Transcript مدیریت جامع مواد زائد جامد

‫مدیریت مواد زائد‬
‫تعریف‪ :‬مواد زائد جامد‬
‫به کلیه مواد زائد حاصل از فعالیت هاي روزمره انسان و حیوان که در حالت طبیعی به‬
‫صورت جامد بوده و به علت بل استفاده و یا ناخواسته بودن به دور انداخته‬
‫می شوند مواد زائد جامد گویند‪.‬‬
‫مواد زائد جامد شهري‬
‫مواد زائد غیرخطرناکی که در مناطق مسکونی‪ ،‬تجاري‪ ،‬مؤسسات و صنایع سبک تولید‬
‫می شوند‪ .‬این زباله ها شامل زباله فرآیندهاي صنعتی‪ ،‬زباله هاي کشاورزي‪،‬‬
‫معدن و لجن فاضلب و زباله هاي خدمات شهری نمی شود‪.‬‬
‫مدیریت پسماند‬
‫مدیریت مواد زائد جامد عبارتست از مجموعه مقررات منسجم و سیستماتیک‬
‫در خصوص تولید‪ ،‬ذخیره‪ ،‬جمع آوری‪ ،‬حمل و نقل‪ ،‬پردازش و دفع مواد‬
‫زائد جامد که منطبق بر اصول زیست محیطی و بهداشت عمومی بوده و‬
‫شامل روابط پیچیده میان بخش ی بین رشته هایی مانند علوم سیاس ی‪،‬‬
‫برنامه ریزی شهری‪ ،‬اقتصاد‪ ،‬جغرافیا‪ ،‬جامعه شناس ی‪ ،‬ارتباطات‪ ،‬آمار‪،‬‬
‫بهداشت‪ ،‬محیط زیست و مهندس ی عمران و ‪ ...‬باشد‪.‬‬
‫مدیریت جامع مواد زائد )‪(Integrated Waste Management: IWM‬‬
‫انتخاب و کاربرد تکنیکها‪ ،‬روشها و برنامه های مدیریتی مناسب جهت دستیابی به‬
‫اهداف ویژه مدیریت مواد زائد را مدیریت جامع مواد زائد گویند‪ .‬سازمان‬
‫حفاظت از محیط زیست آمریکا ‪ 4‬گزینه را برای ‪ IWM‬تعیین کرده است‪:‬‬
‫‪ 1‬کاهش در مبدأ تولید‬
‫‪ 2‬بازیافت و کمپوست‬
‫‪ 3‬سوزاندن‬
‫‪ 4‬دفن در زمین‬
‫مدیریت جامع مواد زائد جامد‬
‫عملیات دفع زباله با در نظر گرفتن عناصر زیر‪ :‬کاهش در مبدأ تولید‪ ،‬بازیافت‪ ،‬کمپوست‪ ،‬تبدیل زباله‬
‫به انرژي و دفن بهداشتی را مدیریت جامع مواد زائد جامد گویند‪.‬‬
‫عناصر موظف در مدیریت مواد زائد جامد ( اجزاي مدیریت مواد زائد جامد)‬
‫‪ ‬تولید زباله‬
‫‪Waste Generation‬‬
‫‪ ‬ذخیره سازي‬
‫‪Waste Storage‬‬
‫‪ ‬جمع آوري‬
‫‪Waste Collection‬‬
‫‪ ‬حمل و نقل‬
‫‪Waste Transportation‬‬
‫‪ ‬بازیافت و پردازش ‪Waste Processing and recycling‬‬
‫‪ ‬دفع نهایی‬
‫‪Waste Disposal‬‬
‫راههای کنترل تولید مواد زاید جامد‪:‬‬
‫تولید‪ ،‬اولین عنصر موظف یک سیستم مدیرت مواد زاید جامد است‪ .‬تولید مواد‪ ،‬یک‬
‫نقش اساس ی و کلیدی در کل سیستم دارد‪ .‬کنترل تولید مواد زاید جامد به دو‬
‫ا‬
‫طریق کمی و کیفی می باشد‪ .‬اصول مشکل اصلی جوامع تولید روزافزون مواد‬
‫زاید است‪ .‬به طور کلی کم کردن تولید زایدات‪ ،‬احتیاج به انجام یک انقلب در‬
‫صنایع و طرز نگرش ما به منابع طبیعی دارد‪ .‬منابع طبیعی باید با حداقل تخریب‬
‫مورد بهره برداری قرار بگیرند‪ .‬تولید باید به اندازه مصرف و متناسب با آن باشد‪.‬‬
‫در مصرف باید نهایت صرفه جویی را بعمل آورد‪.‬‬
‫‪ ‬عوامل مؤثر در تولید مواد زاید‪:‬‬
‫‪-1 ‬تکنولوژیهای معیوب و آلینده محیط‬
‫‪-2 ‬رواج مواد مصنوعی بجای الیاف طبیعی‬
‫‪-3 ‬رواج مواد و محصولت یکبار مصرف‬
‫‪-4 ‬تولید محصولت غیر استاندارد‬
‫‪-5 ‬استفاده از مواد اولیه نامرغوب‬
‫با انجام برنامه ریزی مناسب و از طریق وسایل ارتباط جمعی می توان برنامه های کاهش‬
‫تولید مواد زاید جامد شهری را از مبداء تولید به اجرا درآورد‪ .‬این برنامه ها عبارتند‬
‫از‪-1:‬تولیدکالی مرغوب و متناسب با نیازهای جامعه ‪-2‬بازیافت مواد و کال و‬
‫استفاده مجدد ازآنها ‪-3‬کاهش میزان سمیت مواد ‪-4‬پردازش مواد زاید جامد در نقطه‬
‫تولید‬
‫منابع تولید مواد زاید جامد شهری‬
‫منابع تولید را می توان بر حسب کمیت و کیفیت مواد زاید تولیدی طبقه بندی‬
‫نمود‪ .‬که براساس کیفیت شامل‪:‬‬
‫‪-1‬خانگی ‪-2‬تجاری ‪-3‬صنعتی ‪-4‬بهداشتی درمانی ‪-5‬مناطق باز ‪-6‬فعالیت های‬
‫ساختمانی ‪-7‬ادارات دولتی‬
‫به طور کلی می توان مواد زاید جامد شهری را به دو گروه تقسیم بندی نمود‪:‬‬
‫در یک تقسیم بندی دیگر می توان مواد زاید شهری را به دو گروه مواد زاید شبه‬
‫خانگی و مواد زاید خطرناک تقسیم بندی کرد‪ .‬در این تقسیم بندی‪ ،‬درجه‬
‫خطرناک بودن مواد ملک عمل است‪ .‬از نقطه نظر بازیافت مواد‪ ،‬تقسیم بندی‬
‫مواد زاید جامد به مواد خشک و تر مناسبتر است این تقسیم بندی می تواند در‬
‫جداسازی مواد از مبداء تولید موثر واقع شود‪.‬‬
‫مواد زاید خطرناک‬
‫جابجایی‪ ،‬حمل و نقل و دفع این مواد خطرناک بوده و احتیاج به مدیریت خاص ی‬
‫دارد‪ .‬این مواد شامل‪ :‬مواد رادیواکتیو‪ ،‬مواد شیمیایی سمی‪ ،‬زایدات بیولوژیک‪،‬‬
‫ا‬
‫زایدات قابل انفجار و قابل احتراق هستند‪ .‬این مواد معمول در مراکز صنعتی و‬
‫مؤسسات و مراکز درمانی بهداشتی تولید می شود‪.‬‬
‫اجزا تشکیل دهنده مواد زاید جامد شهری را میتوان بصورت زیر تقسیم کرد‪:‬‬
‫‪-1‬مواد زاید غذایی ‪-2‬کاغذ ومقوا ‪-3‬پلستیک ‪-4‬منسوجات ‪-5‬لستیک و چرم ‪-6‬مواد‬
‫باغبانی ‪-7‬شیشه ‪-8‬چوب ‪-9‬فلزات آهنی و غیرآهنی ‪-10‬خاکروبه و خاکستر ‪-11‬‬
‫قوطی های فلزی‬
‫درصد اجزا تشکیل دهنده مواد زاید جامد نسبت به منطقه‪ ،‬شرایط اقتصادی و‬
‫اجتماعی مردم‪ ،‬موقعیت جغرافیایی و آب و هوای منطقه‪ ،‬فصول سال‪ ،‬میزان‬
‫بازیافت قانونی و غیر قانونی متغیر است‪ .‬به همین دلیل هم در صورتی که‬
‫درصد اجزا متشکله مواد زاید جامد‪ ،‬در طراحی و عملکرد سیستم تعیین‬
‫کننده باشد‪ ،‬باید مطالعات خاص ی را برای تعیین این درصدها به اجرا در‬
‫آورد‪.‬‬
‫کمیت مواد زائد جامد‬
‫مقدار زباله تولیدي در یک اجتماع به عوامل مختلفی چون‪ :‬نوع جامعه‪ ،‬سطح‬
‫زندگی‪ ،‬شرایط آب و هوایی‪ ،‬فصول سال‪ ،‬آداب و رسوم مردم‪ ،‬نوع‬
‫غذاي مصرفی‪ ،‬قیمت مواد غذایی و میزان در دسترس بودن آنها‪ ،‬عادات‬
‫اجتماعی‪ ،‬نوع فعالیتهاي اقتصادي‪ ،‬گستردگی و پراکندگی جمعیت و‬
‫بازیافت زباله بستگی دارد‪.‬‬
‫تاریخچه ی جمع آوری و دفع مواد زائد جامد‬
‫این دستور اساس ی در قرن نوزدهم میلدی پس از آگاهی بر اینکه مواد زائد جامد‬
‫برای سلمتی خطراتی به وجود می آورند و در ایران در سال ‪ 1338‬اولین‬
‫سیستم جمع آوری زباله توسط شهرداری تهران به وجود آمد‪.‬‬
‫تعریف جمع آوری‬
‫جمع آوری عبارت است از برداشتن مواد زائد از محل تولید (خانه‪ ،‬کارخانه‪،‬‬
‫موسسات تجاری و‪ )...‬و بارگیری آنها در وسیله ی نقلیه وحمل آن به محل‬
‫هایی که مواد در آنجا باید تخلیه شوند‪.‬‬
‫اهمیت جمع آوری مواد زائد‬
‫الف)جنبه ی بهداشتی‬
‫‪)1‬آلودگی هوا‬
‫‪)2‬آلودگی آب‬
‫‪)3‬آلودگی خاک‬
‫‪)4‬جلب وپرورش حشرات‬
‫‪)5‬جلب و پرورش جوندگان‬
‫ب)جنبه ی اقتصادی‬
‫ج)جنبه ی زیبایی شناختی محیط‬
‫جمع آوری به طور کلی به دو روش انجام می شود‪:‬‬
‫الف)جمع آوری خانه به خانه‪ :‬در این سیستم جمع آوری زباله و انتقال مواد زائد‬
‫به صورت مستقیم به مرکز دفع نهایی انجام می گیرد‪ ،‬که از نظر بهداشتی‬
‫خیلی مهم است‪.‬‬
‫معایب‪ :‬در بسیاری از مناطق شهری به دلیل بافت قدیمی‪ ،‬عدم امکان تردد وسایل‬
‫و یا به دلیل کمبود امکانات استفاده از این روش عملی نیست‪.‬‬
‫ساعت جمع آوری در این روش ‪ 24‬ـ‪ 22‬مناسب است و حداقل هفته ای سه بار در‬
‫تابستان و دو بار در زمستان انجام می گیرد‪.‬‬
‫ب)استفاده از کانتینرهای موقت‪:‬‬
‫‪)1‬سیستم کانتینر ثابت (‪ :)S.C.S‬در این روش کانتینر را در مرکز ثقل مواد تولید‬
‫شده مستقر می کنند‪ .‬زباله توسط مردم یا ماموران شهرداری بار گیری‬
‫شده و سپس کامیون ها طبق برنامه ی از پیش تعیین شده جهت تخلیه ی‬
‫آنها اقدام می کنند‪.‬‬
‫‪)2‬سیستم کانتینر متحرک (‪ :)H.C.S‬در این روش کانتینر های حاوی زباله را‬
‫توسط کامیون های ویژه به محل ایستگاه انتقال و یا به محل اصلی دفع‬
‫منتقل می کنند و پس از تخلیه به محل اولیه بر می گردانند یا یک کانتینر‬
‫خالی را جایگزین آن می کنند‪.‬‬
‫پردا زش و با زیافت‬
‫پردازش و بازیافت پنجمین عنصر موظف در سیستم مدیریت مواد‬
‫زائد جامد شهری است‪ .‬پردازش میتواند هم در داخل سایر‬
‫ا‬
‫عناصر موظف بکار گرفته شود و هم مستقل به عنوان یک‬
‫عنصر موظف در سیستم مدیریت مواد زاید جامد قرار گیرد‬
‫پردازش‬
‫‪ ‬هر گونه روش یا سیستمی که موجب تغییر شکل فیزیکی یا شیمیایی‬
‫مواد جامد گردد‪.‬‬
‫‪ ‬انتخاب نوع پردازش به اهداف سیستم و روش های دفع نهایی مواد‬
‫بستگی دارد‪ .‬به هر حال هدف از پردازش عبارت از بال بردن کارایی‬
‫سیستم و بازیافت مواد و انرژی است‬
‫تکنیک های پردازش‬
‫‪‬‬
‫کاهش مکانیکی حجم (فشردگی)‬
‫‪‬‬
‫کاهش شیمیایی حجم (احتراق – زباله سوزی)‬
‫‪‬‬
‫کاهش مکانیکی اندازه (خرد کردن)‬
‫‪‬‬
‫جداسازی اجزای ترکیبی مواد زائد‬
‫‪‬‬
‫خشک کردن و آبگیری‬
‫اهداف پردازش‬
‫‪ ‬بهبود کارایی سیستم های مدیریت مواد زائد جامد‬
‫‪ ‬بازیافت مواد قابل استفاده‬
‫‪ ‬بازیافت انرژی از بازیافت مواد‬
‫بازیافت انرژی از مواد‬
‫از طرق مختلف زیر مواد آلی قابل سوختن می توانند به محصولت حد واسط و انرژی نهایی‬
‫تبدیل گردند‪:‬‬
‫‪‬‬
‫سوزاندن و یا احتراق مستقیم در دیگهای بخار و تولید بخار‬
‫‪‬‬
‫پیرولیز مواد و تولید گاز و سوخت مایع‬
‫‪‬‬
‫هضم بیولوژیکی همراه با لجن فاضلب و یا بدون آن در تولید گاز متان‬
‫فوائد بازیافت‬
‫‪‬‬
‫باعث صرفه جویی در هزینه‪ ،‬انرژی‪ ،‬منابع طبیعی و کاهش آلودگی محیط می گردد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫فروش مواد بدست آمده مخارج جمع آوری و سایر هزینه ها را جبران می کند‪.‬‬
‫مواد قابل بازیافت‬
‫‪‬‬
‫کاغذ و آلومینیوم و شیشه رایج ترین موادی هستند که بازیابی می شوند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫بازیافت پلستیک‬
‫‪‬‬
‫بازیافت فلزات‬
‫‪‬‬
‫بازیافت شیشه‬
‫‪‬‬
‫بازیافت لستیک‬
‫روشهای دفع زباله و نقش آن در پیشگیری از بیماریها‬
‫هیچ یک از روشهای دفع زباله به تنهایی برای همه شرایط گوناگون مناسب‬
‫نیستند‪ .‬انتخاب یک روش باید بر مبنای عوامل محلی مانند هزینه و در‬
‫دسترس بودن زمین و کارگر و غیره باشد‪ .‬روش های مفید دفع زباله عبارتند‬
‫از‪:‬‬
‫‪-1‬تهیه کود از زباله‬
‫‪-2‬بیوگاز‬
‫‪-3‬سوزاندن در کوره های مخصوص یا زباله سوز‬
‫‪-4‬تهیه خوراک دام و طیور‬
‫‪-5‬دفن بهداشتی‬
‫تهیه کود از زباله ( کمپوست کردن )‬
‫تهیه کود روش ی مرکب از دفع آشغال شهری و کود انسانی یا لجن است و شامل یک‬
‫فرآیند طبیعی است که در آن در اثر عمل باکتریها مواد آلی شکسته شده و یک‬
‫ا‬
‫ماده ی آلی پوسیده و نسبتا پایدار به دست می آید که آن را کمپوست می‬
‫نامند و برای تقویت خاک ارزش قابل ملحظه ای دارد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫بهترین روش دفع زباله در مناطق روستایی است‪.‬‬
‫کمپوست را می توان به صورت تجزیه ی سریع ولی جزئی مواد آلی مرطوب و جامد به وسیله‬
‫ی میکروارگانیسم ها و تحت شرایط کنترل شده تعریف کرد که نتیجه ی این تجزیه یک‬
‫ماده ی بهداشتی و بی ضرر همانند هوموس است‪.‬‬
‫حدود ‪ 1/2‬درصد نیتروژن‪ 0/7 ،‬درصد فسفر‪ 1/2 ،‬درصد پتاسیم در آن وجود دارد و می توان‬
‫به عنوان اصلح کننده ی خاک در کشاورزی استفاده کرد‪.‬‬
‫مواد اولیه ای که در تهیه کمپوست مورد استفاده قرار می گیرند‬
‫‪‬‬
‫فضولت انسانی ودامی‬
‫‪‬‬
‫فضولت کشتارگاه و فاضلب‬
‫‪‬‬
‫مواد زاید صنایع غذایی‬
‫‪‬‬
‫قسمت فساد پذیر زباله های خانگی‬
‫تهیه ی کمپوست می تواند به دو صورت هوازی و بی هوازی صورت گیرد اما به دلیلی‬
‫که به شرح زیر است به روش هوازی صورت می گیرد‪:‬‬
‫‪‬‬
‫زمان تثبیت کوتاهتر‬
‫‪‬‬
‫درجه حرارت بالتر‬
‫‪‬‬
‫ایمنی بیشتر و عدم بوی تعفن‬
‫خود روش هوازی شامل بر دو گروه روش سریع یا راکتوری و روش کند یا غیر‬
‫راکتوری است‪.‬‬
‫عملیات تهیه کمپوست‬
‫‪-1‬آماده سازی‬
‫مراحل آماده سازی ممکن است شامل‪:‬‬
‫ذخیره سازی‬
‫جدا سازی مواد قابل بازیابی‬
‫جدا نمودن مواد غیر قابل اشتعال‬
‫خرد کردن و کاهش ابعاد‬
‫خمیر کردن و افزودن لجن فاضلب (مواد مغذی و رطوبت) باشد‪.‬‬
‫‪-2‬هضم‬
‫سیستم های مختلف هضم را می توان به دو دسته ی زیر تقسیم نمود‪:‬‬
‫‪ -1‬تهیه ی کمپوست با استفاده از انبار نمودن مواد ردیف های مجزا در فضاهای باز و‬
‫هوادهی آنها از طریق کانالهای هوادهی و یا جابجا کردن آنها (روش دسته دسته کردن)‬
‫‪-2‬تهیه ی کمپوست با استفاده از وسایل مکانیکی در هاضم های مکانیکی‬
‫‪-3‬بعمل آوردن‬
‫قبل از کاشت و پخش این کود در مزارع‪ ،‬کمپوست باید کامل تثبیت گردیده باشد تا از‬
‫خطر فرار نیتروژن خاک که لزمه ی کشت است و به هنگام هضم کمپوست به‬
‫مصرف می رسد‪ ،‬جلوگیری به عمل آید‪.‬‬
‫‪-4‬عملیات نهایی‬
‫میزان عملیات نهایی روی کمپوست‪ ،‬بستگی به مورد مصرف آن دارد به عنوان مثال‪ ،‬جهت‬
‫مصرف کمپوست در زمین هایی با بافت ریز نیاز به کمپوست با دانه درشت تر و در زمین‬
‫هایی با بافت درشت تر و ریگی به کمپوست با دانه ریزتر به منظور تنظیم قدرت‬
‫نگاهداری آب و خلل و فرج خاک می باشد‬
‫میزان رطوبت نیز می بایست به نحوی تنظیم شود که کمپوست حاصل بیش از ‪ 35‬درصد وزن‬
‫تر‪ ،‬رطوبت نداشته باشد‬
‫رو شهای تهیه کمپوست‬
‫‪-1‬روش دستی‪:‬‬
‫الف)روش بنگالور‬
‫ب)روش چاله ای‬
‫ج)روش حوضچه ای‬
‫د)روش توده های سطحی‬
‫‪-2‬کود سازی به روش مکانیکی‬
‫کودسازی در کارخانجات بزرگ کمپوست به طریقه مکانیکی انجام می شود‬
‫اول زباله از مواد خطرناک پاک می شود‪ .‬سپس خرد می شوند تا اندازه اجزاء آن به کمتر از ‪2‬‬
‫اینچ (‪ 5‬سانتی متر) کاهش یابد‪ .‬زباله خرد شده سپس با لجن یا مدفوع در یک دستگاه‬
‫همزن‪ ،‬مخلوط و روی هم جمع می شود‪.‬‬
‫عواملی که باید در این عملیات کنترل شوند عبارتند از‪:‬‬
‫‪ ‬نسبت کربن به ازت‪ :‬این نسبت در محصول کمپوست رسیده بین‬
‫‪ 12‬تا ‪ 30‬است‪.‬‬
‫‪ ‬رطوبت‪ :‬رطوبت لزم برای تهیه کمپوست ‪ 50‬تا ‪ 60‬درصد است‪.‬‬
‫‪ ‬درجه حرارت‪ :‬حرارت لزم برای از بین بردن میکروبهای بیماریزا و‬
‫انگل ها‪ ،‬حدود ‪ 60‬تا ‪ 70‬درجه سانتیگراد است‪.‬‬
‫ا‬
‫‪ ‬هوادهی‪ :‬معمول هوادهی باید به اندازه ای باشد که سیستم به‬
‫غیرهوازی تبدیل نشود‪.‬‬
‫‪ :pH ‬در کمپوست رسیده‪ pH ،‬حدود ‪ 8‬می باشد‪.‬‬
‫مزایای کمپوست‬
‫‪ ‬افزایش خلل و فرج خاک‬
‫‪ ‬تهویه خاک‬
‫‪ ‬افزایش ظرفیت حفظ آب‬
‫‪ ‬بعنوان اصلح کننده خاک در کشاورزی‬
‫‪ ‬حاوی ازت ‪ 1/2‬درصد‪ ،‬فسفر‪ 0/7‬درصد و پتاسیم ‪1/2‬درصد‬
‫‪ ‬کاهش فرسایش و چسبندگی خاک‬
‫‪ ‬ایمنی بیشتر‪ ،‬زمان کوهتاتر‪ ،‬درجه حرارت بالتر و عدم بوی تعفن‬
‫معایب کمپوست‬
‫‪ ‬سرمایه گذاری اولیه بال‬
‫‪ ‬جداسازی شیشه‪ ،‬فلزات و سایر مواد غیر قابل تجزیه بیولوژیکی‬
‫‪ ‬نداشتن بازار فروش مطمئن‬
‫‪ ‬محل های تهیه و تولید موجب جلب و تکثیر مگس ها می شود‬
‫سه واقعه مهم در تهیه کمپوست‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫همه انگل ها و باکتری ها بیماریزا نابود می شوند‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫مواد آنتی بیوتیکی در محصول نهایی کمپوست باقی می مانند‪.‬‬
‫‪.3‬‬
‫گونه ای از میکروب ها که باقی می ماند با میکروبهای معمولی خاک معارض‬
‫نیستند‪.‬‬