Transcript Slayt 1
KANSER.... “Doğru Bilinen Yanlışlar” Prof. Dr. İsmail Çelik İç Hastalıkları ve Medikal Onkoloji Uzmanı Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Prevantif Onkoloji Anabilim Dalı Başkanı www.prevonko.hacettepe.edu.tr Kansere Yol Açan Faktörler Tütün Diyet/Kilo/Fizik aktivite Alkol Enfeksiyonlar Radyasyon Pestisitler İlaçlar Çözücüler Fiber, küçük partiküller, toz Polisiklik aromatik hidrokarbonlar Metaller Aflatoksinler Reaktif kimyasallar Benzidin Klorinasyon yanürünleri Nitrozaminler Dioksinler Poliklorine bifeniller Polibromine difenil eter TÜTÜN a) Bağımlılık yapıcı madde olarak: Nikotin b) Zehirli maddeler: Karbonmonoksit (egzos gazı, şofben ve soba zehirlenmelerinin nedeni), Siyanür (gaz odalarında kullanılan zehir), Amonyak (tuvalet temizleyici), Aseton (oje çıkarıcı), Toluen (tiner), Bütan (tüp gazı) c) Kanserojenler: Benzen (boya zehiri), Kadmiyum (araba aküsü), DDT (böcek ilacı), Formaldehid, Kurşun, Polonyum-210 (radyasyon), Radon (radyasyon), Metanol (füze yakıtı), Arsenik (öykülerde çok geçen zehir) Sigaraya Bağlı Ölüm-Dünya Verileri Her yıl dünyada 5 milyon insan sigaraya bağlı hastalıklar nedeniyle yaşamını yitirmektedir: “Her 6 saniyede 1 kişi, 12.30-13.30: 600 kişi...” 2. Dünya savaşında 20 milyon kişi öldü. 1. Dünya savaşında 8.5 milyon kişi öldü. Dünya tarihindeki en büyük deprem olan 1976 Çin depreminde 800,000 kişi hayatını kaybetti. Atom bombası yüzünden 1945 yılında Hiroshima ve Nagazaki’de ölüm sayısı 220,000! Sigaraya Bağlı Ölüm-Türkiye Verileri 70 milyonun 20 milyonu sigara kullanıyor. Her yıl 120,000 sigaraya bağlı ölüm. Günde yaklaşık 300 kişi: HER GÜN BİR AIRBUS UÇAK DÜŞÜYOR! “19.00-20.00 : 15 kişi sigara yüzünden ölecek...” Ülkemizde sigaraya bağlı yıllık ölüm sayısı: Bir senede trafik kazalarında ölen 5,000 kişinin 25 katı, İzmit depreminde ölü sayısı 35,000’in 4 katı, Terörle mücadelede 30 yılda kaybettiğimiz insan sayısı 40,000’nin üç katı. BESİN KANSERDEN KORUNMAK İÇİN TEK VE GEÇERLİ BESLENME ÖNERİSİ: 1. 2. 3. 4. GÜNDE EN AZ 5 PORSİYON MEYVE VE SEBZE İÇEREN, YAĞDAN DÜŞÜK, LİFÇE YÜKSEK DİYETE EK OLARAK KIRMIZI ETİN HAFTADA BİRDEN FAZLA YENMEMESiDİR. Kanserden Koruyucu Diğer Öneriler? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. HER GÜN EN AZ 1 ÖĞÜN SOYA FASÜLYESİ KOYU KIRMIZI MEYVELERİN (ÜZÜM, NAR, v.b.) ÇEKİRDEKLERİ DÜZENLİ HAVUÇ TÜKETİMİ DOMATES, BROKOLİ, KARNIBAHAR CEVİZ, FINDIK, FISTIK, v.b. KURUYEMİŞLER VİTAMİN KAPSÜLLERİ ÖLÜMSÜZLÜK MANTARI, KÖPEK BALIĞI KIKIRDAĞI GİBİ EK TAKVİYELER DOĞRU CEVAP? HEPSİ BİRKAÇI DOĞRU DİĞERLERİ DEĞİL HİÇBİRİ Kanserden Koruyucu Diğer Öneriler? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. HER GÜN EN AZ 1 ÖĞÜN SOYA FASÜLYESİ KIRMIZI MEYVELERİN ÇEKİRDEKLERİ DÜZENLİ HAVUÇ TÜKETİMİ DOMATES, BROKOLİ, KARNIBAHAR CEVİZ, FINDIK, FISTIK, v.b. KURUYEMİŞLER VİTAMİN KAPSÜLLERİ ÖLÜMSÜZLÜK MANTARI, KÖPEK BALIĞI KIKIRDAĞI GİBİ EK TAKVİYELER DOĞRU CEVAP? X HEPSİ BİRKAÇI DOĞRU DİĞERLERİ DEĞİL X HİÇBİRİ Ama Televizyon Programları Böyle Demiyor! Soyanın içindeki östrojen hormonuna benzer maddeler, yüksek dozda alındığında östrojene bağlı gelişebilen MEME ve RAHİM kanserlerine yol açabilir. CEVİZ, FINDIK, FISTIK gibi zararsız olduğu, kolesterol içermediği söylenen yağlı gıdaların (zeytinyağı dahil) çok miktarda alınması ŞİŞMANLATIR!!! Domates, brokoli ve lahana gibi gıdaların yüksek miktarlarda tüketilmesinin kanserden koruduğuna dair veriler yeterli değildir. Havucun içinde de bulunan beta-karoten maddesinin fazla alınması, sigara bağımlılarında akciğer kanseri riskini arttırabilmektedir. Yapılan bir araştırmada, sigara içenlere beta-karoten tableti verildiğinde, ölüm oranlarının arttığı tespit edilmiştir. Bu havucun tüketilmemesi anlamı taşımaz aksine sigara içenlerin sigarayı bırakmaları daha yaşamsaldır. Havuç günlük gıda alımı içinde taze olarak yenilebilir. Ganoderma Lucidum (Ölümsüzlük MantarıReishi)’nin Tehlikeleri Ganoderma Lucidum, içinde bir nevi “kadınlık hormonu” ve teratojen (ceninler üzerinde kanser yapıcı etki) olan dietilstilbestrol (DES) maddesini içerdiği için önceleri prostat kanserinde kullanılmış ancak sonradan ilaç olarak kullanılması 2002’de FDA tarafından yasaklanmış ve piyasadan kaldırılmış olan PC-SPES’in 8 bitki karışımından biridir. Reishi kullanımına bağlı karaciğer yetmezliği ve arkasından ölüm ile sonuçlanan vakalar tıbbi literatürde bildirilmiş olup basında geçtiği şekliyle Reishi’nin yan etkisinin olmadığı bilgisi kesinlikle yanlıştır. Sık görülen yan etkileri bulantı ve kusma (kemoterapi alanlarda önemli bir sorundur) ve “fare zehiri” diye de bilinen warfarin benzeri etki ile kanamaya yol açmasıdır. Tedavi ile ilişkili en önemli sorunlardan bir diğeri de bu mantarın, daha önceden greyfurt suyunda da tanımlandığı şekilde karaciğer sitokrom enzimleri üzerinden etki ederek, kemoterapi veya beraberinde kullanılan bulantı önleyici ilaçların etkilerinin azalmasına neden olmasıdır. Bulantı, kusmaya yol açması, kanama yan etkisi, kemoterapi ve diğer ilaçların etkilerini azaltma sorunları yüzünden özellikle kemoterapi ile beraber kullanılması, kemoterapiden önce ve/veya sonra alınması kesinlikle sakıncalıdır. Ganoderma Lucidum??? Şarlatanlar nasıl saptanır? MEDYATİK: Mahalli versiyonlarına (“sınıkçı”, “nefesi kuvvetli kişi”) göre son zamanlarda basında, televizyonlarda, açık oturumlarda çok sık boy gösteren medyatik şarlatanlar daha zararlıdır. “KÜR, ALTERNATİF, TAMAMLAYICI, ŞİFA” İFADELERİNE DİKKAT!: Modern tıbbın öykü, fizik muayene, tetkik sonuçları ve tanılarını tamamen kabul eder (alternatif tanı koymaya çalışmaz) ama tedaviye gelince işler değişir! TEK ÇÖZÜM: Kesin ve umut verici konuşurlar. Hep başarılarından bahsederler. Yüzde, rakam vermezler. 200’den fazla kanser çeşidi ve buna yönelik bir o kadar farklı tıbbi tedavi ihtiyacı varken şarlatanlar tek bir “şey” önerir. MİSTİK: Duyu ötesi (metafizik), mistik, dini bir söylem kullanmaktan çekinmez. Kendisine vahiy gelmiş gibi davranır. CAHİL CESARETİ: Bilgi düzeyi (zekâ konusunda istisna olabilir) genelde çok düşüktür. Bu nedenle cesurca konuşurlar. BEN YAPTIM OLDU: Tedavi sonuçlarını açıklarken bilimsel yöntemleri değil “deneme-yanılma” ifadelerini kullanırlar (ör: “ben veriyorum iyi geliyor, hastalar iyileşiyor”). All fields and meadows, all mountains and hills – this is your pharmacy Paracelsus 1493-1541 All fields and meadows, all mountains and hills – this is your pharmacy Paracelsus 1493-1541 Daha neler neler... Akupressur Akupunktur Alexander Tekniği Aromaterapi Bioenerji Biorezonans-MoraTerapi Hidroterapi Hipnoterapi Homeopati Kinesioloji Kiropraktik Makrobiyotik Manyetik Alan Tedavisi Megavitamin Tedavisi Mezoterapi Natüropati NeurobioFeedback Nöral Terapi Osteopati Ozon Tedavisi Renklerle Tedavi Sesle Tedavi YİYECEKLERİ İLACA ÇEVİRMEYİN!!! Bitkilerin, meyve ve sebzelerin bilinçsiz tüketilmesi yarardan çok zarar verebilir, çeşitli organlarda hasara yol açabilir, kanser dışında başka hastalıklarının oluşmasına zemin hazırlayabilir. Hekim tarafından tavsiye edilmediği sürece gıda takviyesinde bulunulmasının ya da beslenme şeklinin değiştirilmesi kesinlikle uygun DEĞİLDİR!!! KANSERDEN KORUNMAK İÇİN TEK VE GEÇERLİ BESLENME ÖNERİSİ: 1. GÜNDE EN AZ 5 PORSİYON MEYVE VE SEBZE İÇEREN, 2. YAĞDAN DÜŞÜK, 3. LİFÇE YÜKSEK DİYETE EK OLARAK 4. KIRMIZI ETİN HAFTADA BİRDEN FAZLA YENMEMESiDİR. DİĞER SÖYLENTİLER!!! Aspartam ve sakarin gibi yapay tatlandırıcıların kansere neden olduğu bilgisi ispatlanmamıştır. Kahve tüketiminin kansere neden olduğu ve yeşil çayın kanserden koruduğuna dair bilimsel bir bulgu yoktur. Hazır gıdalardaki katkı maddelerinin, uygun oranlarda kaldığı takdirde kanser yapıcı etkisi mevcut değildir. Genetiği değiştirilmiş gıdaların, kanser riskini artırdığına dair bilimsel bir bulgu yoktur. Teknoloji korkusu=Teknofobi Tarım toplumu (Ekip biçmezseniz aç kalırsınız!) Sanayii toplumu (Üretmezseniz satın alırsınız!) Bilgi toplumu (Bilmezseniz, öğrenmezseniz korkarsınız!) KURBANLAR NELER? Bilgisayar Televizyon, Radyo, Kablosuz telefon Elektrikli ev aletleri (bulaşık makinesi, mikrodalga fırın, v.b.) Görünmez dalgalar, Işık kaynakları, Wireless internet, Uydular Cep telefonları, Baz istasyonları, 3G/4G teknolojisi Son kurbanlar: Yüksek fruktozlu mısır şurubu, UHT, GDO GDO vs Organik gıdalar Genetiği değiştirilmiş gıdaların, kanser riskini arttırdığına, organik gıdaların kanserden koruduğuna dair bilimsel bir bulgu yoktur. Gıdalarla alınan DNA vücutta ne olur? 600 kiloluk bir ineğin günde yaklaşık 600 mg DNA yediği gözönüne alındığında, DNA’nın yüzyıllardır beslenmede önemli bir gıda maddesi olduğu görülür. İnsanda günlük DNA alımı 0.1-1 gr’dır. Günlük alımda GM gıdaların beslenmenin %50’sini oluşturduğu bir senaryoda bile alınan transgen miktarı 0.5-5 mikrogramdır. Bu da, gıda ile alınan toplam DNA'nın yaklaşık milyonda 5’ine eşittir. Öte yandan, gıda ile alınan DNA hızla sindirildiğinden, mide ve kolon mukozası ile etkileşimde bulunup vücut sıvılarına geçebilecek bir etkileşim söz konusu değildir. Teknofobiklere... Teknofobiklere göre, hiçbir şey yemememiz lazım! Yoksa, dana etinden dana DNA’sı, balıktan balık DNA’sı, havuçtan havuç DNA’sı, ekmekten buğday DNA’sı hücrelerimize taşınır. Özellikle hamileler, aman dikkat! Yediğiniz her şeyin DNA’sı cenine ve yeni doğmuş bebeklerinizin hücrelerine geçebilir. Siz siz olun, insandan başka hiçbir şey yemeyin! 1. TÜTÜN 2. BESİN 3. ŞİŞMANLIK-FİZİK AKTİVİTE 4. ALKOL ŞİŞMANLIK/FİZİK AKTİVİTE/ALKOL ÖNERİLER: Sağlıklı kiloya ulaşın ve kilonuzu koruyun. Fiziksel olarak aktif olun. Şişmanlığın çoğu kanser çeşidini arttırdığı gösterilmiştir. Haftanın çoğu günü günde en az 30 dakika orta derecede (yürüyüş temposunda) egzersiz yapın. “Kışın da domates yiyin ama onu satın almaya lütfen yürüyerek gidin” Alkol kullanımını kısıtlayın. Alkol kanseri tetikler. Az miktarda bile olsa alkol kanserojen etki gösterir. Özellikle sigara ile birlikte kullanıldığında bu etki daha da artar. 1. TÜTÜN 2. BESİN 3. ŞİŞMANLIK-FİZİK AKTİVİTE 4. ALKOL 5. İNFEKSİYONLAR (HPV) 6. GÜNEŞ IŞIĞI RAHİM AĞZI (SERVİKS) KANSERİ-HPV Önleme Güvenli cinsel yaşantı Sigara kullanımından kaçınılması Uzun süreli doğum kontrol hapı kullanımından kaçınılması HPV aşısı Erken tanı Jinekolojik muayene Pap smear GÜNEŞ IŞIĞI-CİLT KANSERİ Önleme Güneşten kaçınmak (Güneşlenmemek, öğle saatlerinde dışarı çıkmamak, şapka ve şemsiyeler, güneşten koruyucu kremler vb.) Solaryumlardan kaçınmak Erken tanı Kendi kendine cilt muayenesi Şüpheli benler için doktor kontrolü BİZİM YAPTIKLARIMIZ VEYA İLK İNSANIN BİLE YAPMADIKLARIDIR!! 1. TÜTÜN 2. BESİN-ŞİŞMANLIK 3. FİZİK AKTİVİTE 4. ALKOL 5. İNFEKSİYONLAR 6. GÜNEŞ IŞIĞI KANSER TEDAVİSİNDE BESİN-İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ Kanser tanısı ile bitki ve besin destekleri kullanımı: %80’lere varan bir uygulama!!! %54-81: herhangi bir vitamin veya besin desteği %26-77: bitkisel karışımlar Tanıdan sonraki ilk ay içinde Kadınlar > Erkekler Ekonomik durumu daha iyi olanlar FDA bitkisel ürünleri kontrol etmez! Gıda ve İlaç Dairesi [Food and Drug Administration (FDA)]: spesifik bir hastalıktan korunmada veya tedavide etkin olduğu belirtilmedikçe ve FDA’in bu maddeleri değerlendirmediği yönünde bir uyarı bulunduğu sürece üreticiler ürünlerinin vücudun yapı veya fonksiyonlarını etkilediğini savunabilirler. Bitkiseller FDA’i gıda veya ilaç olarak sınıflanmadıklarından bypass edebilmektedirler! En çok satan 20 Bitkisel Destek Farmakokinetik: Metabolizma Sarımsak Gingko (Mabet ağacı) CYP3A4 inhibisyonu, çok yüksek dozlarda indükleyici Dacarbazin ile kullanımından kaçınılmalı (CYP2E1 inhibisyonu) Yan etki: Kanamaya eğilim CYP3A4 inhibisyonu, CYP2C19 indükleyicisi CYP2C19 substratları: letrozole, gefinitib Valerian (Kediotu) CYP2C19, CYP2D6 inhibisyonu CYP2D6 substratı: tamoxifen Çok sayıda kemoterapi ajanı ve tamoksifen ile etkileşir. Farmakokinetik: Metabolizma Ekinezya (Mor koni çiçeği) Ginseng İntestinal CYP3A4 inhibitörü CYP3A4 indükleyicisi Yan etki: Hypersensitivite (anaflaksi dahil) Hepatik CYP3A4 orta derecede inhibitörü ER pozitif meme kanseri ve endometrium kanserinde kullanılmamalı. Yan etki: Diare, baş ağrısı, hipertansiyon, insomnia, bulantı, kanamaya eğilim, hipoglisemi Üzüm çekirdeği Yüksek dozlarda: hepatik CYP3A4 indükleyicisi Farmakokinetik: Metabolizma St John’s Worth (Sarı Kantaron Otu) CYP3A4 ve P-gp potent indükleyicisi Pregnane X reseptör aktivatörü Çok sayıda kemoterapi ajanı ve EGFR-TKİ ile etkileşir, irinotekanın aktif metabolitinin düzeyini azaltır ve siklofosfamid plazma konsantrasyonunu azaltır. Yan etki: Bulantı, hipersensitivite Kava Pregnane X reseptör aktivatörü Yan etki: Cilt ve tırnaklarda renk değişikliği, hepatik fonksiyon bozukluğu. Hepatotoksisitede ciddi sorun yaratabilir. Farmakokinetik: Metabolizma Soya Greyfurt CYP3A4, P-gp inhibitörü Seville orange (Turunç) İntestinal CYP3A4 potent inhibitörü P-gp ve OATP (Organik anyon taşıyıcı polipeptid) inhibitörü Kara biber Tamoxifen alanlarda ve ER pozitif meme kanseri ve endometrium kanserinde kullanılmamalı. CYP3A4, P-gp, OATP inhibisyonu Goldenseal (Hint boyası, Hydrastis canadensis) CYP3A4, CYP2D6 inhibisyonu Kanamaya meyili arttıran bitkisel karışımlar Androgr. panucula Bogbean Devil’ claw ginseng Pau d’arco angelica Boldo Dong quai green tea meadow sweet anise capsicum Erigeron hawthorn prickly ash arnica celery Evening primrose oil horse chestnut bark passionflower Asafoeta chamomile feverfew Huang qi popular Baikal skullcap clove oil fish oil horseradish quassia Bilberry coleus root fenugreek kava red clover Black current seed danshen garlic licorice reishi mushroom Bladderwrack dandelion root ginger onion Sha shen Bomelain Danshen ginkgo papain Shinpi bark Sweet birch oil Tonka bean tumeric vitamin E wintergreen oil wild carrot wild lettuce willow wood ear mushroom woodruff Alt Ther Health Med 2001;7:58-67. Farklı St. John’s Wort ürünlerindeki Hypericin ve Hyperforin seviyeleri Beklenen seviye = Hypericin: %0.3 Hyperforin: %1 Ürün Hyperifin PNC Brite-Life ShopKo Shurfine YourLife Nature’s Balance Natrol Hypericin (%) 0.29 0.12 0.22 0.26 0.17 0.28 0.03 0.25 Hyperforin (%) 1.89 0.20 1.16 0.05 0.29 0.19 0.01 0.48 Am J Health-Syst Pharm 2002;59:545-7. “Özetle” Kanserden korunmak için ilaç önerisi yoktur! Beslenme ile ilaç tedavisi farklı şeylerdir! İnsanlar sağlıklı iken ilaç kullanmamalı, hasta ise tedavi edilmelidir. Yemek ürünleri ilaç değildir, ilaç gibi kullanılmaz, kullanılamaz, önerilemez. Pişmiş aşa su katılmaz! 1. 2. 3. 4. 5. Kanser tedavisi öncesinde, esnasında ve sonrasında bitkisel karışımlar kullanmak kontrendikedir: Bitkisel ürünler içine karışmış toksik maddeler olabileceği gösterilmiştir. Bu ürünlerin saflığı ve güvenilirliği kuşkuludur. Aktarlardan elde edilen bitkisel ürünlerin doğrudan doğadan toplanmış ve işlenmemiş olduğu unutulmamalıdır. Dolayısı ile bunlar "steril" değildir ve özellikle mantar sporları, çeşitli bakteriler içerebilirler. Kemoterapi altında enfeksiyon riski olan hastalar bu tür ürünleri tükettiklerinde bu tehlikelere maruz kalabilirler. Sıklıkla kanamaya meyile yol açmaları, trombositopeni ilişkili morbiditeyi oldukça ciddileştirilebilir. Bazı bitkisel ürünler, kemoterapi ilaçlarının etkilerinde azalmaya yol açarak hastalığın etkin tedavisini sekteye uğratmaktadır. Bu ürünlerin yan etkileri kemoterapi yan etkisi zannedilip gereksiz doz azaltımına gidilebilmekte ve tedavinin eksik verilmesine neden olabilmektedir.