Transcript PLANKTON B*LG*S* - sunuslayt.gen.tr

PLANKTON BİLGİSİ
Eda ÇİMENLİ
EDA ÇİMENLİ - izmir
1
Planktonolojiye Giriş

İnsanoğlunun yeryuvarlağının yaklaşık % 71’ini örten
okyanus ve denizlerle olan ilişkisi, balık ve balinalardan başlayarak
zaman içerisinde giderek artmıştır bunun sonucunda İhtiyoloji,
Planktonoloji, Bentholoji, Fizyoloji, Akuakültür , Deniz Ekolojisi,
Mikrobiyoloji,Biyokimya gibi denizle uğraşan çeşitli bilim dalları
doğmuştur.

Planktonoloji, başta plankton türlerinin saptanması olmak
üzere bu organizmaların beslenme, üreme, gelişme ve fizyolojileri,
plankton popülasyonlarının bölgesel dağılımları, dinamiği, geçici
değişimleri, birbirleriyle ve ortamla ilişkileri, planktonun besin
zincirindeki yeri ve enerji transferindeki rolü, fizikokimyasal
değişikliklere uyumları, küme oluşturmaları, besin kıtlığı,
partiküllerin yüzey sularının dibe çöküşü, planktonik formların
kimyasal içerikleri, pollusyona ve pollutantlara karşı tepkilerini
açıklamaya çalışır.
EDA ÇİMENLİ - izmir
2
Seston
 Deniz suyunda süspansiyon halinde ve asılı durumda bulunan sürüklenen ve
yüzen canlı-cansız parçacıkların hepsi birden sestonu oluşturur. Sestonda
bulunan formlar tripton, plankton ve neuston olarak ayrılabilir . Bunlardan
ölü organizmaların artıkları organik detritus ve minerallerden ibaret olan cansız
parçacıklara tripton ve abiyoseston denir. Canlı formlara yani plankton ve
neustona ise biyoseston adı verilir. Yaşamlarını pelajik bölgede sürdüren tüm
organizmalar plankton neuston ve nektonik formlar pelagosu oluşturur.
EDA ÇİMENLİ - izmir
3
Planktonun Tanımı
 Suda serbest halde yaşayan hareket
organelleri olsa bile ancak sınırlı
hareket edebilen ve bu nedenle de
su hareketlerinin etkisiyle az çok
pasif şekilde yer değiştiren tüm
organizmalara plankton denir
 Plankton terimi ilk kez Victor
Hensen tarafından kullanılmış
olup benthos, nekton gibi bu günde
kullanılan bazı terimlerin yaratıcısı
olan Haeckel tarafından bugünkü
anlamda yeniden tanımlanmıştır.
Plankton çoğul bir ifadedir tekil
olarak ise planter veya plantont
adı verilir.
EDA ÇİMENLİ - izmir
4
Ortamın Fiziko-Kimyasal Etkileri
 Su Hareketleri
 Viskozite
Denizel ortamda su ne kadar durgun görünürse
görünsün küçük ölçekte de olsa mutlaka değişik
nedenlerle oluşan türbülans vardır Bunlar düşey
yönde oluşan küçük girdaplar, rüzgarların
meydana getirdiği konveksiyon hücreleri vs.
olabilir. Largmuir hücrelerinin su yüzeyinde esen
rüzgarlar tarafından oluşturulduğu ve rüzgar
yönüne paralel oldukları saptanmıştır, bu yöne
dik bir seri konvergens ve divergensler meydana
gelir.
EDA ÇİMENLİ - izmir
Planktonik organizmalar için suyun
vizkozitesi de çok önemlidir. Sıcaklık suyun
viskozitesini değiştirir, sıcaklık arttıkça
suyun viskozitesi düşer. Örneğin deniz
suyu viskozitesi 0 0C de 18, 100C de 13,
200C de 10 milipoise dır. Sıcaklığın
artmasıyla birlikte deniz suyu viskozitesi
azalacağından dengeyi sağlayabilmek için
küresel organizmaların çapı küçülür.
5
Planktonik Organizmaların Gruplandırılması








Denizlerde ister ergin ister larva olsun hemen her büyük
hayvan grubunun planktonik üyesi vardır, plankton
günümüzde çeşitli araştırıcılar tarafından değişik amaçlarla;
Biyolojik özelliklerine
Topoğrafik durumuna
Büyüklüklerine
Şekillerine
Dağılış seviyelerine
Işık durumuna
Yaşadıkları ortama
Popülasyonu oluşturan türlerin birey sayılarına vs. göre
gruplandırılır.
EDA ÇİMENLİ - izmir
6
Biyolojik Özelliklerine Göre Plankton
FİTOPLANKTON
 Fotosentezle kendi
materyalinin bir kısmını
sentezleyebilme yeteneğine
sahip olan yani ototrof olan
planktonik organizmalar
fitoplankton veya bitkisel
plankton olarak adlandırılır.
EDA ÇİMENLİ - izmir
ZOOPLANKTON
 Ortamda bulunan organik
partikül veya organizmalarla
beslenen yani heterotrof olan
planktonik organizmalara
zooplankton veya hayvansal
plankton adı verilir.
7
EDA ÇİMENLİ - izmir
8
EDA ÇİMENLİ - izmir
9
Nanochloropsis sp.
EDA ÇİMENLİ - izmir
10
Holoplankton
Zooplankton
Meroplankton
Holoplankton
tüm
yaşamları
süresince
planktonik olma özelliklerini koruyabilen
zooplanktonik
organizmalardan
oluşur
Bunların tüm yaşam evreleri pelajik bölgede
geçer ,benthosla ilişkileri yoktur tamamen
planktoniktirler.
Holoplanktonda
üreme
gruplara ve hatta türlere göre farklılık gösterir,
çoğu omurgasız hayvanlarda olduğu gibi
holoplanktonik formlar da genel olarak
ovipardır, dişiler yumurtalarını ya vücutlarının
belirli bir bölgesinde taşırlar veya suya
bırakırlar.
Holoplanktonik hayvanlar arasında az da olsa
hermafroditlik O.diocia hariç diğer larvacea
üyelerinde görülür.
EDA ÇİMENLİ - izmir
Meraplankton’u
yaşamlarının
belirli
bir
evresinde veya evrelerinde yumurta, larva veya
ergin olarak planktonik olan, daha sonraki
evrelerinde benthosa inen ve zemine bağlı olan
veya serbest yaşayan ya da nektonik olan formlar
oluşturur. Sürüngenler, parazitik kopepodlar;
sirriped ve dekapod krustaseler; poliketler,
gastropod ve lamelli branşlar ile ekinodermlerin
larvaları,
balık
yumurta
ve
larvaları
meroplanktoniktir. Meroplanktonu oluşturan çoğu
larvalar kendilerinden küçük diğer plantonik
organizmalarla beslenir. Bununla beraber uygun
ve yeterli besin bulamadıkları zaman açlıktan veya
kötü beslenmeden ölürler.
Plantonik yaşamları birkaç saatle bir kaç gün
gibi çok kısa bir süre olan bu larvalara Lesitotrofik
larvalar denir.
Bir kaç hafta ile iki üç ay gibi uzunca bir süre
meroplankton olarak kalan bu lavralara Uzun
Pelajik Yaşamlı Planktotrofik larvalar denir
11
EDA ÇİMENLİ - izmir
12
EDA ÇİMENLİ - izmir
13
TOPOĞRAFİK YAPIYA GÖRE PLANKTON
Neritik Plankton
Oseanik Plankton
 Sahilden 200 metre derinliğe  Sıcaklık, tuzluluk ve ekolojik
kadar olan pelajik bölgede,
kendine özgü ekolojik koşulların
bulunduğu,
sıcaklık
ve
tuzluluğun büyük farklılıklar
gösterdiği sahil sularında bol
olarak bulunan organizmalar
Neritik Plankton’u oluşturur.
EDA ÇİMENLİ - izmir
koşulların daha stabil olduğu,
200 metreden daha derin
yerlerde bulunan planktona
Oseanik
Plankton
adı
verilir.
14
BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE PLANKTON
Planktonik organizmalar 2 mikrondan 2 metreye kadar
değişen büyüklüktedirler. Planktonik formların çoğu
mikroskobik olup 1mm civarındadır ve büyüklükleri
yaşadıkları derinlikle orantılıdır. Genel olarak küçük
bireyler yüzey sularında, büyükleri ise derin sularda
yaşar. Planktonik organizmalar büyüklüklerine göre
genel olarak 6 grupta toplanabilir.
Ultraplankton: 5 mikrondan küçük organizmalardır.
Nanoplankton: 5-10 µm arasında olan organizmalar.
Mikroplankton: 50-500 µm arasında olan
organizmalar.
Mesoplankton: 0,5-1 mm arasında olan organizmalar.
Makroplankton: 1mm-1cm arasında olan organizmalar.
Megaplankton: 1 cm’den büyük zooplankterlerdir.
EDA ÇİMENLİ - izmir
15
ŞEKİLLERİNE GÖRE PLANKTONLAR
Diskoplankton: Vücut şekilleri disk veya paraşüt şeklinde olan
plankterlerdir.
Coscinodiscus exentricus (Diatomea), Sapphirina spp.
,Phanenna spinifera
Rabdoplankton: Vücutları çubuk şeklinde uzamış formlardır.
Fragilaria crotonensis (Diatomea), Ceratium
fusus(Dinoflagellata)
Fizoplankton: Vücutları küre veya balon şeklini almış
organizmalardır.
Halospharea viridis (Coccolithophoridae), Codonellopsis
spp.(Tintinida)
Ketoplankton: Vücutlarındaki kıl, seta ve diken gibi çeşitli
çıkıntılarla değişik bir görünüm kazanmış organizmalardır.
EDA ÇİMENLİ - izmir
16
DAĞILIŞ SEVİYELERİNE GÖRE PLANKTONLAR
IŞIK DURUMUNA GÖRE PLANKTONLAR
 Okyanus ve denizler ekolojik
 Okyanus ve denizler, güneş
yönden Pelajik ve Bentik
Bölge olmak üzere iki bölümde
incelenir. Bunlardan pelajik
bölge, bentik bölgeyi örten su
kütlesi olup, Peres (1961)’e göre
altı zona ayrılır. Bunlar
yüzeyden başlayarak en derin
yerlere doğru sırayla Epipelajik
zon, Mesopelajik zon,
İnfrapelajik zon, Batipelajik
zon, Abissopelajik zon ve
Hadopelajik zondur.
EDA ÇİMENLİ - izmir
ışığının pelajik bölgedeki
girişimine göre Öfotik,
Oligofotik, Afotik olmak
üzere 3 zona ayrılır.
Planktonik organizmalar ise
ışığa olan bağlılıklarına göre
Phaeoplankton,
Knephoplankton ve
Scatoplankton olarak 3 grup
altında toplanabilir.
17
YAŞADIKLARI ORTAMA GÖRE PLANKTON
 Planktonik organizmalar belirli bir bölgede ya devamlı olarak
veya belirli zaman aralıklarıyla bulunurlar. Bu durum,
planktonik formların o bölgeye özgü olup olmayışına veya
mevsime göre değişiklik gösterir.
 Belirli bir yöreye özgü olan ve orada yaşayan, üreyen ve
gelişebilen planktona Autojenetik Plankton denir.
 Bir yöredeki ana populasyonun devamlılığı su hareketleri,
rüzgâr vs. ile dışarıdan gelen planktonun takviyesine bağlıdır;
bu
tip
populasyonlar
da
Geçici
Autochthonus
Populasyonlar’ı oluşturur.
 Bazı türler ise belirli bir bölgede yaşar, ürer, gelişir fakat su
hareketleri vs. ile başka bir yere taşınır. Bu şekilde oluşan
planktona Allojenetik veya Eksojenetik Plankton denir.
Açık denizden veya tatlı sudan akıntıyla yeni gelmiş fakat
çoğalma yeteneği olmayan, ancak sınırlı yaşama potansiyeline
sahip olan planktonik organizmalar Allochthonus
Populasyonlar’ı oluşturur.
EDA ÇİMENLİ - izmir
18
Plankton, yaşadığı su tipine bağlı olarak farklı terimlerle ifade edilebilir. Örneğin;
Limnoplankton: Tatlı sularda yaşayan plankton.
Heleoplankton: Göllerde bulunan plankton.
Rheoplankton: Akarsularda yaşayan plankton.
Krenoplankton: Kaynak veya kuyu sularında yaşayan plankton.
Hifalomiroplankton: Acı sularda bulunan plankton.
Haloplankton: Tuzlu sularda yaşayan plankton.
Stagnoplankton: Durgun sulardaki plankton.
Thalassoplankton: Açık deniz planktonu.
Psikrofilik plankton: Soğuk seven plankton
Stenohalin plankton: Belirli tuzluluklarda yaşayan plankton.
Euryhalin plankton: Farklı tuzluluklarda yaşayabilen plankton.
EDA ÇİMENLİ - izmir
19
BİREY SAYILARINA GÖRE PLANKTON
 Monotonus plankton: Böyle bir plankton populasyonunda
tekdüzelik göze çarpar. Populasyonu oluşturan bireylerin %75’den
fazlası aynı türe aittir. Örneğin; Red-tide olduğunda 0-2 metre
derinlikte bulunan planktonun % 98’ini Gonyaulax tamarensis veya
Gymnodium breve, geri kalan %2’sini ise diğer dinoflagellat ve
tintinnid türleri oluşturabilir.
 Privalent plankton: Bir plankton populasyonunu oluşturan
bireylerin yaklaşık yarısı aynı türe ait ise Privalent planktondan
bahsedilir. Örneğin; Populasyonun %50’si Acartia clausi, geri kalan
%50’si diğer kopepod türleri ve gruplarından ibaret olabilir.
 Polimiktik plankton: Bu tip plankton populasyonunu oluşturan
türlere ait bireyler, kalitatif ve kantitatif bakımdan hemen hemen
aynı oranda bulunurlar.
 Panktomiktik plankton: Bu tip plankton populasyonunda çok az
tür ve birey bulunur. Bu duruma genellikle kış aylarında veya kirli
ortamlarda yaz aylarında yapılan çalışmalarda rastlanır.
EDA ÇİMENLİ - izmir
20
thalassoplankton
phytoplankton
EDA ÇİMENLİ - izmir
diatome
copepod
21