Transcript Öfke Kontrolü ve Stresle Ba*a Ç*kma

Öfke Kontrolü ve Stresle
Başa Çıkma Yolları
29 Eylül 2014
Prof.Dr.Nilüfer Sezer
İ.Ü.İletişim Fakültesi
ANKET
oÖFKEMİ KONTROL EDEBİLİYORUM.
oKAVGADAN UZAK DURUYORUM
oTARTIŞIRKEN SESİMİ YÜKSELTMİYORUM.
oSABAH KALKTIĞIMDA STRESLİ OLMUYORUM.
oİNSANLARLA KONUŞURKEN TERS VE KABA CEVAPLAR
VERMİYORUM.
oİNSANLARA GÜLER YÜZLÜ DAVRANIYORUM.
oDÜŞÜNCELERİMİ İÇİME ATMAYIP, İFADE EDİYORUM.
oTARTIŞIRKEN HAKARET VE KÜFÜR ETMİYORUM.
EVETLER;
o0-3 ARASI İSE : SİNİRLERİNİZE HAKİM OLMALISINIZ. HER
AN PARLAMAK İÇİN FIRSAT ARIYORSUNUZ. KENDİNİZİ
RAHATLATMAK İÇİN SPOR VE SANATLA UĞRAŞABİLİRSİNİZ.
SAKİN OLMAYA ÇALIŞMALISINIZ.
o3-6 ARASI İSE: ŞİDDETE BAŞVURMUYORSUNUZ ANCAK
ZAMAN ZAMAN ÖFKENİZİ KONTROL ALTINDA
TUTAMIYORSUNUZ. BİRAZ DAHA SAKİN OLMALI VE
ÖFKENİZLE BAŞA ÇIKMALISINIZ.
o6-8 ARASI İSE:TEBRİKLER! ÖFKENİZİ KONTROL ALTINDA
TUTABİLDİĞİNİZ GİBİ ŞİDDETE DE BAŞVURMUYORSUNUZ.
BU ÖZELLİĞİNİZİ ÇEVRENİZDE ÖFKESİNİ KONTROL
EDEMEYEN ARKADAŞLARINIZA DA AŞILAMALISINIZ.
ÖFKE NEDİR?
o ÖFKE DOĞAL, İNSANA
ÖZGÜ, BELİRLİ BİR
DÜZEYDE NORMAL KABUL
EDİLİR BİR DUYGUDUR.
o ÖFKE BİR DUYGUDUR,
DAVRANIŞ DEĞİLDİR.
o ÖFKE KONTROL
EDİLEBİLİR BİR DUYGUDUR.
o ÖFKE YAŞANMASI GEREKEN
BİR DUYGUDUR.
o ÖFKENİN İFADE ŞEKLİ
SAĞLIKLI BİR ÇÖZÜME
YÖNELİK OLMALIDIR.
ÖFKE NEDİR?
ÖFKE DUYGUSU; ŞİDDET,
SALDIRGANLIK VE
DÜŞMANLIK
DUYGULARINDAN
FARKLIDIR.
DÜŞMANLIK, ÖFKE
DUYGULARINI İÇERSE DE
ÖFKEYE GÖRE DAHA
UZUN SÜRELİ OLUMSUZ
BİR DUYGUDUR.
SALDIRGANLIK İSE,
ÖFKE VE ŞİDDETİN DIŞA
YÖNELİK OLARAK İFADE
EDİLME ŞEKİLLERİNDEN
BİRİDİR.
ÖFKE SALDIRGANLIK
İLİŞKİSİ
SALDIRGANLIK ÖFKEYLE İLİŞKİLİDİR ANCAK İKİSİ
AYNI ŞEY DEĞİLDİR.
SALDIRGANLIK BİR DAVRANIŞ, ÖFKE İSE BİR DUYGU
İFADESİDİR
SALDIRGAN DAVRANIŞ : BAĞIRMAK, KIZMAK,
EŞYALARI TAHRİP ETMEK, DUVARLARA VURMAK GİBİ
...
BASTIRILMIŞ DAVRANIŞ : SÜREKLİ ÖFKEYİ
BASTIRMAK, SÜREKLİ KIZMIYORMUŞ GİBİ
GÖRÜNMEK, SAKİN KALMAK, BELLİ ETMEMEKTİR.
( ZAMANINDA İFADE EDİLMEDİĞİ İÇİN BİRİKİP BİR
YANARDAĞ GİBİ ORTAYA ÇIKABİLİR )
ÖFKE İLE İLGİLİ YANLIŞ
DÜŞÜNCELER
o
BAĞIRARAK, BİR YERLERİ
YUMRUKLAYARAK ÖFKEYLE BAŞA
ÇIKILMIŞ OLUR.
o
ÖFKE HER ZAMAN ANINDA İFADE
EDİLMELİDİR.
o
KADINLAR, ERKEKLERDEN DAHA AZ
ÖFKELENİR.
o
BAZI İNSANLAR HİÇ ÖFKELENMEZ.
o
TV’DE İZLEDİĞİMİZ ŞİDDET, SPOR YA
DA BAŞKA REKABET UNSURU İÇEREN
DURUMLAR ARACILIĞIYLA “ÖFKE”
BOŞALTILIR.
o
o
o
SALDIRGANLIK İNSANIN İÇGÜDÜSEL
DAVRANIŞIDIR.
ÖFKE HER ZAMAN YIKICI,
İSTENMEYEN BİR DUYGUDUR.
ÖFKENİN SÖZEL İFADE EDİLMESİ HER
ZAMAN ARZU EDİLİR BİR ŞEYDİR.
ÖFKENİN ABECE’Sİ
A.
Harekete
geçirici olay
Yolda Telaşla
Giderken Seni
Görmeyen ya da
Görmezden Gelen
Arkadaşının Sana
Selam Vermemesi
B.
“A”Hakkındaki
İnançlar-İçsel
Konuşmalar
C.
“A” Hakkındaki
İnançların duygusal ve
davranışsal sonuçları
Mantıksız / Akla aykırı
inançlar;
-Bana böyle
davranmamalıydı.
-Buna tahammül edemem,
-Kimse beni sevmiyor.
-Arkadaşım bana yüz çevirdi
-Benim hakkımda olumsuz
düşüncelere sahip
-Ben değersizim
İstenmedik duygusal sonuçlar /
Uygun olmayan duygular;
-Çökkünlük-Öfke-Kaygı-ÜzüntüYalnızlık-Değersizlik
İstenmedik davranışsal sonuçlar;
-Onunla bir daha hiç
konuşmamak
-Onu gördüğünde aşağılayıcı,
sözlü çatışmalara girmek
Mantıklı/ Akılcı inançlar;
“Bana selam vermemesinden
dolayı hayal kırıklığı yaşadım
ama bununla baş edebilirim.
Bu durum beni sevmediği,
değer vermediği anlamına
gelmez. Bana karşı her
zaman böyle değil, onunla bu
sorunu çözebilirim”
İstendik duygusal sonuçlar /
Uygun kötü duygular;
-Hayal kırıklığı
-Gerginlik
- Üzüntü
İstendik davranışsal sonuçlar;
- Uygun bir zaman diliminde
onunla konuşmak
ÖFKE NEDİR?
A. NORMAL,
B. HERKES TARAFINDAN
HİSSEDİLEN,
C. VAZGEÇİLEMEYEN,
D. GÜÇLÜ FAKAT
KONTROL EDİLMESİ
ÖĞRENİLEBİLEN,
E. SALDIRGANLIKLA AYNI
ŞEY OLMAYAN
(SALDIRGANLIK;
ÖFKENİN KONTROL
EDİLEMEDİĞİ DURUMDA
ORTAYA ÇIKAN BİR
DAVRANIŞTIR),
F. YUKARIDAKİLERİN
HEPSİ.
ÖFKE NEDİR?
EĞER CEVABINIZ F İSE,
ÖFKENİN HERKES
TARAFINDAN HİSSEDİLEN
NORMAL BİR DUYGU
OLDUĞUNU KABUL
EDİYORSUNUZ DEMEKTİR.
ÖFKE BİR DAVRANIŞ
DEĞİLDİR. ÖFKE YAŞAMIN
BİR PARÇASIDIR VE
TOPLUMUN BİZE ÖFKEMİZLE
NASIL BAŞ EDECEĞİMİZİ
ÖĞRETMEDE PEK BAŞARILI
OLDUĞU SÖYLENEMEZ.
GENELLİKLE KIZLARIN
ÖFKELİ GÖRÜNMESİ HOŞ
KARŞILANMAZKEN,
ERKEKLERİN ÖFKELERİNİ
OLUMSUZ DAVRANIŞLARLA
DIŞA VURMALARI TEŞVİK
EDİLİR VE ÖDÜLLENDİRİLİR.
ÖFKE NEDİR?
ÖFKE; BİREYİN
HERHANGİ BİR
ENGELLENME,
ADALETSİZLİK YA DA
KENDİ BENLİĞİNE
YÖNELİK BİR TEHDİT
HİSSETTİĞİNDE YAŞANAN
DUYGUDUR.
BİREY, MUTLU OLMA VE
SEVİNÇ DÜNYASINI
ENGELLEYEN HERHANGİ
BİR DURUM, OLAY YA DA
KİŞİYLE
KARŞILAŞTIĞINDA ÖFKE
DUYGUSU OLUŞUR.
ÖFKE
HER BİREYİN
ÖFKELENDİĞİ
DURUMLAR
FARKLIDIR. BİRİNİN
ÖFKELENDİĞİNE BİR
DİĞERİ GÜLÜP
GEÇEBİLİR.
AYRICA BİR BİREY
AYNI KONUYA BAZEN
ÖFKELENİRKEN BAZEN
ÖFKELENMEYEBİLİR.
ÖFKELENEN KİŞİLER
ÖYLE YA DA BÖYLE
BİR NEDENLE BİR
ENGELLE KARŞILAŞIR.
ÖFKE
ÖFKENİN DİĞER DUYGULARDAN
PEK FARKI YOKTUR; ANCAK BU
DUYGU PEK ÇOK KİŞİYE
KORKUTUCU GELİR.
BU DUYGUNUN BİREYİN
KENDİSİNE VE ÇEVREYE
YANSIMALARI OLDUKÇA
OLUMSUZ OLDUĞU İÇİN KABUL
EDİLMESİ DE PEK KOLAY
OLMAMAKTADIR.
ÖFKELENEN KİŞİLERE ÖFKELİ
OLDUKLARINI
HATIRLATTIĞIMIZDA GENELLİKLE
ŞU SÖZLERİ SÖYLERLER:
–
–
HAYIR SİNİRLİ DEĞİLİM! (O ANDA
SESİ VE ELLERİ TİTRER )
NE DEMEK KIZGINSIN (İFADE
YÜKSES SESLE VE SERTTİR)
ÖFKE
ÖFKE GENELLİKLE REDDEDİLİR
ÖFKENİN REDDEDİLMESİ SONUCU
İNSANLAR;
“ÖFKELİ KİŞİYİ” VE “ÖFKESİNİN
NEDENİNİ” BİR TÜRLÜ
ANLAYAMIYORLAR.
OLUMLU YA DA OLUMSUZ HER DUYGU
GİBİ ÖFKENİN DE BİR ÖMRÜ VAR; BU
ÖMÜR TAMAMLANDIĞINDA DA
ÖFKEMİZ KAYBOLUR.
ÖFKE BİR ENERJİDİR (OLUMLU /
OLUMSUZ)
ÖFKE, ORGANİZMA KENDİSİ İÇİN
TEHDİT ALGILADIĞI ZAMAN, KENDİSİNİ
SAVUNMASINA VE SAVAŞMASINA
YARDIMCI OLACAK GÜÇLÜ
FİZYOLOJİK, DUYGUSAL VE
DAVRANIŞSAL TEPKİLERİN ORTAYA
ÇIKMASINI SAĞLAR. BU NEDENLERLE,
BELLİ DÜZEYDEKİ KONTROLLÜ ÖFKE
DUYGUSU VAROLUŞ İÇİN GEREKLİDİR.
ÖFKE
KONTROL EDİLEMEYEN
KRONİK VE ANİ
PATLAYAN ÖFKENİN
KALP KRİZİ YA DA
HİPERTANSİYON
(YÜKSEK KAN BASINCI)
GİBİ OLUMSUZ ETKİLERİ
VARDIR.
KONTROL ALTINDA
TUTULAN ÖFKENİN İNSAN
SAĞLIĞI İÇİN YARARLI
OLDUĞU SONUCUNA
ULAŞILMIŞTIR.
DEMEK Kİ;
ÖFKE
ÖFKE DE HER DUYGU GİBİ
GEREKLİ BİR DUYGUDUR. ÖFKE
DUYGUSUNU KONTROLLÜ
YAŞAMAK ÖNEMLİDİR.
ÖFKE DUYGUSUNUN YAŞANMA
BİÇİMİ ONU İYİ YA DA KÖTÜ
KILAR.
ÖFKE İNSANI DAVRANIŞA İTER,
MOTİVE EDER (GÜDÜLER). SİZE
BİRİSİ HAKARET ETTİĞİNDE
ÖFKELENMEZSENİZ KENDİNİZİ
SAVUNAMAZSINIZ.
ÖFKE DOĞAL BİR DUYGUDUR.
ÖFKE DUYGUSUNUN ORTAYA
KONULUŞ BİÇİMİ ÖNEMLİDİR.
ÖFKE NEDENLERİ
BUZ DAĞININ SUYUN ÜSTÜNDE KALAN KISMI ÖFKEDİR. ÖFKENİN ORTAYA
ÇIKMASINA NEDEN OLAN PEK ÇOK DUYGU SUYUN ALTINDA GİZLİDİR.
ÖFKENİN GERÇEK
NEDENLERİ
TEMEL DUYGULAR
İNSANLARI BİRÇOĞU BU DUYGUYU BUZDAĞININ
TEPESİNDE YAŞAR VE ÇÖZÜMLENEMEMİŞ BU
DUYGULARA SIKI SIKI TUTUNUR.
ÖFKENİN KAYNAĞINI ORTADAN KALDIRMAYI
BAŞARMAK İÇİN BUZDAĞININ ALTINDAKİ TEMEL
DUYGULARIN ANLAŞILMASI GEREKİR.
SÖZÜ GEÇEN TEMEL DUYGULAR KISKANÇLIK, ÜZÜNTÜ,
MERAK, YALNIZLIK, İTİLMİŞLİK, KAYGI, HAYÂL
KIRIKLIĞI, HAKSIZLIK, ANLAŞILAMAMAK,
AŞAĞILANMAK , SIKINTI …
ÖFKE NEDENLERİ
TEMEL DUYGULAR,
BİRİKİP,
SERTLEŞİP,
KATILAŞINCA,
BUZDAĞININ
TEPESİNDEKİ
ÖFKEYİ OLUŞTURUR
ÖFKE NEDENLERİ
İÇ UYARANLAR
• KISKANÇLIK
• ÜZÜNTÜ
• KAYGI
DIŞ UYARANLAR
• ÖFKE
• KISKANÇLIK
• ÜZÜNTÜ
• KAYGI
• ENGELLENMELER
• ALAN DARLIĞI
• DUYGUSAL
ZEDELENME
• ACELEYE GETİRME
• HAKARET
Öfke ile Birlikte….
KIZGINLIK
KAYGI
KİN
BAĞIRMA
HİDDET
NEFRET
ÖFKE
İNTİKAM
DÜŞMANLIK
Duyguları yaşarız…
ÖFKENİN NEDENLERİ
• İSTEDİĞİNİ ALAMAMA,
• HAKSIZ
DAVRANIŞLARA MARUZ
KALDIĞINI DÜŞÜNME
• ARKADAŞ KAYBI,
• KAÇIRILMIŞ
FIRSATLAR,
• KAVGALAR,
ENGELLENME,
• ANLAŞILMAMA,
SAYGISIZLIK GİBİ
DURUMLAR BİREYİN
ÖFKELENDİĞİ
DURUMLAR ARASINDA
SAYILABİLİR.
HANGİ DURUMLARDA
ÖFKELENERİZ?
•
•
•
•
•
•
•
•
UTANÇ HİSSETTİĞİMİZDE,
HAYAL KIRIKLIĞINA
UĞRADIĞIMIZDA,
KENDİMİZİ ENGELLENMİŞ
HİSSETTİĞİMİZDE,
HAKSIZLIĞA
UĞRADIĞIMIZDA,
KISKANÇLIK
HİSSETTİĞİMİZDE,
YALNIZLIK, İTİLMİŞLİK,
KAYGI HİSSETTİĞİMİZDE,
SIKILDIĞIMIZDA,
ANLAŞILAMADIĞIMIZI
HİSSETTİĞİMİZDE
Sağlıksız ve
Sağlıklı ve
İstenmeyen Duygular İstenmeyen Duygular
1-Bunaltı ve Korku
2-Öfke ve Hiddet
3-Umutsuzluk ve Depresyon
4-Aşırı Engellenme
5-Şiddetli Suçluluk
6-Ağır Derecede İncitilmişlik
7-Utanç
8-Aşırı Kıskançlık
9-Küçük Düşmüşlük
10-Kendinden Nefret
1-Kaygı
2-Can sıkıntısı
3-Üzgün olmak
4-Düş Kırıklığı
5-Pişmanlık
6-Hafif Kıskançlık
7-Eziklik
ÖFKENİN İFADE EDİLİŞİ
ÖFKENIN İÇE YÖNELMESİ
ÖFKENIN DIŞA YÖNELMESİ
BAZI KİŞİLER ÖFKELERİNİ
İFADE ETMEKTE
ZORLANIRLAR.
KENDİLERİNE AİT
KURALLARI VE ÖLÇÜLERİ
OLMASI NEDENİYLE, BÖYLE
KİŞİLER ÖFKELERİNİ İFADE
ETMEYE ENGEL
KOYARLAR. BU KİŞİLERİN
ÖFKE TEPKİLERİ
GENELLİKLE SOMURTMA,
KÜSME, SURAT ASMA GİBİ
EDİLGEN TEPKİLERDİR.
ÖFKENİN DIŞA YÖNELMESİ,
ÖFKE DUYGUSUNUN SÖZEL
OLARAK İFADE
EDİLMESİDİR. ANCAK BU
İFADE BİR VOLKANIN
PATLAMASINA BENZER VE
KONTROLSÜZDÜR.
ÖFKELERINI BU BİÇİMDE
İFADE EDEN KİŞİLER İÇİN
İLİŞKİLERİNDE SORUN
YAŞAMALARI, HERHANGİ
BİR TOPLULUKTAN YA DA
TOPLUMDAN DIŞLANMALARI
KAÇINILMAZDIR.
ÖFKELENDİĞİMİZDE
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ANLATABİLİRİZ
DİNDİREBİLİRİZ
UNUTABİLİRİZ
GİZLEYEBİLİRİZ
HEDEF
DEĞİŞTİREBİLİRİZ
KONTROL EDEBİLİRİZ
PASİF OLARAK
AĞLAYABİLİRİZ
DOĞRUDAN
YÜZLEŞEBİLİRİZ
AŞIRI TEPKİ
VEREBİLİRİZ
ÖFKENİN KONTROL
EDİLMESİ
ÖFKENİN
KONTROLLÜ
BİÇİMDE İFADE
EDİLMESİDİR.
“ÖFKEMİ AMACIMA
ULAŞMAYI
ENGELLEMEYECEK
BİR TARZDA NASIL
İFADE EDEBİLİRİM?”
SORUSUNUN YANITI
ÜZERİNDE
DÜŞÜNMEK, KİŞİNİN
ÖFKE DUYGUSUNU
KONTROL ETMESİNE
YARDIMCI OLUR.
ÖFKENİN İFADE
EDİLME ŞEKLİ VE
KONTROLÜ
KÜLTÜREL
ÖZELLİKLERE VE
BEKLENTİLERE,
ÖĞRENİLMİŞ
DAVRANIŞLARA,
AİLENİN DAVRANIŞ
ŞEKİLLERİNE,
EĞİTİM DURUMUNA,
YAŞA VE CİNSİYETE
GÖRE
DEĞİŞMEKTEDİR.
ÖFKENİN KONTROL
EDİLMESİ
ÖFKE
• YIKICI,
• ZARAR VERİCİ
BİR BİÇİMDE DEĞİL,
• GELİŞTİRİCİ,
• GİRİŞİMDE BULUNMAYA
YÖNLENDİRİCİ,
• YARATICILIĞI
KULLANMAYA ZORLAYICI
OLARAK ORTAYA
KONABİLMELİDİR.
Öfkemizi kontrol edemediğimizde olumsuz
sonuçlarını görmeye başlarız. Bunlar;
fizyolojik, düşünsel ve davranışsal boyutta
yaşanır.
ÖFKE VE TEPKİLERİ
•
•
•
•
•
ÖFKE VE FİZYOLOJİK
TEPKİLER
KAN ŞEKERİNİN
YÜKSELMESİ
NABZIN VE KAN
BASINCININ ARTMASI
SIK SIK VE ZOR
NEFES ALMA
BAŞ AĞRISI
KAS AĞRILARI, SIRT,
BOYUN AĞRILARI
•
•
•
•
•
ÖFKE VE ZİHİNSEL
TEPKİLER
KONSANTRASYON
BOZUKLUĞU
DÜŞÜK
PERFORMANS
UNUTKANLIK
UYKUSUZLUK
DİKKATSİZLİK
ÖFKE VE DAVRANIŞSAL
TEPKİLER
•
•
•
•
•
•
•
•
MADDE BAĞIMLILIĞI
HUZURSUZLUK
ACELECİLİK
İLAÇ KULLANIMI
AŞIRI YEMEK YEME
SALDIRGANLIK
ALKOLİZM
SİGARA TİRYAKİLİĞİ
ÖFKE UYGUN ŞEKİLDE
İFADE EDİLMEDİĞİNDE!!!
•
•
•
•
•
•
•
•
•
BAŞ AĞRISI
MİDE RAHATSIZLIKLARI
SOLUNUM PROBLEMLERİ
CİLT PROBLEMLERİ
DOLAŞIM PROBLEMLERİ
VAR OLAN FİZİKSEL RAHATSIZLIKLARIN
KÖTÜLEŞMESİ
DUYGUSAL PROBLEMLER
HİPERTANSİYON
PSİKOSOMATİK HASTALIKLAR (ÜLSER,
ALERJİLER,
CİLT RAHATSIZLIKLARI .... ) YA DA
DEPRESYON GİBİ SORUNLARA YOL
AÇABİLİR.
ÖFKEYE NEDEN OLAN PROBLEMLERİN BİREYDE
DEVAM ETMESİ VE ÖFKENİN UYGUN OLMAYAN
YÖNTEMLERLE İFADE EDİLMESİ SONUCUNDA
ZAMANLA BU DUYGU KİŞİNİN SAĞLIĞINI TEHDİT
EDER.
ÖFKE TÜRLERİ
SÜREKLİ ÖFKE
•
•
•
GÜÇLÜ İMAJ OLUŞTURDUĞU
KONUSUNDA ÖĞRENME VE
PEKİŞME SONUCU
OLABİLİR…
KİŞİLİK BOZUKLUĞU
OLABİLİR ( ANTİSOSYAL
KİŞİLİK )
İNCİNMEDEN ÇOK,
İNCİTMEYİ TERCİH
EDEBİLİR.
•
SÜREKLİ ÖFKELİ KİŞİYE
DURUMU FARK ETTİRMEK ONU
DAHA DA ÖFKELENDİRİR...
•
ÖFKESİNİ KABUL ETTİRMEK
DE BİR HAYLİ GÜÇTÜR..
DURUMLUK ÖFKE
•
•
•
ÖFKE, OLAYA BAĞIMLIDIR.
ÖZEL DURUMLAR
KARŞISINDA ORTAYA
ÇIKAR.
KİŞİYE ÖFKELİ OLDUĞUNU
KABUL ETTİRİRSENİZ, ONU
KONTROL ETMENİZ KOLAY
OLUR.
ÖFKENİN KONTROL
EDİLEMEMESİ DURUMUNDA
DAHA SONRADAN UTANMA
DUYGUSU OLUŞABİLİR.
HERHANGİ BİR KİMSE ÖFKELENEBİLİR.
BU KOLAYDIR.
NE VAR Kİ;
DOĞRU İNSANA
DOĞRU DERECEDE
DOĞRU ZAMANDA
DOĞRU MAKSATLA
DOĞRU BİÇİMDE ÖFKELENMEK,
İŞTE BU KOLAY DEĞİLDİR.
ARİSTO
ÖFKE KONTROLÜ
ÖFKEYİ DOĞRU İFADE
ETME BECERİSİNİ
KAZANMAYA “ÖFKE
KONTROLÜ” DENİR.
ÖFKE YÖNETİMİ
PROGRAMLARININ YA
DA ÇALIŞMALARININ
AMACI; KİŞİLERE,
ÖFKENİN NEDEN
OLDUĞU DUYGUSAL VE
FİZİKSEL UYARILMAYI
NASIL AZALTACAĞI
KONUSUNDA YARDIMCI
OLMAKTIR.
BU TÜR ÇALIŞMALARIN
AMACI;
GERÇEKLEŞMESİ
İMKANSIZ OLAN-ÖFKE
DUYGUSUNUN
TAMAMEN ORTADAN
KALDIRILMASI
DEĞİLDİR.
BUNUN YERİNE
ÖFKENİN KİŞİLERE VE
ÇEVRELERİNE İLİŞKİN
ETKİLERİNİ NASIL
KONTROL EDECEĞİNİ
ÖĞRETMEKTİR.
ÖFKEYE EĞİLİMLİ BİREYLERIN YAPTIKLARI
BİLİŞSEL HATALAR
• OLASILIKLARIN SAĞLIKSIZ
DEĞERLENDİRİLMESİ: OLUMSUZ
SONUÇLARIN OLMA OLASILIĞININ
ABARTILMASI BUNA KARŞILIK OLUMLU
SONUÇLARIN GERÇEKLEŞME OLASILIĞINI
DAHA DÜŞÜK DEĞERLENDİRİLMESİ.
• YÜKLEME HATALARI: OLUMSUZ
DAVRANIŞLARIN BİLİNÇLİ YAPILDIĞINA
İNANMA. ÖFKEYE MEYİLLİ BİREYLER
BAŞKALARININ DÜŞÜNCELERİNİ OKUMA
YETENEĞİNE SAHİP OLDUKLARINA
İNANİRLAR.
ÖFKE KONTROLÜ
ÖFKE KONTROLÜNDE
TEMEL AMAÇ;
SALDIRGANLIKTAN UZAK,
ŞİDDET İÇERMEYEN,
KİŞİNİN KENDİSİNE VE
ÇEVRESİNE ZARAR
VERMEYECEK ŞEKİLDE
DUYGUSUNU İFADE
BECERİSİ KAZANMASIDIR.
ÖFKE KONTROLÜNÜ
ÖĞRETEN PEK ÇOK
YÖNTEM VARDIR. DOĞRU
YÖNTEM KİŞİDEN KİŞİYE
DEĞİŞEBİLİR.
BİREYİN KİŞİLİK ÖZELLİĞİ,
YAŞAM TARZINA UYGUN
OLANIN SEÇİLMESİ ETKİLİ
SONUCA ULAŞTIRIR.
ÖFKEYLE
BAŞETMEDE
KULLANILAN YANLIŞ
YOLLAR
•
•
•
•
ÖFKEYİ YOK SAYMAK
ÖFKEYİ BAŞKASINA
AKTARMAK
ÖFKEYİ SALDIRGANCA
ORTAYA KOYMAK
ÖFKEYİ KENDİNE
YÖNELTMEK
ÖFKE KONTROLÜNDE TEMEL
İLKELER
• KONU SİZİN İÇİN ÖNEMLİYSE
MUTLAKA KONUŞUN.
• SORUNU DÜŞÜNÜP AÇIKLIK
KAZANDIRMAYA ZAMAN AYIRIN.
• BEN DİLİYLE KONUŞUN
• İNSANLARIN FARKLI OLDUĞU
GERÇEĞİNİ KABUL EDİN.
• HİÇBİR SONUCA VARMAYAN
TARTIŞMALARA GİRMEYİN.
ÖFKEYLE OLUMLU BAŞETME
YOLLARI
• HANGİ DUYGUNUZ ÖFKEYE YOL AÇIYOR?
ÖNCE ASIL DUYGUNUZU FARK EDİN.
• HAKKINIZI KORUYUN ANCAK NE PASİF NE
SALDIRGAN OLMADAN!
• GEREKTİĞİNDE MOLA ALIP SAKİNLEŞİN!
• ABARTILI VE DRAMATİK DÜŞÜNCELERİNİZİ
SORGULAYIN ASIL NEDENİNİ BULUN!
• DUYGULARINIZI ANLATTIĞINIZ BİR GÜNLÜK
TUTUN. YAZI YAZMAK ZOR GELİYORSA
RESİM DE YAPABİLİRSİNİZ.
• ASIL SORUN ÖFKE DEĞİL, İFADE EDİLME
BİÇİMİDİR UNUTMAYIN.
ÖFKELİ İSENİZ
• DERİN NEFES ALIN: ÖFKE TEPKİSİ
VERMEDEN ÖNCE EN AZ 10 DEFA DERİN
NEFES ALIP VERİN, SONRA TEPKİ VERİN…
• ÇATIŞMA ORTAMINDAN BİR SÜRE
UZAKLAŞIN…
• TARTIŞMAYI ERTELEYİN…
• KOŞUN…
• ENERJİNİZİ BOŞALTIN…
• İŞİ KOMİKLİĞE VURUN, GÜLÜN,KAHKAHA
ATIN…
• FİLM İZLEYİN…
• BİR MEŞGULİYET BULUN…
ÖFKELENMEYİN!...
AFFEDİN!...
• İNTİKAM ALIP DA SONUNDA PİŞMAN
OLMAKTANSA, AFFEDİP DE PİŞMAN
OLMAK DAHA İYİDİR.
• AFFETMEK GÜÇLÜYÜ DAHA GÜÇLÜ
YAPAR.
• AFFETMEK KONTROLÜ YENİDEN SİZE
KAZANDIRIR.
• AFFETMEYİ SEÇTİĞİNİZDE
ÇEVRENİZDEKİLER SİZE DAHA OLUMLU
YAKLAŞIR.
• AFFETMEK SİZİ ÖZGÜRLEŞTİRİR.
• AFFETMEMEK EN ÇOK SİZİ ÜZER.
ÖFKENİN ABECE’ SİNİ
ÖĞRENME
BU YÖNTEM, ÖFKELENMEYE YOL AÇAN
NEDENLERİ, DAVRANIŞLARI VE DAVRANIŞLARIN
SONUÇLARINI GÖZDEN GEÇİRME VE YENİDEN
DEĞERLENDİRME FIRSATI TANIR.
KONTROL ETME
BEN HİÇ BİR ŞEYE
KIZMAM,
ÖFKELENMEM DEMEK
YERİNE, KIZDIĞIMIZ
ŞEYLERİN FARKINA
VARIP BUNLARI UYGUN
BİR ŞEKİLDE İFADE
ETMEMİZ,
KULLANABİLECEĞİMİZ
EN ETKİLİ
YÖNTEMDİR.
•
•
•
•
•
•
•
FİZYOLOJİK
UYGULAMALAR
(GEVŞEME=NEFES
EGZERSİZİ–KAS
GEVŞETME–SPOR )
DÜŞÜNCE DÜZENLEME
TEKNİĞİ
(OLAYLARA BAKIŞ
AÇISINI DEĞİŞTİRME )
PROBLEM ÇÖZME
YÖNTEMİ
İLETİŞİM YÖNTEMİ
MİZAHA BAŞVURMA
ÇEVRE DEĞİŞİKLİĞİ
ÖFKE KONTROL
YÖNTEMLERİ
•
•
•
•
•
BİLİŞSEL YÖNTEMLER
DUYUŞSAL YÖNTEMLER
İLETİŞİM YÖNTEMLERİ
DUYGUSAL YÖNTEMLER
DAVRANIŞSAL YÖNTEMLER
ÖFKE YÖNETİMİ
A- KIŞKIRTMANIN TANIMLANMASI: KIŞKIRTICI
DURUMLARLA YÜZLEŞME VE BUNLARDAN
KAÇINMA VERİSİ SAĞLAR.
ALTERNATİF AÇIKLAMALAR: KIŞKIRTICI
OLAYLARA DEĞİŞİK AÇIKLAMA GETİRMEK VE
FARKLI BAKIŞ AÇILARI İLE DÜŞÜNMEK, KİŞİYİ
DAHA DOĞRU TEPKİLER VERMEYE
YÖNLENDİREBİLİR.
ÖFKENİN ÇARPITMALARIYLA SAVAŞMA: ÖFKE,
DÜŞÜNME BİÇİMİNİN YENİDEN GÖZDEN
GEÇİRİLMESİ İÇİN BİR UYARI OLARAK
KULLANABİLİR.
ÖFKE YÖNETİMİ
B-BIOFEEDBACK- ÖFKE DURUMUNDA
VÜCUDUNUN NASIL TEPKİ VERDİĞİNİ
KEŞFETMEK.
ALTERNATİF UYARILMA OLUŞTURMA- ÖFKE
VE FİZİKSEL UYARILMAYA ALTERNATİF BİR
UYARILMA (GEVŞEME VE ESPRİ)
OLUŞTURMAK.
UYARILMANIN YÖNÜNÜ DEĞİŞTİRME- ÖFKE
DURUMUNDA FİZİKSEL UYARILMANIN
YARATTIĞI ENERJİYİ, ÜRETİME
DÖNÜŞTÜRMEK.
ÖFKE YÖNETİMİ
C- ATILGANLIK (KENDİNİ İFADE ETME)- KİŞİNİN GEREKSİNİMLERİNİ VE
MEŞRU HAKLARINI KABUL EDİLİR YOLLARLA İFADE ETME BECERİSİNİ
ÖĞRETİR.
DİNLEME- KİŞİNİN İLETİŞİM KAYNAKLARINI AÇIK TUTMASINI SAĞLAR.
TARTIŞMA- KİŞİLER ARASINDAKI ÇATIŞMAYI FİKİR BİRLİĞİNE VARARAK
ÇÖZME SÜRECIDIR.
ELEŞTİRME- YAPICI ELEŞTİRİ YAPABİLME VE ALABİLME BECERİSİDİR.
YANSITMA- KİŞİNİN, DAVRANIŞININ KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNU
ALGILAMA SORUMLULUĞUNU ALMA BECERİSİDR.
ÖVME- DİĞER KİŞİNİN SAVUNMACI DAVRANMA İHTİMALİNİ AZALTIR.
ÖFKE YÖNETİMİ
D- DUYGULARIN FARKINDA OLMA- DUYGULARI DOĞRU İFADE
ETMEK İÇİN ÖNCELİKLE TANINMALARI GEREKİR.
DUYGULARI İFADE ETME- DUYGULARI OLUMLU YOLLARLA
İFADE ETME BECERİSİDIR.
E- KENDİ ÖFKE DAVRANIŞINI ÖĞRENME- KİŞİNİN ÖFKELİ
OLDUĞUNDA SERGİLEDİĞİ DAVRANIŞLARI BELİRLEME.
VERİMLIİ(ÜRETKEN) ÖFKE DAVRANIŞI OLUŞTURMA- KİŞİNİN
KENDİNİ KIŞKIRTICI VE YIKICI DAVRANIŞLARDAN UZAK
TUTARAK, ÖFKELENMEKTEN KORUMASI
DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME- KİŞİNİN ÖFKELENDİĞİNDE
GÖSTERDİĞİ OLUMSUZ DAVRANIŞLARI DAHA OLUMLU
OLANLARLA YER DEĞİŞTİRMESİ.
ÖFKE ANINDA İLKYARDIM
TEPKİLERİ
1- EĞER ÖFKE DURUMUNDAKİ KİŞİ SİZSENİZ; ÖFKE ANINDA NE TÜR
TEPKİLER GÖSTERDİĞİNİZİ ARAŞTIRIN..
2- NORMAL BIR DUYGU OLDUĞUNU KABUL EDİN…
3- GEREKSİNMELERİ KARŞILANMAMIŞ KİŞİLER SALDIRMAYA HAZIRDIR…
4- ÖFKE YAŞAYAN BİRİNİN KONUŞMASINA İZİN VERİN…
5- ÖFKELI OLAN BİREYE “ÖFKEMI KONTROL EDEBİLİRİM!.. DUYGUSUNU
AŞILAYIN.
6- ÇATIŞMA ORTAMINDAN BİRKAÇ DAKİKA UZAK KALIN.
7- ÖFKE ANINDA ÖFKELİ BİREYİN DİKKATİNİ BAŞKA YERLERE ÇEKİN.
8- KIZGIN VE ÖFKELİ BİREY UYGUN DAVRANAMAZ.YANLIŞ ANLAR, İLETİŞİMİ
GÜÇTÜR.
BÖYLE DURUMLARDA;
A. DİNLEME BECERİSİNİ KULLANIN.
B. ISRARCI OLMAYIN, SAKİN DAVRANIN.
C. SAKİN OLUN, “UYGUNSAN DİNLEMEYE HAZIRIM” MESAJINI VERİN.
D. AZ VE ÖZ KONUŞUN.
ÖFKE GÜNLÜĞÜ
ÖFKEYLE BAŞ ETME YÖNTEMLERİNDEN BİR DİĞERİ DE
“ÖFKE GÜNLÜĞÜ” TUTMAKTIR.
ÖFKE GÜNLÜĞÜ TUTMAK, KİŞİNİN NE ZAMAN
ÖFKELENDİĞİNİ, DUYGULARINI VE DAVRANIŞLARINI,
DÜŞÜNCELERİNİ VE GÖSTERDİĞİ TEPKİLERİ
ANLAMASINA YARDIMCI OLUR.
• YAŞANAN OLAY
• DÜŞÜNCELER (NEDEN)
• DUYGULAR- DAVRANIŞLAR (SONUÇ)
STRES DÜZEYİ TESTİ
EVET İSE,1 PUAN;HAYIR İSE,
0 PUAN VERİNİZ.
1-UYKUYA DALMAKTA ZORLUK ÇEKİYORUM.
2-GECE SIK SIK UYKUM KAÇAR.
3-HAZIMSIZLIK,YÜKSEK TANSİYONA BAĞLI BAŞ AĞRILARI,BAŞ DÖNMELERİ,SİNİRSEL
DÖKÜNTÜ,ÇARPINTI ,KAS TUTULMALARI VE AĞRILARI GİBİ SIKINTILARIM VAR.
(EĞER BELİRTİLERDEN BİRDEN FAZLASI VARSA HER BELİRTİ İÇİN 1 PUAN VERİNİZ)
4-DİĞER İNSANLAR BENİ RAHATSIZ EDİYOR.
5-KAFAMI DİNLEMEK,SAKİNLEŞMEK YA DA BİR KİTAP OKUMAK BENİM İÇİN ÇOK ZORDUR.
6-YAVAŞ ÇALIŞAN VE YAVAŞ KONUŞAN İNSANLAR BENİ RAHATSIZ EDER.
7-SAKİNLEŞEBİLMEK İÇİN SİGARA,ALKOL YA DA UYKU İLAÇLARI KULLANIRIM.
8-ACELECİYİMDİR.
9-BİR YERE GEÇ KALINCA YA DA ORAYA ZAMANINDA GİTMEM ENGELLENİNCE KIZARIM.
10-ÇALIŞMA GÜNÜNÜN SONUNDA KENDİMİ GEREĞİNDEN FAZLA YORGUN HİSSEDİYORUM.
11-YAPACAK BİR İŞİM OLMADIĞINDA HUZURSUZ OLURUM.
12-AİLEM,DOKTORUM,ARKADAŞLARIM VE ÇEVREMDEKİLER BENİM ÇOK SİNİRLİ VE GERGİN
OLDUĞUMU DÜŞÜNÜRLER.
13- KONSANTRE OLAMAYACAK VEYA RAHAT DÜŞÜNEMEYECEK KADAR YIPRANMIŞ
OLDUĞUM ZAMANLAR OLUYOR.
SONUÇLAR
2 PUAN VE DAHA AZ: STRES
ÖLÇÜNÜZÜ AŞMAMIŞSINIZ.
3-6 PUAN ARASI: RAHAT
EDEBİLECEĞİNİZDEN BİRAZ DAHA
FAZLA STRES ALTINDASINIZ.
7-10 PUAN ARASI: FAZLA STRES
ALTINDASINIZ VE BİRAZ
RAHATLAMANIZ GEREKİYOR.
11 VE ÜSTÜ: STRES DÜZEYİNİZ
ÇOK YÜKSEK. BU BASKIYI
AZALTMAZSANIZ STRESLE İLGİLİ
HASTALIKLARA
YAKALANABİLİRSİNİZ.
STRES, SANAYİ TOPLUMUYLA
BERABER ANLAM KAZANMIŞ VE
ÇAĞIMIZIN HASTALIĞI OLARAK
LİTERATÜRDEKİ YERİNİ
ALMIŞTIR.
ÖZELLİKLE YOĞUN KENT HAYATI
VE İŞ HAYATIKARŞISINDA
İNSANLAR GEREK FİZYOLOJİK
GEREKSE PSİKOLOJİK OLARAK
ETKİLENMEKTE, BİR ÇOK
SORUNLAR YAŞAMAKTADIRLAR.
BUGÜN DÜNYADA DOKTORA
BAŞVURAN HASTALARIN
%50’SİNİN ARDINDA YATAN
SEBEP STRES FAKTÖRÜ İLE
İLGİLİDİR.
STRES NEDİR?
STRES, KİŞİLERİN
KENDİLERİ İÇİN ÖNEMLİ
GÖRDÜKLERİ FIRSAT YA DA
TEHDİT DENEYİMLERİDİR.
FIRSATLAR KİŞİYE KATKISI
OLACAK, TEHDİTLER İSE
ZARARI OLABİLECEK
OLGULARDIR.
ORGANİZMANIN FİZİKSEL VE
RUHSAL SINIRLARININ
TEHDİT EDİLMESİ VE
ZORLANMASI İLE ORTAYA
ÇIKAN PSİKOLOJİK BİR
DURUMDUR.
BİZİ ZORLAYAN,
KISITLAYAN,ENGELLEYEN
OLAYLAR VE DURUMLAR
KARŞISINDA VERDİĞİMİZ
TEPKİLERİN TÜMÜDÜR.
STRES TEMEL OLARAK
BEDENİN TEHLİKELERE
VERDİĞİ BİR
TEPKİDİR.CANLI, HAYATTA
KALMAK İÇİN STRES
TEPKİSİNİ VERİR.STRESLİ
BİR DURUMLA
KARŞILAŞTIĞIMIZDA
ADRENALİN VE KORTİZOL
HORMONLARINI SALGILARIZ.
STRES NEDİR?
“ORGANİZMANIN BEDENSEL VE
ZİHİNSEL SINIRLARININ TEHDİT
EDİLMESİ VE ZORLANMASIYLA
ORTAYA ÇIKAN DURUM”
“BİREYİN İÇİNDE BULUNDUĞU
ORTAM VE İŞ KOŞULLARININ ONU
ETKİLEMESİ SONUCUNDA
VÜCUDUNDA ÖZEL BİYOKİMYASAL SALGILARIN
OLUŞARAK SÖZ KONUSU
KOŞULLARA UYUM İÇİN
DÜŞÜNSEL VE BEDENSEL OLARAK
HAREKETE GEÇMESİ DURUMU”
“ORGANİZMADA ALIŞILMAMIŞ,
DÜZENSİZ TALEPLER OLUŞTURAN
HER ŞEY”
STRES KONUSUNDA ÇOK ÖNEMLİ
ÇALIŞMALARI OLAN VE KAVRAMI
İLK KEZ ORTAYA ATAN HANS
SELYE’YE GÖRE STRES,
BÜNYENİN BASKI VE İSTEKLERE
KARŞI GÖSTERDİĞİ BELİRGİN
OLMAYAN TEPKİDİR.
İNSAN BÜNYESİ, İSTER OLUMLU
OLSUN İSTER OLUMSUZ OLSUN
MUTLAKA DIŞ İSTEKLERE KARŞI
BİYOKİMYASAL BİR TEPKİ
GÖSTERİR. STRES KAYNAĞI
DEĞİŞİK OLABİLİR AMA
BİYOLOJİK TEPKİ DAİMA
AYNIDIR.
STRES TÜRLERİ
STRES İKİYE AYRLIR:
YARARLI STRES, YAŞANDIKÇA NEŞE,
CANLILIK VE KAZANÇ SAĞLAYAN
STRES, (POZİTİF)
ZARARLI STRES İSE AŞIRI VE SÜREKLİ
OLAN VE BİREYİN GÜÇLERİNİ TÜKETEN
BİR STRES TÜRÜDÜR. (NEGATİF)
STRES KAVRAMI VE TANIMI SONUCU
İTİBARIYLAHERSTRESBİREYEZARARLI
DEĞİLDİR. STRESİN AZI ORGANİZMAYI
UYARDIĞI İÇİN BAZI DURUMLARDA
FAYDALIDIR. POZİTİF STRES
ÖĞRENCİYİ DERSE HAZIRLAR, ATLETİ
YARIŞA HAZIRLAR, SPORCUYA
MÜSABAKAYI KAZANDIRIR, MEMURA
İŞİNİ DİKKATLİ YAPTIRIR.
STRES ANLATILIRKEN GENELDE
NEGATİF STRESTEN ( DİSTRESS)
BAHSEDİLMEKTEDİR
Stres durumunda bedende
oluşan tepkiler
*Kan akımı beyine ve
kaslara yönelir,
düşünce ve hafıza
keskinleşir
*Tükürük artar
*Ter bezi faaliyetleri
artar,soğuk ter
boşalır
*Solunum sayısı artar
*Depolanmış yağ ve
şeker kana karışır
*Göz bebekleri büyür
*Kalbin atım sayısı
artar, kan basıncı
yükselir
*Kan pıhtılaşma
mekanizması
harekete geçer
*Sindirim yavaşlar, mide
asidi artar
STRES VE TÜKENME
İŞ VE ÖZEL YAŞAMDA YAŞANAN
STRES ;
–
–
–
–
–
KALBE ZARAR VERMEKTE
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ
ZAYIFLATMAKTA
HAFIZAYI OLUMSUZ YÖNDE
ETKİLEMEKTE
MİDE HASTALIKLARINA
ŞİŞMANLIĞA NEDEN OLMAKTADIR.
TÜKENME : STRESLE ETKİLİ BİR
ŞEKİLDE BAHŞEDEMEDİĞİMİZDE
YA DA ÜSTESİNDEN
GELEMEDİĞİMİZ STRES
KAYNAKLARI ÇOĞALDIĞINDA
TÜKENME RİSKİ İLE KARŞI
KARŞIYA KALABİLİRİZ.
HAYATI ÇEKİLMEZ OLARAK
GÖRME DUYGUSU EN TEMEL
TÜKENME BELİRTİSİDİR.
BURN OUT SENDROMU: TAMAMEN
YANMIŞ. FİZİKSEL VE RUHSAL
OLARAK YANIP KÜL OLMUŞ
ANLAMINA GELİR/SÜREKLİ
OLARAK STRES ALTINDA OLAN
KİŞİLERDE GÖRÜLÜR.
ALARM, DİRENME VE
TÜKENME
ORGANİZMA STRESE ÜÇ AŞAMALI OLARAK TEPKİ GÖSTERİR. BUNLAR;
ALARM, DİRENME VE TÜKENME AŞAMALARIDIR.
BUNA GÖRE, İNSAN BEYNİ DIŞARIDAN BİR TAKIM STRES YARATICI
ALGILARI ALDIKTAN SONRA BİR TAKIM GELİŞMELER OLUR. BEYİNDEKİ BU
ALARM DURUMU KARŞISINDA ORGANİZMA YA DİRENİR YA DA ELVERİŞLİ
DURUM OLUŞTURUR. ELVERİŞLİ DURUMDAN SONRA STRES, EĞER UZUN
SÜRELİ OLARAK VÜCUTTA KALIRSA TÜKENİŞ BAŞLAR
STRES YARATAN OLAYI, BEYNİN BEYİN KABUĞU BÖLGELERİ ALGILAR VE
DAHA ALT BİR BÖLGE OLAN HİPOTALAMUS’A GÖNDERİR. ORADAN HİPOFİZ
BEZİNE MESAJ İLETİR. HİPOFİZ BEZİ STRES HORMONU SALGILAMAYA
BAŞLAR. STRES HORMONU ACTH(ADRENOCORTİCOTROPİN
HORMONE)’DUR. ACTH ETKİSİ İLE BÖBREK ÜSTÜ BEZDE YER ALAN
ADRENALİNVE KORTİZOLHORMONLARININ SALGILANMASI ARTAR. ALARM
TEPKİSİ ŞU BELİRTİLERLE ORTAYA ÇIKAR: GÖZ BEBEKLERİ GENİŞLER,
YÜZ SOLAR, KALP ATIŞLARI HIZLANIR, DAMARLAR BÜZÜLÜR, SOĞUK TER
BOŞALIR, KAN ŞEKERİ YÜKSELİR, MİDE ASİT SALGILAMASI ARTAR.
STRES BELİRTİLERİ VE ETKİLERİ
FİZİKSEL, DAVRANIŞSAL VE
PSİKOLOJİK
FİZİKSEL BELİRTİLER VE ETKİLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
TANSİYON YÜKSELMESİ
SİNDİRİM BOZUKLUĞU
TERLEME, SOĞUK YA DA SICAK BASMASI
NEFES DARLIĞI
BAŞ AĞRISI
YORGUNLUK, BİTKİNLİK
ALERJİ
MİDE BULANTISI
ÇARPINTI
ELLERDE TİTREME
UYKU BOZUKLUKLARI
İŞTAHTA BOZULMALAR( ÇOK AZ YEME,AŞIRI YEME)
GÜRÜLTÜ-SESE KARŞI AŞIRI DUYARLILIK
BOYUNDA, ENSEDE, BELDE, SIRTTA AĞRI VE KASILMALAR
STRES BELİRTİLERİ VE
ETKİLERİ
DUYGUSAL BELİRTİLER VE
ETKİLERİ
•
•
•
•
•
•
•
HUZURSUZLUK, SIKINTI,
GERGİNLİK
DEĞERSİZLİK,GÜVENSİZLİK
HİSSETMEK
DUYGUSAL İLİŞKİLERDE
(EVLİLİKTE) BOZULMA
KAYGILI OLMAK
NEŞESİZLEŞME,
DURGUNLAŞMA,
ÇÖKKÜNLÜK HALİ
SİNİRLİLİK, SALDIRGANLIK
YA DA
KAYITSIZLIK
DUYGUSAL OLMAK,AŞIRI
HASSASLAŞMA
ZİHİNSEL BELİRTİLER VE
ETKİLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
UNUTKANLIK
KONSANTRASYONDA
AZALMA
KARARSIZLIK
ORGANİZE OLAMAMAK
ZİHİN KARIŞIKLIĞI
İLGİ AZALMASI
MATEMATİK HATALARIN
ARTMASI
ZİHİNSEL DURGUNLUK
STRES BELİRTİLERİ VE
ETKİLERİ
DAVRANIŞSAL
BELİRTİLER VE
ETKİLERİ
PSİKOLOJİK
BELİRTİLER VE
ETKİLERİ
•UYKUSUZLUK
•UYUMA İSTEĞİ
•İŞTAHSIZLIK
•YEMEK
ALIŞKANLIĞINDA
ARTIŞ
•SİGARA KULLANMA
•ALKOL KULLANMA
•GERGİNLİK
•GEÇİMSİZLİK
•İŞBİRLİĞİNDEN
KAÇINMA
•SÜREKLİ VE YERSİZ
ENDİŞE
•YETERSİZLİK DUYGUSU
•YERSİZ TELAŞ
STRESİN BİREYSEL VE
ÖRGÜTSEL SONUÇLARI
BİREYSEL SONUÇLAR
•STRES VE FİZİKSEL HASTALIKLAR: STRESİN KİŞİNİN
KALITIMSAL VE BEDENSEL ÖZELLİKLERİNE DE BAĞLI
OLARAK, BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ BOZDUĞU, KİŞİDE
BİREYSEL DAYANMA GÜCÜNÜ AZALTTIĞI VE HASTALIĞA
YOL AÇAN ETKENİN BÜNYEYE YERLEŞMESİNİ
KOLAYLAŞTIRDIĞI GÖRÜLMÜŞTÜR. BUNLARIN
ARASINDA BAŞ AĞRILARI, HİPERTANSİYON, İŞİTME
RAHATSIZLIĞI, ASTIM, AŞIRI SIKINTI, ENDİŞE, SİNDİRİM
SİSTEMİ RAHATSIZLIKLARI, ŞEKER HASTALIĞI
•PSİKOLOJİK RAHATSIZLIKLAR: DEPRESYON,
ŞİZOFRENİ, KORKU VE ENDİŞE KAYNAKLI HASTALIKLAR
•DAVRANIŞSAL SONUÇLAR:ALKOL ALMA EĞİLİMİ,
SİGARA, UYUŞTURUCU KULLANIMI, AŞIRI YEME
ALIŞKANLIKLARI.
ÖRGÜTSEL SONUÇLAR
PERFORMANS DÜŞÜKLÜĞÜ: BU KONUDA İLK KEZ
1908’DE YERKES VE DODSON ARAŞTIRMA
YAPMIŞLAR, STRES İLE PERFORMANS VE
ETKİNLİK ARASINDA BELLİ BİR NOKTAYA KADAR
DOĞRUSAL İLİŞKİ BULMUŞLARDIR. BU
ARAŞTIRMANIN SONUCUNA GÖRE, BELLİ BİR
NOKTADAN SONRA (KIRILMA NOKTASI) STRES
ARTARSA PERFORMANS VE ETKİNLİK
AZALMAKTADIR. AŞIRI STRES, ÖZELLİKLE
ZİHİNSEL YETENEK, YARGI VE KARAR VERME GİBİ
ZİHİNSEL BECERİ GEREKTİREN İŞLERDE, DİKKAT
AZALMASI SONUCU İŞLETME İÇİN ZARAR VERİCİ
SONUÇLAR ORTAYA ÇIKARMAKTADIR.
YERKES-DODSON KANUNU
•İŞ GÖREN DEVİR HIZI: BİR ÖRGÜTTE SÜREKLİ OLARAK
STRES ALTINDA ÇALIŞMAK KİŞİLERİN ÖRGÜTLE
BÜTÜNLEŞMESİNİ VE İŞ TATMİNİNİ ENGELLER.
•İŞE DEVAMLILIK : DEVAMSIZLIK; TEMBELLİK,
SORUMSUZLUK, İSTEKSİZLİK ETKİSİYLE OLABİLECEĞİ GİBİ
KALP KRİZİ, HİPERTANSİYON, ÜLSER GİBİ HASTALIKLARDAN
DOLAYI DA OLABİLİR.
BUNLARA EK OLARAK, MESLEKLERDEKİ STRES
KAYNAKLARINI ŞU ŞEKİLDE ÖZETLEYEBİLİRİZ:
•İŞİN SIKICI OLMASI;
•ÜCRET YETERSİZLİĞİ;
•KARARA KATILAMAMA;
•ARAÇ-GEREÇ YETERSİZLİĞİ;
•YÜKSELME İMKANI OLMAMASI;
•İŞ YERİNDE DEDİKODU;
•İŞ GEREKLERİ İLE KİŞİLİK UYUMSUZLUĞU;
•ÇATIŞMA VE ÖRGÜT İKLİMİ.
STRES YARATAN ETMENLER
STRESE NEDEN OLAN
FAKTÖRLERE
“STRESÖR” ADI
VERİLMEKTEDİR.
STRESÖRLER;
•FİZİKSEL ÇEVRE,
•ÖRGÜTSEL ÇEVRE
•BİREYSEL
FAKTÖRLER
OLMAK ÜZERE ÜÇ
GRUPTA İNCELENİR.
28
Stres Kaynakları
Kişisel yaşam
İşteki sorumluluklar
Grup üyeliği
İş-yaşam dengesi
Çevresel belirsizlik
FİZİKSEL ÇEVRE ŞARTLARI
FİZİKSEL STRES NEDENLERİ BİREYİN BEDENİNİ
ETKİLEYEN DIŞSAL FAKTÖRLERDİR.
GÜRÜLTÜ: GÜRÜLTÜNÜN İNSANLARDA YARATTIĞI
RAHATSIZLIKTA BAŞLICA NEDEN GÜRÜLTÜ
ŞİDDETİDİR. İNSANLAR İÇİN EN İDEAL SES DÜZEYİ
50 DESİBELDİR. İNSANLARIN GÜRÜLTÜYE
ZAMANLA ALIŞTIĞI İDDİA EDİLİR. OYSAKİ İNSAN
GÜRÜLTÜYE DEĞİL, YAN ETKİLERİNE
ALIŞMAKTADIR. ÖNCEDEN BİLİNEN VE BEKLENEN
GÜRÜLTÜ PEK ÖNEMLİ ÖLÇÜDE STRES YARATMAZ.
ÖRNEĞİN DİSKOYA GİDENBİRİ 100 DESİBELLİK
GÜRÜLTÜYE KATLANIR. FAKAT AYNI İNSAN KAT
KOMŞUSUNUN ÇIKARDIĞI GÜRÜLTÜDEN
RAHATSIZOLABİLİR. KİŞİLER GENELLİKLE KENDİ
ÇIKARTTIKLARI GÜRÜLTÜDEN RAHATSIZ
OLMAZKEN, BUNUN DIŞINDAKİ GÜRÜLTÜDEN
RAHATSIZ OLURLAR.
GÜRÜLTÜ, SAĞIRLIK, KULAK ÇINLAMASI, MİGREN,
ÜLSER, KALIN BAĞIRSAK İLTİHABI, TANSİYON,
KALP VE DOLAŞIM BOZUKLUKLARI GİBİ
RAHATSIZLIKLAR YARATABİLİR.
ÖRGÜTTEKİ STRES
KAYNAKLARI
ÖRGÜTSEL ÇEVRE
HERHANGİ BİR İŞYERİNDE GÖREVİN NİTELİĞİNDEN, İŞ ÇEVRESİNDEN YA DA İŞLE
İLGİLİ OLARAK ÜST, AST, İŞ ARKADAŞLARI YA DA MÜŞTERİLERLE BULUNULAN
TOPLUMSAL ETKİLEŞİMDEN DOLAYI STRES ORTAYA ÇIKABİLİR.
ÖRGÜTTEKİ STRES KAYNAKLARI 4 GRUPTA TOPLANMAKTADIR:
ÖRGÜTSEL POLİTİKALAR, ÖRGÜTÜN YAPISAL ÖZELLİKLERİ, ÖRGÜTTEKİ FİZİKSEL
ŞARTLAR, ÖRGÜTSEL SÜREÇLER.
ÖRGÜTSEL POLİTİKALAR
ADALETSİZ BAŞARI DEĞERLENDİRMESİ, ÜCRET EŞİTSİZLİKLERİ, ÖRGÜTSEL
KURALLARIN KATILIĞI, İŞ GRUPLARINI DEĞİŞTİRME, ÇELİŞKİLİ YÖNTEMLER, SIK
SIK YER DEĞİŞTİRMELER, GERÇEKÇİ OLMAYAN İŞ TANIMLARI
ÖRGÜTÜN YAPISAL ÖZELLİKLERİ
MERKEZİYETÇİLİK VE KARARLARDAN DIŞLANMA, YÜKSELME İMKANLARININ AZLIĞI,
AŞIRI FORMALİTELER, YÜKSEK DERECEDE UZMANLAŞMA, ÖRGÜTSEL BÖLÜMLERİN
KARŞILIKLI BAĞIMLILIĞI, YÜRÜTME VE DANIŞMA BİRİMLERİ ARASINDAKİ ÇATIŞMA
ÖRGÜTTEKİ STRES
KAYNAKLARI
FİZİKSEL ŞARTLAR
KALABALIK ÇALIŞMA ŞARTLARI VE ÖZEL HAYATI
ÖNEMSEMEME, AŞIRI GÜRÜLTÜ, SICAK YADA
SOĞUK ÇALIŞMA ORTAMI, ZEHİRLİ MADDELER VE
RADYASYON, HAVA KİRLİLİĞİ, İŞ KAZALARI,
YETERSİZ AYDINLATMA.
ÖRGÜTSEL SÜREÇLER
YETERSİZ İLETİŞİM, BAŞARI DÜZEYİ İLE İLGİLİ
YETERSİZ GERİ BİLDİRİM, BELİRSİZ VE ÇELİŞKİLİ
AMAÇLAR, BAŞARI DEĞERLENDİRMESİNİN YANLIŞ
VE ÇELİŞKİLİ OLMASI, ADALETSİZ DENETİM
DÜZENİ, YETERSİZ BİLGİ, REKABET, DEDİKODU.
BİREYSEL FAKTÖRLER
KİŞİLİK
AMERİKALI İKİ KALP DOKTORU, MEYER
FRİEDMAN VE RAY ROSENMAN ÇOK
SAYIDA ERKEĞİ İNCELEYEREK ONLARI
A VE B TİPİ OLARAK İKİ KÜMEYE
AYIRMIŞLARDIR.
BURADA AMAÇ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİ
BELİRLEYEREK HANGİSİNİN KALP
HASTALIKLARINA DAHA YATKIN
OLDUKLARINI BULMAKTI.
A TİPİ DAVRANIŞ
ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
HIRSLI
REKABETÇİ
ACELECİ VE TELAŞLI
HUZURSUZ
BAŞKALARINI DİNLEMEZ GENELDE KARŞIDAKİNİN
SÖZÜNÜ KESER
HAREKETLERİ VE KONUŞMASI HIZLIDIR
SABIRSIZ
İŞLERE AŞIRI BAĞLIDIR
AYNI ANDA BİRDEN FAZLA İŞ YAPAR
ÇABUK ÖFKELENİR
DİNLENMEYİ SEVMEZ
YANINDA ÇALIŞANLARIN AZ İŞ YAPTIKLARINDAN YAKINIR
YAPILAN ARAŞTIRMALARA GÖRE; A TİPİ KİŞİLİKTE OLAN
KİŞİLERİN KANLARINDAKİ KOLESTEROL MİKTARI VE
KALP KRİZİ GEÇİRME OLASILIKLARI ÇOK YÜKSEKTİR
•İKİ ŞEYİ AYNI ANDA DÜŞÜNMEK YADA YAPMAK.
•GİDEREK DAHA ÇOK FAALİYETİ DAHA AZ ZAMANA
SIKIŞTIRMAK.
•ÇEVREYİ YADA GÜZEL ŞEYLERİ FARK EDEMEME VEYA
İLGİ GÖSTEREMEME.
•BAŞKALARINDAN HIZLI KONUŞMALARINI İSTEME.
•SIRADA BEKLEMEYE ZORLANDIĞINDA YADA ÇOK YAVAŞ
HAREKET ETTİĞİNİ DÜŞÜNDÜĞÜ BİR ARABANIN
ARKASINDA GİDERKEN GEREKSİZ DERECEDE ÖFKE
GÖSTERME.
•“BİR ŞEYİN İYİ OLMASINI İSTİYORSAN KENDİN YAP”
SÖZÜNE İNANMA.
•KONUŞURKEN EL KOL HAREKETİ YAPMA.
•SIK SIK DİZ OYNATMA YADA PARMAK TIKIRDATMA.
•ŞİDDETLİ TONLAMALARI OLAN KONUŞMA ÖRÜNTÜSÜ VE
SIK SIK MÜSTEHCEN SÖZLER KULLANMA.
•HİÇBİR ZAMAN GEÇ KALMAMAYA AŞIRI ÖNEM VERME.
•OTURUP HİÇBİR ŞEY YAPMAMAKTA GÜÇLÜK ÇEKME.
•ÇOCUKLARLA OYNARKEN DAHİ HER OYUNU KAZANMAK
İÇİN OYNAMA.
•KONUŞURKEN NEFES ALMA, DUDAK ISIRMA, KAFA
SALLAMA, YUMRUK SIKMA, MASAYA VURMA.
•DAHA İYİ YADA DAHA HIZLI YAPABİLECEĞİNİ
DÜŞÜNDÜĞÜ ŞEYLERİ BAŞKALARI YAPARKEN
SEYREDİNCE SABIRSIZLANMA.
•HIZLI GÖZ KIRPMA YADA TİKE BENZER KAŞ KALDIRMA.
B TİPİ DAVRANIŞ
ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İŞ KONUSUNDA RAHAT VE
SAKİNDİR
İŞLERİNİ GEÇİCİ OLARAK YARIM
BIRAKABİLİR
İŞTE KALİTEYE ÖNEM VERİR
İYİ BİR DİNLEYİCİDİR
REKABETÇİ DEĞİLDİR
UYSAL,UYUMLUDUR
TEK İŞE ODAKLANIR
KATI VE KESKİN DEĞİLDİR
KONUŞURKEN YAVAŞ VE
DİKKATLİDİR
İLGİLENDİĞİ PEK ÇOK KONU
VARDIR
ÇEVREYE AÇIKTIR VE SOSYAL
İLİŞKİLERİ ÖNEMSER
•İVEDİLİK VE SABIRSIZLIK DÜŞÜNCELERİ
YOKTUR.
•GÖSTERİ MERAKLISI DEĞİLDİRLER VE
SORULMADIKÇA BAŞARILARINI VE
YAPTIKLARINI TARTIŞMA İHTİYACI
DUYMAZLAR.
•OYUNU YARIŞMAK İÇİN DEĞİL, HOŞÇA
ZAMAN GEÇİRMEK İÇİN SEVERLER.
•SUÇLULUK DUYMADAN DİNLENİRLER.
•SOSYAL DEĞERLER İÇİN FAZLA
KAYGILANMAZLAR.
•ZAMAN ESİRİ OLMAZLAR.
•EKİPLE KOLAYCA ÇALIŞIRLAR.
•KARAR VERMEDE ACELECİ DEĞİLDİRLER.
•ÖZEL HAYATLARI İLE İŞ HAYATLARI
ARASINDA KOLAYCA SINIR KOYABİLİRLER.
•EVE DÖNDÜKLERİNDE GÜNLÜK HAYATTAN
TAMAMEN UZAKLAŞABİLİRLER.
DİĞER FAKTÖRLER
KİŞİLİK AÇISINDAN
STRES KAYNAKLARI
SAYILABİLİR.
Stres ve Performans Arasındaki İlişki
Optimum stres düzeyi
Yüksek
Performans düzeyi
KİŞİLİK FAKTÖRLERİNİN
YANI SIRA;
•ALGILAMA
FARKLILIKLARI,
• DENEYİMLER,
•AİLE DÜZENİ,
•EKONOMİK SORUNLAR,
•CİNSEL SORUNLAR,
•YENİ BİR ÇEVREYE
İNTİBAK GİBİ SORUNLAR
Düşük
Çalışan
sıkılır.
Düşük
Çalışan
stresten iş
yapamaz.
Stres düzeyi
Yüksek
STRESİN AŞAMALARI
DR. ROBERT J.VAN AMBERG TARAFINDAN GELİŞTİRİLMİŞ VE TIP DÜNYASINDA KABUL GÖRMÜŞ, STRES
AŞAMALARINDAKİ BELİRTİLER ŞU ŞEKİLDE SIRALANMIŞTIR:
I. AŞAMA
•BÜYÜK HAZ DUYGUSU.
•ALIŞILMAMIŞ DUYARLIKTA ALGILAMA.
•ALIŞAGELMİŞİN ÜZERİNDE İŞ YAPABİLME YETENEĞİ VE AŞIRI SİNİRSEL ENERJİ.
II. AŞAMA
•YATAKTAN KALKTIĞINDA YORGUNLUK HİSSİ. ÖĞLE YEMEĞİNDEN SONRA VEYA AKŞAM ÜSTÜ ERKENDEN
GEVŞEYEN ENERJİ.
•MİDE VE BARSAK FONKSİYONLARININ ZAMAN ZAMAN BOZULMASI (DİYARE VEYA KABIZLIK), KALP
ÇARPINTILARI.
•SIRTTA VE KAFATASI CİVARINDAKİ KASLARDA BÜZÜLME (YAYGIN AĞRILAR).
•DİNLENEMEME DUYGUSU.
III. AŞAMA
•BARSAK FONKSİYONLARINDA DAHA CİDDİ SORUNLAR.
•MİDE SORUNLARI.
•KAS BÜZÜLMELERİ, AĞRILAR.
•ARTAN GERGİNLİK DUYGULARI.
•UYKU BOZUKLUKLARI.
•BAYGINLIK HİSSİ (BAYILMAKSIZIN ).
STRESİN AŞAMALARI
IV. AŞAMA
•GÜNÜ GEÇİRMEDE BÜYÜK ZORLUK.
•DAHA ÖNCE ZEVK VEREN FAALİYETLERİN ARTIK FAZLA ZEVK VERMEMESİ.
•SOSYAL OLAYLARA TEPKİ GÖSTERME YETENEĞİNİN KAYBOLMASI. ARKADAŞ
TOPLANTILARININ ARTIK SIKICI OLMAYA BAŞLAMASI.
•DAHA BÜYÜK UYKU BOZUKLUKLARI, SABAH 3 VE 5 ARASINDAKİ KABUS ŞEKLİNDEKİ
RÜYALARLA UYANMA.
•OLUMSUZLUK DUYGUSU.
•KONSANTRE OLAMAMA.
•BELİRSİZ KORKULAR.
V. AŞAMA
•AŞIRI YORGUNLUK
•ÇOK BASİT İŞLERİ YÖNETMEDE ZORLUK.
•BARSAK VE MİDE FONKSİYONLARINDA AŞIRI BOZUKLUKLAR.
•YAYGIN KORKU DUYGUSU. VI. AŞAMA
•KALP ÇARPINTILARI VE PANİK HALİ.
•NEFES KESİLMESİ.
•TİTREME, TERLEME.
•EL VE AYAK UYUŞMALARI. EL VE AYAKLARDA SIZLAMALAR.
•TÜKENME. EN BASİT İŞLERİ BİLE YAPMAK İÇİN ENERJİ BULMADA GÜÇLÜK
STRESLE BAŞA ÇIKMA
YÖNTEMLERİ
BAŞLAMADAN ÇÖZ
•İYİ BİR EŞ
•İYİ BİR MESLEK
•İYİ BİR MEKAN
•İYİ BİR ARKADAŞ
•İYİ BİR SOSYAL ORTAM
• KENDİNİ STRESE SOKACAK
OLAYDAN, ORTAMDAN UZAK
TUT
• İŞİNİ İYİ YAP
• KÖTÜ SÖYLEME/İŞİTME
• BORCA GİRME
•
•
•
•
•
•
BELİRSİZLİK VE ALGILAR
EĞER KİŞİ FIRSAT VEYA TEHDİTLERİ
KOLAYLIKLA HALLEDEBİLECEĞİNE
İNANIRSA STRES DÜZEYİ DÜŞÜK
OLACAKTIR.
KONUSUNDA UZMAN OLAN BİR DOKTORLA,
İLK DEFA BİR AMELİYATI TEK BAŞINA
YAPACAK DOKTORUN YAŞAYACAKLARI
STRES DÜZEYİ FARKLI OLACAKTIR.
RUTİN İŞLERİN YAPILIŞINDA STRES, RUTİN
OLMAYAN İŞLERE NAZARAN DAHA AZ
MİKTARDADIR.
STRES DÜZEYİ, FIRSAT VE TEHDİTLERİ
KİŞİLERİN NASIL ALGILADIĞINA BAĞLI
OLARAK DEĞİŞECEKTİR. KİŞİNİN YENİ İŞE
BAŞLAMASI, TERFİ ETMESİ GİBİ.
YETENEK VE STRES
KİŞİ, KADRONUN GEREKTİRDİĞİ
YETENEKLERE SAHİP DEĞİLSE YAŞAYACAĞI
STRES SEVİYESİ BÜYÜK OLACAKTIR.
AYNI ŞEKİLDE KONU VE İŞ HAKKINDA
DENEYİMİ YETERLİ OLAN KİŞİLERİN DE
STRES DÜZEYLERİ AZ OLACAKTIR
STRESLE BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ
BİREYSEL YÖNTEMLER
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
BEDENSEL HAREKET (EGZERSİZ)
YAPMA
SPOR
HAREKET ETME-YER
DEĞİŞTİRME
GEVŞEME
YUMRUK SIKMA
KAŞLARI GERME
GÖZLERİ SIKMA
OMUZ GERME
NEFES ALMA
KARIN KASLARINI GERME
BACAK VE KARIN KASLARINI
GERME
BALDIR KASLARINI GERME
(TOPUĞU KALDIRMADAN)
BÜTÜN BEDENİ GEVŞETME
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
OLUMLU HAYAL KURMA
KAYNAĞI BULMA
NEŞELİ OLMA (GÜLÜMSEME,
KAHKAHA, MİZAH)
BESLENME (MEYAN KÖKÜ, …)
MEDİTASYON
TOPLUMSAL DESTEK
ZAMAN YÖNETİMİ
DUA VE İBADET
DÜZENLİ UYKU
MÜZİK
“HAYIR” DEME
NEGATİF İNSANLARDAN UZAK
DURMA
DUŞ ALMA
STRESE İYİ GELEN BİTKİLER
BADEM, YOĞURT, C VİTAMİNİ BALIĞIN İÇİNDE
BULUNAN OMEGA 3 HEM SİNDİRİM DOSTU OLUP
HEM DE SAKİNLİK DUYGUSU VERMEKTEDİR.
ÇİKOLATA ÇOK YERDE ÖNERİLMEYE BAŞLAMIŞ VE
ARAŞTIRILDIKÇA BOL YENİLEN BİR YİYECEK
OLMUŞTUR. ÇİKOLATA BİR KONUYA
ODAKLANMAYI VE MOTİVASYONU
ÇOĞALTMAKTADIR.MEYVELİ YOĞURT HEM İÇERİK
BAKIMINDAN ZENGİNDİR HEM DE MEYVEYLE
KARIŞTIRILDIĞINDA AYRICALIKLI, DÜZENLİ BİR
METOBOLİZMA SİSTEMİ OLUŞTURUR.KEKİK (DAĞ
ÇAYI), HATMİ, OKALİPTUS YAPRAĞI, MENEKŞE,
EBEGÜMECİ, KARABAŞ OTU, MELİSA, ADAÇAYI,
LAVANTA, TOROS NANESİ, STRESE BAĞLI
UYKUSUZLUK, MİDE VE BAĞIRSAK SPAZMININ
GİDERİLMESİNDE YARDIMCI OLUR.
ÖRGÜTSEL YÖNTEMLER
• MONOTON İŞ ORTAMININ DEĞİŞTİRİLMESİ
• STRESLİ PERSONELE YARDIM SAĞLAMA
• YÖNETİCİLERE DÜŞEN GÖREVLER:
ÇALIŞMA İÇİN ÇEKİCİ BİR ORTAM YARATARAK İŞ
TATMİNİNİ YÜKSELTMEK, ROL BELİRSİZLİĞİNİ EN AZA
İNDİRMEK, AŞIRI İŞ YÜKÜNÜ ORTADAN KALDIRMAK,
ÖRGÜTTE DEĞİŞME VE SÜREKLİLİK ARASINDA İYİ BİR
DENGE KURMAK, ÇALIŞANLARI DEVAMLI MOTİVE
ETMEK VE ÖDÜLLENDİRME YAPMAK, ÇALIŞANLARIN
KARARLARA KATILIMINI SAĞLAMAK, ÖRGÜT İÇİNDE
STRESİ AZALTMAK İÇİN GEREKLİ HİZMETLERİ
OLUŞTURMAK, STRES KONUSUNDA ÇALIŞANLARI
BİLGİLENDİRMEK.
STRESLE BAŞA ÇIKMA
ETKİSİZ (İŞLEVSEL OLMAYAN)
YÖNTEMLER
•
•
•
•
•
SALDIRGANLIK /ÖFKE
PATLAMALARI
SAVUNMA MEKANİZMALARININ
AŞIRI KULLANIMI (BASTIRMA,
KARŞIT TEPKİ GELİŞTİRME,YÖN
DEĞİŞTİRME…)
SİGARA,ALKOL,İLAÇ,MADDE
KULLANIMI
ALIŞVERİŞ
GERİ ÇEKİLME,PASİFLEŞİP İÇE
KAPANMA
(BU KİŞİLER, YAŞADIKLARI
SORUNLARI PAYLAŞMAYARAK
İÇLERİNDE BİRİKTİRİRLER)
STRESLE ETKİLİ BAŞA
ÇIKMA YÖNTEMLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
DÜZENLİ EGZERSİZ VE SPOR YAPMAK (SPOR YAPTIĞIMIZDA NORADRENALİN
HORMONU SALGILANIR.BU HORMON STRES TEPKİSİNDE ROL OYNAYAN
BAŞKA KİMYASAL MADDELERİN ETKİLERİNİ DÜZENLER.SPOR BEYNİN
STRESLE DAHA VERİMLİ ŞEKİLDE BAŞ ETMESİNİ SAĞLAMAKTA VE
KASLARDAKİ GERGİNLİĞİ AZALTMAKTADIR)
GEVŞEME EGZERSİZLERİNİ ÖĞRENMEK,UYGULAMAK
İYİ BESLENMEK( NEDEN YEMEK YİYORSUNUZ? AÇLIĞINIZI DOYURMAK İÇİN
Mİ? KAYGI,YALNIZLIK VE STRESİN ETKİSİNİ AZALTMAK İÇİN Mİ?DAHA AZ
KAFEİN,DAHA FAZLA MEYVE-SEBZE TÜKETİLEBİLİR)
AYNI ANDA BİRDEN FAZLA İŞ YAPMAYIN
SOSYAL DESTEK ALMAK (GÜVENDİĞİMİZ DOSTLARIMIZLA
PAYLAŞMAK,SOHBET,BAŞKALARINA YARDIM ETMEK…)
OYUN
MİZAH DUYGUSU…KENDİMİZE, HAYATA, ŞAKALARA GÜLEBİLMEK…
“GÜLERKEN GÖBEĞİ HOPLAMAYAN ADAMDAN KORKARIM” (BİR ÇİN
ATASÖZÜ)
HOBİLER EDİNMEK; ZAMANI İYİ YÖNETMEK VE KENDİMİZE ZAMAN AYIRMAK
HOŞGÖRÜLÜ VE ESNEK OLMAK (KİN TUTMAK VE HASET TÜKENMENİZE
NEDEN OLUR/ESNEKLİK DEĞİŞİKLİKLERE AÇIK OLMAMIZI SAĞLAR)
STRESLE KURUMSAL OLARAK BAŞA
ÇIKMA YOLLARI
•
•
•
•
•
•
PROBLEM ODAKLI
İŞLERİN YENİDEN TASARIMI
İŞ ROTASYONU
BELİRSİZLİĞİN AZALTILMASI
İŞ GÜVENLİĞİ
ÇOCUKLARIN BAKIMI İÇİN FIRSAT YARATMA
ESNEK ÇALIŞMA SAATLERİ VE İŞ PAYLAŞIMI
•
•
•
•
DUYGU ODAKLI
KURUM İÇİ SPOR TESİSLERİ
ORGANİZASYONEL DESTEK
ÇALIŞANA DESTEK PROGRAMLARI
KİŞİSEL GÜNLER/ UZUN SÜRELİ İZİNLER
ORGANİZASYONEL ÇATIŞMA
BİR ÇALIŞAN YA DA TAKIMIN AMAÇ VE HEDEFLERİNİN BAŞKA
BİR BİREY YA DA TAKIMIN AMAÇ VE HEDEFLERİ İLE UYUMSUZ
OLMASI SONUCU ORTAYA ÇIKAN HAL.
ORGANİZASYONLARDA DEĞİŞİMİ İSTEYENLERİN, MEVCUT
DURUMU KORUMAK İSTEYENLERİN, GRUPLARIN, LOBİLERİN,
KLİKLERİN, RAKİPLERİN MÜCADELE ORTAMLARI VARDIR. BİR
GRUP ETKİ ALANINDA BAŞKA BİR GRUBUN YER ALMAYA
BAŞLADIĞINI HİSSETTİĞİ ANDA, ÇATIŞMA EĞİLİMİNE GİRER.
ÇATIŞMA,ÖRGÜTLERDE BÖLÜMLER,G RUPLAR VE BİREYLER
ARASINDA KAÇINILMAZ BİR SÜREÇTİR. EĞER ÖRGÜT BİR
DEĞİŞİMİ YAŞAMAK AZMİNDEYSE ÇATIŞMA ŞARTTIR.
ÇATIŞMADA ÖNEMLİ OLAN FARKLILIKLARIN
BÜTÜNLEŞTİRİLMESİ VE ORGANİZASYONLARIN ENERJİSİNİ
BOŞA HARCAMAMALARININ SAĞLANMASIDIR.
Organizasyonel çatışmanın performans üzerine
etkileri
Optimum çatışma düzeyi
Performans düzeyi
Yüksek
Düşük
Düşük
Çatışma düzeyi
Yüksek
Çatışma kaynakları
Farklılık
Görev ilişkileri
Kaynakların kıtlığı
Görev ilişkilerinden türeyen çatışmalar
Yetkilerin çatışması
Görevlerde karşılıklı bağımlılık
Uyumsuz değerleme sistemleri
Pondy’nin organizasyonel çatışma modeli
Düzey 1:
Potansiyel çatışma
Düzey 2:
Algılanan çatışma
Düzey 3:
Hissedilen çatışma
Düzey 4:
Açık çatışma
Düzey 5:
Çatışma sonucu
•
•
•
•
•
•
AÇIK ÇATIŞMA
ŞEKİLLERİ
AÇIK
SALDIRGANLIK
ŞİDDET
İÇ ÇATIŞMA
SABOTAJ
FİZİKSEL
SİNDİRME
İŞBİRLİĞİ
EKSİKLİĞİ
•
•
•
•
•
TAKIM DÜZEYİNDE
ÇATIŞMA YÖNETİMİ
UZLAŞMA
İŞBİRLİĞİ
UYUM
KAÇINMA
REKABET
1- UZLAŞMA: BU NOKTA KISMİ DOYUMU İFADE EDEN BİR
ÇÖZÜMDÜR. HER İKİ TARAFIN DA DEĞIŞ TOKUŞ VE
FEDAKARLIKTA BULUNMASIDIR.
2-BERABER ÇALIŞMA: BU MOD TARAFA AİT İKİ TARAFIN DA
İSTEKLERİNİ EN ÜST DÜZEYDE TATMİN EDECEK BİR
PROBLEM ÇÖZÜMÜNÜ İFADE EDER.
3- UYGUNLAŞMA: TARAFIN KENDİ İSTEKLERİ YERİNE DİĞER
TARAFIN İSTEKLERİNİ YERİNE GETİRMESİDİR. BU MOD
GELECEK KONULAR İÇİN SOSYAL KREDİ OLUŞTURUR .
4-KAÇINMA: TARAFLAR ÇATIŞMA KONUSUNDAN ÇEKİLİRLER. NE
KENDİNE DE DİĞERLERİNİN İSTEKLERİNİ GERÇEKLEŞTİRMEK
İÇİN HAREKET EDERLER.
5- YARIŞMA-GÜÇ KULLANMA: BİR TARAFIN İSTEKLERİNİ TATMİN
İÇİN DİĞER TARAFIN İSTEKLERİNİ KUVVETLE
BASTIRMASIDIR. BU MOD ACIL DURUMLARDA İŞE YARAYAN
BIR YÖNTEMDİR.
• UZLAŞMANIN
GELİŞTİRİLMESİ
• ORTAK HEDEFLER
ÜZERİNDE VURGU
YAPMAK
• İNSANLARIN DEĞİL,
PROBLEMLERİN
ÜZERİNDE DURMAK
• İLGİ ALANLARININ
ÜZERİNE ODAKLANMAK
• ORTAK KAZANÇLAR İÇİN
FIRSATLAR YARATMAK
• ADİL OLAN KONULAR
ÜZERİNE ODAKLANMAK
ÇATIŞMA YÖNETİMİ YOLLARI
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KAÇINMA VE BAĞLANMAMA
PROBLEM ÇÖZME YAKLAŞIMI
YUMUŞATMA
GÜÇ KULLANMA
DAHA ÖNEMLİ AMAÇLAR BELİRLEME
TAVİZ VERME
ÇATIŞMAYA TARAF OLANLARI DEĞİŞTİRME
ÖRGÜTSEL İLİŞKİLERİ DEĞİŞTİRME
ÇOĞUNLUK OYU
ÇATIŞMA KAYNAĞININ ORTADAN
KALDIRILMASI
KAÇINMA: İNSANLAR
ÇOĞUNLUKLA,ÇATIŞMA
DURUMLARINDAN KAÇINIRLAR. KISA
DÖNEMDE BU GEÇİCİ BİR YÖNTEM
OLARAK KULLANILABİLİR,ANCAK UZUN
DÖNEMDE FAYDALI OLAMAZ. ÇATIŞMA
KONUSUNUN ÖNEMLİ OLMADIĞI
DURUMLARDA ETKİLİ OLABİLİR.
PROBLEM ÇÖZME: ÇAĞDAŞ
YÖNTEMLERDEN BİRİDİR. HAKLI YA DA
HAKSIZ TARAFI AYIRT ETMEK
DEĞİL,SORUNU ÇÖZMEKTİR.
ÇATIŞMANIN ÜZERİNE GİDİLİR VE
TARAFLAR YÜZ YÜZE GETİRİLİR. BU
YAKLAŞIMIN ÖNEMLİ
VARSAYIMI,ÇATIŞAN TARAFLARIN BİLE
PAYLAŞTIKLARI ORTAK NOKTALAR
OLDUĞUNA İLİŞKİNDİR. ÇATIŞMADA
FARKLILIKLAR ÜZERİNDE
DURULMAKTA,ORTAK NOKTALAR
İHMAL EDİLMEKTEDİR. ÖZELLİKLE
BİLGİ EKSİKLİĞİ VE İLETİŞİM
SORUNLARI YÜZÜNDEN ÇIKAN
ÇATIŞMALARDA ETKİLİDİR.
YUMUŞATMA: DURUMU OLDUĞUNDAN
DAHA İYİ GÖSTERME DE
ÇATIŞMALARDA KULLANILAN BİR
YAKLAŞIMDIR. BU YÖNTEMDE
YÖNETİCİ ÇATIŞMANIN KAYNAKLARINA
İNMEMEKTE,ESAS NEDENLERİ ELE
ALMAMAKTADIR. BU YÜZDEN KISA
VADELİDİR. YÖNETİCİ ÇATIŞMA
YERİNE İŞBİRLİĞİNİN YARARLARI
ÜZERİNDE DURMAKTADIR. BİZ BİR
AİLE GİBİYİZ YAKLAŞIMLARI BUNA
ÖRNEK OLARAK VERİLEBİLİR. KISA
VADEDE BİR ÇÖZÜM GİBİ
GÖRÜLEBİLİR.
ÜSTÜN AMAÇLAR SAPTAMA: ÇATIŞMA
İÇİNDE OLAN VE BİRBİRLERİYLE
KARŞILIKLI BAĞIMLILIK İÇİNDE OLAN
GRUPLARIN HEPSİ VAZGEÇİLMEZ
ÖNEMDE OLAN ORTAK BAZI
AMAÇLAR,GRUPLAR ÜSTÜ AMAÇLAR
VARDIR. BU AMAÇLAR ÇATIŞAN
GRUPLARIN BİRİNİN
GERÇEKLEŞTİREMEYECEĞİ KAPSAM
VE NİTELİKTEDİR;ANCAK GRUPLARIN
ORTAK ÇABALARIYLA
GERÇEKLEŞTİRİLEBİLİR. BU YÖNTEM
BU TÜR AMAÇLAR BULUNDUĞUNDA
ETKİLİ OLUR. ANCAK BÖYLE
AMAÇLARIN BULUNMASI KOLAY
DEĞİLDİR. YİNE ETKİLİ OLABİLMESİ
İÇİN TARAFLARIN BU AMAÇLARA
İNANMASI ŞARTTIR. BU NEDENLE BUNA
İNANDIRMA YÖNTEMİ DE DENİR.
ÇATIŞMANIN AMAÇLARDA OLMASI
DURUMUNDA ETKİLİ OLMASI ZORDUR.
POLİTİK YAKLAŞIM: BU YÖNTEMDE
YÖNETİCİ TARAFLARA KAYBETMESİ
DURUMUNDA DESTEK SÖZÜ VERİR.
YÖNETİCİ HER GRUBUN ÖNERİSİNE
YER VEREREK SORUNU ÇÖZMEYE
ÇALIŞIR. TAKAS, PAZARLIK VE
UZLAŞMA BAŞLICA POLİTİK
YAKLAŞIMLARDANDIR. ÇATIŞMANIN
ÇÖZÜMÜNDEN ÇOK TARAFLARI
TATMİN EDİCİ YOLLAR BULUNMAYA
ÇALIŞILIR. BÜYÜK ÖRGÜTLERDE
KULLANILMAYA DAHA ELVERİŞLİ,
ANCAK ETKİLİ DEĞİLDİR.
YAPISAL DEĞİŞKENLERİ DEĞİŞTİRME:
ÖRGÜTÜN FORMAL YAPISI İLE İLGİLİ
DÜZENLEMELERE GİDİLEREK
İLİŞKİLER DEĞİŞTİRİLMEYE ÇALIŞILIR.
HAKEME BAŞVURMA: TARAFLAR KENDİ
ARALARINDA ANLAŞAMIYORSA VE
YÖNETİCİDE ONLARI
İNANDIRAMIYORSA, SORUN
TARAFSIZLIĞINA GÜVENİLEN BİRİNİN
HAKEMLİĞİNE BIRAKILIR.
Önerilen Okumalar
http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyala ...
48362/dosyalar/2013_01/03092918_fkeynetimi.ppt
http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyala ...
65180/dosyalar/2014_04/03033358_fkeveynetm.ppt
http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyala ...
08327/dosyalar/2013_02/11101943_fkekontrol.ppt
http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyala ...
28/dosyalar/2013_11/17125311_ofke_yonetimi.ppt
http://hastaneenfeksiyonlari.saglik.gov.tr/egitim/EKHems_sunumlar/5iletisim.ppt
dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/21/114/800.pdf
sks.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2011/06/ofke.pdf
kisi.deu.edu.tr//oguz.serin/stres_okul_mudurleri_2012.ppt
www.tkgm.gov.tr/.../STRES%20VE%20CATISMA%20YONETIMI.ppt
turgutgoksu.com/FileUpload/ks7441/File/stres_ve_ofke_kontrolu.pdf
http://www.psikologankara.net/konu/ofke-kontrolu-stres-yonetimi/
Önerilen Okumalar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Öfke Kontrolü Sevgisiz Olmaz, Hamdi Kalyoncu, Yediveren Yayınları
Öfke, Mehmet Şakiroğlu, Postiga
Öfke, M. K. Gupta, Platform Yayınları
Stres Kontrolü, Paul Mckenna, Pegasus
Stres İle Başa Çıkma Yolları, St Clements University Komisyon, Türkiye
Enformasyon Bürosu Yayınları / Yayınevi Genel Dizisi
İş Yaşamında Stres, İnayet Pehlivan Aydın, Pegem Akademi Yayıncılık
Stres ve Başa Çıkma Yolları, Acar Baltaş, Zuhal Baltaş, Remzi Kitabevi
Stres ve Endişeyle Başa Çıkmanın Yolları, Dale Carnegie, Nemesis Kitap
Kamu Yönetiminde Stres Algısı, Mehmet Hişyar Korkusuz, Hayat Yayıncılık
Kriz ve Stres Yönetimi, Hasan Tutar, Seçkin Yayıncılık
Stres Yönetimi, Ersin Altıntaş, Anı Yayınları
STRESTEN UZAK NİCE GÜNLERE…
TEŞEKKÜR EDERİM