Transcript Znaczenie kształcenia zawodowego a oczekiwania rynku pracy

Targi Edukacyjne „Poznaję mój zawód”
WSAP Białystok – 17 kwietnia 2013r.





Ustawa z dnia 7 września 1991r. z późniejszymi
zmianami.
Rozporządzenie MEN z 15 grudnia 2010r. w
sprawie praktycznej nauki zawodu.
Rozporządzenie MEN z 23 grudnia 2011r. w
sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa
zawodowego.
Rozporządzenie Men z 7 lutego 2012r. w sprawie
podstawy programowej kształcenia w zawodach.
Biała Księga. Nauczanie i uczenie się na drodze
do uczącego się społeczeństwa. Komisja
Europejska 1993r.






wprowadziła od 1 września 2002r., po
ukończeniu 3 letniego gimnazjum nowego
typu szkoły:
3 letnie liceum ogólnokształcące,
3 letnie liceum profilowane,
4 letnie technikum,
2lub 3 letnią szkołę zawodową,
2 letnie technikum uzupełniające,
1lub2 letnią szkołę policealną.
W założeniach MEN z 2000r.- „Reforma systemu
edukacji. Szkolnictwo ponadgimnazjalne” struktura szkół ponadgimnazjalnych kończących
się maturą do szkół zawodowych miała wynosić
80:20, czego efektem miało być:
 upowszechnienie wykształcenia średniego
kończącego się egzaminem maturalnym,
 dynamiczny wzrost studentów na uczelniach
wyższych,
 niedobory wykwalifikowanych robotników i
rzemieślników powinny być kształcone na
kursach zawodowych lub w szkołach
policealnych,
 zakładano nawet likwidację techników jako
średnich szkół zawodowych.



marginalizacja kształcenia zawodowego na
poziomie zasadniczym i średnim,
„afrykanizacja” szkolnictwa zawodowego – wg
prof. Mieczysława Kabaja,
struktura szkół ponadgimnazjalnych
kończących się maturą do szkół zawodowych
w Unii Europejskiej - 40:60, w Niemczech
23:77, w Holandii 30:70, w Hiszpanii 60:40,
w Portugalii 76:24




aspiracje młodzieży i rodziców,
motywacja rektorów szkół wyższych,
motywacja władz lokalnych decydujących o
sieci szkół ponadgimnazjalnych,
motywacja władz centralnych.






Stopień skolaryzacji
wzrósł z 13% w roku
akademickim 1990/91 do 54%
w roku
akademickim 2010/2011 i jest to jeden z
najwyższych w świecie współczynników (studiuje
2 mln osób na 800 wyższych uczelniach), ale
struktura studentów jest następująca:
kierunki ekonomiczne i administracyjne -23%,
społeczne – 14%,
pedagogiczne – 12%,
humanistyczne – 9%,
inżynieryjno – techniczne – informatyczne – 12%.
Kształcenie
ponadgimnazjalne
i
rozwój
szkolnictwa wyższego, w dużej mierze oparte są
na aspiracjach i interesach partnerów procesów
edukacyjnych, a nie na realnych potrzebach
gospodarki. Na szczęście duże bezrobocie wśród
absolwentów szkół wyższych zmienia i będzie
zmieniało to nieracjonalne działanie w kierunku
zdobywania zawodu potrzebnego dla gospodarki
na poziomie średnim i wyższym (np. kierunki
zamawiane na uczelniach wyższych).


Pozytywne zmiany dotyczące pondgimnazjalnego
szkolnictwa zawodowego wprowadzone zostały
rozporządzeniami MEN w sprawie nowej podstawy
programowej i w sprawie klasyfikacji zawodów
szkolnictwa zawodowego, polegały one m.in. na:
zaprzestaniu od 1 września 2012r. rekrutacji do
liceum profilowanego i technikum uzupełniającego,
wyodrębnieniu w ramach określonych zawodów – a
jest ich 200 – kwalifikacji, z których każda obejmuje
określony zasób wiedzy, umiejętności zawodowych,
kompetencji personalnych i społecznych opisanych w
podstawie programowej kształcenia w zawodach (od
2 do 3 kwalifikacji),
TECHNIK LOGISTYK



A.30. Organizacja i monitorowanie przepływu zasobów
i informacji w procesach produkcji, dystrybucji
i magazynowania
A.31. Zarządzanie środkami technicznymi podczas
realizacji procesów transportowych
A.32. Organizacja i monitorowanie przepływu zasobów
i informacji w jednostkach organizacyjnych
TECHNIK HANDLOWIEC


A.18. Prowadzenie sprzedaży
A.22. Prowadzenie działalności handlowej




zbliżenie kształcenia zawodowego do rynku
pracy,
uelastycznienie procesu kształcenia
zawodowego,
szybsze reagowanie na zmieniające się
potrzeby gospodarki,
rozwój ustawicznej edukacji zawodowej osób
dorosłych (kurs na kwalifikację: A.18.
Prowadzenie sprzedaży - 700 godz., A.22.
Prowadzenie działalności handlowej - 320
godz.)

około 74.000 bezrobotnych

10.378 ofert pracy

osoby bez kwalifikacji zawodowych – 22.547

osoby bez wykształcenia średniego – 38.313

osoby bez doświadczenia zawodowego –
21.644



szkoły „produkują” bezrobotnych?
gospodarka „zlikwidowała” część miejsc
pracy,
gospodarka jest w fazie stagnacji lub nie
rozwija się harmonijnie.
Co należy zrobić, by przyszły absolwent
szkoły zawodowej znalazł ciekawą pracę
odpowiadającą jego wykształceniu i
aspiracjom?
Kształcenie zawodowe musi być ściśle
związane z oczekiwaniami rynku pracy, czyli
należy:

zmienić szkodliwe twierdzenie, że aspiracje
edukacyjne młodzieży to głównie lub
wyłącznie aspiracje do uzyskania wyższego
wykształcenia,
dofinansować kształcenie zawodowe,
 uwzględnić w strukturze szkół zawodowych
bieżących i perspektywicznych potrzeb
gospodarki,
 podnieść jakość kształcenia zawodowego.
Realizacja tych działań skierowana jest na
podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstw, a
przede wszystkim produktywności pracy, o której
decydują
ludzie,
ich
kwalifikacje,
wiedza
teoretyczna, praktyczna, postawy i motywacje,
wydajność kultura pracy.





kształcić w zawodach o szerokim profilu, o
szerokiej wiedzy teoretycznej i zawodowej,
kształcenie praktyczne musi dawać uprawnienia
absolwentom do wykonywania kilku specjalności,
np. stolarz – meblowy – budowlany – artystyczny,
parkieciarz, cykliniarz,
zawód szerokoprofilowy powinien oznaczać
uprawnienia do wykonywania „wiązki” zawodów,
np. hydraulik powinien mieć uprawnienia
malarza, murarza,
wiedza i umiejętności szerokoprofilowe dają
możliwość zdobycia nowego zawodu –
specjalności,
„Szkoła i przedsiębiorstwo są miejscami zdobywania wiedzy
uzupełniającymi się nawzajem, dlatego należy je koniecznie zbliżyć.
W pewnych krajach europejskich to zbliżenie ma miejsce od dawna.
W innych niestety nie, czy to dlatego, że wprowadza się je z
opóźnieniem i stopniowo, czy też dlatego, że istnieje bariera
pomiędzy światem edukacji i produkcji.
Należy zachęcać do znoszenia barier pomiędzy szkołą i
przedsiębiorstwem zarówno z jednej strony, jak i z drugiej. Szkoła, w
szerokim sensie tego słowa, od podstawowej do wyższej powinna
zapewnić otrzymywanie kształcenia, jak najbardziej adekwatnego do
możliwości zatrudnienia. Dla przedsiębiorstwa stawką jest to, aby
móc liczyć na pracowników obdarzonych kwalifikacjami zawodowymi
i podstawową kulturą ogólną, zdolnościami własnymi i rozwiniętymi
takie zbliżenie zwiększa szanse na dostęp do zatrudnienia i
przystosowanie się do zmian w pracy.
Zbliżanie szkoły i przedsiębiorstw jest więc priorytetem, powinni się
tym zainteresować obydwaj partnerzy społeczni.”

w zakresie ustalania programów kształcenia,

w zakresie organizacji praktyk,

bieżąca i długofalowa współpraca szkół
zawodowych z pracodawcami.
Nie oszukujmy się praktykant jak przyjdzie to od razu nie będzie
robił potraw, bo się okazuje, że nie umie tych najprostszych
rzeczy, tak jak na przykład umyć szklanki, że nie umie umyć
garów, że nie umie skrobać ziemniaków. Nie umieją! W to trudno
uwierzyć, ale nie umieją. Nie potrafią wyżąć szmaty...” (IDI, firma
mała, gastronomia)
„... ci uczniowie szkół zawodowych to mają za mało praktyki, oni
kończą szkołę praktykę i praktycznie muszą się od nowa
wszystkiego uczyć. W tej chwili to oni już chyba mają tylko dwa
tygodnie tej praktyki, to czego mogą się przez ten czas
nauczyć.” (IDI, firma średnia, sprzedaż i serwis samochodów)
Można by było podzielić młodzież na taką, która chce pracować,
która chce coś osiągnąć, chce się uczyć i chce zdobyć
wiadomości, doświadczenie. I taką, która tylko żeby coś tam
mieć w papierach.” (IDI, firma średnia, deweloper)




Z INICJATYWY SZKOŁY
Zainteresowanie szkoły przebiegiem praktyk; ścisła współpraca szkoły z
przedsiębiorstwem, stały kontakt
Przekazywanie szkołom przez pracodawcę uwag odnośnie organizacji
praktyk/ nauki zawodu, programu nauczania
Pracodawca udostępnia odpowiednio przystosowane firmowe
pomieszczenia, sprzęt i materiały (np. spawalnię) na praktyki dla
uczniów
Dostosowanie terminów i warunków praktyk do potrzeb pracodawcy i
specyfiki branży (np. uwzględnienie sezonu urlopowego czy okresów,
gdy potrzeba więcej pracowników) Refundacje i zniżki dla pracodawców
za przyjmowanie osób na praktyki i staż Nawiązywanie współpracy przez
pracodawcę w celu otwarcia nowych (deficytowych) kierunków
kształcenia Staranny dobór kandydatów np. wpływ przedsiębiorstwa na
nabór praktykantów, pierwszeństwo dla uczniów osiągających dobre
wyniki, zaangażowanych Szkolenie małych grup lub 1:1 Wynagradzanie
uczniów za pracę w ramach praktyk Organizacja imprez prezentujących
osiągnięcia uczniów, skierowanych do pracodawców.

Nawiązanie współpracy z pracodawcą jest trudne
Jest to trudna rzecz, bo wiadomo, tych szkół (…) jest mnóstwo, a
tych zakładów mechanicznych nie aż tak wiele. Ten rynek jest w tej
chwili dość mocno konkurencyjny i te małe zakłady upadają, więc
znalezienie takiego zakładu graniczny z cudem

Nawiązania współpraca opiera się na kontaktach osobistych
Ogólnie polegamy na własnych możliwościach, umiejętnościach, na
jakichś prywatnych znajomościach, czasami nauczycieli,
pracowników ośrodka, raczej żadne instytucje poza nami nie
pomagają nam w pozyskaniu nowych adresów, nowych możliwości

Współpraca z pracodawcami jest długotrwała
W tych zawodach, w których kształcimy od lat to mamy tych
samych, z którymi współpracujemy od lat (…) Po pierwsze zaczyna
się od osób, które się zna, a jak nie, to trzeba przejść się od zakładu
do zakładu w zależności od tego, jaki mamy profil nauczania i
rozmawiać i przekonywać do siebie, żeby wzięli pracowników
Jeżeli mówimy o unowocześnianiu polskiego
systemu edukacji zawodowej i dostosowywaniu
struktur, treści kształcenia do bieżących i
przyszłych potrzeb gospodarki to kluczowym
zagadnieniem jest, na pewno, szersze wdrażanie
dualnego systemu kształcenia zawodowego,
który polega na tym, że kształcenie ogólne i
zawodowe odbywa się w szkole i miejscu pracy,
ale znaczną część tego kształcenia organizują
przedsiębiorstwa (Niemcy, Holandia, Belgia, kraje
skandynawskie).









stopa bezrobocia wśród młodzieży, w tych krajach jest niższa niż w
innych krajach europejskich,
system dualny jest bardziej efektywny niż inne sposoby kształcenia
zawodowego,
sektor przedsiębiorstw lepiej rozpoznaje ludzi, którzy w tym trybie
uzyskali wykształcenie zawodowe,
kultura kształcenia i uczenia znajduje inspirację na poziomie
przedsiębiorstw,
praktykanci są wynagradzani,
pracownicy, którzy są instruktorami zawodu, są wspierani i
uznawani w przedsiębiorstwie,
jednym z celów działania przedsiębiorstw jest rozwijanie wiedzy i
kwalifikacji ludzi,
praktykanci są przygotowania do przyszłej pracy w rzeczywistych
warunkach pracy,
w systemie dualnym finansowanie kształcenia zawodowego opiera
się na trzech elementach: władze państwowe, pracodawcy /np. w
Niemczech 50% kosztów kształcenia/ oraz sam praktykant /ale
otrzymuje tez wynagrodzenie od 1/3 do 2/3 najniższego
uposażenia, które w Niemczech wynosi 1430E.



pracodawcy nie mają wygórowanych
wymagań wobec absolwentów szkół
zawodowych
bardziej niż kwalifikacje zawodowe liczą się
kompetencje miękkie:
- staranność,
- sumienność,
- dyspozycyjność,
- odpowiednie podejście do klienta,
pracodawcy są skłonni dokształcać młodych
pracowników.
świadomość
i ekspresja
kulturalna
innowacyjność
i
przedsiębiorczość
kompetencje
społeczne
i obywatelskie
porozumiewanie
się w języku
ojczystym
kompetencje
kluczowe
umiejętność
uczenia się
porozumiewanie
się w języku
obcym
kompetencje
matematyczne
i podstawowe
kompetencje naukowotechniczne
kompetencje
informatyczne
Organizacja i efektywność kształcenia zawodowego
Wnioski
1. Aktualny wizerunek kształcenia
zawodowego w Polsce jest negatywny –
obarczony niską akceptacją społeczną oraz
aktywną promocją szkół
ogólnokształcących
i wyższych (o charakterze akademickim).
2. Negatywne stereotypy nt. szkolnictwa
zawodowego (silny wpływ rodziców),
„moda”
na kształcenie ogólne i wykształcenie
wyższe.
3. Kampanie lokalne są niewystarczające
i nastawione na osiąganie celów
krótkoterminowych (np. skuteczna
rekrutacja).
Postulaty/ Rekomendacje
Oparcie działań promujących kształcenie
w zawodach na długofalowej strategii,
z jasno identyfikowaną misją tego
kształcenia
Realizacja ogólnopolskiej kampanii
społecznej, przełamującej negatywne
stereotypy nie tylko wśród młodzieży, ale
także rodziców
Utrzymanie dotychczasowych działań
lokalnych (targi edukacyjne, targi pracy,
informatory, biuletyny) z naciskiem na
promowanie praktycznych umiejętności
zdobywanych przez uczniów (pokazy).
Wnioski
4. Brak wśród młodzieży kończącej gimnazjum
z wysokimi wynikami w nauce chętnych do
nauki w szkołach zawodowych
5. Przestarzałe wyposażenie pracowni
szkolnych do praktycznej nauki zawodu.
6. Problem z pozyskaniem dobrze
wykwalifikowanej i młodej kadry do
nauczania przedmiotów zawodowych.
Brak oferty doskonalenia dla nauczycieli (np.
staży, praktyk w przedsiębiorstwach) oraz
niechęć dydaktyków do dokształcania się
Postulaty/ Rekomendacje
Wprowadzenie systemu stypendiów
naukowych dla zdolnych uczniów
(szczególnie w zasadniczych szkołach
zawodowych), organizacja olimpiad,
konkursów i turniejów zawodowych.
Uruchomienie dodatkowych źródeł
finansowania modernizacji bazy szkolnej.
Zapewnienie uczniom dostępu do
technologii, którymi dysponują pracodawcy.
Wyposażenie dyrektorów szkół w wyższe
środki finansowe na wynagrodzenia dla
specjalistów do praktycznej nauki zawodu
(z kręgu pracodawców, izb rzemieślniczych,
szkół wyższych) zatrudnianych w szkołach.
Upowszechnienie dokształcania
praktycznego nauczycieli, np. przez
rozbudowę oferty staży dla nauczycieli
w przedsiębiorstwach (przez instytucje
koordynujące szkolnictwo zawodowe
w regionach).
Wnioski
7. Niska renoma i użyteczność oraz duża
trudność zdawania egzaminu zawodowego w
technikach.
8. Niezrozumiała i niespójna klasyfikacja
zawodów (szkolna / rynku pracy).
Postulaty/ Rekomendacje
Wprowadzenie obligatoryjności egzaminu
zawodowego.
Zmiana formuły egzaminu praktycznego
w technikach z pisemnego na praktyczny.
Upowszechnienie możliwości
przeprowadzania egzaminu
u pracodawców.
Przesunięcie terminu zdawania egzaminu
zawodowego w technikach (na okres
poprzedzający maturę).
Stworzenie przejrzystej (w części zawodów
szkolnych) klasyfikacji zawodów szkolnych,
która będzie mogła być wykorzystana przez
wszystkich interesariuszy.
Uproszczenie nazw zawodów (np. ich
unowocześnienie, dostosowanie do
nazewnictwa rynkowego).
Wnioski
Postulaty/ Rekomendacje
1. Brak systemowo funkcjonującego
doradztwa zawodowego, tj. właściwej
diagnostyki predyspozycji zawodowych.
Standaryzacja warunków realizacji
doradztwa zawodowego (w kontekście
narzędzi diagnostycznych, sposobów
działania doradców zawodowych).
Upowszechnienie doradztwa zawodowego
w gimnazjach (obligatoryjnie)
Dodatkowo edukacja w zakresie różnych
zawodów realizowana na etapie
przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Informowanie uczniów gimnazjum
o zakresie nauczania w ramach
poszczególnych zawodów.
Organizacja zebrań z rodzicami, w których
udział biorą doradcy zawodowi.
Nacisk na zdobywanie w szkołach
podstawowych i gimnazjach kompetencji w
zakresie: przygotowania c.v., odbycia
rozmowy kwalifikacyjnej, znajomości praw
pracowniczych, czynników wpływających
na zmiany na rynku pracy.
2. Brak systemowego doradztwa zawodowego
na wczesnoszkolnym etapie edukacji
i w gimnazjum
3. Niska świadomość znaczenia doradztwa
zawodowego wśród gimnazjalistów i ich
rodziców.
4. Błędne decyzje/ wybory kierunku
kształcenia, brak umiejętności poruszania się
młodzieży (i w konsekwencji absolwentów) po
rynku pracy
Wnioski
1. Niedopasowanie kształcenia zawodowego
do potrzeb rynku pracy.
2. Niedostępność analiz prognostycznych,
obecne analizy rynku pracy bazują głównie na
danych z urzędów pracy (nie wszyscy
pracodawcy zgłaszają swoje potrzeby
kadrowe).
3. Zróżnicowanie postaw dyrektorów (różny
stopień partykularności w podejmowanych
decyzjach) wpływa na ich politykę zarządzania
szkołą i ofertą edukacyjną.
Postulaty/ Rekomendacje
Koordynacja przez władze regionalne
współpracy organów prowadzących
w zakresie tworzenia krótkoi
średniookresowych strategii
dostosowywania szkolnictwa zawodowego
do wymogów lokalnego rynku pracy.
Stworzenie szybkiej ścieżki dla
uruchamiania kształcenia w ramach
nowych kwalifikacji (zawodów), na które
jest zapotrzebowanie na rynku pracy.
Zwiększenie nacisku na opracowywanie
prognoz rozwoju sytuacji na rynku pracy
(nie tylko analizy bieżące).
Stworzenie wspólnej, dostępnej bazy
lokalnych pracodawców oraz raportów PUP,
WUP i innych analiz rynku pracy.
Większy nacisk ze strony władz
regionalnych na kształtowanie oferty
edukacyjnej szkół według zapotrzebowania
rynkowego, a nie popularności (mody)
wśród młodzieży lub zasobów kadrowych
w szkole.
Wnioski
Postulaty/ Rekomendacje
1. Niska świadomość pracodawców na temat
ich roli w podnoszeniu jakości kształcenia
zawodowego
Stworzenie standardów mających na celu
związanie pracodawców z systemem
oświaty.
Zachęcanie do udziału w tworzeniu
programów edukacyjnych.
Stworzenie regulacji w zakresie zachęt
finansowych dla pracodawców, m.in.
ułatwiających refundację wynagrodzeń dla
młodocianych pracowników (także uczniów,
którzy skończyli 18 lat) oraz składek ZUS.
Wypracowanie standardów współpracy
pomiędzy szkołami i pracodawcami
w zakresie praktycznej nauki zawodu.
Wzmocnienie organizacyjnego nadzoru nad
praktyczną nauką zawodu w szczególności poprzez
ponowne zdefiniowanie roli aktualnych opiekunów
praktyk w szkołach.
Wzmocnienie merytorycznego nadzoru nad
praktyczną nauką zawodu – praktyczna nauka zawodu
powinna być wszechstronna i odbywać się na różnych
stanowiskach pracy związanych z danym zawodem.
2. Brak wystarczającego systemu zachęt
skierowanych do pracodawców odnośnie
prowadzenia przez nich praktycznej nauki
zawodu
3. Brak standardów oraz nadzoru nad
kształceniem praktycznym.
Dziękuję za uwagę!
Paweł Drożyner – dyrektor
Zespołu Szkół Ekonomicznych
i Ogólnokształcących nr 6
w Łomży