Transcript กระบวนการสมานฉันท์และสันติวิธีของ ศาลอาญากรุงเทพใต้

แนวปฏิบตั ิ ในการสมานฉันท์และสันติ
วิธีศึกษาเปรียบเทียบกับแนวปฏิบตั ิ ใน
การไกล่เกลี่ยและประนอมข้อพิพาท
โดย
นายสมศักด์ ิ เลิศนิมิตกิจ
แนวการปฎิบตั ิ งานของศูนย์สมานฉันท์ฯ
- แยกคน : ผู้พิพากษาทีด่ าเนินกระบวนการสมานฉันทในคดี
เรือ
่ งใดแลว
์
้
จะ
พิจารณาคดีเรือ
่ งนั้นอีกไมได
่ ้ เว้นแตคู
่ ความไม
่
่
คัดค้าน(จานวนผู้
พิพากษาในศาล : องคคณะ
:
์
พิพากษา)
: ผู้ทรงคุณวุฒ,ิ เจ้าหน้าทีเ่ วรชีฯ้ ,เจ้าหน้าทีป
่ ระจาศูนย,ราชทั
ณฑ ์
์
- แยกห้อง : จัดให้มีห้องสมานฉันทแยกต
างหากจากห
์
่
้องพิจารณาคดี
: ความปลอดภัย ; การจัดทีน
่ ่งั จาเลย ผู้เสี ยหาย ลาม
ญาติ
่
คูความ
ตารวจศาล ราชทัณฑ ์
่
: อุปกรณประจ
าห้อง ประมวลกฎหมาย คอมพิวเตอร ์
์
เครือ
่ งมือ
สื่ อสาร
แนวการปฎิบตั ิ งานของศูนย์สมานฉันท์ฯ
- แยกสานวน : ขอเท็
จจริงทีเ่ กิดจากกระบวนการสมานฉันทไม
้
์ สามารถ
่
นาไปใช้
อ้างอิงเป็ นพยานหลักฐานในการ
พิจารณาคดี
(ปกสานวน , รายงานกระบวนพิจารณา)
ขัน้ ตอนการดาเนินกระบวนการสมานฉันท์
1. แนะนาตัวผู้ดาเนินกระบวนการ
2. ให้คูความและผู
่ วของแนะน
าตนเอง
่
้เกีย
้
3. แนะนากระบวนการสมานฉันท ์ : กระบวนการระงับขอพิ
้ พาททางเลือก
: วัตถุประสงค ์ “ให้ความรู้ สร้างจิตสานึก
และความรับผิดชอบ”
4. แจ้งกฎกติกา (สร้างความมัน
่ ใจแกคู
่ วของ)
่ ความและผู
่
้เกีย
้
5. เขาสู
บายคาฟ้อง(ม.172)
้ ่ กระบวนการสมานฉันท ์ : แจ้งสิ ทธิจ์ าเลย,อานอธิ
่
: ขัน
้ ตอนการดาเนินคดี ผลดีผลเสี ยในการ
ดาเนินคดี
: รับฟังคูความ,ตอบปั
ญหาขอซั
่
้ กถาม
6. เสร็จสิ้ นกระบวนการ
: จาเลยให้การรับสารภาพ/ปฏิเสธ
Styles of Mediation
- อานวยการเจรจา(FACILITATIVE)
- ประเมินข้อพิพาท(EVALUATIVE)
คาถามที่เกิดขึน้ บ่อย
1. การรับสารภาพในศูนยสมานฉั
นทฯกั
น
่
์
์ บรับสารภาพในห้องพิจารณามีผลทางคดีแตกตางกั
หรือไมอย
?
่ างไร
่
2. ในชัน
้ สมานฉันทฯ์ จาเลยจะขอปรึกษาญาติหรือทนายความไดหรื
้ อไม่ หากจาเลยไมมี
่
ทนายความ
และ
ประสงคจะให
ศาลตั
ง
้
ทนายความให
ศาลจะต
องตั
ง
้
้
้
้
์
ทนายความให้จาเลยกอนเข
าสู
่
้ ่ กระบวนการหรือไม่ ?
3. จาเลยจะขอเจรจากับผูเสี
้ ยหายโดยไมให
่ ้การรับสารภาพไดหรื
้ อไม่ ?
4. หากผูเสี
อไม่ ?
้ ยหายกับจาเลยตกลงกันไดแล
้ วศาลจะรอการลงโทษหรื
้
5. ในคดีความผิดเกีย
่ วกับยาเสพติดจาเลยจะยืน
่ ขอให้ศาลลงโทษน้อยกวาอั
่ าหนดไว้
่ ตราทีก
ตาม พ.ร.บ. ยาเสพติดฯ มาตรา 100/2 ในชัน
้ สามนฉันทฯได
หรื
้ อไม่ เพียงใด ?
์
6. ในชัน
้ สมานฉันทฯ์ คดีทจ
ี่ าเลยทีม
่ อ
ี ายุกวา่ 18 ปี แตไม
่ เกิ
่ น 20 ปี จะขอให้ศาลลด
มาตราส่วนโทษ ตามปอ.มาตร 76 ไดหรื
้ อไม่ ?
7. กระบวนการสมานฉันทและสั
นติวธิ ม
ี ก
ี ฎหมายรองรับหรือไม่ ?
์
คาถามที่เกิดขึน้ บ่อย
8. คดียาเสพติดไมมี
ู้ ยหายจะสมานฉันทฯ์ ไดหรื
่ ผเสี
้ อไม่ ?
9. หากจาเลยถามวาจ
าความผิดแตไม
?
่ าเลยไมได
่ กระท
้
่ มี
่ หลักฐานตอสู
่ ้ คดีจะทาอยางไร
่
10. พนักงานอัยการโจทกจะต
องเข
าร
นทฯ์ หรือไม่ ?
้
้ วมกระบวนการสมานฉั
่
์
11. ขอตกลงในการเยี
ยวยาทีจ
่ ะตองใช
ั น
ิ าน เช่น การผอนช
าระคาเสี
้
้
้ระยะเวลาปฏิบต
่
่ ยหาย
การบาดเจ็บทีย
่ งั ตองรั
กษาตอเนื
ศาลจะดาเนินการอยางไรเพื
อ
่ ติดตาม
้
่ ่อง ทุพพลภาพ
่
ควบคุมการเยียวยาให้เป็ นไปตามขอตกลง
?
้
12. หากจาเลยให้การรับสารภาพจาเลยจะไดรั
วชัว
่ คราวหรือไม่ ?
้ บการปลอยตั
่
13. หากจาเลยให้การรับสารภาพวากระท
าความผิดตามฟ้องจริงแตต
่
่ องการเวลาและจะขอให
้
้
ศาลเลือ
่ นการอานค
าพิพากษาไปไดหรื
่
้ อไม่ เพียงใด ?
14. การทีจ
่ าเลยให้การรับสารภาพ นอกจากจาเลยจะไดรั
้ บการลดโทษกึง่ หนึ่งตามปอ.มาตรา
56 แลวแล
วจ
น
่ นอกจากไดลดโทษครึ
ง่ หนึ่งหรือไม่ ?
้
้ าเลยจะไดรั
้ บประโยชนอย
่
้
์ างอื
15. จาเลยทีผ
่ านกระบวนการสมานฉั
นทฯส
นท ์ ยังมี
่
์ าเร็จและให้การรับสารภาพในศูนยสมานฉั
์
สิ ทธิย์ น
ื่ อุทธรณ ์ ฎีกา คัดคานค
าพิพากษาของศูนยสมานฉั
นทฯหรื
อไม่ ?
้
์
์
ความเป็ นมาและความสาคัญของปัญหา
ศาลยุตธิ รรมในสั งกัดสานักงานศาลยุตธิ รรม
ประจาภาค ๔ ไดมี
้
โครงการจัดตัง้ ศูนยสมานฉั
นทและสั
นติวธิ ข
ี น
ึ้ ในทุกศาล โดยนาแนวปฏิบต
ั ิ
์
์
ของศูนยสมานฉั
นทและสั
นติวธิ ศ
ี าลอาญากรุงเทพใต้ เป็ นตนแบบ
์
์
้
 ความเขาใจคลาดเคลื
อ
่ นในหลักการ แนวคิด กระบวนการสมานฉันท ์
้
และสั นติวธิ ข
ี องศาลอาญากรุงเทพใต้
 วัตถุประสงคของกระบวนการสมานฉั
นทและสั
นติวธิ ี
์
์
 ขัน
้ ตอนกระบวนการสมานฉันทฯ์
 การใช้ดุลพินจ
ิ ในการกาหนดโทษจาเลยในคดีทผ
ี่ านกระบวนการ
่
สมานฉันทฯ์
 ปัญหาการใช้บัญชีอต
ั ราโทษ
แนวคิด วิธีการระงับข้อพิพาท

วิธีการระงับข้อพิพาทเชิงบังคับ
(Compulsory Dispute Resolution)

วิธีการระงับข้อพิพาททางเลือก
(Alternative Dispute Resolution)
กระบวนการระงับข้อพิพาททางเลือกใน
คดีอาญา
1. การไกลเกลี
่ และระงับขอพิ
่ ย
้ พาททางอาญา
2. กระบวนการยุตธิ รรมเชิงสมานฉันท ์
(Restorative Justice)
กระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ใน
ประเทศไทย
1.
2.
3.
“มาตรการพิเศษแทนการดาเนินคดีอาญา” ใน
พระราชบัญญัตศ
ิ าลเยาวชนและครอบครัวและวิธพ
ี จ
ิ ารณา
คดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2553
พระราชบัญญัตค
ิ ุ้มครองผู้ถูกกระทาดวยความรุ
นแรงใน
้
ครอบครัว พ.ศ. 2550 บัญญัตใิ ห้ความผิดฐานกระทา
ความรุนแรงในครอบครัว เป็ นความผิดอันยอมความได้
การไกลเกลี
่ ขอพิ
่ ย
้ พาทในคดีอาญา
กระบวนการยุตธิ รรมเชิงสมานฉันท(Restorative
์
Justice)
เป็ นกระบวนการระงับขอพิ
ี นึ่ง ซึง่
้ พาทวิธห
เป็ นการชดเชยความเสี ยหายทีเ่ กิดขึน
้ โดยผู้กอความเสี
ยหายเป็ น
่
ผู้ดาเนินการชดใช้ให้แกผู
มฤทธิผล
์
่ ้เสี ยหาย กระบวนการดังกลาวจะสั
่
ตอเมื
่ ผู้กอความเสี
ยหายไดรั
อนให้สานึ กและแก้ไข
่ อ
่
้ บการกระตุนเตื
้
ผลเสียหายทีต่ นไดกระท
าลงตอผู
้
่ ้เสี ยหาย
เป้ าหมายทีส่ าคัญของกระบวนการยุตธิ รรมเชิงสมานฉันทนั์ น้
คือ การชดใช้ความเสี ยหายให้แกผู
นความเสี ยหาย
่ ้เสี ยหายไมว่ าจะเป็
่
ทางทรัพยสิ์ นทางกาย หรือจิตใจ ดังนั้น ผลลัพธในกระบวนการ
์
ยุตธิ รรมเชิงสมานฉันทจึ
วผู้กระทาความผิดและการ
์ งไมใช
่ ่ การคนหาตั
้
ลงโทษตามทีก
่ ฎหมายกาหนด
การไกลเกลี
่ ขอพิ
่ ย
้ พาทในคดีอาญา
ปัจจุบน
ั มีการขยายขอบเขตการไกลเกลี
่ ขอพิ
่ ย
้ พาทไปสู่คดีอาญา
คดีอาชญากรรมทีไ่ มรุ่ นแรงมากนัก เช่น คดีอาญาความผิดตอ
่
ส่วนตัว หรือคดีอาญาทีส
่ ามารถยอมความกันได้
ศูนยไกล
เกลี
่ และประนอมขอพิ
้
์
่ ย
้ พาทขึน
ในศาลอาญากรุงเทพใต้
คดีทเี่ ขาสู
เกลี
่ ฯมี 6 ประเภท คือ (1) คดีท ี่
้ ่ ศูนยไกล
์
่ ย
ราษฎรเป็ นโจทกฟ
์ ้ องกันเอง (2) คดีความผิดตอส
่ ่ วนตัว (3) คดีท ี่
ผู้เสี ยหายร้องขอตามมาตรา 44/1 แหงประมวลกฎหมายวิ
ธี
่
พิจารณาความอาญา (4)คดีทเี่ กีย
่ วพันทางญาติ (5) คดีความผิดที่
กระทาโดยประมาท และ (6) คดีทศ
ี่ าลเห็นสมควร
กระบวนการสมานฉันท์และสันติวิธีของ
ศาลอาญากรุงเทพใต้

เป็ นกระบวนการส่งเสริมและสนับสนุนให้ประชาชนระงับขอ
้
พิพาทดวยหลั
กการสมานฉันทและสั
นติวธิ ี โดยให้ความรู้เกีย
่ วกับสิ ทธิ
้
์
และหน้าทีต
่ างๆ
ตามกฎหมาย ขัน
้ ตอนการดาเนินคดีของศาลตัง้ แต่
่
เริม
่ ตนจนสิ
้ นสุดกระบวนการ ผลดี-ผลเสี ย ของการดาเนินคดีในศาล
้
และการสรางจิ
ตสานึกและความรับผิดชอบในการกระทาของคูความอั
นมี
้
่
ตอสั
ิ าเนินการ
่ งคมส่วนรวม โดยมุงเน
่ ้ นให้ผู้พิพากษาหรือผู้ทรงคุณวุฒด
ดังกลาวแก
คู
นรายคดี ตลอดจนวิธก
ี ารระงับขอพิ
้
่
่ ความเป็
่
้ พาททีเ่ กิดขึน
จากการกระทาผิดโดยการเยียวยาความเสี ยหายแกผู
่ ้เสี ยหายและชุมชน
รวมทัง้ ตอบปัญหาขอสงสั
ยตาง
ๆ แกคู
้
่
่ ความ
่
ประเภทคดีที่เข้าสู่กระบวนการสมานฉันท์
สันติวิธี
1. คดีอาญาทุกประเภท
เวนแต
่ ยูใน
้
่ คดีอาญาทีอ
่
หลักเกณฑการไกล
เกลี
่ ของศูนยไกล
เกลี
่ และประนอมขอ
่ ย
่ ย
้
์
์
พิพาทประจาศาลอาญากรุงเทพใต้
•
2. คดีทผ
ี่ ้ประนี
ู
ประนอมไกลเกลี
่ ไมส
่ ย
่ าเร็จและ
คูความมี
ความประสงคขอให
่
้ผู้พิพากษาประจาศูนย ์
์
สมานฉันทฯ์ ดาเนินการตอไป
่
•
บทวิเคราะห์เปรียบเทียบ
วัตถุประสงค์ของกระบวนการ
•
•
•
•
กระบวนการยุตธ
ิ รรมเชิงสมานฉันท ์
คือ
เพือ
่ ให้มีการชดใช้
(restitution) เพือ
่ ให้มีการแกไข
้
ฟื้ นฟู (rehabilitation) และให้มี
“การกลับคืนสู่สั งคม”(reintegration)
การไกลเกลี
่ เพือ
่
่ ย
(1) คูความยอมความ
่
(2) โจทกถอนฟ
์
้ อง
(3) คูความรั
บขอเท็
จจริง
่
้
•
กระบวนการสมานฉันทฯ์
ให้ความรูเกี
่ วสิ ทธิและหน้าที่
้ ย
ตามกฎหมาย และสรางจิ
ตสานึก
้
รับผิดชอบในการกระทาให้แก่
คูความและประชาชนเป็
น
่
วัตถุประสงคหลั
์ ก
“คารับสารภาพของจาเลย” เป็ นเพียง
ผลพลอยไดจากความรู
ความเข
าใจ
้
้
้
ของคูความที
ไ่ ดรั
่
้ บจากกระบวนการ
เทานั
่ ้น
บทวิเคราะห์เปรียบเทียบ
ประเภทความผิดที่เข้าสู่กระบวนการ
•
กระบวนการยุตธ
ิ รรมเชิงสมานฉันท ์
และการไกลเกลี
่
่ ย
เป็ นรูปแบบการระงับขอ
้
พิพาทและ การเบี่ยงเบนคดี
(Diversion)
มีขอบเขตจากัดอยู่
ใน คดีเยาวชนและครอบครัว คดี
ความรุนแรงในครอบครัว คดี
ความผิดตอส
่ ่ วนตัว คดีความผิด
อาญาทีเ่ อกชนฟ้องกันเอง และ
คดีอาญาทีม
่ โี ทษไมสู
่ งมากนัก
•
กระบวนการสมานฉันทฯ์
ไมใช
ี ารเบีย
่ งเบนคดี
่ ้วิธก
(Diversion)
คดีอาญาทุกประเภท คือความผิดอาญา
แผ่นดินโดยแท้ทมี่ รี ฐั เป็ นผูเสี
้ ยหาย
และคดีความผิดอาญาแผ่นดินที่
เอกชนเป็ นผูเ้ สียหายแต่มีพนักงาน
อัยการเป็ นโจทก์ฟ้องคดีแทน ซึ่ง
คดีประเภทดังกลาวส
่ ่ วนใหญเป็
่ น
ความผิดทีม
่ อ
ี ต
ั ราโทษสูง และไม่
สามารถยอมความได้
บทวิเคราะห์เปรียบเทียบ
สถานะทางคดีของจาเลยที่เข้ากระบวนการ
•
•
กระบวนการยุตธ
ิ รรมเชิงสมานฉันท ์
จาเลยให้การรับสารภาพวาได
่
้
กระทาความผิดตามฟ้องแลว
้
การไกลเกลี
่
่ ย
จาเลยในคดีทอ
ี่ าจถอนฟ้องหรือ
ยอมความได้ หากไกลเกลี
่ สาเร็จ
่ ย
จะถูกเบีย
่ งเบนออกจาก
กระบวนการยุตธ
ิ รรมโดยการถอน
ฟ้องหรือยอมความซึ่งศาลไมต
่ องมี
้
คาพิพากษา
•
•
•
กระบวนการสมานฉันทฯ์
เป็ นจาเลยที่ให้การปฏิเสธเท่านัน้
เป็ นจาเลยในคดีอาญาแผ่นดินที่ไม่
สามารถถอนฟ้ องหรือยอมความได้
บทวิเคราะห์เปรียบเทียบ
รูปแบบของกระบวนการ
•
•
กระบวนการยุตธ
ิ รรมเชิง
สมานฉันท ์
ประชุมกลุม(Group
conference)
่
หรือการประนอมขอพิ
้ พาทระหวาง
่
ผูเสี
าความผิด
้ ยหายกับผูกระท
้
(Victim-offender mediation) หรือ
การไกลเกลี
่ ให้คูความได
ยอม
่ ย
่
้
ความกันโดยหลักแลวคนกลางที
ท
่ า
้
หน้าทีเ่ ป็ นผูไกล
เกลี
่ จะไมมี
้
่ ย
่ หน้าที่
ในการตัดสิ นชีข
้ าดขอพิ
้ พาทคงทา
หน้าทีเ่ ป็ นเพียงผูอ
้ านวยการเจรจา
(Facilitative)
การไกลเกลี
่ เพือ
่
่ ย
•
•
กระบวนการสมานฉันทฯ์
เป็ นการให้ความรู้เกี่ยวกับสิทธิและ
หน้ าที่ต่าง ๆ ตามกฎหมายแก่
คูความเป็
นรายคดี ซึ่งสามารถ
่
นาไปใช้ระงับขอพิ
ม
้ พาทไดครอบคลุ
้
ทัง้ คดีความผิดอาญาแผนดิ
่ นโดยแท้
โดยไมต
ผเสี
ู้ ยหายมารวมใน
่ องมี
้
่
กระบวนการดังเช่นการไกลเกลี
่ ผู้
่ ย
พิพากษาทีท
่ าหน้าทีส
่ มานฉันทฯจึ
์ ง
มิใช่เป็ นคนกลางทีม
่ อ
ี านาจในการ
พิจารณาพิพากษาคดีน้น
ั ดวยหาก
้
จาเลยให้การรับสารภาพ
บทวิเคราะห์เปรียบเทียบ
ผลสาเร็จของคดีทผ
ี่ านกระบวนการ
่
•
•
กระบวนการยุตธ
ิ รรมเชิงสมานฉันท ์
และการไกลเกลี
่
่ ย
ผลสาเร็จของคดีเมือ
่ ผาน
่
กระบวนการจะออกมาในลักษณะ
การสั่ งไมฟ
่ ้ องคดี การยอมความ
การถอนคารองทุ
กข ์ หรือการถอน
้
ฟ้อง ซึ่งมีผลทาให้สิ ทธินา
คดีอาญามาฟ้องระงับไป
•
กระบวนการสมานฉันท ์
•
จาเลยให้การรับสารภาพซึ่งยังคงมี
คดีอยูในสารบบความที
ศ
่ าลตองมี
คา
่
้
พิพากษาตอไป
ปัญหาทีต
่ อง
่
้
พิจารณาคือ การใช้ดุลพินิจในการ
กาหนดโทษผูกระท
าผิดหรือจาเลยให้
้
เหมาะสมกับการกระทาความผิด
บทสรุป และเสนอแนะ
•
ปัญหาเรือ
่ งบัญชีอต
ั ราโทษ
• จัดทาบัญชีมาตรฐานการลงโทษกลางของศาลยุตธิ รรมให้เป็ นมาตรฐาน
เดียวกันในทุกศาล และให้มีการปรับปรุงบัญชีอต
ั ราโทษใหมทุ
่ ก ๆ
หนึ่งปี โดยนาหลักการเยียวยา แกไขปรั
บปรุงของจาเลยเขาเป็
้
้ น
หลักการในการพิจารณากาหนดโทษดวย
้
• เปิ ดเผยหรือลงประกาศบัญชีมาตรฐานการลงโทษในราชกิจจานุเบกษา
ให้ประชาชนทราบ สาธารณะชนเขาถึ
่ ความโปรงใส
และ
้ งไดเพื
้ อ
่
ตรวจสอบได้
ปัญหาข้อจากัดในทางกฎหมายที่จะใช้ลงโทษจาเลย
ที่ผา่ นกระบวนการสมานฉันท์
• นามาตรการการลงโทษระดับกลางมาใช้จาเลยทีผ
่ าน
่
กระบวนการสมานฉันทและสั
นติวธิ แ
ี ลว
้ มาตรการลงโทษ
์
ระดับกลาง
เป็ นโทษทางอาญาทีม
่ ส
ี ภาพบังคับ
(Sanction) ไมรุ่ นแรงเทาโทษจ
าคุกแตรุ่ นแรงมากกวาโทษ
่
่
ปรับ(โดยให้รอการลงโทษจาคุกไว้) เช่นการจาคุกหรือขัง
ในทีอ
่ ยูอาศั
ยของตนเอง การติดเครือ
่ งติดตามตัว
่
อิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Monitoring) และการคุมประพฤติ
แบบเขมงวด
(Intensive Probation) เป็ นตน
้
้
ปัญหาความเขาใจคลาดเคลื
อ
่ นในแนวคิด
้
และหลักการของกระบวนการสมานฉันทฯ์
•
(1) จัดให้มีระเบียบกลางในการสมานฉันทฯเป็
์ นหลักเกณฑ ์ และแนวทาง
ให้ทุกศาลทีจ
่ ด
ั ตัง้ ศูนยสมานฉั
นทฯน
ั เิ ป็ นแนวทางเดียวกัน
์
์ าไปใช้ปฏิบต
เพือ
่ ความเป็ นเอกภาพ และความชัดเจนในการปฏิบต
ั งิ าน และเป็ น
ภูมค
ิ ุ้มกันการถูกรองเรี
ยนให้ผู้พิพากษาทีท
่ าหน้าทีส
่ มานฉันทได
บ
้
์ ในระดั
้
หนึ่ง
(2) จัดหลักสูตรอบรมผู้พิพากษาและบุคลากรผู้ทรงคุณวุฒท
ิ เี่ ป็ น
บุคคลภายนอกให้เป็ นผู้ทาหน้าทีด
่ าเนินกระบวนการสมานฉันทฯเพื
่ ให้
์ อ
ทราบและเขาใจแนวคิ
ด หลักการ และกระบวนการในการสมานฉันท ์
้
และสั นติวธิ อ
ี ยางถู
กตองเป็
นไปในแนวทางเดียวกัน การฝึ กฝนอบรมให้มี
่
้
ประสบการณมาก
ๆ เทากั
มค
ิ มกั
ุ้ นตนเองให้แกผู
์
่ บเป็ นการสรางภู
้
่ ้ดาเนิน
กระบวนการสมานฉันทได
์ อี
้ กทางหนึ่ง