danışan, kullanıcı, öz-temsil,
savunucu, yasal temsilci, destekli karar verme, destekli
istihdam, kişi merkezli planlama
ruhsağlığı promosyonu, iyileşme yönelimli hizmetler,, ruh
sağlığı okuryazarlığı
Toplum temelli hizmet
modelinin yarattığı terminoloji
• Kişi merkezli planlama
• Destekli karar verme
• Hizmet planı ve ekibi («hasta/engelli/çocuk/aile» ekibin
üyesi)
• Kriz kartı/psikiyatrik önrıza formu
• Korumalı evler
• Korumalı/destekli işyerleri
• Ailelere mola desteği (Respite care)
Yeni hizmet yöntemleri
• Vaka yöneticisi/kolaylaştırıcı
• Toplum (community) hemşiresi
• Toplumsal (ilişki) geliştirme çalışanı (community development
worker)
• Ev işleri yöneticisi (Housing manager)
• Eşit fırsat uzmanı (Equal opportunities officer)
• Öneri uzmanı (Advice worker)
• Okul-topluluk işbirliği (School-community liaison work)
• Okul sosyal çalışmacısı
• Yardımcı öğretmen (tutor, teacher assistant)
Yeni meslek dalları
Eğitimde en yeni sosyal politika adımı:
İçermeci eğitim
öğrenciler okula uydurulmaya çalışılmak yerine, okullar
öğrencilerin fiziksel, sosyal ve kültürel ihtiyaçlarına uyum
sağlamalıdır. Bireysel farklılıklarımız bir zenginlik ve
çeşitlilik kaynağıdır.
en önemli nokta eğitime karmaşık bir sistem bakış açısıyla
yaklaşabilmektir, bu sayede ebeveynler, öğretmenler, yerel
grubun üyeleri, personel arasındaki çeşitlilik de sisteme
dahil olabilir. (Michael Patton, 2011)
İçermeci eğitimin yararları
• Her çocuğun yetenek ve güçleri geliştirilir
• Ebeveynler de çocuklarının eğitimine ve
okul etkinliklerine katılır.
• Okul içinde saygı ve aidiyete dayalı
kültür geliştirir.
• Bireysel farklılıkları kabul etmeyi ve öğrenmeyi sağlar.
İhtiyaç ve yetenekleri farklı çocuklar arasında
arkadaşlıklar artar
• Hem okulda hem içinde yaşanan bölgede çeşitliliği ve
içermeyi teşvik eder. .
İngiltere eğitim reformu
«Her çocuk önemlidir»
Hükümet Politikası: 2001 Engelli Eylem Planı
• isteyen her aile engelli çocuğunu örgün eğitime
gönderebilecek. özel ihtiyacı olan çocukların topluma dahil
olma süreci desteklenecek.
• özel ve genel okullar arasındaki ayrım kalkacak, özel eğitim
okulları bilgi birikimlerini genel okullara aktaracak
• esnek hizmet: engelli çocuklar ve aileleri ihtiyaç duydukları
anda o ihtiyacı karşılayan hizmeti alacak.
• Erken müdahale uygulamalarına ve Yetişkinliğe Geçiş Dönemi
Destek Programına özel önem verilecek.
• 2025 yılında, İngiltere’deki engelli kişiler, yaşam kalitelerini
artıracak tüm seçenek ve fırsatlara sahip olacaklar ve toplumda
eşit yurttaşlar olacaklar.
Desteğe ihtiyaç
duyan çocukların
aileleri ve bakım
verenler hizmetin
merkezidir.
Çocuk ve ergen
ruh sağlığı
hizmeti
merkezlerine
yatırım artırılacak
Okullar tam zamanlı
kullanılacak,
öğretimin dışındaki
saatlerde de sağlık,
bakım, sosyal destek
vs. amaçlarla
kullanılacak.
Çocuklara ve ailelere hizmet veren tüm uzmanlar
ekip olarak birbirinden haberli olarak çalışacak.
Çok disiplinli ekipler oluşturacak (psikiyatrist, psikolog,
sosyal çalışmacı, danışman, çocuk gelişimci vs)
hem okul içinde, hem okul dışında hem de çocuk
merkezlerinde görev yapacaklar.
Öğretmen, çocuk bakıcıları vs personelin meselelerine
hızlıca yanıt verecekler.
Her uzman, diğer uzmanların ne yaptığını, çalışma alanını
bilecek.
İngiliz içermeci eğitiminde
ruh sağlığı uzmanları
Ruh Sağlığının Geliştirilmesi
(mental health promotion)
Okullardaki ruh sağlığı programları, sadece ruh sağlığı
problemleri olanlara değil tüm öğrencilere olumlu ruh
sağlığı gelişim olanağı sunar.
Topluluk, okul, sınıf hepsinde tüm öğrenciler için iyilik hali
ve aidiyet duygusu hedeflenir. (Rowling, 2012).
Öğrencilerin sosyal becerilerini ve benlik algılarını
geliştirmek için birçok teknik kullanılır.
Kanada
Ruhsal zorluk yaşayan çocuk ve genç oranı (tahmini)
%10-20 (Green, McGinnity, Meltzer, Ford, &
Goodman, 2005).
Bunların yetişkinlikte benzer deneyim yaşama oranı
%80
(Copeland, Shanahan, Costello, & Angold, 2011).
Türkiye/0-18 yaş (2012-2013)
Nüfus: 24 milyon
öğrenci : 17 milyon
833bin öğretmen
129bin doktor
2200 psikiyatr
17bin psikolog
4bin klinik psikolog
20bin rehber öğretmen
Türkiye: yapılabilecekler
SOSYAL POLİTİKA ALANINDA
Koordinasyon
Tüm tarafların aktif katılımı
Bütüncül yaklaşım
Birey ve hak temelli bakış
Yerel destek ağları kurmak
Eğitim alanında yapılabilecekler
• Müfredatın ruhsal sağlığı ve gelişimi dikkate alması
• Kurum odaklı değil, kişi odaklı hizmet
• Çocuk ve ebeveynlerin eğitim sisteminde söz hakkının
ve katkısının artırılması
• Öğretmenlerin bilgi ve tecrübe açısından
güçlendirilmesi
• ruh sağlığı kurumları ve okullar arasında işbirliği ve
ekip çalışması
Herkes için İHTİYAÇ modeli
•
•
•
•
•
•
•
İnsan odaklı
Hak temelli
Toplum içinde
İhtiyaçları gözeten
Yaratıcı, yenilikçi
Anında
Çok disiplinli
• Her çocuk önemlidir,
• Okul her çocuğun gittiği kurum olarak
ruh sağlığını geliştirebilir.
• Çevresel desteklerle, içermeyle ciddi
ruhsal/zihinsel sorunu olanlar da hayatını
yaşayabilir.
• Hizmeti alanların aktif katılımı önemlidir.
Özetle