Transcript Uzamış ve tekrarlı maruz bırakma -Sistematik

Anksiyete Tedavisinde Maruz
Bırakma Terapisi
Maruz Bırakma Terapisinin Kullanılabileceği Temel
Ankiyete Bozuklukları:
-Agorafobisiz ve agorafobinin eşlik ettiği Panik Bozukluk
-Özgül Fobi
-Sosyal Fobi
-Obsesif-Kompulsif Bozukluk
-Post-Travmatik Stres Bozukluğu
-Akut Stres Bozukluğu
-Yaygın Anksiyete Bozukluğu
-Genel bir tıbbi duruma bağlı veya Madde kullanımına
bağlı anksiyete bozukluğunda kullanılabilmektedir.
Psikolog ilhan BOZKURT
• Maruz kalma terapisi: danışanları onlarda
anksiyete uyandıran durumlara,
anksiyeteleri azalma gösterene dek maruz
kalmaları için cesaretlendirmeye dayanan
bir yüzleştirme terapisidir.
Psikolog ilhan BOZKURT
Maruz bırakma, danışanlara anksiyetelerini
çağrıştıran durumlarda gösterdikleri bilişsel ve
duygusal tepkilerini keşfetme imkanı sunmaktadır.
Danışanlara daha mantıklı ve akılcı düşünmeyi
öğretmek yerine dünyaya bakışlarını sınamak için
yardımcı olunur.
Panik bozukluğu olup da alışveriş merkezlerinden,
metrolardan,trenlerden veya tünellerden korkanlar,
korkularının oluştuğu yerlerde bu korkularla
yüzleşmeleri sonucunda “tehlikeli” kavramını
yeniden değerlendirirler.
Psikolog ilhan BOZKURT
• İkinci olarak maruz kalma, korkmaya dair
psikolojik ve fizyolojik alışkanlıkları
düzenler.Danışanlar genellikle maruz olma
sürerken anksiyetelerinde bir azalma
olduğunu fizyolojik anksiyete belirtilerinin
de bu azalmaya eşlik ettiğini belirtirler.
• Üçüncü olarak maruz kalma, danışana
hem yeni oluşmakta olan hem de kalıcı
hale gelmiş anksiyetelerle mücadele
etmede yeni bir yol sunar.
Psikolog ilhan BOZKURT
Maruz bırakma terapisinin özellikleirnden
biri: danışanlara sürecin gerekleri
söylendiğinde çoğunun bunu korkutucu
bularak maruz kalmanın kendileri için
imkansız olduğunu düşünmeleridir. Maruz
bırakmanın avantaj ve dezavantajları
anlatılarak bu yaklaşıma bir şans vermeleri
için danışanlar ikna edilmeye çalışılmalıdır.
Psikolog ilhan BOZKURT
TEDAVİ AŞAMALARI
Maruz bırakma terapisinin en etkin
uygulaması için şu 4 aşamanın sürece
dahil edilmesi gerekir:
• 1-Değerlendirme
• 2-Terapi için danışanı hazırlama
• 3-Yoğun maruz bırakma
• 4-Kendini kontrol
Psikolog ilhan BOZKURT
• 1-Değerlendirme Aşaması:
Değerlendirme aşaması: konsultasyon, DSM
tanısal değerlendirmesi, Tıbbi muayene ve
Belirli psikolojik değerlendirmeleri içerir. Bu
aşamanın bir amacı danışanın yaşadığı
anksiyete bozukluğunun türünü tam olarak
saptayabilmek ve maruz bırakma terapisi için
gereken bilgiyi sağlayabilmektir.
Buna ek olarak da maruz bırakma terapisinin
gerekliliğini kararlaştırmaktır. Bu aşamada
güvenilir bir terapötik ilişki kurmaya
odaklanılır.Terapist danışanın yaşadığı
duruma aşına olduğunu ona hissettirmelidir.
Psikolog ilhan BOZKURT
• 2-Terapi için danışanı hazırlama
Aşaması
Danışanı hazırlama fazının bir amacı:
Danışanla beraber çalışılarak korkuların
ortaya çıkışından bugüne kadar olan
devam sürecinin açıklamasına dair makul
bir model çıkarabilmektir. İkinci amaç:
Danışanları bu modelin içeriğini
düşünmelerini sağlayacak şekilde
cesaretlendirerek gelecekte bu korkuların
üstesinden gelmelerinin yolunu açmaktır.
Psikolog ilhan BOZKURT
Mümkün olduğunca danışanların
hedeflerini oluşturmalarında ve bu
hedeflerin planlanmasında aktif olmaları
desteklenmelidir.Aktif katılım danışana
motivasyon sağlama da anahtar role
sahiptir.Yapılacak maruz bırakma
uygulamasına hasta bu aşamada bilişsel
olarak hazırlanmalıdır.
Psikolog ilhan BOZKURT
3-Yoğun maruz bırakma aşaması:
Maruz kalma terapisinin basit mantığı,
danışanları onlarda anksiyete uyandıran
durumlara, anksiyeteleri azalma gösterene
dek maruz kalamaları için
cesaretlendirmektir.Panik atak ve agorafobi
sorunu olan danışanlar, kontrolü kaybetme,
kalp krizi geçirme veya delirme korkuları
azalmaya ve sonunda kaybolma noktasına
gelinceye kadar korkularıyla aktif olarak
yüzleşmeye cesaretlendirilir
Psikolog ilhan BOZKURT
(kalabalık alışveriş merkezlerinde alışveriş
yapmak, sık sık kalabalık sinemalara
gitmek, alışık olunmayan yerlerde
yürümek, otobüsle veya metroyla yolculuk
yapmak ve kapalı alanlarda kalmak gibi
uygulamalar yapılır). Sürekli el yıkama gibi
kompulsiyonları olan danışanlara bu
ritüellerine izn vermemeleri ve kendilerini
mikroplarla temas etmekten korktukları
ortamlara sokmaları öğretilmelidir.
Psikolog ilhan BOZKURT
• 4-Kendini Kontrol. Tedavinin son
aşaması:
Terapiden edinilen kazançları sürekli kılmak
için danışanları kendilerinin terapistleri
olmaya cesaretlendirmek gerekir.Yoğun
aşamada yapmaya başladıkları
gibi,korktukları durumlara kendilerini
devamlı olarak maruz bırakmaları
gerekmektedir.Terapist tarafından
yönlendirilen terapiden, kişinin kendi
kendine yapacağı terapiye geçiş
sağlanmalıdır.
Psikolog ilhan BOZKURT
Maruz kalma terapisindeki değişim;
-Direkt yüzleştirme,
-Uzamış ve tekrarlı maruz bırakma
-Sistematik duyarsızlaştırma
-Tepkilerin engellenmesi
ile kolaylaşmaktadır. Bunlara değinecek
olursak:
Psikolog ilhan BOZKURT
Direkt Yüzleştirme:
Danışanlar, anksiyetelerini ortaya çıkartan
durumlarla mümkün olduğunca doğrudan
yüzleştirilmelidir. Genellikle danışan
korktuğu uyarana gerçek hayat şartlarında
maruz bırakılır. Bu şekilde maruz bırakma
anksiyete reaksiyonlarının genellikle
fizyolojik,davranışsal ve bilişsel öğeler de
dahil olmak üzere çok yönlü aktive
olmasına neden olur.
Psikolog ilhan BOZKURT
Ancak; gök gürültüsü korkusu ya da kan
görecek şekilde yaralanma fobisi gibi bazı
anksiyete sorunlarında fobik uyaranı doğal
çevrede bulmak kolay değildir.Bu
durumlarda danışan yapay,hayali veya
aslına benzer durumlara maruz bırakılır.
(İlgili korkuyu gösteren bir film izleme gibi).
Psikolog ilhan BOZKURT
Psikolog ilhan BOZKURT
Uzamış ve Tekrarlı Maruz Bırakma:
Danışanlar anksiyeteleri belirgin bir şekilde
hafifleyene dek uzun sürelerle korktukları
durumlarda kalamalıdırlar. Tekrar tekrar bu
durumlarla yüzleşmelidirler.Maruz kalmanın
süresi anksiyete semptomlarının nekadar
zamanda azalacağına bağlıdır.Maruz kalma
seansları aralıklı veya yoğun olarak
sürdürülebilir.Aralıklı olduğunda aşağı yukarı
haftalık görüşmeler yapılır.Yoğun formda ise
günde 8-10 saat olmak üzere 5-12 gün
boyunca devam eder.
Psikolog ilhan BOZKURT
• Uzamış maruz kalmaya yönelik önemli bir
soru danışanların en az korktukları
durumlarla başlayıp yavaş yavaş en çok
korktuklarına doğru gitmenin (dereceli) mi,
yoksa direkt en çok korktukları durumla
yüzleşmeleriyle mi(flooding)
başlamanın(derecelendirilmiş veya yoğun)
daha doğru olduğudur.
Psikolog ilhan BOZKURT
Birinci prosedür daha ihtiyatlıdır ve hem
danışanlar hem de terapistler tarafından
daha fazla kabul görür. Ancak klinik
çalışmalar doğrudan en çok korkulan
durumla yüzleşmenin daha başarılı
olduğunu göstermektedir. Yoğun form
beklenen anksiyeteyi minimize eder ve
anksiyete semptomlarını spontan olarak
toparlar, dolayısıyla da daha çabuk başarı
sağlar.
Psikolog ilhan BOZKURT
• Derecelendirilmemiş maruz kalma versiyonu
yüksek derecede etkindir ancak erken
vazgeçişlerle sonuçlanabilir.Danışanın bakış
açısına uygun bilişsel müdahaleler bu vaz
geçişler önlenebilir.
Psikolog ilhan BOZKURT
• Sistematik Duyarsızlaştırma
En çok fobilerin tedavisinde kullanılır.İki aşaması
vardır.Önce danışana vucudunu gevşetme ve
rahatlatma teknikleri öğretilir.İkinci aşamada
korku oluşturan durumların bir listesi yapılır ve
en fazla korkulandan en az korkulan duruma
göre bu liste sıralamaya konur.Tedavi bireyin en
az korktuğu, kaygılandığı durumu hayalinde
canlandırıp, bu hayal kafasında canlı
iken,kendini gevşetip rahatlamayı başarmasıyla
başlar ve listedeki daha korkutucu durumlar
sırayla ele alınarak devam eder.Listedeki bütün
durumlarda birey gevşemeyi başardığında
tedavi amacına ulaşır.
Psikolog ilhan BOZKURT
• Bu tekniğin kurucusu Wolpe(1958) ölüm korkusu olan bir
hastada şu listeyi elde etmiştir:
• İlk kocasının tabuta konması
• Bir ölünün mezara konması
• Mezarın kazılmasını görme
• Genç birinin kalp hastalığından öldüğü haberini okumak
• Mezarlık yakınından geçmek
• Bir cenaze alayı görmek
• Yaşlı birinin ölümünü gazeteden öğrenmek
• Hastaneye gitmek
• Hastane görmek
• Bir cankurtaran arabası görmek
””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””
Psikolog ilhan BOZKURT
Obsesif kompulsif bozukluk tanısı olan bir hastanın listesi
• Birinin elini yıkamadan bana yiyecek vermesi veya
yiyeceklerime dokunması
• Yıkanmayan elle sofraya çatal kaşık konması,çay
kaşıklarının ucundan tutulması.
• Kıyafet değiştiridikten sonra ellerin yıkanmaması
• Sokakta yere düşen para gibi şeylerin yerden alınması
• Yere basılan ayaklarla eve basılması
• Ekmeğin gazeteye sarılması( mikroplarını öldürmek için
aldığım her ekmeği mutlaka fırında ısıtıyorum)
• Ayakkabılıkta ayakkabıların üstüste konması
• Tuvalet terliklerinin ucunun dahi üst üste değmesi
• Tuvaletten çıktıktan sonra muslukların yıkanmaması
• Lavabo ve tuvaletin eldiven takmadan yıkanması
• Yere düşen tuvalet fırçasının çıplak elle tutulması sonra su
kabının veya kapı kulbunun tutulması
• Yere konan poşetlerin altına bir şey sermeden eve konması
Psikolog ilhan BOZKURT
• Sistematik Duyarsızlaştırma tekniğinin
fobileri tedavide etkinliği araştırmalarla
kanıtlanmıştır; ancak tedavi etkisinin nasıl
işlediği konusunda tam bir fikir birliği
yoktur.(Rimm ve Lefebvre,1981)
Psikolog ilhan BOZKURT
• Tepkilerin engellenmesi :
Terapist bilişsel kaçınma da dahil olmak
üzere; kaçınma tepkilerinin her türlü
formundan vazgeçirici olmalıdır. Kaçınmayı
önlemek için, danışanın korku verici uyarana
ilişkin dikkatine ve uyarandan bahsederken
ortaya çıkan duygu ve düşüncelerine
odaklanılır. Korktukları bir durum hakkında
konuşurken terapisti alakasız bir konudan
sözetmeye çekmeleri engellenmelidir.
Böylece maruz kalma etkisinin indirgenmesi
ve dikkatin dağılması önlenir.
Psikolog ilhan BOZKURT
İlaçla birlikte yapılan uygulamaların
yüzleşmeye etkisi:
İlaç tedavisi ve maruz bırakmanın birlikte
kullanılması her zaman uygun değildir.
İlaçla birlikte yapılan uygulamaların
yüzleşmeyi engellediğine ve danışanların
yüzleşmeden maksimum fayda sağlaması
için ilaçla birlikte uygulama yapmanın
yarar sağlamadığına dair çalışmalar vardır.
Psikolog ilhan BOZKURT
• Maruz kalma terapisinin Değerlendirilmesi
Tedavi yaklaşımının etkinliğinin değerlendirilmesi
için danışanlar tedavinin sonlandırılmasından
altı hafta, bir yıl ve beş yıl sonra izlenebilir.
Trapinin uzun dönem gelişimi sağlayıp
sağlamadığı ve bu süreç içerisinde başka
bozuklukların gelişip gelişmediği hakkında
karara varılır. Ayrıca iş ve sosyal hayata uyum
da değerlendirilir.Danışanlardan nasıl
değiştiklerini derecelendirmeleri ve anlatmaları
ve kendi kelimeleriyle terapiden öğrendikleri belli
başlı dersleri yazmaları istenir.
Kaynak: www.onlineterapiler.com Telif:Kaynak gösterilmeden kullanılamaz.
Psikolog ilhan BOZKURT