Transcript MAM-sunum-29072013_Toplanti-Not-Bolum-1-5

Deniz ve Kıyı Suları Kalite Durumlarının Belirlenmesi ve
Sınıflandırılması Projesi (DeKoS)
Deniz ve Kıyı Suları İzleme ve Değerlendirme
Programı Toplantısı
TÜBİTAK, Ankara
29 Temmuz 2013
Deniz ve Kıyı Suları Kalite Durumlarının Belirlenmesi ve
Sınıflandırılması Projesi (DeKoS)
Projenin temel hedefleri: Türkiye denizlerinde;
 Kıyı sularının, kıyı suyu tiplerinin, kıyı suları “su yönetim
birimleri”nin belirlenmesi , baskı-etki analizlerinin yapılması
ve kıyı sularının ekolojik ve kimyasal durumlarına göre
sınıflandırılması (SÇD uyumlu çalışmalar)
 Denizlerde “iyi çevresel durum” tanım, hedef ve
göstergelerinin belirlenmesi için değerlendirme çalışmalarını
gerçekleştirilmesi (DSÇD uyumlu çalışmalar)
 Deniz ve kıyı suları için 2014 ve sonrasında uygulanacak
bütünleşik izleme sistemi ile uygulama yapısının önerilmesi
Deniz ve Kıyı Suları Kalite Durumlarının Belirlenmesi ve
Sınıflandırılması Projesi (DeKoS)
Denizlerde Bütünleşik İzleme
• İzleme Programı
Bükreş S. ve Barselona S. / Protokoller (BDS’ler)
SÇD uyumlu kıyı suları izleme
DSÇD uyumlu deniz izleme (BDS’ler ile birlikte)
• İzleme Programı Uygulama Yapısı
Kaynaklar
 Piha H, Zampoukas N. (2011). Review of methodological standards related to
the marine strategy framework directive criteria on good environmental status.
JRC Scientific and Technical Report..
http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/111111111/16069/1/lbna2
4743enn.pdf
 Zampoukas N, Piha H, Bigagli E, Hoepffner N, Hanke G, Cardoso AC (2012).
Monitoring for the Marine Strategy Framework Directive: Requirements and
options. JRC Scientific and Technical Reports;.
http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/111111111/23169/1/lbna2
5187enn.pdf
 WFD Guidance No 7 – Monitoring under the Water Framework Directive
(http://ec.europa.eu/environment/water/waterframework/facts_figures/guidance_docs_en.htm)
 TECHNICAL GUIDANCE DOCUMENT ON MONITORING FOR MSFD
(JRC uzman grupları tarafından hazırlanıyor, 2013 Ekim/Kasım)
 Monitoring Guidance for Marine Litter in European Seas MSFD, WG-GES,
July 2013
SÇD Su Yönetim Birimleri (SYB) ve
izleme programı
Su kütlelerinin sayısı:
“Durum” değişimi  su kütlesi sayısı 
“durum” kararlı ise su kütlesi sayısı  ancak genişler
Su kütlelerinin izlenmesi:
Su kütlesi sayısına ve durumuna bağlıdır.
Uzmanların bilgi, deneyim ve önerileri önemlidir.
“İyi ekolojik statüs” nün hedeflenmesi durumunda iyi/orta kaliteye
sahip su kütleleri mutlaka izlenmelidir”
İzleme Tipleri:
1- az riskli kıyı sularının izlenmesi
2- riskli alanların düzenli izlenmesi
3- incelemeye yönelik izleme
4- Koruma alanlarının izlenmesi
 SÇD uyumlu kıyı suları izleme
Marmara Denizi Kıyı Su Yönetim Birimleri- 2013
Karadeniz Kıyı Su Yönetim Birimleri- 2013
Örnek: Marmara Denizi İzleme-2013
(Kıyı su yönetim birimleri ve izleme tiplerine göre yeniden düzenlenmesi gerekli)
MARMARA VE
BOĞAZLAR
Fizikokimyasal
parametreler

Sedimanda kirlilik 
İstasyon Sayısı
(55)
55
Sediman ve biyotada

yönelim
Biyotada /suda kirlilik ?
Trol (?)

Fitoplankton

Makrozoobentik

Alg

17
64
16
10
8
31
24
15-20 alan
İzleme tipine ve parametrelere
göre sıklıklar belirlenir :
2013 TŞ revize edilecek
 DSÇD uyumlu kıyı ve deniz suları izleme
DSÇD- Ek III (Art. 8, 9, 10, 11)
DSÇD- Ek I (Art. 8)
Kalitatif İÇD tanımlayıcıları
D 1 Biyoçeşitlilik
D 2 Yabancı türler
Özellikler
Çevresel
durum
hedefleri,
izleme ve
değerlendirme
D 3 Ticari balıkçılık
D 4 Besin zincirleri
D 5 Ötrofikasyon
D 6 Deniz tabanı bütünlüğü
D 7 Hidrografik koşullar
D 8 Kirleticiler
D 9 Deniz ürünlerindeki kirleticiler
D 10 Deniz katı atıkları
D 11 Su altı enerji ve gürültü girişi
Fiziksel ve Kimyasal
•Topografi, batimetri
• Nutrientler, O2
Habitat tipleri
• Deniz yatağında ve su kolonundaki
predominant habitat tipleri
Biyolojik Özellikler
• Fitoplankton, Zooplankton
• Bentik flora ve fauna
• Balık populasyonu
• Deniz memelileri
• Kuşlar
Diğerleri
• Sediment ve biyotadaki kontaminantlar
Baskılar / Etkiler
• fiziksel hasar
• sualtı gürültüsü
• çöp
• nutrient girdisi
• yerel olmayan türlerin girişi
• balıkçılık
•vd.
Tanımlayıcı
EU Com.Dec. 2010
Kriter
İndikatör
1. Biyoçeşitlilik
7
14
2. Yabancı türler
2
2
3. Ekonomik olarak avlanan balık ve kabuklular
3
8
4. Besin ağları
3
3
5. Ötrofikasyon
3
8
6. Deniz tabanı bütünlüğü
2
6
7. Hidrografik koşullar
2
3
8. Kirleticiler
2
3
9. Balık ve diğer su ürünlerinde bulunan kirleticiler
1
2
10. Deniz çöpü
2
4
EU JRC. 2012
11. Enerji/Ses
2
2
# of
parameters =
29
55
64
DSÇD – Ek III Tablo 1: Özellikler
Fiziksel ve
kimyasal
özellikler
Su yatağının topografisi ve batimetrisi
Yıllık - mevsimlik sıcaklık rejimi ve buz tabakası, mevcut akış hızı, upwelling, dalgaya maruz kalma, karışım özellikleri, bulanıklılık,
kalış/yenilenme zamanı
Bölgesel ve zamana bağlı tuzluluk dağılımı
Bölgesel ve zamana bağlı besin tuzu ( DIN, TN, DIP, TP, TOC) ve oksijen dağılımı
pH, pCO2 profilleri veya denizel asidifikasyonun hesaplanmasında kullanılan eşdeğer bilgiler
Habitat tipleri Predominant su yatağı ve su kolonu habitat tiplerinin derinlik, su sıcaklığı rejimi, akıntılar ve diğer su hareketleri, tuzluluk,
substrat kompozisyonu ve yapısı gibi fiziksel ve kimyasal özellikleriyle tanımlanması
Özel habitat tiplerinin tanımlanması ve haritalanması ( özellikle Komünite Mevzuatı (Habitat Direktifi ve Kuş Direktifi) içeriğine
veya özel bilimsel/biyoçeşitlilik kapsamlı uluslararası anlaşmalara göre tanımlanıp kaydedilmiş olanlar)
Bir bölge için stratejik öneme sahip habitatların tanımlanması. Bu bölgeler, belli baskılara maruz kalan veya özel koruma rejimine
ihtiyaç duyduğu belirlenen bölgeler olabilir.
Biyolojik
özellikler
Predominant su yatağı ve su kolonu habitatlarıyla ilintili biyolojik komünitelerin tanımlanması ( türleri, mevsimsel ve coğrafik
değişimleri içeren fitoplankton ve zooplankton toplulukları )
Angiospermler, makroalgler ve dip omurgasız faunası hakkında tür kompozisyonu, biyoması ve yıllık/mevsimsel değişimleri içeren
bilgi
Balık populasyonlarının yapısı hakkında bolluk, dağılım yaş/boyut verilerini içeren bilgi
Denizel bölgede görülen memelilerin ve reptillerin populasyon dinamikleri, doğal ve gerçek kapsamı ve durumunun tanımlanması
Denizel bölgede görülen su kuşlarının populasyon dinamikleri, doğal ve gerçek kapsamı ve durumunun tanımlanması
Denizel bölgede görülen , Komünite Mevzuatı veya uluslararası anlaşmalara göre tanımlanmış diğer türlerin populasyon
dinamikleri, doğal ve gerçek kapsamı ve durumunun tanımlanması
Denizel bölgede farklı zamanlarda ortaya çıkan, yerel olmayan, egzotik, yerel türlerden farklı genetik yapıdaki türlerin bolluğu ve
bölgesel dağılımı
Diğer özellikler Kimyasalların dikkate alınması gereken bölgelerde sediment kontaminasyonu, sorunlu bölgeler, sağlık sorunları ve biyota
komtaminasyonunun (özellikle halkın tüketimine sunulan biyota için) tanımlanması
Denizel bölgelerdeki diğer tüm özelliklerin tanımlanması
DSÇD – Ek III Tablo 2: baskı ve etkiler
Fiziksel kayıp
Smothering (insan imali yapılar, dip çamurunun boşaltımı)
Kaplama/geçişi engelleme (kalıcı yapılar)
Fiziksel hasar
Sediman yapısındaki değişiklikler (girdiler, yüzey akışının artması, dip çamurunun boşaltımı)
Aşınma (örn., ticari balıkçılık, su sporları, demir atma)
Seçmeli ekstraksyon ( örn., su yatağı ve toprak üstü canlı ve cansız kaynakların keşfi ve kullanılması)
Diğer fiziksel
bozukluklar
Sualtı gürültüsü (örn., gemicilik, su altı akustik ekipmanları)
Deniz çöpleri
Hidrolojik proseslere Termal rejimde göze çarpan değişiklikler
müdahaleler
Tuzluluk rejiminde göze çarpan değişiklkler (örn., su hareketlerini tehdit eden yapılar)
Tehlikleli maddelerle Sentetik bileşiklerin ortama girişi (örn., gemi kirliliği, atmosferik parçalanma ve aktif biyolojik maddelerin neden olduğu
kontaminasyon
kayıp ve sızmalardan kaynaklanan, Direktif 2000/60/EC ye göre birincil kirletici maddelerden olan ve deniz ortamında sıkça
görülen pestisit, antifaulantlar, farmöstik maddeler)
Sentetik olmayan madde ve bileşiklerin ortama girişi (örn., gemi ve petrol kirliliği, gaz ve mineral kullanımı, atmosferik
depozisyon ve nehir girdilerinin sonucu ortama giren ağır metaller ve hidrokarbonlar
Radyo-nüklidlerin ortama girişi
Sistematik ve/veya
kasıtlı madde salımı
Katı, sıvı veya gaz haldeki diğer maddelerin sistematik ve/veya kasıtlı olarak Komünite Mevzuatı ve/veya diğer kanuni
anlaşmalar kapsamında deniz ortamına salınmaları
Besin tuzu ve
organik maddece
zenginleşme
Gübre ve diğer azotlu bileşiklerin ortama girişi
Fosforca zengin (örn., tarım, akvakültür ve atmosferik yollarla çıkan ve yayılan) maddelerin ortama girişi
Organik maddenin (kanalizasyon, nehir girdileri) ortama girişi
Biyolojik bozukluklar Mikrobiyal patojenlerin ortama girişi
Yerel olmayan türlerin ortama girişi ve translokasyonu
Tesadüfen (örn., ticari balıkçılık, hobi amaçlı balıkçılık) ortama girmişleri de kapsayan türlerin seçici ekstraksyonu
MSFD İzleme Programları
( MSFD-CIS WG DIKE, Doc: DIKE DG/ 2013/02rev2,
Reporting on Monitoring Programmes, 12/07/2013 )
İÇD Tanımlayıcısı
MSFD İzleme Program Adı
D2
Yabancı Türler
D5
Ötrofikasyon
D7
Hidrografik Değişimler
D8
Kirleticiler
D9
Deniz ürünlerinde Kirleticiler
D10
Deniz Katı Atıkları
D11
Enerji, gürültü
D1, 4, 6
Biyoçeşitlilik- Kuşlar
D1, 4, 6
“
- Memeli ve sürüngenler
D1, 4, 6
“
- Balık ve pelajik cephalopod lar
D3
“
- Ticari türler (balık ve kabuklular)
D1, 4, 6
“
- deniz tabanı habitatları
D1, 4, 6
“
- su kolonu habitatları
DIKE-DG/2013/02rev
MSFD – Ek I
İÇD Tanımlayıcısı
(Ötrofikasyon
izleme programı)
Tanımlayıcı 5.
İnsan aktivitelerinden
kaynaklanan ötrofikasyon ve
etkileri (biyolojik çeşitlilikteki
azalma, ekosistem
bozulması, zararlı alg
patlamaları ve dip sulardaki
oksijen azlığı) en düşük
seviyelerdedir.
EU Com.Dec. 2010.
Criteria and Methodological Stds.
İÇD kriter
seçimi
5.1. Besin maddesi
seviyeleri
5.2. Besin
zenginleşmesinin
dolaysız (direkt) etkileri
5.3. Besin
zenginleşmesinin dolaylı
etkileri
İÇD kriterleri
için indikatör
seçimi
5.1.1. Su kolonundaki nutrient
konsantrasyonları
5.1.2. Nutrient oranları (silika, azot
ve fosfor)
5.2.1. Su kolonundaki klorofil
konsantrasyonu
5.2.2. Askıda alg artışına bağlı su
şeffaflığı (ışık geçirgenliği)
5.2.3. Fırsatçı makroalglerin bolluğu
(zamansal değişim)
5.2.4. Türlerin yer değişimleri örn.
Diatom-dinoflagellat, bentik-pelajik
türler, insan aktivitelerinin neden
olduğu istenmeyen/toksik (zararlı)
alg çoğalmaları (örn.cyanbobacteria)
(zamansal değişimler)
5.3.1. Su şeffaflığının azalmasından
etkilenen yıllık yosun ve deniz çayırı
bolluğu
5.3.2. Çözünmüş oksijen (örn.,
organik madde dekompozisyonuna
bağlı değişiklikler)
MSFD – Ek III
DSÇD EK III
Bileşenlerinin
seçimi
Fiziksel,
kimyasal ve
biyolojik
özellikler ile
baskılar
MSFD – Ek I
İÇD Tanımlayıcısı
(Biyoçeşitlilik
izleme programı)
EU Com.Dec. 2010.
Criteria and Methodological Stds.
İÇD kriter
seçimi
1.1. Tür dağılımı
Tanımlayıcı 1.
Biyolojik Çeşitlilik
korunur. Habitat kalitesi
ve dağılımı ile türlerin
dağılımı ve baskınlığı
hakim fiziksel, coğrafik
ve iklimsel özelliklerle
uyumludur.
1.2. Popülasyon büyüklüğü
1.3. Popülasyonun durumu
1.4. Habitat dağılımı
1.5. Habitat büyüklüğü
1.6. Habitatın durumu
1.7. Ekosistem yapısı
İÇD kriterleri
için indikatör
seçimi
1.1.1. Dağılım aralığı
1.1.2. Dağılım şekli
1.1.3. Türün kapsadığı alan (sesil/bentik
türler için)
1.2.1. Popülasyonun baskınlığı ve/veya
biyokütlesi
1.3.1. Demografik özellikleri (örn.,vücut
büyüklüğü, yaş sınıfı,üreme
oranı,yumurtlama oranı, hayatta
kalma/ölüm oranları)
1.3.2. Popülasyonun genetik yapısı
(mümkünse)
1.4.1. Dağılım aralığı
1.4.2. Dağılım şekli
1.5.1. Habitat alanı
1.5.2. Habitat hacmi
1.6.1. Tipik tür ve toplulukların durumu
1.6.2. Bağıl bolluk ve/veya biyokütle
1.6.3. Fiziksel, hidrolojik ve kimyasal
koşullar
1.7.1. Ekosistem bileşenlerinin (habitat ve
türler) kompozisyonu ve oranları
MSFD – Ek III
DSÇD EK III
Bileşenlerinin
seçimi
Fiziksel,
kimyasal ve
biyolojik
özellikler ile
baskılar
Bu Programda
denizlere göre
tür ve habitat
seçimi gerekli
D 2/ Yabancı türler İzleme Programı
Göstergeleri
D 8-9/ Kirlilik İzleme Programı
Göstergeleri
D1 / Biyoçeşitlilik İzleme Programı
Göstergeleri
DSÇD - Ek 3 - Özellikler, baskılar, etkiler
Fiziksel ve Kimyasal •Topografi, batimetri, T, S, SDD, .
özellikler
• Nutrientler, O2
D5 / Ötrofikasyon İzleme Programı
Göstergeleri
5.1.1, 5.1.2, 5.2.2, 5.3.2
Habitat tipleri
5.2.1, 5.2.3, 5.2.4, 5.3.1, 5.3.2
• Deniz yatağında ve su kolonundaki baskın habitat tipleri 1.4.1, 1.4.2, 1.5.1, 1.5.2, 1.6.1, 1.6.2, 1.6.3
Biyolojik özellikler
• Fitoplankton, Zooplankton
• Bentik flora ve fauna
1.1.1, 1.1.2, 1.1.3, 1.2.1, 1.3.1, 1.3.2
• Balık
• Deniz memelileri
• Kuşlar
* vd..
8.2.1, 8.2.2,
9.1.1, 9.2.2
Diğer özellikler
• Sediment ve biyotadaki kontaminantlar
Baskılar ve Etkiler
• fiziksel hasar
• sualtı gürültüsü
• deniz çöpleri
• nutrient ve organik madde zenginleşmesi, girdiler
5.1.1, 5.1.2, 5.2.1, 5.2.2, 5.2.3, 5.2.4, 5.3.1,
5.3.2
• yabancı türlerin girişi
2.1.1, 2.2.1, 2.2.2
• balıkçılık
DSÇD bölgesel izleme çalışmalarının ilk yıllarında
önceliklendirme / pilot çalışmalar gerekli:
Prensip:
Bölge > İÇD tanımlayıcısı > Gösterge seviyelerinde
hiyerarşik olarak önceliklendirme
Örn:
Karadeniz > Biyoçeşitlilik /Balıkçılık, Ötrofikasyon,
Kirlilik > Hedef türler, habitat haritalama, vd için
parametre seçimleri
MEB
Hangi bölge ?
Kara S
Kıyı S
Türkiye Denizleri –
EKOLOJİK ve BİYOLOJİK
OLARAK ÖNEMLİ ALANLAR–
EBSA’lar
2014 ve sonrası için önerilebilecek ek deniz
çalışma alanları (Karadeniz veya diğer?)
A
C
B
D
E
Hangi çevresel konu/ihtiyaç ?
2014 + 3 yıl
DSÇD için EK çalışma (Karadeniz pilot örneği için)
1)Karadeniz kıyı suları+kara suları+EMB suları : 5 Hat (A-E)
2)Ötrofikasyon (D5), kirlilik (D8, D9), biyoçeşitlilik (D1),
yabancı türler (D2)
a) Deniz tabanı ve su kolunu habitatları/türleri
(ekonomik ve koruma altındakiler)
b) 2-3 liman alanında yabancı türler için çalışma
c) Deniz sedimanında kirleticiler
d) Tüketilen deniz mahsüllerinde kirleticiler
e) CTD, DO, Chl, NUT { }, Makro-alg, fitoplankton
grupları arasındaki oranlar, zararlı algler,..
Deniz ve Kıyı izleme programı Kapsam Özeti:
Kıyı ve Deniz İzleme Programı kapsamında elde edilmesi
hedeflenecek veri / bilgi
1
1. Nehir havzalarının ve karasal faaliyetlerin etkisi altındaki geçiş
ve kıyı suları ile koruma altındaki bölgelerin, öncelikli olarak
izlenmesi yolu ile ekolojik ve kimyasal kalite durumlarının
belirlenmesi ve kalite sınıflandırılması (SÇD uyumlu).
Bu kapsamda izlemelerde dikkate alınacak bileşenler:
– Fitoplankton, bentik omurgasızlar , makro alg, deniz çayırlarının kalite
durumları (uygun sıklıkta ve referans koşulların da dahil edildiği)
– Girdisi bilinen veya tespit edilecek zararlı kimyasalların tümünün en
uygun ortam ve sıklıkta izlenmesi
– Hidromorfolojik ve hidrokimyasal değişkenlerin izlenmesi
Kıyı ve Deniz İzleme Programı kapsamında elde edilmesi
hedeflenecek veri / bilgi
2.
2
Denizlerdeki yetki alanlarımızda çevresel durum değerlendirmelerine ve
kaynakların araştırmalarına yönelik baskı, durum ve etki göstergelerine ait
parametrelerin izlenmesi (BDS / DSÇD uyumlu)
– Biyolojik çeşitlilik konusunda tür, habitat ve ekosistem seviyelerinde elde edilecek veri ve bilgi
(yabancı türlerin durum ve yayılımlarını da içerecek şekilde)
– Besin ağı bileşenlerinin normal sayı ve çeşitlilik seviyelerinin tespiti ve ilgili göstergeler ile takibi
– Ticari önem taşıyan deniz ürünlerinin popülasyon bilgileri (stok üreme kapasitesi, balıkçılığa ait
baskılar, yaş ve büyüklük dağılımı)
– Deniz tabanı bütünlüğü (deniz yatağının biyojenik ve fiziksel yapısı ile faaliyetler sonucu oluşan
hasarlar, bentik topluluğun durumu)
– Ötrofikasyon ile dolaylı ve direk etkilerinin analizine yönelik zamana bağlı veri (besin elementleri ve
doğal oranlarındaki değişim ve yönelim, hipoksik koşullar, birincil üretim durumu, türler arasındaki
kaymalar, zararlı alglerin tür ve sayılarındaki değişim ve yönelim, fırsatçı makroalglerin bolluğu ve
deniz çayırlarının durumu)
– Zararlı kimyasalların (radyoaktif maddeleri de içerecek şekilde) kıyı sulardaki seviyelerine ek olarak
açık su çökellerindeki ve tüketilen biyotadaki seviyeleri ve etkileri
– Hidrografik özellik değişimlerinin izlenmesi (sediman ve tatlı su taşınımları, akıntı ve dalga yapısı ile
fiziksel özelliklerde insan faaliyetleri sonucu oluşan değişimler)
– Deniz katı atıklarının su kolonu, deniz dibi ve kıyılardaki yayılım ve etkilerine yönelik veri ve
değerlendirme
– Su altı gürültüsü ve enerji girişlerinin seviyeleri ve canlılar üzerine etkileri
Kıyı ve Deniz İzleme Programı kapsamında elde
edilmesi hedeflenecek veri / bilgi
3. Yukarıda belirtilen alanlarda veri ve bilgi boşluklarının olduğu
konularda izlemelere ek belli dönem sürecek inceleme ve
araştırma nitelikli çalışmalar:
–
–
–
–
habitat haritalamaları
deniz katı atıklarının yayılım ve etkileri
su altı gürültüsü yoğunluk ve etkileri
balık stoklarının durumu
4. İklimsel değişimler ve etkilerinin incelenmesine yönelik temel
değişkenlerin düzenli izleme sistemine dahil edilmesi (deniz
seviyesi ölçümleri, pH / pCO2 ölçümleri,vb.)
3
İlgi ve dikkatiniz için teşekkür ederim
Ocak 2008 , İzmit ve Erdek
(2007-2010 musilaj
periyodu)