Transcript Biyolojik Bütünlük

21. Yüzyılda Su Yönetimi
2013 Yaz Okulu
3-7 Haziran 2013
Temel Kavramlar
(Su ve Ekoloji, Baskılar,
Kalite Parametreleri)
Y.Doç.Dr. Emre Alp
ODTÜ- Çevre Mühnedisliği Bölümü
Çevre Etiği


Doğa ile insan arasındaki etik ilişkiyi açıklayan
felsefedir
Hukuk, sosyoloji, din bilim, ekonomi, ekoloji,
çoğrafya v.b., onlarca disiplin üzerinde etkisi
vardır.
Cuyahoga Nehri, Ohio –
22 Haziran, 1969
Çevre Etiğinin Kökleri



Dünya Günü, 22 Nisan 1970
Makaleler:
 Lynn White: "The Historical Roots of our Ecologic Crisis"
(Mart 1967)
 Garrett Hardin's "The Tragedy of the Commons"
(Science, 162(1968):1243-1248.)
 Garett Hardin: "Exploring New Ethics for Survival",
Kitaplar
 Aldo Leopold: A Sand County Almanac, Toprak Etiği,"
(1949).
 Rachel Carson, Sessiz Bahar (Silient Spring), 1962
Leopold (A Sand County Almanac,
1949):

“Bir şey, canlılar topluluğunun bütünlüğünü, istikrarını ve
güzelliğini korumayı sürdürdüğü zaman doğrudur. Bunun
tersini yapmaya yöneldiğinde ise yanlış.”

“Toprak etiğini, topluluğun sınırlarını yalnız insan değil,
karaları ve suları, bitki ve hayvanları, yani tüm toprağı
kucaklayacak şekilde genişletmek olarak tanımlar”

“Toprak etiği, elbette bu kaynakların değiştirilmesini,
kullanılmasını ve yönetilmesini durduramaz, fakat doğal
ortamlarında varolma haklarını teslim eder.
Kanun ve Yönetmelikler
Çevre Kanunu
9 Ağustos 1983 tarih ve 2872 sayılı Çevre Kanunu
(Değişiklik: 26/4/2006)
Amaç
Bu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan
çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma
ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır.
Çevre Kanunu
Tanımlar
Çevre: Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri
ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları biyolojik,
fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamı,
 Çevre korunması: Çevresel değerlerin ve ekolojik dengenin
tahribini, bozulmasını ve yok olmasını önlemeye, mevcut
bozulmaları gidermeye, çevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye,
çevre kirliliğini önlemeye yönelik çalışmaların bütününü,
 Çevre kirliliği: Çevrede meydana gelen ve canlıların
sağlığını, çevresel değerleri ve ekolojik dengeyi bozabilecek
her türlü olumsuz etkiyi,
ifade eder

Su Kalitesi ve Kirliliği

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
(Resmi Gazete Tarihi: 31.12.2004 Resmi Gazete Sayısı: 25687,
Değişiklik:13/2/2008)


Amaç ve Kapsam
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, Ülkenin yeraltı ve
yerüstü su kaynakları potansiyelinin korunması ve en iyi bir
biçimde kullanımının sağlanması için, su kirlenmesinin
önlenmesini sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir
şekilde gerçekleştirmek üzere gerekli olan hukuki ve teknik
esasları belirlemektir.
Su Kalitesi ve Kirliliği

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
(Resmi Gazete Tarihi: 31.12.2004 Resmi Gazete Sayısı: 25687,
Değişiklik:13/2/2008)



Madde 3 - Bu Yönetmelikte geçen;
(Değişik:RG-13/2/2008-26786)Alıcı ortam: Atıksuların deşarj
edildiği veya dolaylı olarak karıştığı göl, akarsu, kıyı ve deniz
suları ile yeraltı suları gibi yakın veya uzak çevreyi,
Atık: Her türlü üretim ve tüketim faaliyetleri sonunda, fiziksel,
kimyasal ve bakteriyolojik özellikleriyle karıştıkları alıcı
ortamların doğal bileşim ve özelliklerinin değişmesine yol
açarak dolaylı veya doğrudan zararlara yol açabilen ve
ortamın kullanım potansiyelini etkileyen katı, sıvı veya gaz
halindeki maddelerle atık enerjiyi ifade eder.
Baskılar

Noktasal Kirleticiler: Belli bir noktadan alıcı ortama
giren miktarı rahatlıkla ölçülebilen kirleticiler
 Endüstriyel ve evsel atıksu
 Yayılı Kirleticiler: Yayılı, belirlenmesi zor, aralıklı
ve arazi kullanımı ile ilgili. Meteorolojik ve başka
nedenler tetikliyor
 Sulama geri dönüş suları
 Tarımsal yüzey akış suyu
 Kentsel yüzey akış suyu
 Atmosferik çökelme
 Terk edilmiş maden sahaları
 Kar erimeleri
 …
Baskılar (devam)

Fiziksel özellikler de değişiklik







Debi değişimleri
Nehir yatağının bozulması
Şehirleşme
Yabancı türlerin istilası
..
..
..
Yüzey Sularının Bütünlüğü
Yüzey sularının bütünlüğü

Yüzek sularının bütünlüğü nasıl ölçülmeli?

Bütüncül değerlendirme



Biyolojik bütünlük
Kimyasal bütünlük
Fiziksel bütünlük
Biyolojik Bütünlük


Biyolojik bütünlük organizmaların çeşitlilik özellikleri ve
fonksiyonel birimleri ile referans habitatlar arasında benzerlik
gösterebilmesi (karşılaştırılabilen) ve dengeli bir yaşamı
destekleyen ve sürdürebilmeleri için gerekli şartların
bütünüdür
Biyolojik bütünlük bozulmamış referans alanlar ile
karşılaştırılır.
Biyolojik Bütünlük




Su kütlesi farklı türleri barındırabilmeli
Türlerin dağılımı:
 Meteoroloji, çoğrafi konum, yükseklik, göl ve akarsu
morfolojisi, insanlar tarafından yapılmış akarsu habitatındaki
değişiklikler .
Çeşitlikik indeksi  Biyolojik İndeksler
 Ekosistem üzerindeki baskıların göstergesidir
 Kirlenmemiş ekosistemlerde tek bir türün değil çeşitli
türlerin yaşaması beklenir
Su kütlesindeki tahribat Türlerin dağılımını etkiler
 Dayanıklı organizmalar sayı olarak artış gösterir
 Az dayanıklı organizmalar sayıları azalır
Biyolojik kriter ve Kimyasal kriter



Uygulama ve yorum açısından farklılık gösterir
Kimyasal kriterler su kullanım amacına yönelik sınır
değerleri belirtir
Biyolojik kriterler ekosistemin sağlık seviyesini gösterir
Biyolojik Değerlendirme
 Biyolojik değerlendirme su kalitesinin bütüncül
anlamda göstergesidir
 Ekosistem üzerindeki değişimler ve baskılar hakkında
fikir verir








Barajlar
Toksik maddelerin varlığı
Evsel atıksular
Yayılı kirlilik
Dere yatağında yapılan tahribatlar
Şehirleşme
Kimyasal kazalar
...
Index of Biotic Integrity (IBI)







Index of Biotic Integrity (IBI): Türlerin dağılımını ve çeşitliliğinin
göstergesidir.
IBI sayısı referans ekosistemler ile karşılaştırılır.
Balık örnekleri electrically shocking yöntemi ile toplanır
IBI skorunun 12 olması hiç bir balık türünün gözlenmediğini belirtir
5 farklı sınıfda değerlendirme yapılır
Kimyasal kriterlerin yerini almaz, kimyasal kriterler ile birlikte
yorumlanması gerektiğinden tamamlayıcı özelliği vardır
IBI skoru kimyasal parametrelerin ölçüm sonuçları ile ilişkilendirilebilir
Index of Biotic Integrity (IBI)
Index of Biotic Integrity (IBI)
Invertebrate community Index (ICI)

Invertebrate community Index (ICI):



IBI indeksine benzer şekilde hesaplanır
Makro omurgalıların çeşitliliğini ölçer.
Dere yataklarından ve kenarlarından toplanır.
Invertebrate community Index (ICI)

.
Radikal, 12.8.2007
Milliyet, 8.9.2008
CNNTURK, 10.11.2008
Örnek Çalışma
Pestisit Kazası: Biyo değerlendirme ve hukuki
yaptırım
Problem:
•
•
•
•
2000 yılında Rock Creek’da (Potomac Nehri, Maryland
ve the District of Columbia) 150000 balık ölümü
gözlendi
Balık ölümlerinin ardından Maryland Çevre Müdürlüğü
su ve sedimanda analizler yaparak yüksek miktarlarda
toksik maddeler belirlediler
Ölçümler sonuçları özellikle pestisit fabrikası civarında
yüksek miktarlarda toksik madde gözlemlendi
Fabrika ile ilgili soruşturma başlatıldı

Örnek Çalışma
Pestisit Kazası: Biyo değerlendirme ve hukuki
yaptırım
Delil, Tahribat ve İyileşme:
Yüzey sularının Fiziksel
Bütünlüğü
Yüzey sularının Fiziksel
Bütünlüğü




Ölçülebilen kirlilik olmasa bile ekosistem fiziksel
özelliklerdeki tahribat sonucu bozulabilir
Fiziksel bütünlük akarsuların dinamik dengesinin
zaman içinde ekolojik hayatı tahrip edecek şekilde
şekilde bozulmamasıdır
Akarsular ile ilgili fiziksel parametreler, paternler ve
profiller ölçülür ve değerlendirmeler sonucu fiziksel
bütünlük belirlenir.
Doğal akarsularda erozyon ve çökelme arasında
dinamik bir denge vadır.
Yüzey sularının Fiziksel
Bütünlüğü


Fiziksel faktörler su kütlesinin bütünlüğünü ektiler
 Hidrojeoloji, jeomorfolojik özellikler, dere yatağı
özellikleri, kıyı bölgelerinde gel git özellikleri
 Coğrafi konum ve yükseklik
 sıcaklık
IBI ve ICI indekslerine göre daha az maliyet ile
değerlendirme yapılabilir
Fiziksel Bütünlüğü etkileyen
Parametreler

Debi
 Mevsimsel Dereler
 Debi değişimleri
 Deşarjların baskın olduğu dereler
Fiziksel Bütünlüğü etkileyen
Parametreler




Hidrolik
 Derinlik: en en düşük: 0.30 m
 Hız: en düşük: 0.25 m/s
Habitat Parametreleri:
 Eğim ve hız:
 Dağ akarsuları
 Dağ eteği
 Vadi akarsuları
 Ova ve kıyı şeritleri
 Sığlık/havuz oranı,
Besin: Dere yatağının bileşenleri
Gömülme oranı: İnce sediman tarafından örtülü
alan
Fiziksel Bütünlüğü etkileyen
Parametreler
Kimyasal Bütünlük

Kimyasal Kirleticiler






Biyolojik olarak parçalanabilen organikler,
çözünmüş oksijen ve sediman oksijen ihtiyacı
Besinler (azot, posfor)
Toksik kirleticiler
Tuzluluk
pH
Askıda katı madde
Organik Maddelerin Su Kalitesi
Üzerine Etkileri



Organik maddenin parçalanması sonucu oksijen
tüketilir ve CO2 , H2O üretilir
Yüksek miktarlarda organik maddenin varlığı
oksijen seviyelerini ekosistem için tehlike
yaratabilecek düşük seviyelere kadar indirebilir
Biyokimyasal oksijen ihtiyacı


KOİ
Noktasal ve yaylı kirlilik kaynaklarının ektileri
Çözünmüş Oksijen

ÇO Standardı
 1. seviye: balık ölümlerini engelleyecek
değer
 2. Seviye: Balık ve sucul yaşamın sorunsuz
yaşamasına olanak veren değer
 3. Seviye: Balıkların sorunsuz olarak
beslenme, üreme ve gelişimlerini sağlaması
için gerekli değer
ParaMetreler
Salmonid Sular
G
1. Isı
(C)
1. Bir termal boşaltımın aşağı noktasında ölçüler ısının (karışım bölgesinin
kıyısında) etkilenmemiş bölge ısısından şu miktarlardan daha fazla
aşmamalıdır:
15 C
3 C
2. Termal boşaltımlar, termal boşaltım noktasının aşağısında (karışım
bölgesinin kıyısında) aşağıdaki ısıları geçmemelidir.
21,5 
10
28 
10
10 C ısı sınırı yalnızca üreme için soğuk suya gereksinim duyan türlerin
yetiştirilmesi dönemlerinde ve bu türleri içerebilecek sularda uygulanacaktır.
Ancak ısı sınırları toplam sürenin %20’sinde daha yüksek olmamalıdır.
% 50 9
% 50  9
% 508
% 50  7
Oksijen
Oksijen
konsantrasyonu 6
%1005
konsantrasyonu 4
mg/l’nin altına düşerse,
mg/l’nin altına
Üye Devletler 7 (3).
düşerse, Üye
Madde hükümlerini
Devletler 7 (3).
uygulayacaklardır.
Madde hükümlerini
Yetkili otorite bu
uygulayacaklardır.
durumda mutlaka bu
Yetkili otorite bu
istasyonun balık
durumda mutlaka bu
nüfusunun dengeli
istasyonun balık
gelişimi için zararlı
nüfusunun dengeli
sonuçlara neden
gelişimi için zararlı
olmayacağını
sonuçlara neden
kanıtlamalıdır.
olmayacağını
kanıtlamalıdır.
2. Çözül-müş
Oksijen
(mg/l)
I
Cyprinid Sular
G
I
Analiz yada
inceleme
Metodları
Termometri
Minimum örnekleme
ve ölçüm frekansları
Haftalık, termal
boşaltım noktasının
hem üst kısmında
hem de alt kısmında
Gözlemler
Isıda ani ve
yüksek
değişikliklerden
kaçınılmalıdır.
Winkler metodu Aylık, en azından bir
yada spesifik örnek örnek alma
elektrodlar
günündeki düşük
(elektrooksi-jen şartla-rını
kimyasal
temsil etmelidir.
metod)
Ancak, eğer gün
içinde bü-yük değişiklikler-den şüpheleniliyorsa, bir günde
en azından iki örnek
alınmalıdır.
BALIK YAŞAMININ DESTEKLENMESİ AMACIYLA KORUMA
VE İYİLEŞTİRME GEREKSİNİMİ BULUNAN TATLI SULARIN
KALİTESİ HAKKINDA 18 TEMMUZ 1978 TARİHLİ KONSEY
DİREKTİFİ (78/659/EEC)
Besin maddelerinin etkileri

Nitrifikasyon denitrifikasyon:
 Azot farklı formlarda bulunur:
 Azot gazı (N2)
 Organiz Azot
 (NH4+, NH3)





NH4++OH  NH3+H2O (pH<7~ionized
ammonium, pH>9~nonionized ammnonia)
Nitrit (NO2-)
Nitrat (NO3-)
Nitrifikasyon: 2 aşamalı reaksiyon NH4+  NO2-  NO3Denitrifikasyon: NO3-  N2