Transcript Eko Büy ve Kal Teo Ders-6

Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
Türk Dünyası İşletme Fakültesi
Ekonomik Büyüme ve Kalkınma Teorileri
Ders 6
Dr. Fariz AHMADOV
İçsel büyüme modelleri,
değerlendirilmesi, sınıflandırılması
ve belirleyicileri
İÇSEL BÜYÜME TEORİSİ
 Neo-Klasik büyüme modelinde teknolojik ilerleme dışsal
bir olgu olduğundan, Neo-Klasik büyüme modeli
iktisadi büyümenin nasıl meydana geldiğini aslında tam
olarak açıklayamamaktadır.
 Neo-Klasik büyüme modelinin bu önemli eksikliği,
1980’lerin sonlarında ortaya çıkan ve Romer ile Lucas’ın
yaptığı ve adına içsel büyüme teorisi denilen alternatif
bir yaklaşımla giderilmeye çalışılmıştır.
 İçsel büyüme teorisi büyümeyi, Neo-Klasik büyüme
modelinde olduğu gibi dışsal faktörlerin değil,
ekonomik sistemin işleyişinin içsel bir sonucu olarak ele
almaktadır.
İçsel Büyüme Teorileri
Eksik rekabet koşullarının olduğu,
Sermayenin getirisinin artan olduğu,
Teknolojik gelişmenin içsel olduğu,
Beşeri sermayenin önemli olduğu
varsayımlarına dayanmaktadır
İçsel Büyümenin Belirleyicileri
 Kültür, sosyolojik,
psikolojik, din
 Sağlık politikası
 Eğitim Politikası
 Teknoloji politikası
 Hanehalkları
 Özel firmalar
 Beşeri sermaye
 Yaratıcılık
 Tesadüfler
 Beşeri sermaye
 Yaparak öğrenme
 Teknoloji altyapı
 Ar-Ge
 Bilgi Üretimi
 Yenlik
İktisadi Büyüme
Rebelo’nun “AK” Modeli
 Bilgiyi ve beşeri sermayeyi ön plana çıkaran içsel
büyüme modellerinden en basit olanı AK modelidir.
 Rebelo bu modelinde, iktisat politikalarındaki
farklılıkların yol açabileceği büyüme farklılıklarına
dayalı bir yaklaşım geliştirmektedir.
 Rebelo’ya göre ekonomilerin farklı büyüme
hızlarına sahip olmaları, önemli ölçüde iktisat
politikalarının bir sonucudur.
Örneğin gelir vergisi gibi iktisat politikaları, fiziksel
sermaye yatırımlarının getiri oranını azaltarak
sermaye birikim oranını düşürür ve bu nedenle
büyüme oranı azalır.
İçsel Büyüme Modellerinin Sınıflandırılması
Bilgi Üretimi ve Taşımalar
Beşeri Sermaye Modeli
Ar-Ge Modeli
Kamu Politikası Modeli
Bilgi Üretimi ve Taşımalar
Bilgi; öğrenme, gözlem ve araştırma
yoluyla elde edilen gerçekler olarak
tanımlanabilir. Genellikle sistematik
çalışma ve gözle yoluyla elde edildiğinden
yeni bilgi edinme ve ondan yararlanma bir
maliyet içerir. Bir firmanın rekabet
üstünlüğü kazanabilmesi, yeni bilgilere
ulaşması ve onlardan yararlanmasına
bağlıdır.
Yeni bilgiden büyümeye giden süreç
 Yeni Bilgi ---.Yenilik ---. Artan Verimler ---.Büyüme.
Firmaları yeni bilgi üretmeye yönelten süreç de şöyledir:
 Yenilik ---.Artan Verimler --Eksik Rekabet -.vüksek Kar.
Beşeri Sermaye Modeli
Beşeri sermaye, bireysel yeteneklerin
toplamı olarak belirtilebilir ve soyut
bilgiden farklıdır. Özel mallarda olduğu
gibi, genelde rakip olma ve dışlama
etkilerine sahiptir.
Beşeri Sermaye Modeli
 Adam Smith, John S. Mill ve Alfred Marshall, iktisat
literatüründe beşeri sermaye birikiminden söz eden ilk
iktisatçılar olarak kabul edilirler. Ancak, modern beşeri
sermaye kuramı bu üç iktisatçının görüşlerinden nispeten az
etkilenmiştir.
 Bütün ekonomilerin büyümesini tek bir modelle açıklamanın
mümkün olmayacağını kabul eden Lucas, dünyada
gerçekleşen büyüme ve gelir farklılıklarıyla uyumlu, durgun
duruma girmeyen, mekanik yapılı, genel geçer bir model
kurmak istemiştir.
 Modelde standart neo-klasik piyasa şartlarının geçerli olduğu,
parasal faktörlerin analize katılmadığı bir ekonomi dikkate
alınmıştır.
Lucas’ın “Beşeri Sermaye” Modeli
 Bu modelde beceri emeğin verimliliğini
artırmakta ve nesiller arasında birbirine
intikal etmektedir, ekonominin uzun
dönemde büyümesi zorunlu olmamaktadır.
Tekerlek, araba, …
 Buna ek olarak ebeveynlerin sermaye stoku
ne kadar fazla ise dışsallıklar bireylerin
beceri kazanımlarının o kadar kolay
olmasına yol açmaktadır.
Lucas’ın “Beşeri Sermaye” Modeli
 Beşeri sermayenin yüksek olduğu ülkelerde her
yetenek düzeyindeki insan daha verimlidir ve daha
yüksek ücret alır. Bunun için yoksul ülkelerden
zengin ülkelere doğru göçler yaşanır. Bu göç bir
yandan yoksul ülkelerin gelişmesini, diğer yandan
zengin ülkelerin durgun duruma girmelerini önler.
 Çin ve Hindistan gibi ölçek ekonomiler doğuracak
iç piyasa genişliğine sahip ülkeler, beşeri
sermayelerinin zayıflığı ve beşeri sermayesi yüksek
az sayıdaki insanın fırsatını buldukça ülkesini terk
etmesi yüzünden geri kalmışlıktan kurtulamazlar.
Lucas, çalışmasında sonuçlara
 Kapalı ekonomi halinde, zengin bir ülke ile aynı
büyüme oranına sahip olsa bile yoksul bir ülkenin
nispi yoksulluğu devam eder, ülkelerarası gelir ve
servet dağılımı kararlılığını korur.
 Emek faktörü ülkelerarasında mobil değilse,
sermayenin serbest dolaşımı dış ticarete yönelik
güçlü bir eğilim doğurmaz.
 Emek faktörü mobil ise, o zaman her şey emeğin
üretkenliğini artıran beşeri sermaye etkilerinin içsel
olup olmadığına ve bu etkilerin bir kişiden diğerine
taşarak dışsal yararlar sağlayıp sağlamadığına
bağlıdır.
Beşeri Sermaye Modeli
 Teknolojik değişim bilgi birikimini
hızlandırabilir. Yaparak öğrenme teknolojik
gelişmeye kaynaklık ettiğinde, bilgi birikimi
mevcut bilgilerden yeni bilgi üretimi biçiminde
ortaya çıkar. Yaparak öğrenme sonucu ortaya
çıkan artan verim ve azalan maliyetler
karşılaştırmalı üstünlüklerin mevcut yapısını
değiştirebilir. Bu nedenle, yatınm ve üretime
"öğrenme" olasılığı yüksek alanlardan başlamak
gerekir..
Yaparak – öğrenme
 Yaparak – öğrenme yoluyla teknolojik gelişme
modeli Arrow (1962) tarafından geliştirilmiş bir
modeldir.
Romer 1986
Arrıw-Romer Modeli
 Yaparak – öğrenme
Deneme yanılma değildir.
 Yaparak – öğrenme
Yatırım yaparak, iş yaparak
öğrenme ve keşfetmektir.
Ar-Ge Modeli
 AR-GE (Araştırma ve Geliştirme) kelimesi son
zamanlarda sıkça kullanılmakla beraber
herkes tarafından çok farklı
yorumlanabilmektedir... Kimilerine göre ARGE yeni bir ürün üretmekken, kimilerine göre
salt bilimsel çalışmalar yapmaktır. Tanım
olarak ise AR-GE, bilimsel ve teknik bilgi
birikimini artırmak amacıyla, sistematik bir
temele dayalı olarak yürütülen, yaratıcı çaba ve
bu bilgi birikiminin yeni uygulamalarda
kullanımıdır.
Ar-Ge Modeli
Yenilik Temelli Modeller
Model temel özeliği, teknolojik gelişmenin
ayrı bir sektör tarafında, doğrudan but ür
faaliyetlere yapılacak yatırımlara
sağlanabileceği fikrine dayanması ve
rekabetçi olmayan piyasa koşullarına
dayanmasıdır.
Bilginin tesadüfi değil bilnçli bir süreç
sonucunda ortaya çıkması modelin önemli
varsayımıdır.
Ar-Ge Modeli
 Bu model, keşiflerinde kar elde etmeyi
uman araştırmacıların yeni yaratıcı fikir
arayışına girmelerini modele katarak
teknolojik ilerlemeyi içselleştirmiştir.
 Dünya bilginin en önemli üretim faktörü
olduğu bir üretim yapılanmasına gidiyor.
 Geleneksel üretim faktörlerinde ölçeğe göre
azalan getiri varken teknolojik gelişmede
ölçeğe göre artan getiri söz konusudur.
Romere Göre 3 Temel Özellik
 Teknoloji gelişme büyümenin temel dinamiğidir
 Teknoloji gelişme piyasa teşviklerini yakından izleyen
ekonomik karar birimlerinin girişimleriyle olmaktadır
 Yeni bilginin üretilmesi sadece sabit maliyetleri artırır,
böylece üretim artıkça, birim hasıla başına beşeri
sermayenin maliyeti azalar
 Romer’in bu modeli girdi olarak 4 tür girdiye
dayanıyor:
 Fiziki sermaye
 Beşeri sermaye
 Niteliksiz işgücü
 Bilgi stoku
Kamu Politikası Modeli
Dış ticaret serbestleşmesinin gerekliliği
Hükümet ekonomide optimumu sağlaması
için müdahale etmelidir.
Verimli kamu harcamaları (Baro)
Alt yapı ve istikrar politikaları
Finansal kalkınma
İçsel Büyüme Modellerinin Değerlendirilmesi
İçsel Büyüme Modellerinin Zayıf
Yönleri
 Birinci olarak tüm içsel büyüme teorilerinde her
durgun durum büyümesini elde etmek için bıçak
sırtı koşulları gereklidir.
 Parametrelerdeki küçük bir değişiklik büyümenin
çökmesine ya da patlamasına neden olmaktadır.
 İkinci sorun, içsel büyüme teorilerinin teknolojik
değişmenin bir anda olduğunu varsaymalarıdır.
 Oysa birçok iktisatçı, teknolojik değişmeyi küçük
ilerlemelerle radikal değişmelerin bir karması olarak
görmektedir.
İçsel Büyüme Modellerinin Zayıf
Yönleri
 Ayrıca yenilikleri temel alan içsel büyüme modelleri
doğrusal bir teknolojik değişme kavramı üzerinde
durmakta, büyümenin farklı aşamaları arasındaki geri
besleme etkilerini göz ardı etmektedir.
 Böylece teknoloji hala bir kara kutu olarak kalmaktadır.
 Üçüncü olarak her içsel büyüme modelinin teknoloji ve
ekonomi arasındaki ilişkileri etkileyen tüm karmaşık
etmenleri göz önüne alması söz konusu olamaz
 Böylece her modelin geçerlilik sahasının daha kesin
olarak belirlenmesi gerekmektedir.
Soru ve Cevap