Transcript Uzm.Dr.Serap KANT HBTC Eğitimi

HASTA BAŞI TEST CİHAZLARI
Dr.Serap KANT
Biyokimya ve Klinik Biyokimya Uzmanı
HASTA BAŞI TEST CİHAZLARI
•
•
•
Kan glukozu ölçüm cihazları,
Kan gazı ve elektrolitleri ölçüm cihazları,
ACT (Activated Clotting Time) cihazlarıdır.
• Hasta Başı Test Cihazları (HBTC) Kullanım ve Kontrol
Talimatı (YÖN.TL.04 )
• AMAÇ: Hasta başı test cihazlarının doğru
kullanımını ve kontrolünü sağlamaktır.
• SORUMLULAR: Biyokimya Uzmanı, Biyolog,
Klinik Sorumluları.
Laboratuvar Kontrol Yetkilisi:
• Biyolog görevlendirilmiştir .
• Envanter ve iç kalite kontrol kayıtlarını tutar.
• Hasta başı test cihazlarının kontrolleri
sonucunda çıkan uygunsuzlukları denetler.
• HBTC lerin temizlik, bakım ve kalite kontrolü
hakkında yetkili servis ile iletişim sağlayarak
kullanıcılara eğitim verilmesini sağlar
• Uygunsuzluk veya arıza durumunda gerekirse
cihazın yetkili firması ile irtibata geçer
Klinik Birim Yetkilisi:
• Hasta başı test cihazlarının kontrol
çalışmalarının yapılması için klinik sorumlu
hemşireleri görevlendirilmiştir.
• HBTC’ lerin envanter kayıtları ilgili klinik birim
sorumlu hemşireleri tarafından da
tutulmaktadır.
Glukometre Cihazı Kullanım ve Kontrolü:
HBTC kullanım ve kontrol talimatına uygun olarak çalışılır.
Preanalitik dönem güvenliği
• Cihazın her gün nemli bir bez ile veya %10’luk çamaşır suyu
veya %70 alkol içeren dezenfektan solüsyonları ile temizliği
yapılarak bir sonraki güne kullanıma hazır bırakılır. Temizlik
zamanı ‘Hasta Başı Test Cihazları Kontrol İzlem Formu’
(LAB.FR.14 ) nda kayıt altına alınır.
• Glukoz strip kutularının kapağı kesinlikle açık
bırakılmamalıdır.
• Stripleri alırken ölçümün yapıldığı kısma dokunmadan
glukometre cihazına yerleştirilmelidir.
• Islak, bükülmüş, çizilmiş veya hasarlı test çubukları
kullanılmamalıdır.
Preanalitik dönem güvenliği
• Asla çubuk girişine veya düğmelere sıvı
dökülmemeli, cihaz herhangi bir sıvıya
batırılmamalıdır.
• Cihaz taşıma çantasında saklanmalıdır.
• Ölçümde hata olmaması açısından kan alma
bölgesine fazla masaj yapılmamalıdır.
Analitik dönem güvenliği
• Sonuçların güvenliği açısından her glukoz strip
paketi açıldığında lot numarası, glukometre
cihazında doğrulanarak çalışmaya başlanır.
• Hasta karşılaştırmalı kontrol için, klinik birim yetkilisi
tarafından haftada bir kez hasta örneği ile kontrol
çalışması yapılır.
• Hastadan alınan kapiller kan örneğindeki glukoz
düzeyi glukometrede ölçülür. ‘Hasta Başı Test
Cihazları Kontrol İzlem Formu’ nda kayıt altına alınır.
Analitik dönem güvenliği
• Eş zamanlı bir venöz kan örneği de alınarak serum glukoz
düzeyi çalışılmak üzere hemen laboratuvara gönderilir.
• Laboratuvara örnek getirildiği zaman, glukometre kontrolü
için getirildiği özel olarak belirtilir ve preanalitik
değişkenlikleri önlemek için hemen çalışmaya alınır.
• Örnek bekletilmiş veya hemolizli ise analitik süreç
başlatılmaz ve örnek çalışmaya alınmaz ve ilgili klinik
sorumlu hemşiresine bildirilerek tekrar örnek alınması
istenir.
• İki sonuç arasındaki fark ± %20’dan az ise sorunsuz kabul
edilir. Fark ± %20’dan fazla ise tekrar bir hasta örneğinde
işlemler tekrarlanır. Sorun devam ederse biyologa haber
verilerek internal kalite kontrol serumu ile cihaz kontrol
edilir. Arıza giderilemezse gerekirse cihaz değiştirilir.
Analitik dönem güvenliği
• İnternal Kalite Kontrol için, laboratuvar kontrol
yetkilisi tarafından ayda bir kez en az iki seviye glukoz
kontrol solusyonu ile kontrol çalışması yapılır ve
‘Glukometre Cihazı İç Kalite Kontrol İzlem Formu’ nda
kayıt altına alınır.
• Kontrol sonuçları o lot için belirlenen aralıkta ise
cihaz çalışmalar için uygundur, değilse ölçüm
tekrarlanır.
• Tekrarında da belirlenen aralıkta çıkmazsa firma
yetkilisine durum bildirilir, gerekirse cihaz değiştirilir.
Post analitik dönem güvenliği
• Klinik sorumlu hemşiresi tarafından glukometre sonucu ile
laboratuvar sonucu ve yapılan diğer işlemler ‘Hasta Başı Test
Cihazları Kontrol İzlem Formu’ nda doğru olarak kayıt altına
alınmalıdır.
Kan Gazı Cihazı Kullanımı ve Kontrolü
HBTC kullanım ve kontrol talimatına uygun olarak
çalışılır. Temizlik ve bakımı için “Kan Gazı Cihazı
Bakım Formu”nda belirtilen prosedürler
uygulanarak kayıt altına alınır.
Kan Gazı Cihazı Kullanımı ve Kontrolü
Preanalitik süreçte dikkat edilmesi gereken
noktalar:
– Örnek tipi (arteriyel, venöz, kapiller…) seçimi
yapılır.
– Örnekleme istirahat koşullarında yapılmalıdır.
– Kan örneği tek seferde alınmaya çalışılmalıdır.
– Örnek alma bölgesinde yara ya da enfeksiyon
olmamalıdır.
Kan Gazı Cihazı Kullanımı ve Kontrolü
– Arteriyel kan gazı alındığında damara girildikten sonra
piston çekilmemeli, kanın kendiliğinden dolması
beklenmelidir.
– Enjektörde hava kabarcığı olmamalı, varsa iğne yukarıda
olacak şekilde boşaltılmalı ve ağzı kapatılarak laboratuvara
ulaştırılmalıdır.
– Bekleyen kanda glikoliz ve hücresel solunum devam
edeceğinden PO2 ve pH azalacak; PCO2 ise artacaktır. Bu
nedenle, alınan numuneler hemen analiz edilmelidir. 5
dakika içerisinde çalışılamayacak numuneler buz içerisinde
tutularak glikolizin inhibe olması sağlanabilir.
Kan Gazı Cihazı Kullanımı ve Kontrolü
• Kan gazı cihazlarının kalibrasyonu otomatik olarak cihaz
tarafından değişken aralıklarda yapılmaktadır.
• Klinik birim yetkilisi tarafından, hasta sonuçlarında klinik bir
uyumsuzluk yok ise haftada bir kez kontrol solüsyonu ile iç
kalite kontrol yapılmaktadır. Kontroller belirtilen referans
aralıklarında ise çalışmaya devam edilir.
• Analiz sonrasında kontrollerde uygunsuzluk veya hasta
sonuçlarında klinik uyumsuzluk varsa sonuçlar onaylanmaz,
biyologa haber verilerek firma yetkilisine durum bildirilir.
• Laboratuvar birim yetkilisi tarafından, kan gazı cihazlarına
ayda bir kere dış kalite kontrol örneği çalışılarak sonuçlar yurt
dışına gönderilmektedir.
Activated Clotting Time (ACT) Cihazı Bakım,
Temizlik ve Kontrolü:
• ‘Activated Clotting Time (ACT) Cihazı Bakım Formu’
(LAB.FR.01) nda belirlenen kalibrasyon, kontrol ve genel
bakım tarihleri esas alınarak hareket edilir ve yapılan işlemler
bu formda kayıt altına alınır.
• Cihazın temiz ve yıpratılmadan kullanılması, periyodik
bakımlarının yapılması cihaz ömrü ve analitik performansı
açısından önemlidir.
• Cihazın üzerinde kalan leke ve kirler cihazın sağlıklı ve doğru
ölçüm yapmasını engelleyebilir.
Activated Clotting Time (ACT) Cihazı Bakım,
Temizlik ve Kontrolü:
• Cihaz ve ekipmanları temizlemek için nemli, pamuklu kumaş
kullanılır. Kan ve mayi lekeleri pıhtılaşma ve kuruma olmadan
önce cihaz ekranına temas etmeyecek şekilde alkollü bez ile
temizlenir.
• Temizlik esnasında kesinlikle kesici ve çizici aletler
kullanılmamalıdır.
• Cihaz kesinlikle ıslak ve nemli bırakılmamalıdır.
• Cihaz doğrudan güneş ışığına maruz bırakılmamalı, ortalama
20-25 ° C arasında kuru zeminde kullanılmalıdır.
Activated Clotting Time (ACT) Cihazı Bakım,
Temizlik ve Kontrolü:
• Üç ayda bir firma tarafından gönderilen kontrol solüsyonları ile
internal kalite kontrol yapılarak analitik dönem güvenliği
sağlanır.
• Cihaz istenen ölçüm aralığında sonuç vermediyse ya da
herhangi bir arıza mevcut ise cihaza müdahale edilmeden
– Cihazın ekranında beliren hata kodu kaydedilir,
– Yetkili teknik servis aranarak, verdiği talimatlar takip edilir
– Sorun devam ederse teknik servis çağrılır ya da cihaz,
arızası giderilmek üzere servise yollanır.
Numunelerin Laboratuvara Kabulü ve Ayrıştırılması:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Örnekler laboratuvara gelince, LİS’den yapılan test isteklerine
bakılır ve örnek kabının uygunluğuna bakılır.
Numune tüplerinin barkodsuz olarak laboratuvara gelmesi
Barkodlu fakat boş olan örnek tüpleri
Uygun numune kaplarına alınmayan örnekler
Yanlış hastaya ait örnekler
Tüpte belirtilen seviyenin altında ya da üzerinde alınan
örnekler
Uygun olmayan şartlarda ve sürelerde beklemiş örnekler,
Sızdıran kaplarda gönderilen örnekler,
Kontamine olmuş örnekler,
Tam kan numunelerinden pıhtılı olan örnekler
• Kabul edilen örneklerden serum veya
plazmada çalışılacak testler için olanlar
santrifüj edilir.
• Santrifüj sonrası aşırı hemoliz görülen
serumlar çalışılmaz.
• Aşırı derecede lipemik ve ikterik görülen
serumlar çalışılmaz
ve örnek reddi yapılır.
• Numuneyi çalışan personel, numunenin kayıp-hasar
ve reddi durumunda;
• Gelen numune servisten ise Servis sorumlu hemşiresi
ve Poliklinikten ise; poliklinik sekreterine ve/veya
hemşiresine haber verir ve hastadan tekrar numune
alınmasını ister.
• “Uygunsuz Numune Bildirim ve İzlem Formu” na
kaydını yapar.
• Hemen çalışılmayacak olan örnekler saklama
koşullarına uygun olarak saklanır.
• Numune alınmadan önce tüplerin üzerine
barkodlar düzgün bir şekilde tüp eksenine
paralel olarak yapıştırılmalıdır.
• Tüpün üzerindeki kağıdın üzerine gelmeyecek,
aynı zamanda serum seviyesini görecek kadar
bir boşluk bırakılmalıdır.
• Barkod kağıtları kaliteli olmalıdır.
• Cihazların barkodları görmesi için bunlar
gereklidir.
• Örnek alındıktan sonra numune alım zamanı
HBYS de okutulmalıdır.
•
•
•
•
Taşıma çantası
sallanmadan
altüst yapılmadan
en kısa sürede laboratuara getirilmelidir…