Transcript toprağın önemi ve sürdürülebilir yönetimi

TOPRAĞIN ÖNEMİ VE
SÜRDÜRÜLEBİLİR YÖNETİMİ
Doç. Dr. Mehmet ZENGİN
Selçuk Üniv. Ziraat Fakültesi
Toprak Bil. ve Bitki Besl. Böl.
[email protected]
1
25 Haziran 2014, Ankara
TOPRAK VE TOPRAĞIN ÖNEMİ
Toprak, insanın mayası olup bitki örtüsü için de yaşam
ortamıdır, besin deposudur.
Organik ve inorganik materyallerin parçalanmasıyla meydana
gelen, içerisinde belirli oranlarda su ve hava bulunduran, bitkilerin
ihtiyaç duyduğu besin maddelerini içeren ve bitkilere durak yeri2
olan yer yüzünün parçalanmış üst katmanına toprak denir.
Toprak Ana
 Türk ve Altay mitolojisinde ve halk inancında Toprak
Tanrıça kabul edilmiş ve
 Topra (Tobra, Tobura, Tovura, Toburah,Tuprak,
Tufrak) Ana da denmiştir.
 Eşanlamlı olarak Yer Ana (Cer Ana) tabiri de
kullanılmıştır.
TOPRAK OLUŞUMU
 Genel olarak kabul edilen bir teoriye göre Dünya
Güneş'ten kopmuş ateşten bir kütleydi.
 Boşlukta dönerken zamanla soğuyan bu kütlenin üzeri
sert bir kabuk halini almıştır.
 Bu sert kabuğu teşkil eden kayaların milyonlarca yıl
boyunca çeşitli etkilerle ufalanıp ayrışması ve
sonradan içerisine organik maddelerin karışmasından
3
topraklar meydana gelmiştir.
Toprak, M İ T O Z
• Ana materyal, İklim, Topoğrafya,
Organizma ve Zaman sürecinde
oluşur ve kendine özgü fizikselkimyasal-biyolojik özellikler
kazanır.
• İdeal bir toprakta hacimce %50
katı, %50 boşluk vardır.
• Katı kısım kil+silt+kum (%45) ve
org. madde (%5)’den oluşur.
• Organik maddenin %80’i humus,
%10’u kök ve %10’u da
organizmalardır.
• Boşluğun yarısı hava, yarısı da
su ile kaplıdır.
• Atom → Mineral → Kaya → Ham
toprak → Olgun toprak
4
İklim ve bitki örtüsü
Anamateryal ve topoğrafya
5
 Doğal kaynaklarımızın temelini oluşturan toprak
varlığımızın potansiyeli ve bu potansiyelin verimli bir
şekilde kullanılıp kullanılmadığı; ancak detaylı toprak
haritaları çıkarılması, büyük toprak gruplarının dağılımı
ve önemli özelliklerinin saptanması, arazi kullanma
kabiliyet sınıflarına göre kullanım planlamalarının
yapılması ile mümkündür.
 Ülkemizde ortalama arazi
rakımı 1.132 m olup,
arazilerimizin ancak %10’unda
yükselti 0-250 m arasındadır.
Ülkemizde arazilerimizin
%20’sinin eğimi %15’in altında,
%80’inin eğimi ise %15’ten
fazladır.
6
Dünyada
Türkiye’de
Kara yüzey alanı: 14.894.000.000 ha
76.963.200 ha (37. sırada)
İşl. tarım ar.: 1.729.890.000 ha (%11.61) 25.589.300 ha (%33.24)
Orman ara.:4.126.000.000 ha
20.199.296 ha (%26)
3.792.176.000 ha orm.var (%66’sı bakir) %40’ı bakir
1.900.000.000 m3/yıl odun ür.
4.4 da orman/kişi
Mera ara.: 3.400.000.000 ha (%27)
Topraksız tarım: 15.000 ha
18.836.000 ha (%37)
750 ha
Toplam su: 1.606.000.000 km3.
501 km3 (640 mm yağış)
Kullanıl. su: 10.680.000 km3 (%0.72) 110 km3/Yıl (%21.9)
Kişi başına su: 7600 m3/yıl.
1500 m3/Yıl.
7
Dünyada su kullanımı (2005 Yılı)
Dünyada
Tarımda: %67
Türkiye’de
%70 tarımda
%20 sanayide
%10 konutlarda
8
 Türkiye’nin genel yüzölçümü 77.797.127 hektardır.
Bunun 1.102.000 hektarı göllerle kaplıdır.
 Anadolu tarafı 75.396.027 ha.
Trakya tarafı
2.401.100 ha.
İşlenen tarım arazimiz;
1934’de 11.7 milyon ha,
1950’de 14.5 milyon ha,
1950 sonrası makineleşmeyle
2011’de 28 milyon hektara ulaşmıştır.
Bitkisel üretim alanının;
%69’u tarla bitkileri
%3’ü sebze bitkileri
%5’i meyvelik
%2’si zeytinlik
%2’si bağ alanları
9
Ülkemizde Arazi Kullanım Şekli
Kullanım Şekli
İşlenen Araziler
Nadaslı Kuru Tarım
Nadassız Kuru Tarım
Sulu Tarım
Bağ-Bahçe
Özel Bitkiler (zeytin vb)
Çayır-Mera Arazisi
Çayır
Mera
Orman, Funda-Çalılık
Orman
Funda-Çalı
Yerleşim Alanları
Diğer Araziler
Sazlık ve Bataklık
Irmak Yatakları
Sahil Kumulu
Kara Kumulu
Çıplak Kaya ve Molozlar
Su Yüzeyleri
GENEL TOPLAM
Alanı (Ha)
27,699,003
16,793,000
5,815,000
2,990,880
1,058,637
1,042,152
21,745,690
644,373
21,101,317
23,467,463
15,135,087
8,333,376
569,4
3,212,175
48,521
192,325
37,915
2,481
2,930,933
1,102,933
77,797,127
Oranı (%)
35,6
21,5
7,5
3,8
1,4
1,3
28
0,8
27,2
30,2
19,5
10,7
0,7
4,1
0,06
0,24
0,05
0,03
3,62
1,4
100
10
Toprak Varlığımız
 Toprak varlığı yönünden dünyanın sayılı büyük ülkeleri
arasında bulunan Türkiye, bölgemizde Rusya’dan sonra
2., Dünya’da ise 12. sırada yer almaktadır.
 Sulanan arazi büyüklüğü bakımından Türkiye belli başlı
dünya ülkeleri arasında 13. sırada, sulanan arazilerin tarım
alanlarına oranı yönünden ise 20. sırada yer almaktadır.
 Topraklarının yaklaşık 2/3’ünde kurak ve yarı kurak iklim
özelliklerine bağlı kalınarak tarım yapılan ülkemizde
tarımsal üretimin göstergesi olarak hububat tarımı esas
alınırsa, hububat ekim alanları büyüklüğü bakımından
dünya ülkeleri arasında 6. sırada yer alan Türkiye’de
hektara buğday veriminde 22. sırada yer aldığı görülür.
 Ülkemizde ürün verimi sulama ile 2-3 kat artırılabilmekte,
elverişli koşullarla yılda 2-3 ürün alınabilmektedir.
11
TARIM REFORMU UYGULAMA ALANLARI
Tarım Reformu Genel Müdürlüğünce;
2002 yılında 16 ilde 47 ilçede 1288 uygulama
2014 yılında 55 ilde 235 ilçede 3960 uygulama
alanında çalışmalar yürütülmektedir.
Arazi Kullanım Planlaması çalışmaları kapsamında;
• 2002 yılı sonuna kadar 353.000 ha alanda çalışma
tamamlanmıştır.
• 2010 yılı sonu itibariyle 1.783.679 ha alanda çalışma
tamamlanmıştır.
• Halen 113.364 ha alanda çalışmalar sürdürülmektedir.
12
Dünyadaki toprakların ancak %10’unda bitkisel üretim
yapılabilmektedir.
13
TOPRAĞIN SÜRDÜRÜLEBİLİR KULLANIMI
Toprak problemleri
Arazi problemleri
Asidik-bazik pH,
Tuzluluk,
Sodiklik,
Az organik madde,
Fazla-az kireç,
Ağır-hafif tekstür,
Drenajsızlık, Yanlış gübreleme,
Erozyon, Sığlık
Küçük ve parçalı,
Fazla eğim,
Taşlılık,
Kuraklık,
Amaç dışı kullanım,
Yetenek dışı kullanım
Sürdürmek
fiil
sürdürülebilir
sıfat
sözlük anlamı devamlı
sürdürülebilirlik devamlılık
Sürdürülebilir kavramı “bir sistemdeki enerji kaynağının yok olmaksızın
dolaşımının sonsuza kadar devam ettirilmesi”
14
Sürdürülebilirlik ‘gelecek nesillerin ihtiyaçlarını tehlikeye sokmadan, mevcut
ihtiyaçları karşılama”
Verim = T + T + İ + İ
Normal
Yanmış ahır gübresi
15
Fasulye + Şeker Pancarı + Buğday + Mısır (veya Ayçiçeği)
Arazi Yetenek Sınıfları
9.4 Mil. ha
Toplam: 77.8 Mil.Ha.
16
17
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK Yıllığı 2013
NÜFUSUMUZ ARTARKEN buğday ekim alanlarımız
13 yılda yaklaşık 1.58 milyon ha azaldı !
18
ARAZİLERİMİZİ
Böldük, Parçaladık
5403 Sayılı
Toprak Kor. ve Ar. Kul. Kanunu
19
20
Sürdürülebilir tarımda başarılı olabilmek için
1. Toprakta bitki besin maddesi miktar ve dengesi
2. Toprak organik maddesinin korunması
3. Münavebe (suluda Fasulye + Ş.Pancarı + Buğday + Mısır (veya Ayçiçeği)
4. Kontrollü toprak işleme
5. Entegre zararlı ve yabancı ot mücadelesi
6. İnsan faktörü
Verim = T + T + İ + İ
21
Toprak O.M.
%
Çiftlik
gübresi
Örtü bitkileri
Azaltılmış
toprak işleme
Geleneksel
Tarım
Alternatif
Uygulamalar
Zaman, yıl
0
10
20
30
40
50
60
70
80
22
90 100
Sağlıklı ve Kaliteli Toprak:
Kolay drene olan, baharda çabuk ısınan, ekimden sonra kabuk
bağlamayan, şiddetli yağışları kolay emebilen, bünyesinde iyi su
tutabilen, çok az kesekli ve geçirimsiz alt tabaka içermeyen, derin,
erozyon ve besin maddesi kayıplarına dirençli, toprak
organizmalarını destekleyen, yüksek verim için fazla gübrelemeye
ihtiyaç göstermeyen, iyi bir toprak kokusuna sahip, yüksek kaliteli
ve verimli ürün alınabilen topraklardır.
Topraklarımızın ortalama;
%86.4’ü tınlı ve killi-tınlı bünyeye sahiptir
%57.6’sı kireçlidir (%5’den fazla kireç)
%85’inde pH 7’nin üzerindedir
%64.5’i yetersiz organik madde içermektedir
%64.4’ü fosforlu gübreye ihtiyaç göstermektedir
%97.9’unda potasyum yeterlidir, ancak Ca yüksekliğinden K verilmekte.
%50’sinde çinko, %27’sinde demir noksan
%76’sı %6’dan fazla eğime sahiptir
23
%72’si sığ ve çok sığdır.
HEDEF;
Gelecek nesillerin de ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için,
bugün için var olan imkanlarını tehlikeye atmayan
Sürdürülebilir Kalkınma’dır
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMANIN TEMELİ İSE;
Toprak, hava ve su gibi doğal kaynakların doğru
kullanımını esas alan üretime dayanmaktadır.
Tarımsal üretim ve gıda güvenliği için
toprak çok önemlidir.
24
Toprak sevgidir, candır, hayattır...
Aşık Veysel toprağı insan biçimli olarak ele alıp şöyle der;
Karnın yardım kazmayınan bel ilen,
Yüzün yırttım tırnağınan el ilen,
Gine beni karşıladı gül ilen,
Benim sadık yarim kara topraktır.
Şefkat ve merhamette güneş gibi ol,
Kusur örtmede gece gibi ol,
Cömertlikte akarsu gibi ol,
Tevazuda toprak gibi ol,
Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol,
Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol!
TEŞEKKÜR EDERİM
25