Transcript برنامه ریزی شهری – ایده آرمان شهر

‫چراغ اميد به آينده‬
‫آرمانشهر ( رويكردها )‬
‫عاملي براي اميدواري كاذب در شرايط بحراني‬
‫انگيزه اي براي پژوهش ثمربخش‬
‫ضرورتها ‪:‬‬
‫‪ ) 1‬شهر مكاني است كه بايد امكانات ‪ ،‬ايده آل ها و تجارب انساني را شكل‬
‫دهد و نقش قاطعي در تأمين رفاه ‪ ،‬سالمت و آسايش ساكنان خود داشته باشد‬
‫‪ .‬اما شهرهاي معاصر مكان هاي نامناسبي براي زندگي انسان ها هستند و اين‬
‫نارضايتي نيز همواره در طول حيات شهرها وجود داشته است ‪.‬‬
‫‪ ) 2‬انسان به منظور دستيابي به حداكثر آسايش محيطي ( هواي مناسب ‪ ،‬سايه ‪،‬‬
‫نور ‪ ،‬ديد و منظر ) و دستابي به ارزش هاي هويتي ( فرهنگي ‪ ،‬قومي ‪ ،‬اجتماعي‬
‫‪ ،‬سياسي ‪ ،‬اقتصادي ‪ ،‬مذهبي ‪ ،‬تاريخي و زيبايي ) و دستيابي به حداكثر ايمني و‬
‫حفاظت در برابر خطرهاي طبيعي و انساني ( زلزله ‪ ،‬سيل و جنگ ) به وسيلة‬
‫تمهيداتي به دخل و تصرف در محيط خود پرداخته است ‪ .‬با همة اينها ‪ ،‬مالحظه‬
‫مي شود كه نارضايتي از وضعيت زندگي در شهرها ‪ ،‬درطول تاريخ شهر همواره‬
‫وجود داشته است و ريشه در تاريخي كهن دارد ‪ .‬مطرح شدن انديشة آرمانشهرها‬
‫خود گوياي اين واقعيت است ‪.‬‬
‫« نمودار آرمانشهرها در گذر زمان »‬
‫ايده هاي آرمان شهر‬
‫دوران باستان‬
‫آرمانشهر در يونان‬
‫ افالتون ‪ :‬ق‪ 4 .‬ق‪ .‬م‪ ، .‬مدينة فاضله‬‫‪ -‬هيپوداموس ‪ :‬ق‪ .5 .‬ق‪ .‬م‪ ،‬شهر شطرنجي‬
‫آرمانشهر در هند ‪ -‬هزارة سوم ق‪ .‬م‪ ، .‬مانداال‬
‫آرمانشهر در مصر ‪ -‬آخناتون ‪ ،‬هزارة دوم ق‪ .‬م‪ .‬آخت آتون‬
‫آرمانشهر در رم ‪ -‬ويتروويوس ‪ .2 :‬م‪ .‬شهر ايده آل‬
‫آرمانشهر در ايران ‪ -‬جمشيد ‪ :‬هزارة سوم ق‪ .‬م‪ .‬جمشيدويج‬
‫قرون وسطي‬
‫آرمان شهر در اروپا ‪ -‬سن ( قديس ) آگستين ‪ :‬ق‪ ، .5 .‬م‪ ،.‬شهرخدا‬
‫آرمانشهر در ايران‬
‫ابونصرفارابي ‪ :‬ق‪ .3 .‬ه‪.‬ق‪ ، .‬مدينة فاضله‬
‫شيخ شهاب سهروردي ‪ :‬ق‪ .6 .‬ه‪ .‬ش‪ ، .‬ناكجاآباد‬
‫خواجه نصير الدين طوسي ‪ :‬ق‪ .8 .‬ه‪ .‬ش‪ ، .‬مدينة فاضله‬
‫نظامي گنجوي ‪ :‬ق‪ .7 .‬ه‪ .‬ش‪ ، .‬شهر زيبايي‬
‫عبدالرحمن جامي ‪ :‬ق‪ .9 .‬ه‪ .‬ش‪ ، .‬شهر آرماني‬
‫ايده هاي آرمان شهر(ادامه)‬
‫رنسانس ‪ /‬نوزايي‬
‫بعد از‬
‫انقالب صنعتي‬
‫آرمانشهر در اروپا‬
‫آرمانشهر‬
‫در اروپا‬
‫تامس مور ‪ ،‬ق‪ .16 .‬م‪ ، .‬اتوپيا‬
‫آنتونيو اورليني ‪ ،‬ق‪ 15 .‬م‪ ،.‬شهر ستاره اي‬
‫پيترو كاتانئو ‪ ،‬ق‪ 15 .‬م‪ ،.‬شهر ستاره اي‬
‫بون آيوتولوريني ‪ ،‬ق‪ 15 .‬م‪ ،.‬شهر ستاره اي‬
‫فرانچسكو مارتيني ‪ ،‬ق‪ 15 .‬م‪ ،.‬شهر ستاره اي‬
‫وينچستو اسكاموتسي ‪ ،‬ق‪ 15 .‬م‪ ،.‬شهر ستاره اي‬
‫لئوناردو داوينچي ق‪ 15 .‬م‪ ، .‬شهر چند طبقه‬
‫رابرت آوون ‪ :‬انگلستان‪ ،‬ق‪ 19 .‬م‪ ،.‬دهكدة‬
‫تعاوني‬
‫شارل فوريه ‪ :‬فرانسه ‪ ،‬ق‪ 19 .‬م‪ ، .‬فاالنستريو‬
‫اتين كابه ‪ :‬فرانسه ‪ ،‬ق‪ 19 .‬م‪ ، .‬ايكاريك‬
‫ويليام مريس ‪ :‬انگلستان ‪ ،‬ق‪ 19 .‬م‪ ، .‬ناكجاآباد‬
‫ايده هاي آرمان شهر(ادامه)‬
‫دورة جديد‬
‫ارتور سريااي ماتا ‪ :‬اسپانيا ‪ ،‬ق‪ 20 .‬م‪ ، .‬شهر خطي‬
‫ابنزرهاوارد ‪ :‬انگلستان ‪ ،‬ق‪ 20 .‬م‪ ، .‬باغشهر‬
‫آرمانشهر در توني گارنيه ‪ :‬فرانسه ‪ ،‬ق‪ 20 .‬م‪ ، .‬شهر صنعتي‬
‫اروپا و آمريكا فرنك ليرايت ‪ :‬امريكا ‪ ،‬ق‪ 20 .‬م‪ ، .‬بردايكر‬
‫تئودورفريچ ‪ :‬آلمان ‪ ، ،‬ق‪ 20 .‬م‪ ، .‬شهر شعاعي‬
‫انتونيوسنت اليا ‪ :‬ايتاليا ‪ ،‬ق‪ 20 .‬م‪ ، .‬چيتانوا‬
‫پرسيه و پل گودمن ‪ :‬امريكا ‪ ،‬ق‪ 20 .‬م‪ ، .‬كاميونيتاس‬
‫لكربوزيه ‪ :‬فرانسه ‪ ،‬ق‪ 20 .‬م‪ ، .‬شهر درخشان‬
‫لئوئيدف ‪ :‬شوروي ‪ ،‬ق‪ 20 .‬م‪ ، .‬محور استقرار‬
‫هيلبرزايمر ‪ :‬آلمان ‪ ،‬ق‪ 20 .‬م‪ ، .‬شهر خطي‬
‫تعريف و مفهوم‬
‫فرهنگ بريتانيك در تعريف اتوپيا چنين اشاره مي كند ‪ « :‬مجتمعي » ( شهري )‬
‫همگاني كه ساكنان ان تحت شرايط كمال يافته زندگي مي كنند‬
‫در فرهنگ الروس ‪ ،‬ذيل اتوپيا ‪ ،‬چنين آمده است ‪ « :‬هر سيستم اجتماعي و‬
‫سياسي تخيلي كه در آن روابط بين افراد و حكومت در حد كمال است » ‪.‬‬
‫در واژگان شهرسازي ما نيز آرمان شهر تحت عنوان « مدينة فاضله » مطرح‬
‫گرديده كه به صورت مدون و مكتوب در كتاب مدينة فاضلة ابونصر محمدبن‬
‫محمد فارابي مطرح گرديده است ‪.‬‬
‫در فرهنگ معين آمده است ‪ « :‬مدينة فاضله ‪ ،‬مدينه اي است كه ساكنان آن‬
‫كوشش كنند كه سعادت حقيقي را به دست آورند ‪ .‬ادارة چنين مدينه اي به دست‬
‫حكيمان و فاضالن باشد ‪».‬‬
‫نمودار مربوط به جمع بندي در چگونگي تحقق ايده هاي آرمان شهري در‬
‫تاريخ شهر‬
‫باستان‬
‫مصر‬
‫شهر خورشيد‬
‫هزارة سوم ق‪ .‬م‪ .‬بوسيلة اخناتون‬
‫هند‬
‫امپراتوري آشوكا‬
‫قرن سوم پيش از ميالد‬
‫يونان‬
‫ميله توس‬
‫‪ 494‬ق‪ .‬م‪ .‬هيپوداموس‬
‫روم‬
‫قرون‬
‫وسطي‬
‫رنسانس‬
‫شهرهاي نوبنيادبسيار‬
‫تجلي جامعة آرماني در ديرها و صومعه ها با مقررات خاص خودشان‬
‫نمونه هاي اجرا شدة بسيار دارد‬
‫آمستردام ‪ ،‬تورين‪ ،‬الندو‪،‬‬
‫گوتنبرگ‪ ،‬فيليپ ويل ‪ ،‬نانسي‬
‫‪ ،‬پالمانوا ‪ ،‬ناردن و …‬
‫نمودار مربوط به جمع بندي در چگونگي تحقق ايده هاي آرمان شهري در‬
‫تاريخ شهر)ادامه)‬
‫دوران‬
‫انقالب‬
‫صنعتي‬
‫اياالت متحده آزمايشگاه ديدگاه اتوپيست ها‬
‫جامعة كابه در تگزاس و ايلي نويز‬
‫دهكده هاي امانا در ايالت ايوا‬
‫ويليام پن در پنسلوانيا‬
‫شيكرزها ‪ ،‬راپيت ها ‪ ،‬آميشن ها‬
‫مؤسسة نيوالرناك آئو‬
‫طرفداران آئن در كوئيس وود در ايالت همشاير‬
‫مجموعة كنسيداران در تگزاس با ديدگاه هاي فوريه‬
‫فاميليستريوي گودن درگيز‬
‫به علت غيرواقع بودن و اينكه به صورت جزيره اي مجزا از كل جامعه‬
‫عمل كردند ‪ ،‬عمالً در جامعه حل شدند و جوامع از هم پاشيدند‪.‬‬
‫نمودار مربوط به جمع بندي در چگونگي تحقق ايده هاي آرمان شهري در‬
‫تاريخ شهر)ادامه)‬
‫شركت شهرسازي مادريد ( سريااي ماتا ) در مقياسي كوچك در مادريد اجرا شد‬
‫پس از‬
‫انقالب‬
‫صنعتي و‬
‫دوران‬
‫معاصر‬
‫‪.‬‬
‫ابنزر هاوارد و ساخت ولين و لچ ورث و بعدها ‪ 20‬نوشهر اطراف لندن تحت‬
‫نظر ابركرمبي ساخته شد و همچنين پايتخت ها و شهرهاي جديد بسيار كه در‬
‫مناطق مختلف دنيا ساخته شد ‪.‬‬
‫گارنيه در ليون بخشي از نظرياتش را اجرا كرد ‪ .‬همچنين شهر فيرميني در‬
‫ايتاليا براساس نظريات گارنيه اجرا شد ‪.‬‬
‫لوكوربوزيه ‪ :‬چنديگار ‪ ،‬مارسي ‪ ،‬محلة آنور‬
‫هنگام تحقق در عرصة عمل به ناچار از بسياري از ديدگاه هاي آرمانگرايانه‬
‫عدول گرديده و طرح منطبق با واقعيت كالبدي و شرايط محيط در آمده است ‪.‬‬
‫به علت غير واقع بينانه بودن در بسياري مواقع طرح ها با تغييرات بسيار‬
‫همراه شدند و يا در مقياسي بسيار كوچك به اجرا در آمدند ‪.‬‬
‫شايد بتوان اظهار نظر كرد كه بيشترين تأثير را در عمل و اجرا ‪ ،‬ديدگاه هاي‬
‫هاوارد داشته است و پس از آن برنامه ريزي كالبدي گارنيه و نهايتا ً شهر‬
‫عملكردي لوكوربوزيه ‪ ،‬كه چگونگي اعمال طرح هاي جامع شهري را پايه‬
‫گذاري كردند ‪.‬‬
‫تأثيرات‬
‫دوره‬
‫‪‬كالبد شهر به عنوان تجلي ديدگاه فلسفي ‪ ،‬فكري ‪ ،‬اعتقادي‬
‫‪‬كالبد شهر به عنوان تجلي قدرت حاكمه‬
‫آرمانشهر هاي دوران‬
‫‪‬كالبد شهر نمود مذهب‬
‫باستان‬
‫‪‬كالبد شهر نشان دهندة ساختار حاكميت انساني‬
‫‪‬استفاده از عناصر شكلي خاصي در تداعي معني‬
‫آرمان شهرهاي قرون‬
‫وسطي‬
‫‪ ‬تأثير بر ارزش و ايده آل ها در مورد جامعة مدني‬
‫مباحث كالبدي با توجه به ‪:‬‬
‫آرمان شهرهاي دورة‬
‫رنسانس‬
‫‪‬اصول هنري‬
‫‪‬قواعد هندسي‬
‫‪‬معيارهاي زيبايي شناسانه‬
‫‪‬تناسبات‬
‫‪‬تقارن‬
‫‪‬نظم‬
‫‪‬پرسپكتيو‬
‫‪‬دورمنظر ‪ ،‬ويستا‬
‫دوره‬
‫فوريه‬
‫تأثيرات‬
‫‪‬الگوي مسكن جمعي‬
‫‪‬تعيين حدود جمعيت در مجتمع زيستي‬
‫‪‬پيشنهاد مجتمع مسكوني با تعداد ثابت ساكنان‬
‫‪‬مجموعة مسكوني مجهز به تجهيزات مركزي‬
‫‪‬طبقه بندي عملكردها ( منطق عملكردي )‬
‫‪‬اصل منظر و ديدگرايي‬
‫‪‬حياط مجهز‬
‫‪‬خيابان هاي داخلي‬
‫‪‬نظم شطرنجي‬
‫‪‬اصل بهداشت‬
‫‪‬سادگي و خوانايي‬
‫آئن‬
‫‪‬توجه به هواي كافي ‪ ،‬فضاي‬
‫‪‬تجهيزات و تجربيات بسيار جالب در سازماندهي‬
‫سبز ‪ ،‬بهداشت‬
‫مدارس‬
‫‪‬تشكيل اتحادية ملي در انگلستان‬
‫‪‬تدوين تجارب او در سازماندهي مدارس‬
‫در ‪ 1877‬م‪.‬‬
‫‪‬مجموعة مسكوني با تعداد ثابت ساكنان‬
‫‪‬تنظيم سلسله قوانين بهداشتي و‬
‫‪‬تجهيزات مركزي ‪ ،‬حياط مجهز و خيابان داخلي‬
‫ساختماني‬
‫كابه‬
‫‪‬تشكيل بنگاه هاي خصوصي‬
‫‪‬توجه و بهداشت ‪ ،‬نظم ‪ ،‬زيبايي‬
‫‪‬تشكيل دهكده هاي روستايي خودكفا با تجهيزات ‪‬تلفيق با طبيعت‬
‫عمومي‬
‫‪‬توجه به دو اصل مفيد بودن و‬
‫ضروري بودن‬
‫‪‬توجه به افراد پياده در حمل و نقل‬
‫هاوارد‬
‫‪‬انديشة ايجاد نوشهر‬
‫‪‬طرح كربند سبز به دور شهر‬
‫‪‬قانون تأسيس شهرهاي جديد ‪ 1946‬م‪ .‬انگلستان‬
‫دوره‬
‫سريااي ماتا‬
‫فرانك لويدرايت‬
‫گارنيه‬
‫لوكوربوزيه‬
‫تأثيرات‬
‫‪‬توجه به مسائل ترافيك‬
‫‪‬توجه به وسايل نقلية عمومي زير يا روي زمين‬
‫‪‬توجه به توسعة شهر و دسترسي ها‬
‫‪‬پيوند با طبيعت و احاطة شهر بت فضاي سبز‬
‫‪‬استفاده از فناوري پيشرفته‬
‫‪‬ارگانيك بودن‬
‫طبيعت‬
‫و‬
‫‪‬توجه به بستر‬
‫خصوصيات سايت‬
‫‪‬توجه به خصايص و جنبه هاي‬
‫انساني‬
‫‪‬بخش هاي شهر برحسب عملكرد مكان يابي مي ‪‬توجه به زونينگ ‪ ،‬سطح شهر‬
‫متناسب با عملكردهاي خاص‬
‫شوند‬
‫تفكيك مي شود‬
‫‪‬تقسيم صنايع و انتقال آنها به بيرون شهر‬
‫‪‬توجه به مجتمع هاي مسكوني‬
‫‪‬كارخانة سبز و استفاده از فضاي سبز‬
‫مجهز به خدمات عمومي اوليه‬
‫‪‬توجه به توسعة آيندة صنايع‬
‫‪‬دسته بندي خيابان ها بر اساس‬
‫‪‬پايه گذاري برنامه ريزي كالبدي‬
‫حجم ترافيك و نوع آن‬
‫‪‬تأمين نور و هواي كافي بر ساختمان ها‬
‫‪ ‬توجه به نيازهاي ترافيك مدرن‬
‫‪‬تفكيك عملكردها‬
‫‪‬زونينگ‬
‫‪‬شهر كاركردي‬
‫‪ ‬توجه به فناوري مدرن‬
‫‪‬خلوص و سادگي‬
‫‪‬تراكم باال‬
‫‪‬يكي از پايه گذاران اصلي‬
‫شهرسازي مدرن‬
‫دسته بندي آرمان گرايان‬
‫‪ ) 1‬آرمان گرايان كالبدي ‪ ،‬كه بيشتر به شكل شهر توجه دارند و معتقدند كه با خلق و‬
‫ساخت يك شكل مناسب ‪ ،‬ميتوان به اصالح شهر موجود اقدام كرد و اهداف مورد‬
‫نظر را بدست آورد ‪.‬‬
‫‪ ) 2‬متفكراني كه در شهر و برنامه ريزي شهري اصالت را به جامعه مدني و جامعة‬
‫ايدهآل مي دهند و منشأ تغييرات و تحوالت شهري را ساختار سيستم اجتماعي مي‬
‫دانند ؛ اينان را ميتوان آرمان گرايان اجتماعي ناميد ‪.‬‬
‫منابع ‪:‬‬
‫استرفسكي ‪ ،‬واتسالف ‪ :‬شهرسازي معاصر ‪ ،‬ترجمة الدن اعتضادي ‪ ،‬مركز نشر دانشگاهي ‪ ،‬تهران ‪1371 ،‬‬
‫اصيل ‪ ،‬حجت هللا ‪ :‬آرمان شهر در انديشة ايراني ‪ ،‬نشر ني ‪ ،‬تهران ‪1371 ،‬‬
‫افالطون ‪ :‬جمهوري ‪ ،‬ترجمة فواد روحاني ‪ ،‬شركت انتشارات علمي و فرهنگي ‪ ،‬تهران ‪1374 ،‬‬
‫بنه ولو ‪ ،‬لئوناردو ‪ :‬سرچشمة شهرسازي مدرن ‪ ،‬ترجمة محمدتقي كاتبي ‪ ،‬نشر اميركبير ‪ ،‬تهران ‪1355 ،‬‬
‫پاكزاد ‪ ،‬جهانشاه ‪ :‬تاريخ مجتمع هاي زيستي در مغرب زمين ‪ ،‬دفتر اول ‪ ،‬اروپا تا قرن بيستم ‪ ،‬دفتر فني جهاد دانشگاهي ‪،‬‬
‫دانشگاه شهيد بهشتي ‪ ،‬تهران ‪1363 ،‬‬
‫شواي ‪ ،‬فرانسواز ‪ :‬شهرسازي ‪ ،‬تخيالت و واقعيا ‪ ،‬ترجمة سيد محسن حبيبي ‪ ،‬انتشارات دانشگاه تهران ‪ ،‬تهران ‪1375 ،‬‬
‫مزيني ‪ ،‬منوچهر ‪ :‬مقاالتي در باب شهر و شهرسازي ‪ ،‬انتشارات دانشگاه تهران ‪ ،‬تهران ‪1377 ،‬‬
‫معين ‪ ،‬محمد ‪ :‬فرهنگ فارسي ‪ ،‬انتشارات اميركبير ‪ ،‬تهران ‪1345 ،‬‬
‫موريس ‪ ،‬جيمز ‪ :‬تاريخ شكل شهر تا انقالب صنعتي ‪ ،‬ترجمة راضيه رضا زاده ‪ ،‬انتشارات جهاد دانشگاهي ‪ ،‬دانشگاه علم‬
‫و صنعت ايران ‪ ،‬تهران ‪1368 ،‬‬
‫مور ‪ ،‬تامس ‪ :‬آرمانشهر ( يوتويپا ) ‪ .‬ترجمة داريوش آشوري و نادر افشار نادري ‪ ،‬شركت سهامي انتشارات خوارزمي ‪،‬‬
‫تهران ‪1373 ،‬‬
‫پيام يونسكو ‪ “ ،‬آرمان شهر در جست و جوي ناممكن ” ‪ ،‬سال بيست و دوم شمارة ‪ ، 249‬فوريه ‪ ، 1991‬اسفند ‪1369‬‬
‫جهت كسب اطالعات بيشتر رجوع شود به ‪:‬‬
‫‪Choay, Francoise. “ The Modern City : Planning in the 19th Century ” , Studio vista ,‬‬
‫‪London , 1990 .‬‬
‫‪Encyclopaedia “ Britannica ” , Vol.22 , London, 1968 .‬‬
‫‪Frampton, Kenneth “ Modern Architecture ” . A critical history, World of Art, Thames‬‬
‫‪and Hudson , I.N.C. New York , 1993 .‬‬
‫‪Whittick, Amold ( Edittor-in-Chief ). “ Encyclopedia of Urban Planning ” . Mc. Graw Hill‬‬
‫‪Book Company , New York , 1974 .‬‬
‫‪ -‬حبيب ‪ ،‬فرح ‪ “ .‬ايدة آرمان شهر و تكوين دانش شهرسازي ” ‪ .‬شهرداريها ‪ ،‬سال پنجم ‪ ،‬شمارة ‪60‬‬