Transcript Öğretmen Kariyer Modeli

ÖĞRETMENLERİN KARİYER EVRELERİ
Prof. Dr. Ayşen Bakioğlu
Celale Esra Arslan
Öğretmenlerin Kariyer Evreleri
1. Öğretmenlik Mesleğinde Mesleki Gelişim
2. Öğretmenlik Mesleğinde Kariyer
• Fuller (1969) Endişeler Teorisi
• Katz (1972) Öğretmen Kariyer Modeli
• Fessler (1985,1992) Öğretmen Kariyer Modeli
• Huberman (1989) Öğretmen Kariyer Modeli
• Yeni Yaklaşımlar ve Araştırmalar
Öğretmenlik Mesleğinde
Mesleki Gelişim

Öğretmenler göreve başladıkları andan itibaren
öğrencilerin gelişime yardımcı olmak için mesleki
gelişimlerini de sürdürmektedirler
(Bakioğlu,1996).

Planlanan programlar kapsamında öğretim ve
öğrenci öğrenmesiyle ilişkili seminerler,
workshoplar, meslektaşlarla iş birlikli çalışma ve
danışmanlık sayılabilir.(Danielson, 2006:80).
Öğretmenlik Mesleğinde
Mesleki Gelişim

Öğretmen ihtiyaçlarının belirlenmesi ve planlamanın
geliştirilmesi arasında bağlantı kurulması çok
önemlidir. Öğretmenler mesleki gelişim aktiviteleri
ile kendi ihtiyaçları arasında ilişki kurabildiği sürece
mesleki gelişim programları başarılı olarak öğrencinin
öğrenmesini direk olarak etkiler (Fiszer, 2004:6).

İnceçay ve Bakioğlu (2010)’na göre ise öğretmenlerin
mesleki gelişimlerinin pozitif yönde ilerlemesi okul
müdürünün öğrenme tabanlı bir okul kültürünü
yansıtması ile ilişkilidir.
Öğretmenlik Mesleğinde
Mesleki Gelişim

Öğretmenler için mesleki gelişim programlarına
katılmaları genellikle zorunluyken çoğu öğretmen
daha iyi öğretmen olmak için mesleki gelişim
programlarına katıldıklarını belirtmişlerdir.

Mesleki gelişim programlarında diğer önemli bir
faktör ise öğretmende yaşanan değişimlerdir.
İyi bir öğretmen olmanın anlamı
nedir?
Öğretmenin davranışları ve
inançlarındaki değişim neyi etkiler?
Öğretmen Değişim Modeli
Mesleki
Gelişim
Öğretmenin sınıf
uygulamalarında
ki değişim
Guskey,2002
Öğrenci
öğrenmesine
ilişkin
çıktılarda
değişim
Öğretmen inanç ve
davranışlarında
değişim
Yeni Yaklaşım ve Araştırmalar

Olsen ve Anderson (2007), Los Angles’da görev
yapan ve erken kariyer evresinde bulunan
öğretmenler üzerinde yaptıkları araştırmada bu
öğretmenlerin neden çalıştıkları okulda
öğretmeye devam ettikleri, neden çalıştıkları
okulu değiştirdikleri veya neden çalıştıkları
okuldan ayrıldıklarını incelemişlerdir.

Yapılan analizlerde öğretmenlerin çalıştıkları
okulda tutunmaları için derin, çeşitli ve başarılı
kariyerler gelişimlerinin kabul edilmesi ve
desteklenmesinin önemi ortaya çıkmıştır.
Öğretmenlik Mesleğinde
Mesleki Gelişim

Öğretmenlerin mesleki hayatları yeterince
doğrusal, önceden tahmin edilebilir ve birbiriyle
eşit değildir. (Eraut,2004:250, Akt.
Cameron,2011).

Rodriguez ve McKey (2010), deneyimli
öğretmenlerin önemli konularda mesleğe giriş
evresinde bulunan öğretmenlere göre farklılıklar
gösterdiğini belirtmiştir
Öğretmenlik Mesleğinde
Mesleki Gelişim

Deneyimli öğretmenlere önerilebilecek mesleki
gelişim aktiviteleri kapsamında eylem araştırması,
mentorluk, koçluk, meslektaşını gözlemleme ve
yansıtma için fırsatlar verilmesi sayılabilir.

Araştırmacılar mesleki gelişimin öğretmenin
kendi çevresiyle de etkileşimlerine dayanan
gelişimsel bir süreç olduğunu belirtmişlerdir
(Greiman, Walker & Birkenholz, 2005).
Birey ve
sistem
arasındaki
diyalog
Okul kültürü
Kariyer
basamağı
Öğretmenin
kendi
öğrenemsine
dair aldığı
sorumluluk
Öğrenme
deneyimin
duyuşsal
ihtiyaçlarla
ilişkisi
Sosyal ve politik
koşullar
Öğrenme
deneyiminin
kalitesi
Geçmiş
olaylar
Meslektaş
desteği
( Day, 1999, Akt. Bakioğlu
ve İnceçay,2010)
İş
deneyimi
Öğrenme
deneyimin
bilişsel
ihtiyaçlarla
ilişkisi
Liderlik
Yeni Yaklaşım ve Araştırmalar



Bogler ve Somech (2004), İsrail’deki ilköğretim ve
lise okullarında görev yapan 983 öğretmen üzerinde
yaptıkları araştırmada örgütsel bağlılığın çalışanın
kurumdaki kimliğini, gösterdiği gayret seviyesini ve iş
hacmini etkilediği tespit edilmiştir.
Bu araştırmada öz-yeterlilik ve mevki öğretmenin
gelişiminde etkili olan 2 boyuttur.
Bu durum öğretmenlerin örgüte ve mesleğe olan
bağlılığını arttırmak ve okulun yararı için
öğretmenlerin motivasyonunu yükseltmek
gayretinde olan okul müdürleri tarafından kabul
edilmelidir. Müdürler, öğretmenlerin yüksek
seviyede deneyim, yetkinlik ve benlik algısına sahip
olmaları için uygun çalışma şartlarını sağlamalıdırlar.
Öğretmenlik Mesleğinde Kariyer

Mesleğinin başlangıcında olan öğretmenleri tanımlamak
oldukça kolaydır. Bu öğretmenler, öğretmenlik
programında okuyan öğrencilerdir ya da 2 yıldan daha az
öğretmenlik deneyimine sahip olanlardır.

Deneyimli öğretmenleri tanımlamak daha karmaşıktır.

Literatürde deneyimli öğretmenlerin tanımlanması
öğretmenliği deneyimlediği süreye bağlı olarak görünse
de 2 yıl, 3 yıl veya 9 yıl üzeri gibi çok farklı süreler söz
konusudur. Ancak öğretmenlikte deneyimleme süresi her
zaman bir öğretmeni uzman olarak tanımlamaz
(Rodriguez ve McKey ,2010).
Öğretmenlik Mesleğinde Kariyer

Yetişkin gelişimi ve kariyer gelişimi ile ilişki
literatüre baktığımızda karşımıza çıkan teori ve
çalışmalar, öğretmenlerin kariyerleri boyunca
çeşitli noktalarda farklı tutum, bilgi, beceri ve
davranışları olduğunu kabul etmektedir.

Gelişim basamaklarına ilişkin her teoride olduğu
gibi , öğretmenlerin gelişim basamağı teorisi de
öğretmen deneyimlerini birbirinden ayrı evreler
olarak ve hiyerarşik bir yapıda varsaymaktadır
(Lynn,2002).
Öğretmenlik Mesleğinde Kariyer

Gelişim basamakları kapsamında öğretmenlerin
özellikleri değiştikçe, mesleki faaliyetleri, ilişkileri
ve çıkarları ile ilgili ihtiyaçlarını da buna göre
değişecektir (Lynn,2002).

Bununla birlikte gelişim basamaklarını anlamak
öğretmenlerin sınıf yönetimini daha etkili hale
getirme çabalarında yeterli yardımı sağlamak
adına da önem taşımaktadır (Stroot ve diğerleri,
2008).
Yeni Yaklaşım ve Araştırmalar


Bakioğlu (1996) , 138 öğretmen üzerinde yaptığı
araştırmasında 6 kategori halinde deneyim grupları
belirlemiş ve bu grupların her birinin kendi içindeki
benzerlik ve farklılıkları analiz ederek deneyime bağlı
olarak değişen kariyer evrelerini (Kariyer Girişi Evresi,
Durulma Evresi, Deneycilik -Aktivizm Evresi,Uzmanlık
Evresi ve Sakinlik Evresi) literatür ile birlikte
yorumlamıştır.
Bakioğlu’na göre öğretmenlerin kariyerleri boyunca
yaşadıkları evreler, personelin mesleki gelişimini
sağlamak ile görevli olan okul yöneticileri için bir
gösterge olarak değerlendirilebilir. Merkezi
düzeydeki hizmet içi eğitim programları, evreler
temel alınarak düzenlenirse kariyer gelişimin aynı
evresinde olan öğretmenler için mesleki diyalog
fırsatı doğabilir.
Fuller (1969) Öğretmen Kariyer
Modeli – Endişeler Teorisi



Fuller’e göre öğretmen kariyeri boyunca bir basamaktan
diğerine geçerken ki en önemli değişken öğretmenin bu
aşamalarda yaşadığı endişelerdeki farklılıklardır
(Barker,2010).
Araştırmasını 2 ayrı bölümde ve öğretmenlik
programında okuyan öğrencilerden oluşan küçük gruplar
üzerinde gerçekleştirmiştir.
Fuller, ayrıca öğretmenlik öncesinde ve kariyerlerinin
başında olan öğretmenlerin öğretimle ilişkili kaygıları
üzerine yapılmış olan araştırmaları analiz etmiştir
(Alshammari, 2000).
Fuller (1969) Öğretmen Kariyer
Modeli – Endişeler Teorisi

Fuller, öğretmenlerin endişelerinin kendileri üzerinden
öğretme görevine ve oradan da öğrenci ihtiyaçlarına
doğru geçiş yaptığını ve bu geçişin doğrusal olarak
öğrenci eğitiminin erken, orta ve geç evrelerinde
gerçekleştiğini açıklamıştır (Borich, 1996). Teoride 3 evre
yer almaktadır (Alshammari, 2000):
1. Evre: Öğretmenlik Öncesi (Endişe içermeyen)
2.Evre: Erken Öğretme Evresi: (Kişi merkezli endişeler)
3.Evre: Geç öğretme Evresi: (Öğrenci merkezli endişeler)
Fuller (1969) Öğretmen Kariyer
Modeli – Endişeler Teorisi
1.Evre:Öğretmenlik Öncesi (Endişe içermeyen)
 Öğretimle ilgili endişe çok azdır.
 Hayatta kalma ve mesleğe tutunma ön
plandadır.
 Öğretmen kendinden emin değildir
(Barker,2010).
 Öğretmenlikle ilgili endişelerin olmadığı bir
evredir.
Fuller (1969) Öğretmen Kariyer
Modeli – Endişeler Teorisi
2. Evre: Erken Öğretme Evresi: (Kişi merkezli
endişeler
 Endişeler kişi merkezlidir.
 Öğretmenlerin endişeleri arasında kişisel
yeterlilik, sınıf yönetimi, içerik yeterliliği,
öğretimde gösterdikleri performans ve zaman,
öğrenci, kaynaklar gibi öğretme ortamının
yönetiminde etkili olan bileşenler yer almaktadır
(Barker,2010) .
Fuller (1969) Öğretmen Kariyer
Modeli – Endişeler Teorisi
3. Evre: Geç öğretme Evresi: (Öğrenci merkezli
endişeler)
 Bu evrede artık öğretmen deneyim sahibidir.
 Kaygılar öğrenci öğrenmesi, kapasitesi, anlaması,
kazanımı ve değerlendirmesi ile ilişkilidir.
 Sınıf yönetimindeki disiplin sorunları ve çözümleri,
öğrenci öğrenmelerindeki farklılık, müfredat
seçimleri öğretmenlerin bu evrede endişe duyduğu
konulardır.
Fuller (1969) Öğretmen Kariyer
Modeli – Endişeler Teorisi




Kişi, görev ve etkiye ait endişeler bir öğretmenin
kariyeri içerisinde aylar veya yıllar içerisinde
gerçekleşen ve pek çok öğretmenin yaşadığı doğal
aşamalardır.
Bazı öğretmenler bu aşamaları diğerlerine göre daha
hızı geçebilir.
En etkili ve deneyimli öğretmenler en üst seviyede
öğrenci merkezli endişelere sahip olanlardır.
Yüksek kariyer evresinde olan bir öğretmen önceki
evrelere geri dönüş yapabilir.
Yeni Yaklaşım ve Araştırmalar


Mok (2005, Akt.Barker,2010), 402 öğretmen
üzerinde yaptığı araştırmasında öğretmenlerin
mesleki yaşamlarını 3 aşamada açıklamıştır.
1-5 yıl
6-10 yıl
11-24 yıl arası deneyime sahip olanlardır.
İstatistiksel analizler sonucunda öğretmenlerin
her aşamada açıkladığı on adet endişeleri olduğu
görülmüştür.
Katz (1972) Öğretmen Kariyer
Modeli
Katz meslek öncesi dönemdeki öğretmenlerin
mesleki gelişimlerini 4 grup altında incelemiştir
(Stroots ve diğerleri, 2008):
1.Aşama Mesleğe Tutunma (Survival)
2.Aşama:Meslekte Sağlamlaşma (Consolidation)
3.Aşama: Kendini Yenileme (Renewal)
4.Aşama: Mesleki Olgunlaşma (Maturity)

Katz (1972) Öğretmen Kariyer
Modeli
1.Aşama Mesleğe Tutunma (Survival)
 Kişisel ve mesleki yeterlilikler sorgulanır.
 Öğretmen, öğrencileri ve ihtiyaçları hakkında çok
az anlayışa sahiptir .
 Öğretme, öğretmen merkezlidir.
 Öğretmen, sınıf yönetimi ile ilgili endişeleri
nedeniyle öğrencilerin öğrenme sürecinde pasif
kalmalarını tercih eder.
Katz (1972) Öğretmen Kariyer
Modeli
1.Aşama Mesleğe Tutunma (Survival)
Bu işi her gün yapabilecek miyim?
Günü tek parça olarak tamamlayabilecek miyim?
Yeterli materyale sahip olmadığım için
müfredatı takip edemiyorum.
Ne yapmam gerektiğini biliyorum ancak bu
öğrencilerle başaramıyorum
Disiplinle ilgili sorun yaşadığımda müdür beni
desteklemeyecektir.
Katz (1972) Öğretmen Kariyer
Modeli
2.Aşama:Meslekte Sağlamlaşma (Consolidation)
 Öğretmen, eğitim, öğretim metotları,
öğrencilerin bireysel ihtiyaçları ile ilgilenmeye
başlar.
 Öğretmen, sınıfındaki problem yaşayan ve özel
yardıma ihtiyaç duyan öğrencilerin artık
farkındadır.
 Problemlerle başa çıkma süreci bu evrede halen
devam eder.
 Aynı evredeki meslektaşlarla fikir alışverişi yapılır.
Katz (1972) Öğretmen Kariyer
Modeli
2.Aşama:Meslekte Sağlamlaşma (Consolidation)
Konuyu anlamayan öğrencilere nasıl yardım
edebilirim?
Disiplin sorunu yaşadığım öğrencilerle nasıl
başa çıkabilirim?
Düşük ve yüksek seviyedeki öğrencilere birden
Yeterli olabilmek için dersimin içeriğini nasıl
değiştirebilirim?
Katz (1972) Öğretmen Kariyer
Modeli
3. Aşama: Kendini Yenileme (Renewal):
 Öğretmede yetkinlik
 Öğretmeye çeşitlilik katacak yeni fikirler ve öğretim
stratejileri
 Sınıf yönetiminde uzmanlık
 Mesleki gelişim fırsatlarını deneyimlemek,
konferanslara katılmak isteği
 Yüksek motivasyon
 Kendi öğretimini gözlemleme ve özeleştiri getirme
Katz (1972) Öğretmen Kariyer
Modeli
4. Aşama: Mesleki Olgunlaşma (Maturity) :
 Öğretmenin felsefesi, okul kültürünün içindeki ve
dışındaki etkisi üzerine derin ve soyut sorular
 Liderliğe yönlendirme
Felsefi bakış açım nedir?
Okulların toplumu nasıl değiştirir?
Bu değişimde benim rolüm nedir?
Fessler (1985) Öğretmen Kariyer
Modeli

Öğretmenin kendi bildirdiği karakteristik özelliklerini
taban alan modelde heves ve coşku, etkileşimli öğretme
becerileri, öğrenci ve öğretmeye ilişkin tutum
değişkenleri üzerinde 8 kariyer evresi tanımlanmıştır
(Lynn, 2002):
1. Öğretmenlik öncesi (Preservice)
2. Meslekte başlangıç (Induction)
3. Yetkinlik Kazanma (Competency Building)
4. Kariyerde coşkulu büyüme (Enthusiastic and Growing)
5. Kariyerde hayal kırıklığı (Career Frustration)
6. Durağan dönem (Stability)
7. Dinlenme (Career Wind-down)
8. Kariyer sonu (Career Exit)
Fessler (1985) Öğretmen Kariyer
Modeli
1. Öğretmenlik öncesi (Preservice)
 Belirli bir mesleki rol için hazırlığın başladığı
dönemdir.
 Üniversitede öğretmenlik mesleğine hazırlanma
çalışmaları, yeni bir görev yada rol için eğitim
alma bu kariyer basamağında yapılan çalışmalar
arasındadır.
Fessler (1985) Öğretmen Kariyer
Modeli
2. Meslekte başlangıç (Induction):
 Öğretmenlik mesleğindeki ilk birkaç yılı içerisine alır.
 Öğretmenin okul ve toplum bünyesinde ve mesleki
olarak sosyalleştiği dönemdir.
 Öğretmen öğrencileri, meslektaşları ve idare
tarafından kabul görmekle uğraşmaktadır.
 Öğretmen genellikle stajyerlik dönemini takiben bu
döneme geçmektedir.
 Ancak farklı bir seviye, konu veya okulda öğretmeye
başlayan öğretmen de kariyerin bu evresine geçiş
yaşamaktadır.
Fessler (1985) Öğretmen Kariyer
Modeli
3. Yetkinlik Kazanma (Competency Building):
 Yeni materyal, metot ve stratejiler geliştirilir.
 Öğretmenler bu evrede yeni fikirlere açıktır,
seminer ve konferanslara isteyerek katılır ve
kendi kişisel gelişimleri için lisans sonrası
programlara katılırlar.
 Örneğin seminere katılan bir öğretmenin orada
deneyimlediği yeni bir öğretim metodunu sınıfına
taşıması bu evrenin özellikleri kapsamında
açıklanabilir.
Fessler (1985) Öğretmen Kariyer
Modeli
4. Kariyerde coşkulu büyüme (Enthusiastic and
Growing):
 Öğretmen en yüksek seviyede yeterliliğe sahip hale
gelmiştir.
 Mesleki gelişim devam etmektedir.
 Öğretmen mesleğini sevmektedir.
 Meslektaşlarına yardım etme ve onları mesleki
gelişimleri için yönlendirme, okul kültürü üzerinde
olumlu etkiler bırakma isteği , yüksek seviyede
mesleki doyum ayrıca bu dönem öğretmeninin
özellikleri arasında yer almaktadır.
Fessler (1985) Öğretmen Kariyer
Modeli
5. Kariyerde hayal kırıklığı (Career Frustration):
 Mesleki doyumda azalma
 Mesleği neden seçtiğini sorgulama
 Duygusal anlamda tükenme
 Mevcudu fazla sınıflar, sınırlı kaynaklar, çok fazla
evrak işi, düşük maaş öğretmenlerin bu evrede
yaşadıkları hayal kırıklığının altında yatan etkenler
olabilir.
 Sürekli işini kaybetme tehditleri ve bütçe
kesintileri yaşayan erken dönem
öğretmenlerinde de hayal kırıklığının görülmesi.
Fessler (1985) Öğretmen Kariyer
Modeli
6. Durağan dönem (Stability) :
 Kariyerini korumaya alma, hiçbir mesleki gelişim
kaydetmeme veya yeniden gelişmeye başlama
 Öğretmenin hangi yöne ilerleyeceğini
belirlemesinde çevresel faktörlerin önemi
 Mesleki gelişim bireysel, çevresel ve örgütsel
çeşitli nedenlerden dolayı etkin hale gelebilir.
 Öğretmenlerin ihtiyaçlarının çok çeşitli olduğu
bilinerek öğretmenler için mesleki gelişim
fırsatlarının yaratılması
Fessler (1985) Öğretmen Kariyer
Modeli
7. Dinlenme (Career Wind-down):
 Meslekten ayrılmaya hazırlanma.
 Memnuniyet verici veya kızgınlık, özlem gibi
karmaşık duygular.
 Mesleki heyecanın yanısıra ayrılma zamanının
yaklaştığına dair duyguların belirmesi.
 Kişiye göre evrede geçirilen sürede farklılaşma
 Okulda yeni bir rol veya yeni bir pozisyon için
öğretmenlik öncesi veya mesleğe giriş aşamalarına
geçiş
Fessler (1985) Öğretmen Kariyer
Modeli
8. Kariyer sonu (Career Exit):
 Yaşam evreleri teorisine göre mesleği bıraktıktan
sonra,
 Kariyerini istemli veya istemsiz olarak değiştirdikten
sonra
 Çocuk, evlilik gibi ailevi sorumluluklar sebebiyle
mesleği bıraktıktan sonraki zaman dilimini temsil
eder.
 İdarecilik gibi öğretim merkezli olmayan alternatif
pozisyonlar araştırılabilir.
 Pek çok kariyer çıkışı mesleki büyüme ve doyum ile
sonuçlanırken isteğe bağlı gerçekleşmeyen kariyer
çıkışları da kişilerin krizler yaşamalarında sebep
olmaktadır.
Fessler ve Christensen (1992)
Öğretmen Kariyer Modeli




Öğretmenin mesleki gelişimini durağan, sabit bir
yapıdan ziyade esnek ve dinamik yapı içerisinde
tanımlar.
Öğretmenin mesleki gelişimini kariyer
basamaklarının yanı sıra kişisel ve örgütsel çevreyi de
içerisinde barındıran bağımsız bir sistem olarak
tanımlar.
Mesleki gelişimini doğrusal bir süreç olarak görmez
Öğretmenlerin çevresel etkilere, kişisel ve örgütsel
çevrelerde yaşadıkları etkileşimlere yanıt
verebilmeleri için sekiz kariyer evresinde gel gitler
yaşandığı varsayılır (Greiman, Walker & Birkenholz,
2005).
Fessler ve Christensen (1992)
Öğretmen Kariyer Modeli

İki bileşen kariyer döngüsünün her bir adımını
etkilemektedir (Greiman, Walker & Birkenholz,
2005).
1. Kişisel Çevre
2. Örgütsel Çevre
Fesler ve Chiristensen (l992:36)
Fessler ve Christensen (1992)
Öğretmen Kariyer Modeli
1. Kişisel Çevre (Lynn,2002)
Hastalık
Yasal sorunlar
Ölüm
Özlem
Dini
deneyimler
Mali kayıplar
Değer
yargıları
Hobiler
Seyehat
Çocuk
yetiştirme
Evlilik
Doğum
Fessler ve Christensen (1992)
Öğretmen Kariyer Modeli
1. Kişisel Çevre


Bu değişkenlere bağlı olarak kişi mesleki gelişimini
ertelemek veya dönem ortasında kesmek zorunda
kalabilmektedir.
Kariyer geliştirmenin hem kültürel hem de yapısal
boyutu içinde yer alan ve Simpson (2003,Akt. Inandı
ve arkadaşları,2009) tarafından kadınlara yönelik “rol
tuzaklarından” biri olarak tanımlanan “kadınların ilk
önceliğinin annelik ve iyi eş olması” gibi toplumsal
inançlar, kadınların kariyerlerinde ilerleme sürecini
olumsuz etkilemekle beraber kadınların kariyer
geliştirme engellerini yeniden üretmekte ve
muhafaza etmeye yardımcı olmaktadır.
Yeni Yaklaşımlar ve Araştırmalar




İnandı, Özkan ve arkadaşları (2009) ilköğretim okullarında
çalışan 994 öğretmen üzerinde yaptıkları araştırmada kadın
öğretmenlerin kariyer geliştirme engelleri üzerinde
çalışmışlardır.
Araştırma sonucunda kadın ve erkek öğretmenler, “ ailevi
nedenler, toplumsal cinsiyet kalıp yargılar ve yaş, eğitim
durumu, cinsiyet ve ekonomik nedenler boyutunda”
birbirinden anlamlı derecede farklı düşündükleri ortaya
çıkmıştır.
Kadınlar bu boyutlardaki maddelerin kariyerlerini erkek
öğretmenlere göre daha fazla engellediğini belirtmişlerdir.
Yaş ve medeni durumun kadınların kariyer geliştirme
sürecindeki diğer önemli faktörlerden bazıları olduğunu
göstermektedir.
Fessler ve Christensen (1992)
Öğretmen Kariyer Modeli
2. Örgütsel Çevre (Lynn,2002)
Dernekler
Yönetim
tarzı
Öğrenci sınama
yetkileri
Toplumsal
beklentiler
Okuldaki birlik
atmosferi
Güven
ortamı
Huberman (1989) Öğretmen Kariyer
Modeli
Huberman (1989,Akt.White,2008), öğretmenlerin
kariyer döngülerinde üç evre tanımlamıştır.
1. Çıraklık Evresi
2. Orta Kariyer Evresi
3. Geç Kariyer Evresi

Huberman (1989) Öğretmen Kariyer
Modeli
1. Çıraklık Evresi:
 Huberman bu evreyi 3 alt evrede açıklamaktadır.
 Erken Çıraklık Evresinde kariyerinin girişinde olan
yeni mezun öğretmenin kaygısı öğretmenlik yetisiyle
ilişkilidir.
 Öğretmen bu evrede hayatta kalış mücadelesi
vermektedir.
 Öğretmenler, öğretim becerisi konusunda
öğrenimleri sırasında eğitilmelerine rağmen
kendilerini yetersiz görmektedirler (Bakioğlu,1996).
 Sınıfta yaptıkları çalışmalarda kontrole sahip
değillerdir.
Huberman (1989) Öğretmen Kariyer
Modeli


Orta çıraklık evresinde ekstra görevler karşısında ve
az sayıda materyal ile nasıl öğretebilirim diye
sorgulamaya başlayan öğretmen yeteri kadar
çalıştığını ancak öğretmede halen başarılı
olamadığını düşünmektedir.
Geç çıraklık evresine gelen öğretmen artık sınıf
yönetimi konusundaki sorunların üstesinden
gelmiştir ve öğrenciler üzerinde nasıl etki
bırakabileceğini düşünerek zamanını ve enerjisini
günlük öğretim için metodlar geliştirmek için
harcamaktadır (Bakioğlu,1996).
Huberman (1989) Öğretmen Kariyer
Modeli
2. Orta Kariyer Evresi:
 İstikrar, tecrübe ve envanter hazırlama bu evrenin önemli
özelliklerindendir.
 Deneyimli öğretmen mesleki gelişim ve bilgisine son
derece güvenir, rahattır ve öğretim sürecinin başını ve
sonunu önceden kestirebilmektedir.
 Öğretim deneyimler yeni yaklaşımlar çerçevesinde
planlanan aktivitelerle şekillenir.
 Öğrencilerin ilgisine göre öğretim modelleri seçilir,
öğrenci değerlendirmesi hem biçimlendirici hem toplam
amaçla yapılır.
 Değerlendirme teknikleri, öğretim amaçları ile paralel bir
şekilde olup değerlendirmenin odak noktasında öğretim
hedefleri yer alır (Bakioğlu,1996).
Huberman (1989) Öğretmen Kariyer
Modeli
2. Orta Kariyer Evresi:



On yıl ve üzeri deneyime sahip olan öğretmenler geçmiş
deneyimlerini ve gelecek yıllardaki planlarını düşünerek
kariyerleri üzerinde yansıtma yaparlar.
Bazıları, bir orta kariyer krizi ortasında kalarak, geçmiş
deneyimlerindeki hoşnutsuzluklar sebebiyle gelecekte de
geçmiş deneyimlerin benzeri veya daha fazla olacağının
kaygısını duyarlar.
Bu evrede özellikle erkekler daha fazla öz değerlendirme
yapmakta ve 40 yaşından büyük olanlar yönetime
kaymaktadırlar (Sikes,1985,Akt.Bakioğlu,1996).
Huberman (1989) Öğretmen Kariyer
Modeli
3. Geç Kariyer Evresi (Bakioğlu,1996). :
 Sakinlik ve ayrılma bu evreyi özetleyen iki ayrı kavramdır.
 Rahatlık ve bir yandan enerji ve çoşku da kayıp
 Yaştaki bu uzaklaşma sebebiyle öğrenciler ve
öğretmenler arasındaki iletişim kaybı.
 Okul içinde ve kariyerde sosyalleşme ve kurumla
özdeşleşme
 Geleceğe dair pek bir beklenti kalmamıştır .
 Meslektaşlarına profesyonel yardım sağlama.
 Öğretmen, sınıf içinde ve dışında, formal ve informal
olarak lider konumdadır(Bakioğlu ve Asyalı,2005).
 Emeklilik yaklaşırken kendi hayatları üzerinde odaklanma
ve duygusal olarak öğrencilerden uzaklaşmaya başlama
Yeni Yaklaşımlar ve Araştırmalar


Çeküç (2008) İstanbul ilinde ortaöğretim kurumlarında
görev yapan öğretmenlerin liderlik yeterliliklerinin,
literatür de yer alan ‘’Lider Öğretmen ‘’yeterlilikleri ile
bağdaşma durumunun niteliksel olarak incelemiştir.
Araştırmada çoğunluğu 11-15 yıl deneyime sahip olan
öğretmenler, mesleğinde en başarılı yıllarının sürekli
devam eden bir süreç olduğunu, her geçen yıl kendilerini
geliştirdiklerini, ufak hatalarının azaldığını, kendinden
daha emin olduğunu, ilk yıllarındaki acemiliklerine
güldüğünü, sürekli deneyim kazandığını, bilgisinin
arttığını, en başarılı yılının hep gelecek olduğunu ve
sürekli her yıl başarılarının arttığını belirtmektedir.
Araştırma, öğretmenlerin mesleki kıdemi artıkça
başarısının da arttığını göstermektedir.
Huberman (1989) Öğretmen Kariyer
Modeli

Huberman kariyer doyumunda 2 faktörden söz
etmektedir.
1. Sınıf öğretiminde çeşitlilik arayan
öğretmenler veya roller arasındaki değişim
yüksek seviyede doyum getirmektedir.
2. Öğretmenin mesleki doyumuna katkı
sağlayacak olan öğrencinin öğrenmesinde
meydana gelen önemli gelişmelerdir.
Huberman (1989) Öğretmen Kariyer
Modeli

Huberman (1993, Akt.,Rodriguez ve McKey,
2010), mesleki gelişimin başlangıç evresinde
olmayan öğretmenler için deneyimlerini
geliştirmek ve kariyerde doyuma ulaşmalarını
sağlayacak 3 hareket tanımlamıştır.
1.Rol değişimi
2.Sınıf seviyesindeki deneyimlere dahil olma
3.Bilgi ve becerilerini geliştirebilecek farklı
aktivitelere katılma
Kariyer Kuramlarına Genel Bakış
Mesleğin giriş aşamasındaki öğretmenlerin
öğretmenlik deneyimlerine ilişkin yaşadıkları
problemler ve çözümlerine ilişkin yaşadıkları
kaygılar
Öğretimin ve öğretmenin daha yansıtan ve
ileriye dönük olması yönünde kariyer
basamaklarında görülen gelişim
Q&A
Teşekkürler!
Celale Esra Arslan, Computer & Instructional Technologies Educator
[email protected]