Transcript maddenin tanecikli yapısı

MADDENİN TANECİKLİ YAPISI
MADDENİN TANECİKLİ YAPISI
Maddenin tanecikli yapısı
Element ve bileşikler
Fiziksel ve kimyasal değişim
Maddenin hallerinin tanecikli
yapısı
Madde ve ısı
MADDENİN TANECİKLİ YAPISI
Kütlesi ve hacmi olan her şeye MADDE denir.Çevremizde
gördüğümüz,günlük hayatımızda kullandığımız, yediğimiz,
içtiğimiz soluduğumuz kütlesi hacmi olan ve uzayda yer kaplayan
her şey maddedir.
Peki her şey madde midir?
Işık,ısı,ses,elektrik enerjisi bir madde değildir.Ölçülebilecek
bir kütleye yada hacme sahip değillerdir.
NOT:Maddelerin miktarı içerdikleri tanecik sayısına
bağlıdır.Tanecik sayısı arttığında madde miktarı da artar.Madde
miktarı artarsa maddenin kütlesi de artar.Ancak hacmi de artar
diyemeyiz.Çünkü bu maddenin fiziksel haline bağlıdır.Madde katı
yada sıvı ise madde miktarı artarsa hacmi de artar eğer gaz ise bu
artış gazın bulunduğu kaba bağlıdır
MADDENİN SINIFLANDIRILMASI
1.Katı
2.Sıvı
3.Gaz
1.Katı
Tanecikler arasında boşluk yoktur. Genleşir.
Sıkıştırılamaz
2.Sıvı
Tanecikler arasında boşluk azdır. Konulduğu
kabın şeklini alır. Azda olsa sıkıştırılabilir. Genleşir
3.Gaz
Tanecikler arasında büyük boşluklar vardır.
Yayılır. Genleşir. Konulduğu kabın şeklini alır.
Sıkıştırılabilir.
KATI,SIVI VE GAZLARIN GENLEŞME-SIKIŞMA
ÖZELLİKLERİ

Katı,sıvı gazlar genleşebilir.

Gazlar katı ve sıvılara göre daha fazla genleşir.

Sıvılar ve gazlar sıkıştırılabilir,katılar
sıkıştırılamaz.

Gazlar sıvılara göre daha fazla sıkıştırılabilir.
MADDENİN SIKIŞMA-GENLEŞME ÖZELLİKLERİ
İLE TANECİKLİ YAPILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ
Maddelerin sıkışma ve genleşme özellikleri
maddeyi oluşturan taneciklerin arasındaki boşluk
miktarına bağlıdır.
Tanecikleri arasındaki boşluk miktarı en fazla
olan gazlar,sıvılar ve katılara göre daha fazla
sıkıştırılabilir ve genleşebilir.
ELEMENT VE BİLEŞİKLER
Element:Aynı cins atomlardan oluşan maddelere
element denir.
Bileşik:Farklı atomlar içeren saf maddelere bileşik denir.
(İki yada daha fazla cins atomdan oluşmuş maddelere
bileşik denir.)
Molekül:İki yada daha çok atomun oluşturduğu
topluluğa molekül denir.
(Hem elementlerin hem de bileşiklerin molekülleri
olabilir.)
Saf madde:Hep aynı birimlerin (taneciklerin)yan yana
gelmesiyle oluşan maddelere saf madde denir.
Karışım:İki yada daha fazla maddenin
kimliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle
oluşan maddelere karışım denir.
Saf madde de aynı moleküller yan yana
gelir.Karışım da farklı moleküller yan yana
gelir.
Karışımlar iki şekilde bulunur.
1.Homojen karışımlar(Çözeltiler):Özellikleri her
yerinde aynı olan ve dışarıdan bakıldığında tek
bir madde gibi görünen
karışımlardır.Örnek:Şekerli
2.Heterojen karışımlar:Özellikleri her yerinde
aynı olmayan ve dışarıdan bakıldığında birden
fazla madde varmış gibi görünen karışımlara
denir.Örnek:Kum-Su,Tebeşir tozuSu,Ayran,Yağ-Su,Benzin-Su
FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİM
FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞMELER :
Günlük hayatımızda çeşitli etkiler sonucunda maddelerde
bazı değişimler olduğunu görürüz. Örneğin bir kağıdı yaktığımızda
kağıdın kül olduğunu, bir buz parçasını sıcak bir yere
koyduğumuzda buzun eridiğini, annemizin çeşitli sebzeleri
pişirerek yemek yaptığını hepimiz görmüşüzdür.
Maddelerde meydana gelen değişimler 2 grupta incelenebilir:
• Fiziksel değişmeler
• Kimyasal değişmeler
FİZİKSEL DEĞİŞMELER :
Maddenin yapısı değişmeden sadece dış görünüşünde
meydana gelen değişmelerdir. Fiziksel değişmeler sonucunda yeni
maddeler oluşmaz. Sadece maddenin renk, şekil, büyüklük gibi
özellikleri değişir. Fiziksel değişmeler sonucunda maddenin kimliği
değişmez.
ÖRNEKLER :
• Buzun erimesi
• Kağıdın yırtılması
• Tebeşirin toz haline getirilmesi
• Küp şekerin ezilerek toz şeker haline getirilmesi
• Suyun donması
• Çaydanlıktaki suyun buharlaşması
• Camın buğulanması
• Akşamları gökyüzünün renginin maviden kızıla dönüşmesi
• Altından bilezik yapılması
• Odunun kırılması
• Camın kırılması
• Yemek tuzunun suda çözünmesi
• Yoğurttan ayran yapılması
• Bakırdan tencere yapılması
• Havucun rendelenmesi
KİMYASAL DEĞİŞMELER :
Maddenin iç yapısında meydana gelen değişmelerdir.
Kimyasal değişmeler sonucunda maddenin kimliği değişir
ve yeni maddeler oluşur. Kimyasal değişmeye uğrayan
maddeler eski haline döndürülemez.
NOT : Kimyasal değişmeler sonucunda hem maddenin
görünümü değişir hem de yeni maddeler oluşur.
ÖRNEKLER :
• Kömürün yanması
• Sütten yoğurt ve peynir yapılması
• Demirin paslanması
• Meyvelerin çürümesi
• Un ve sudan hamur yapılması
• Kumdan cam yapılması
• Ekmeğin küflenmesi
• Kabartma tozunun üzerine limon sıkılması
• Canlıların ölmesi
• İnsanın sindirim ve solunum yapması
• Bitkilerin fotosentez yapması
• Üzüm suyundan sirke yapılması
• Doğalgazın yanması
• Dişlerimizin çürümesi
• Yumurtanın haşlanması
• Gümüşün açık havada zamanla kararması
MADDENİN HALLERİNİN TANECİKLİ YAPISI
HAL DEĞİŞİM OLAYLARI
Bir maddenin dışarıdan ısı (enerji) alarak
veya dışarıya ısı (enerji) vererek bir halden
başka bir hale geçmesine; “hal değiştirme”
denir.
MADDENİN HALLERİ VE TANECİKLİ YAPISI
Maddeler katı,sıvı ve gaz olmak üzere üç
halde bulunur.Katıları oluşturan tanecikler
arasında boşluk olmadığı için akma özelliği
yoktur.
Sıvılar ve gazları oluşturan tanecikler arasındaki
boşluk,taneciklerin hareket etmesine ve yer
değiştirmesine sebep olur.Bu nedenle gazlar ve
sıvılar akma özelliğine sahiptir.
Sıvılar ve gazlar öteleme hareketi yapar.
Öteleme hareketi:Taneciklerin birbirini iterek
hareket etmesi,yer değiştirmesidir.
MADDE VE ISI
Isı :
Bir maddeyi oluşturan taneciklerin sahip oldukları hareket
(kinetik) enerjilerinin toplamına ısı denir. Isı bir enerji türüdür
ve ısı enerjisi kalorimetre kabı ile ölçülür. (Kutulardaki
boncuklarla eşleştirilir).
Isı Enerjisi Birimleri :
• Kalori (cal)
• Kilo Kalori (kcal)
• Joule (J)
• Kilo Joule (kJ)
Sıcaklık :
Bir maddeyi oluşturan taneciklerden bir tanesinin sahip olduğu
hareket enerjisine (taneciklerin sahip oldukları hareket = kinetik
enerjilerinin ortalamasına) sıcaklık denir.
Sıcaklık birimi derecedir. Derece 0C ile gösterilir ve selsiyus
derece veya santigrat derece diye okunur.
Sıcaklık, termometre ile ölçülür. Termometrelerin cıvalı, alkolü,
ispirtolu ve metal termometre gibi çeşitleri vardır.
Isı ve Sıcaklık Arasındaki Farklar :
1- Isı bir enerji çeşidi, sıcaklık ise bir ölçümdür.
2- Isı kalorimetre kabı ile sıcaklık termometre ile ölçülür.
3- Isı birimi kalori (cal) veya Joule, sıcaklık birimi ise derecedir.
4- Isı, madde miktarına bağlıdır, sıcaklık ise madde miktarında
bağlı değildir.
Isı Enerjisinin Maddenin Tanecikleri Üzerindeki Etkisi :
Maddeler ısıtıldığında ya da soğutulduğunda maddeyi
oluşturan taneciklerin hızları ve aralarındaki boşluk miktarı
değişirken maddeyi oluşturan taneciklerin büyüklüklerinde
(belirgin olarak) değişme olmaz.
Maddeyi oluşturan tanecikler görülemeyecek kadar küçük
olduğu için ısı alan veya ısı veren maddelerde gözlenen
hareketler taneciklere değil tanecik (molekül) yığınlarına aittir.
a) Isıtılan Maddenin Taneciklerinin Hareketi :
Maddeler ısıtıldığında yani ısı enerjisi aldığında maddeyi
oluşturan taneciklerin hareket enerjileri artar yani tanecikler
daha hızlı hareket ederler. Hızlı hareket eden tanecikler yavaş
hareket eden taneciklere çarparak enerjilerini yavaş hareket
eden taneciklere aktarır. Böylece maddeyi oluşturan taneciklerin
hızları birbirine eşit olur.
Taneciklerin hızları birbirine eşit olduğu için
maddenin sıcaklığı her yerinde aynı olur ve
maddenin sıcaklığı ilk duruma göre artar.
Sıcak ortamda bulunan tanecikler hızlı hareket
ettikleri için tanecikler arasındaki boşluk
fazladır ve fazla hacim kaplarlar.
ISININ YAYILMA YOLLARI
Isı 3 yolla yayılır.
1- İLETİM : Isı katılarda iletim yoluyla
yayılır.Metal bir telin ucu ısıtıldığında diğer
uçtan tutan el ısıyı çok çabuk hisseder.Yoğun
maddeler ısıyı daha iyi iletirler.Metaller yoğun
maddeler olduğu için ısı iletimleri fazladır.
Tahta,plastik gibi maddelerde ise ısı iletimi çok
yavaştır. Kibritin bir ucu yanmasına rağmen
diğer uçtan tutan elin yanmaması veya
tencerelerin tutacak yerlerinin plastikten
yapılmasının nedeni ısı iletimiyle ilgilidir. Metal
kaşık kullanarak yemeği karıştırdığımızda bir
süre sonra elimiz yanar,ancak tahta kaşık
kullandığımızda bu olayla karşılaşmayız. Isıyı iyi
ileten maddelere ısı iletkeni , çok zor ileten
maddelere ise ısı yalıtkanı adı verilir.
Maddeyi oluşturan taneciklerin birbirine çarparak ısıyı
yaymaları iletim yoluyla yayılmaya örnektir.
İletim yoluyla yayılma dokunmayla gerçekleşir. Kızgın
demire dokunduğumuzda demirin ısısı elimize iletim yoluyla
geçer. Şekilde tavanın sapının sıcaklığını hissetmemiz bu
yolla gerçekleşir.
KONVEKSİYON : Isı sıvı ve gazlarda
konveksiyon(taşıma) yoluyla
yayılır.Konveksiyonla yayılmada ısınan
taneciklerle soğuk tanecikler yer
değiştirir.Su ısıtılırken yoğunluğu azaldığı
için yukarı doğru hareketlenir.Hızlı
moleküller yukarı giderken ısıyı kütleleri
ile taşırlar.Yemekler pişirilirken
karıştırılması ile sıcak ve soğuk arasındaki
ısı alışverişi hızlanır. Kalorifer peteğinin
yakınındaki hava molekülleri ısınarak
yükselir.Isınıp yükselen bu havanın yerine
ısınmak üzere soğuk hava gelir.Evlerin
içlerinin ısınması bu şekilde gerçekleşir.
Soba yandığında önce
sobanın çevresindeki hava
ısınır. Isınan hava soğuk
havanın içinde dağılarak bir
süre sonra tüm oda ısının. Bu
yöntem konveksiyon
yöntemine örnek verilebilir.
IŞIMA : Maddeler arasında doğrudan temas
olmadan ısı aktarımı olabilir.Isının ışınlarla
maddesel ortama ihtiyaç duymadan
yayılmasıdır. Dünyamızın ısınması,soğuk bir
kış gününde güneş altında kalan bir aracın
cam ve kaportası soğuk iken içinin
ısınması,mikro dalga fırınlarda yemeklerin
pişirilmesi veya ampulün çevresinin ısınması
ışıma yoluyla gerçekleşir. Burada ısı enerjisi
molekülden moleküle aktarılır. Bunun için
moleküllerin birbirine dokunması gerekir.
Örneğin güneşin dünyayı
ısıtması ışıma yoluyla
ısıtmaya örnektir. Gece
havanın soğuması güneş
ışığının enerjisinin
olmayışındandır.
Ateşin karşına
geçtiğimizde ısınmamızın
bir kısmı ışıma yoluyla
olur. Piyasada
yaygınlaşan infraret
ısıtma sobaları da ışıkla
ısıtmaktadır.
ISI YALITIMI
Isı yalıtımını sağlamak için kullanılan
malzemelere yalıtım malzemeleri denir. Yalıtım
malzemeleri sayesinde besin maddeleri
istenilen sıcaklıklarda muhafaza edilebilir,
suyun içilme sıcaklığı sağlanır, evlerde ısı
yalıtımı sağlanır.
Her yalıtım malzemesinin kullanım amacı
farklıdır. Farklı bölgelerin veya bir bölge içinde
farklı yerlerin yalıtımında da farklı yalıtım
malzemeleri kullanılabilir. (Duvarda, pencerede,
soğuk hava depolarında, fırınlarda farklı yalıtım
malzemeleri kullanılır).
İyi bir ısı yalıtımının sağlanması için
kullanılacak yalıtım malzemeleri; ısı akışını
yavaşlatmalı, çok yüksek veya çok düşük
sıcaklıklara maruz kaldığında özelliğini
kaybetmemelidir.
Günlük hayatta kullanılacak yalıtım malzemeleri;
• Çevreye zarar vermemelidir.
• Ekonomik olmalıdır.
• Hafif olmalıdır.
• Yanmaz olmalıdır.
• Kolay uygulanabilmelidir.
• Zaman için de bozulup çürümemelidir, uzun ömürlü
olmalıdır.
• Isı iletkenlik değerinde zamanla değişme olmamalıdır.
• Asit ve asit yağmurlarına karşı dayanıklı olmalıdır.
• Elastik olmalıdır.
• Böcek ve mikroorganizmalar tarafından tahrip
edilmemelidir.
• Aşınma ve paslanma yapmamalıdır.