Transcript fen tek 6.sınıf ödevi m.t.y

MADDENİN
TANECİKLİ YAPISI
1)Maddeyi oluşturan
tanecikler
2)Element ve bileşikler
3)Fiziksel ve kimyasal
değişim
4)Maddenin hallerinin
tanecikli yapısı
Maddeyi oluşturan tanecikler
Maddenin taneciklerden oluştuğu fikri milattan
önce 400lü yıllarda yunanlı filozof tarafından ortaya
atılmıştır. Filozof bir gün sahilde gezerken kumun
uzaktan bakılınca bütünsel bir görünüme sahip
olduğunu,yakından bakıldığında ise taneciklerden
oluştuğunu gözlemlemişti. Bu gözlem, nu bütün
maddelerin taneciklerden oluşup oluşmadığı
düşüncesine götürdü
Ancak tanecikler hakkındaki düşünceleri
belirli deneylerle değil, varsayımlara
dayanmaktaydı. Bu görüşe göre madde, gözle
görülemeyen ve bölünemeyen taneciklerden
oluşmuştur.
Yunan filozofa göre bütün görebildiğimiz
maddelerin bölünebileceğini, maddeleri oluşturan
taneciklerin ise görülemediği için bölünemeyeceğini
ifade etmiştir. Bu taneciklere atom denir. Bütün
maddeler aynı tip atomlardan meydana gelmiştir.
Maddelerin birbirinden farklı olmasını maddeyi
oluşturan atomların farklı şekillerde bir arada
bulunmasından kaynaklandığını ileri sürmüştür.
Canlı hücresi ile atom
arasındaki ilişki
Bildiğimiz gibi canlıların en küçük birimi hücredir.
Hücreyi görebildiğimiz kadar büyütebilseydik, büyük
ve karmaşık yapılarla karşılaşırdık. Karmaşık yapılar
hayatımız için önem taşıyan,büyüyüp gelişmemizi
sağlayan proteinler, karbonhidratlar ve yağlardır. Bir
hücrede çok sayıda bulunan bu karmaşık yapılardan
bir tanesini büyütebilme imkanımız olsaydı, onların
çok sayıda atomdan oluştuğunu görürdük.
Bazı hücreleri çıplak gözle görebilirken bazılarını
ancak mikroskopta görebiliyoruz. Bir hücrede
hücrenin büyüklüğüne ve çeşidine göre
sayamayacağımız kadar atom vardır. En ayrıntılı
mikroskopta bile hücreyi oluşturan atomları
göremeyiz.
Element ve bileşikler
Okul bahçemizi çevreleyen demir
parmaklıklar,mutfakta kullandığımız bakır cezve
ve alüminyum tencereler sırasıyla çok sayıda
demir,bakır ve alüminyum atomlarından oluşmuştur.
Çok sayıda aynı çeşit atomların bir araya
gelerek oluşturduğu maddeler element denir.
Elementlerdeki atomlar tek çeşittir ve elementler saf
maddelerdir.
Demir elementi, raylar,okul bahçemizin
parmaklığı,inşaat demirleri olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Farklı elementler farklı atomlardan
oluşur. Örneğin;demir parmaklığı oluşturan
atomlar cezveyi oluşturan atomlardan faklıdır.
Hidrojen ,oksijen ve iyot elementini
oluşturan atomlar kümeler halinde
bulunmaktadır. Atomların oluşturduğu atom
kümesi molekül olarak adlandırılır. Atom ve
molekül maddelerin özelliğini taşıyan en küçük
birimlerdir.
Dünyamızda 100den çok, farklı element
ve buna bağlı olarak da 100den çok atom
vardır.
Bazı moleküller tek çeşit atomdan
oluşurken,bazı moleküller farklı çeşit atom
içerebilir. Örneğin;şekilde gördüğümüz gibi su
molekülü iki hidrojen ve bir oksijen atomundan
oluşmaktadır.
Molekülü oluşturan farklı çeşitteki
atomların büyüklükleri ve özellikleri de
birbirinden farklıdır. Bir molekül iki atomdan
oluştuğu gibi çok fazla sayıda atomdan da
oluşabilir. Moleküller az sayıda atom içeriyorsa
basit yapılı, çok sayıda atomdan oluşmuşsa
karmaşık yapılı olarak adlandırılır.
Örneğin;su,iyot,hidrojen ve oksijen molekülleri
basit yapılı iken, hücrede bulunan
karbonhidrat,yağ ve proteinler karmaşık yapılı
moleküllerdir.
En az iki farklı elementin bir araya gelerek
oluşturdukları yeni,saf maddelere bileşik denir.
Bileşik kendisini oluşturan elementlerden
tamamen farklı özelliklere sahiptir. Bileşiklerin
çoğu moleküllerden oluşmuştur. Bir bileşiği
oluşturan moleküllerin her biri diğeriyle aynı
sayıda atom içerir. Örneğin; su bir bileşiktir ve
bir bileşiği oluşturmak için çok sayıda su
molekülü bir araya gelir.suyu oluşturan
moleküllerden her biri diğeriyle eşit sayıda
atom içerir.
Madde moleküllerden oluşmuşsa o madde
moleküler yapıda, atomlardan oluşmuşsa madde
atomik yapıda bulunur.
Bazı bileşikler moleküler yapıya sahip iken bazı
bileşikler moleküler yapıya sahip değildir.
Örneğin;tuz,molekül kümelerinden oluşmamıştır.
Bu sebeple her bir tuz tanesi farklı taneciklerin
oluşturduğu düzenli bir yığın şeklindedir.
Belirli sayıdaki atomlar birleşerek atom
kümesi oluşturduğunda bu atom kümelerinden
oluşan yapı moleküler yapılı bileşiktir. Bileşik,
tanecik yığınlarından oluşmuş ise moleküler
yapıda bulunmaz. Sonuç olarak bileşikler
moleküler yapıda olabileceği gibi moleküler
yapıda bulunmayabilir.
Maddelerin görünümünü
keserek,parçalayarak,ufalayarak,hal değişikliğine
uğratarak vb. benzer yollarla değiştirebiliriz. Bu
durumda madde özelliğini kaybetmez. Sadece
görünümünde meydana gelen değişiklere fiziksel
değişim denir. Örneğin;bir cam bardağı
kırdığımızda ,cam parçaları yine cam özelliğini
taşır. Sadece camın görünümünde bir değişiklik
meydana gelir.
Maddenin hal değiştirmesi fiziksel
değişimdir.katının erimesi,sıvının buharlaşması
ve sıvının donarak katı hale geçmesi sırasında
,madde kimlik değiştirmez. Sadece maddeyi
oluşturan taneciklerin arasındaki uzaklık
değişir.
Ekmeğin kızarması,sütün
ekşimesi,kibritin,odunun,mumun ve kömürün
yanması sırasında maddelerin kimlikleri değişir
ve farklı özellikte yeni maddeler oluşur. Bir
maddenin çeşitli etkilerle başka maddeler
dönüşmesi kimyasal değişim olarak adlandırılır.
Kimyasal değişim sırasında renk değişimi,gaz
çıkışı,ısı veya ışık yayılması gibi belirtiler
gözlenir.
Kimyasal değişim, hayatımızın bir
parçasıdır. Canlılık faaliyetlerimiz sırasında
birçok kimyasal değişim gerçekleşmektedir.
Örneğin;solunum yaparken karbon dioksitin
açığa çıkması,yediğimiz besinlerin
sindirilmesi,bitkilerin büyüyüp gelişmesi
kimyasal değişimdir.
Saf madde ve karışımlar
Karışım, iki veya daha fazla çeşitte maddenin
kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle
oluşur.
Element ve bileşikler saf madde olup aynı çeşit
taneciklerden oluşur.bu tanecikler atom veya
moleküldür. Karışımlar birden fazla maddeden
oluşur. Karışımı oluşturan tanecikler farklı
moleküller veya farklı atomlar olabilir.
Örneğin;kakao ve su karışımında,kakao ve
su tanecikleri bir arada bulunur. Aynı şekilde
bir karışım olan şekerli suda, suyu ve şekeri
oluşturan farklı tanecikler karışım halinde bir
arada bulunur.
Maddenin hallerinin
tanecikli yapısı
Bütün maddeler taneciklerden oluşmuştur. Bu
tanecikler atom veya molekül olabilir. Bütün
tanecikler hareketlidir. Fakat biz taneciklerin
hareketini göremeyiz. Taneciklerin yaptığı
hareketlerden birisi titreşim hareketidir.
Maddelerin katı,sıvı veya gaz halde olması
maddeleri oluşturan taneciklerin bir araya geliş
biçiminin sonucudur. Tek başına bir taneciğin
katı,sıvı ve gaz halinden bahsedilemez.
Katı haldeki maddeleri oluşturan tanecikler
şekilde görüldüğü gibi birbiriyle sürekli temas
halinde bulunur. Bu sebeple taneciklerin arasında
çok az boşluk vardır. Katı maddeyi oluşturan
tanecikler,sadece oldukları yerde titreşim yapar. Bu
tanecikler yer değiştirmedikleri için aralarındaki
boşluk değişmez. Bu sebeple katı maddeler belirli
şekle ve hacme sahiptir.
Sıvı haldeki maddelerin tanecikleri de
temas halinde bulunur. Bu sebeple sıvılarda
sıkıştırılamaz. Ancak aralarındaki boşluk, katı
haldeki maddelerin tanecikleri arasındaki
boşluğa göre daha fazladır.Sıvı haldeki
maddelerin tanecikleri titreşim hareketinin
yanı sıra kendi etraflarında döner ve birbirleri
üzerinde kayarlar. Böylece bulundukları yeri
değiştirirler.
Taneciklerin bulunduğu yerden başka yere
gitmesi yani öteleme hareketi yapması ,sıvılara
akma özelliği kazandırır. Bu sayede sıvılar
şekilde de görüldüğü gibi bulundukları kabın
şeklini alırlar.
Gaz halindeki maddelerin tanecikleri ise
birbirinden bağımsız hareket eder. Şekilde
görüldüğü gibi taneciklerin aralarında oldukça
fazla boşluk vardır. Gaz haldeki maddenin
tanecikleri,sıvı haldeki maddenin tanecikleri gibi
titreşim ve öteleme hareketi yapar. Bu sebeple
gazlar da sıvılar gibi akma özelliğine sahiptir.
Sıvı ve gaz maddeleri oluşturan maddelerin
taneciklerin hareketini,ortamda bulunan toz
parçacıklarının hareketine benzetebiliriz. Temiz
olduğunu düşündüğümüz bir ortamda
havadaki tozu göremeyiz. Fakat pencereden
süzülen güneş ışığında toz parçacıklarını ve
onların hareket halinde olduğunu görürüz.
Sonuç olarak, maddeyi oluşturan tüm
tanecikler, maddenin bütün hallerinde titreşim
hareketi yapar. Sıvı ve gaz haldeki maddelerin
tanecikleri öteleme hareketi de yapar.
Madde; katı,sıvı ve gaz sırasına göre hal
değiştirdiğinde taneciklerin sayısı değişmez.
Ancak tanecikler daha hızlı hareket edecekleri
için tanecikler arası uzaklık artar. Bu sebeple
daha fazla yer kaplar.
Gaz haldeki maddelerin tanecikleri
arasındaki mesafe en fazla iken,katı haldeki
maddelerin tanecikleri arsındaki mesafe en
azdır.
TEKRAR YAPMAYI UNUTMAYALIM!!! 