Transcript ไม่มีชื่อเรื่องภาพนิ่ง

Class Gastropoda
Subclass Prosobranchia
มี Torsion เหงือกเป็ น prosobranch มีเพียง 1 ส่ วน auricle 1 ห้ อง
ระบบประสาทฝิ ดเป็ นเลย 8 เพศแยก หอยหมวกจีน เป๋ าฮือ้ หอยฝาเดียวทะเล
หอยนา้ จืดและหอยทากบกที่มี operculum
Subclass Opisthobranchia
เกิด detorsion เปลือกลดขนาดหรือเสื่อมหายไป พบในทะเล มี auricle 1 ห้ อง
เหงือกมีเพียง 1 หรือไม่ มี เพศรวม sea slug, sea hare, Berthelinia
Subclass Pulmonata
อยู่บนบก ไม่ มีเหงือก mantle cavity เป็ นปอด มีเพศรวม ได้ แก่ land snail, land slug
หอยนา้ จืดที่ไม่ มี operculum หอยฝาเดียวทะเลที่มี operculum และหอยหมวกจีนที่
มีปอด
บทนา
Mollusc ในกลุ่มนีม้ ีส่วนเท้ าที่สามารถขยายขนาดได้ มากเป็ นที่มาของชื่อ gastropoda เป็ นสัตว์ที่มีการปรับตัวเข้ ากับ
สิ่งแวดล้อมที่หลากหลาย มีความหลากหลายมากที่สุดใน Mollusca พบประมาณ 100,000 ชนิด การดารงชีวติ มีท้ัง
กลุ่ม
ที่หาอาหารตามพืน้ ท้ องนา้ กลุ่มที่สามารถเคลือ่ นที่ไปในนา้ ได้ หรือกลุ่มที่ลอยอยู่ผวิ หน้ านา้ พบได้ ท้ังในนา้ จืดและนา้ เค็ม
นอกจากนีห้ ลายชนิดปรับตัวอาศัยอยู่บนบก และถือเป็ นสัตว์กลุ่มแรกที่มีการพัฒนาปอด
ลักษณะเด่ น
1. ถ้ามีเปลือกจะมีเปลือกเดียว(บางชนิดมี 2) และมักมีการเกิด shell coiling & Torsion
2. จาก Torsion ทาให้อวัยวะภายในไม่สมมาตร โดยอวัยวะที่มีคู่จะเหลือเพียงข้างเดียว
3. มีไตหนึ่งคู่ในกลุ่มที่โบราณส่ วนกลุ่มที่เกิด Torsion จะมีเพียงซี กขวา
4. หัวใจมี auricle 2 ห้องในกลุ่มโบราณ ส่ วน พวก Torsion จะมีเพียง ห้องเดียว
5. มีปมประสาท 3 คู่ Cerebral, Pedal และ pleural
6. มีเพศแยกอวัยวะสร้างเซลล์สืบพันธุ์มีหนึ่ งชุดอยูต่ อนบนสุ ดของเปลือก (อย่างไรก็ดี
มีหลายกลุ่มที่มีเพศรวม) มีการปฏิสนธิภายใน
Shell coiling & Torsion
Shell coiling เนื่องจากเปลือกสร้ างมาตั้งแต่ในตัวอ่อนระยะ trochophore larva โดยในหอยฝาเดียว mantle จะสร้ าง
เปลือกบริเวณขอบของช่ องเปิ ด จากนั้นเปลือกจะขดตามแนวแกนกลาง collummella มีลกั ษณะการขดเป็ นบันไดเวียน
ซึ่งส่ วนมากเปลือกจะเวียนขวา (destral) ส่ วนน้ อยเวียนซ้ าย (sinitral) ซึ่งบางชนิดสามารถพบได้ ท้ังสองลักษณะ ใน
ช่ วงวิวฒ
ั นาการอันยาวนาน สัตว์กลุ่มนีม้ ีขนาดใหญ่ ขนึ้ เปลือก็ขยายตามไปด้ วย แต่ อย่ างไรก็ดเี ปลือกใหญ่ จะมีนา้ หนัก
สัตว์จงึ ชดเชยด้ วยการมีเปลือกบางหรือเสื่อมหายไป
Torsion เป็ นปรากฏการณ์ที่อวัยวะภายในบิดเป็ นเกลียวซึ่งเริ่มเกิดขึน้ ในตัวอ่อนระยะ veliger เมื่อเริ่มเกิด torsion
ซึ่งโดยปกติจะหมุนตามเข็มนาฬิ กา ส่ วนของ mantle cavity, Anusและ ช่ องเปิ ดของอวัยวะสืบพันธุ์จะเปิ ดบริเวณเหนือหัว
ท่ อทางเดินอาหารบิดเป็ นรูปตัว U กระเพาะไปอยู่ท้ายลาตัวปลายเปลือก ระบบประสาทปิ ดเป็ นเลข 8
การเกิด torsion แบบต่างๆ
1. Planospiral เป็ นการเกิด Torsion ที่เปลือกมีการขดตัวแบบม้วนจากปลายลงมาระนายเดียว
2. Conispiral เป็ นการเกิด Torsion ที่เปลือกมีการขดไปตามแนวแกนของลาตัวมีส่วนปลายเปลือกชีไ้ ปทางด้ านท้ าย
3. Heliocospiral เป็ นการเกิด Torsion ที่เปลือกมีการขดในลักษณะบันไดเวียนมีปลายเปลือกชีอ้ อกด้ านข้ าง
ปั ญหาจากการเกิด Torsion
หลังจากเกิด Torsion ส่ งผลให้ ระบบขับถ่ ายมีช่องเปิ ดออกมาใกล้ส่วนหัว ซึ่งก่อให้ เกิดปัญหาในการดารงชีพจึงต้ องปรับโดย
1. ในกลุ่มโบราณเช่ น Scissurella ขอบเปลือกจะมีร่องตามยาวของเปลือกทาให้ ช่องขับถ่ ายอยู่ห่างจากส่ วนหัว
2. กลุ่มที่พฒ
ั นาขึน้ ในช่ วงการเจริญเติบโตตาแหน่ งของทวารหนักจะไม่ เปลีย่ นตาแหน่ งไปตามลาตัวที่โตขึน้ เปลือกจะมี
ช่ องระบายของเสียเฉพาะ เช่ น ในเป๋ าฮื่อ (Haliotis) ที่ปล่อยของเสียที่ช่องที่ 4 และหอยหมวกจีน( Fiossurella)ที่ปล่อยที่ยอด
ปั ญหาจากการเกิด Torsion
3. การลดรูปหรือเสื่อมหายไปของอวัยวะภายบริเวณซีกที่เกิดการปิ ด ทาให้ เปลือกที่ปกติมีส่วนปลายอยู่ด้านข้ างบิด
ไปทางด้ านท้ าย นา้ ที่ไหลออกและของเสียออกไปด้ านตรงข้ ามกับที่นา้ เข้ า
4. มีการลดรูปในส่ วนประกอบของ Ctenidia ซึ่งแม้ เหลือซีกเดียวแล้วยังลดจานวนแขนงเหงือกด้ วย
5. เหงือกลดรูปยึดติดกับผนังด้ านในของ mantle cavity ทาหน้ าที่คล้ายปอด
6. เกิด detorsion ในช่ องการเจริญเติบโต ทาให้ เปลือกลดขนาดลงหรือเสื่อมหายไป
หัว เท้าและการเคลื่อนที่
แม้ ว่าหัวและเท้ าจะเป็ นอวัยวะที่อยู่ตดิ กันแต่ สามารถแบ่ งแยกหน้ าที่กนั อย่ างชัดเจนใน Gastropod หลายกลุ่ม
เนื่องจากส่ วนหัวจะมีอวัยวะรับความรู้สึกจานวนมาก ไม่ ว่าจะเป็ น หนวด ตา หรือปาก ซึ่งตาอาจจะพบบริเวณ
โคนหนวดหรือปลายหนวด
เท้ าของสัตว์กลุ่มนีป้ ระกอบด้ วยกล้ามเนือ้ และเนือ้ เยือ่ เกีย่ วพัน ส่ วนกลางกลวงเป็ นโพรงเลือดที่ทาหน้ าที่เป็ นแกน
หอยฝาเดียวหลายชนิดมีแผ่นปิ ดเปลือกที่ตดิ อยู่กบั ส่ วนเท้ า (operculum) ซึ่งมีองค์ประกอบคล้ายกับ Periostracum
เนือ้ เยือ่ ในส่ วนที่สัมผัสกับพืน้ ของเท้ าจะมี cilia นอกจากนีม้ ี pedal gland ที่ทาหน้ าที่สร้ างเมือกที่ช่วยในการเคลือ่ นที่
อย่ างไรก็ดเี มือกอาจใช้ ประโยชน์ อย่างอืน่ เช่ น หอยม่ วงใช้ เมือกเป็ นฟองอากาศลอยหาอาหารที่ผวิ นา้
ใน Gastropod บางชนิดมีแขนงยืน่ ออกจากด้ านข้ างของเท้ าเรียกว่า epipodium ส่ วนในกระต่ ายทะเลอวัยวะนีเ้ จริญดีเรียก
ว่า parapodium
ระบบหมุนเวียนน้ าและการแลกเปลี่ยนก๊าซ
วิวฒ
ั นาการของระบบหมุนเวียนนา้ ของสัตว์กลุ่มนีเ้ ริ่มโดยการมีช่องพิเศษให้ เป็ นช่ องนา้ ออก จากนั้นเริ่มมีการ เสื่อม
ของเหงือกและ auricle ซีกขวาเหลือแต่ ซีกซ้ ายที่มีปลายออกมาทางขวา นอกจากนีใ้ นกลุ่มที่อาศัยบนบกเกิดการแลก
เปลีย่ นก๊าซที่ผนังด้ านหลังของโพรง mantle เหงือกเสื่อมหายไป โพรง mantle มีเส้ นเลือดฝอยจานวนมากทาหน้ าที่
คล้ายปอด ใน Berthelinia มีเปลือกคล้ายหอยกาบมีลาตัวสมมาตร ในกระต่ ายทะเลมีเปลือกเล็ก mantle หุ้มไว้ท้งั หมด
ทากทะเล (sea slug, nudibranch) เป็ นสัตว์ที่ไม่ มีเปลือกไม่ มี mantle มีสมมาตรซ้ ายขวา มีแขนงยืน่ ออกมาจากผิวตัว
cerata ซึ่งภายในมีส่วนของอวัยวะภายในแตกแขนงออกมาเช่ น แขนงของตับ อวัยวะนีท้ าหน้ าที่สร้ างสารพิษศเพือ่ ป้ อง
กันตัว