Transcript اینجا

‫بسمه تعالی‬
‫اصول و اندیشه های تعاون‬
‫تهیه و تدوین‪:‬‬
‫دکتر بهمن عبدی‬
‫‪USDA, RBS, CIR 11 Chapter 1 - What Are‬‬
‫?‪Cooperatives‬‬
‫تعاون از نظر لغوی‬
‫عبارت ‪ co-operation‬که به تعاون ترجمه شده است از دو‬
‫عبارت ‪ co‬و ‪ operation‬تشکیل شده است که اولین بار‬
‫توسط رابرت آون به کار رفت ‪ .‬او این عبارت را در تقابل با کلمه‬
‫‪ competıtıon‬مطرح کرد و بعدها این کلمه توسط نظریه‬
‫پردازان و مصلحان اجتماعی بویژه سوسیالیست های اولیه برای‬
‫یک جنبش اقتصادی جدید به کار گرفته شد که بعدها نام‬
‫‪ cooperation movment‬را به خود گرفت ‪.‬‬
‫‪ ‬کلمه تعاون در اصل کلمه ای عربی است که در مفاهیم کلی زیر مورد استعمال واقع‬
‫شده است ‪:‬‬
‫‪ -1‬تعاون به معنای همکاری و همیاری و تشریک مساعی در راستای ارضای نیازهای مشترک‬
‫بکار رفته است‪.‬‬
‫‪ -2‬تعاون به معنای کمک و یاری به دیگری نیز به کار رفته است که در این باب عبارت‬
‫معاونت را به ذهن متبادر می سازد ‪.‬‬
‫‪ -3‬از نظر جامعه شناختی تعاون عبارت از کنش متقابلی است که در جهت یگانه ای‬
‫صورت می گیرد و شرکت کنندگان در این کنش متقابل هدف مشترکی را دنبال می کنند‬
‫که نیل به آن هدف تنها در سایه همکاری آنها امکان پذیر است و از این لحاظ در مقابل‬
‫تعقیب فردی اهداف و یا تقدم منافع شخص ی به اهداف جمعی نیز قرار می گیرد ‪ .‬در این‬
‫چارچوب تعاون با نظریه های سیستم ها‪،‬کارکردگرایی ‪،‬کنش متقابل نمادی و سرمایه‬
‫اجتماعی ارتباط پیدا می کند ‪.‬‬
‫‪ -4‬تعاون را گاهی معادل خودیاری (‪)self-help‬گرفته اند که نشانگر تاکید روی تالش‬
‫فرد برای بهبود اوضاع خود می باشد که در این مفهوم تعاونی سازمانی متشکل از‬
‫تعدادی انسانهای خودیار قلمداد می شود ‪.‬‬
‫به عبارتی اینکه تعاونی از افراد دارای اراده برای بهبود وضعیت خود از طریق تالش‬
‫خودشان تشکیل می شود و مجموعه ای از انسانهای دارای قابلیت خودیاری با قرار‬
‫گرفتن در کنار همدیگر ضمن کمک به همدیگر به بهبود اوضاع همدیگر در ابعاد‬
‫اقتصادی‪-‬اجتماعی‪ -‬فرهنگی یاری می رسانند ‪ .‬در این رویکرد تعاونی ها با سازمانهای‬
‫‪ NGO‬و نیز گروههای داوطلبانه از نظر کارکرد و وظایف همپوشانی پیدا می کنند ‪.‬‬
‫‪ -5‬تعاون را به مفهوم همیاری نیز می توان در نظر گرفت که در این مفهوم به فدای منافع‬
‫شخص ی به نفع جمع و کار مشترک برای نیل به اهداف مشترک و یا حتی اهداف‬
‫بخش ی از گروه اطالق می شود ‪ .‬نمونه ای از همیاری را می توان در کار مشترک‬
‫کشاورزان برای حفر قنات یا الیروبی چاهها و انجام کشت و کار مشترک مشاهده کرد ‪.‬‬
‫‪ -6‬تعاون به مفهوم عملی که در داخل شرکتهای تعاونی صورت می گیرد ‪ .‬الزم به ذکر است‬
‫که در قانون تعاون جمهوری اسالمی ایران دو نوع تعاونی وجود دارد‬
‫‪ ‬شركت تعاوني توليد ‪ :‬شركتي است كه در امور مربوط به كشاورزي ‪ ,‬دامداري‪,‬‬
‫دامپروري ‪ ,‬پرورش و صيد ماهي ‪ ,‬شيالت ‪ ,‬معدن ‪ ,‬عمران شهري و روستايي و عشايري‬
‫و نظاير اينها فعاليت مي نمايند‪.‬‬
‫‪ ‬شركت تعاوني توزيع ‪ :‬شركتي است كه در امور مربوط به تهيه و توزيع كاال ‪ ,‬مسكن ‪,‬‬
‫خدمات و ساير نيازمنديهاي اعضاء فعاليت مي كند‪.‬‬
‫‪ ‬همچنین تعاونی ها به لحاظ نحوه عضویت اعضا نیز به دو دسته تقسیم می شوند ‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬شرکت تعاونی عام ‪ :‬شركتي است كه عضويت در آن براي همه آزاد مي باشد و‬
‫مؤسسین يا شركت بايد براي تأمین قسمتي از سرمايه اوليه و يا افزايش سرمايه‬
‫شركت ‪ ,‬سهام آنرا به عموم عرضه نمايند‪.‬‬
‫ً‬
‫منحصرا براي گروهي‬
‫‪ ‬ب‪ -‬شركت تعاوني خاص ‪ :‬شركتي است كه عضويت در آن‬
‫خاص از قبيل ‪ :‬كارگران ‪ ,‬كارمندان‪ ,‬كشاورزان ‪ ,‬دانشجويان ‪ ,‬ايثارگران ‪ ,‬زنان ‪ ,‬مشاغل‬
‫خاص و نظاير اينها آزاد باشد ‪ ,‬بديهي است تعاوني موظف به پذيرش متقاضيان‬
‫واجدشرايط بوده و از اين نظر محدوديتي براي عضويت وجود ندارد‪.‬‬
‫تعاریف ارائه شده برای تعاونی ها‬
‫‪ ‬تعاریف متعددی برای شرکت های تعاونی توسط ‪ .‬اندیشمندان متعدد ارائه شده است‬
‫‪.‬همچنین نظامهای سیاس ی و اجتماعی مختلف تعاریفی متفاوت برای شرکت های تعاونی ارائه‬
‫کرده و کارکردها ‪ ،‬وظایف و اهداف ان را متناسب با دبدگاههای نظرب خود مطرح کرده اند ‪.‬‬
‫‪ ‬ژرژ فوکه تعاونی را چنین تعریف می کند ‪:‬‬
‫شرکت تعاونی اتحادیه ای است از افراد که از یک طرف مشابه بودن برخی از حوائج خود را پذیرفته اند و از‬
‫طرف دیگر امکان رفع و ارضای بهتر این حوائج را را توسط یک موسسه مشترک بر طرق و وسایل فردی ترجیح‬
‫داده اند ‪ .‬در این تعریفی که فوکه از تعاونی ارائه داده است شرکت تعاونی با دو بعد اساس مشخص می شود‬
‫که یکی بعد اقتصادی و دیگری بعد اجتماعی می باشد یعنی اینکه شرکت تعاونی در قالب نوعی ارتباط‬
‫اجتماعی بین اعضا ولی به منظور برطرف کردن برخی نیازهای اقتصادی اعضاء تشکیل می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬کامپل تعاونی را چنین تعریف می کند ‪:‬‬
‫شرکت تعاونی عبارتست از سازمانهایی که در آن افراد داوطلبانه و با حقوق مساوی با همدیگر‬
‫شریک می شوند تا از منافع اقتصادی خود دفاع کنند ‪.‬‬
‫پل روی تعاونی را چنین تعریف می کند ‪:‬‬
‫شرکت تعاونی شرکتی است معموال سهامی که با هدفهای اقتصادی توسط افرادی که دارای‬
‫احتیاجات مشترذکی می باشند تشکیل می شود و همین افراد تشکیل دهنده دارای سهم مشاوی‬
‫در اداره شرکت می شوند و از خدمات و منابع ان برخوردار می شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬کرایگ در کنگره اتحادیه بین املللی تعاون ‪،‬شرکت تعاونی را چنین تعریف کرده است ‪:‬‬
‫تعاونی انجمنی ارادی و داوطلبانه از افراد می باشد که سازمانی ررا با نظارت دموکراتیک و به‬
‫منظور تامین کاالها و خدمات مورد نیازشان پدید می اورند و مانع از سود بردن کس ی به زیان‬
‫دیگری می شوند ‪ .‬در این نوع از سازمان افراد مشسارکت منصفانه ای در تایمن سرمایه و پذیرش‬
‫سود و زیان حاصله از فعالیت مشترک خود دارند ‪.‬‬
‫برداشت کلی از مفهوم تعاون با توجه به تعاریف ارائه شده برای آن‬
‫‪ -1‬تعاونی سازمانی دارای شخصیت حقوقی می باشد و به منزله یک بنگاه اقتصادی ‪،‬موظف به رعایت‬
‫قواعد و مقررات قانونی است لذا موسسه ای رسمی می باشد ‪.‬‬
‫‪ -2‬عضویت افراد در این سازمان ارادی و داوطلبانه است و فرد عالوه بر سرمایه گذاری در آن‬
‫مسئولیت کنترل و نظارت و نیز قبول مسئولیت های ناش ی از عضوبت را نیز بر عهده می گیرد ‪.‬‬
‫‪ -3‬از سیستم اداره دموکراتیک و مشارکتی برخوردار است ‪.‬‬
‫‪ -4‬از منافع اقتصادی افراد دفاع می کند ‪.‬‬
‫‪ -5‬در تقابل با سوسیالیزم و نیز لیبرالیسم بوده و شیوه ای متفاوت برای انجام فعالیتهای اقتصادی‬
‫ارائه می نماید ‪.‬‬
‫‪ -6‬یک نظام اقتصادی و اجتماعی جدید است ‪.‬‬
‫‪ -7‬اعضا موسس و یا عضو در تعاونی همگی بر مبنای یک سری نیازهای مشترک و با اعتقاد به لزوم‬
‫رفع این نیازها از طریق یک سازمان در آن مشارکت می کنند ‪.‬‬
‫‪ -8‬سازمانی همیار است و هدف گذاری اساس ی آن در وهله اول متوجه رفع نیازهای اعضا می باشد ‪.‬‬
‫تعاریف تعاون در کشورهای مختلف‬
‫‪ ‬انگلستان‬
‫انگلستان اولین کشوری است که قوانین مربوط به تعاون در آن تدوین و به تصویب رسیده است و اولین‬
‫شرکت های تعاونی نیز در همین کشور به جود آمده اند ‪ .‬شاید دلیل این امر نیز به این بر می گردد که‬
‫انگلستان مهد انقالب صنعتی و اولین کشوری است که به تولید کارخانه ای و انبوه و تغییر شکل تولید از‬
‫نظام استاد شاگردی به نظام کارخانه ای نائل آمد ‪ .‬وقوع انقالب صنعتی و ایجاد کارخانه ها با کنارهم‬
‫قرار دادن یک سری از انسانها با نیازهای مشترک زمینه ساز تشکیل تعاونی ها گردید ‪ .‬در کشور انگلستان‬
‫تعاونی بیشتری به عنوان سازمانی غیر انتفاعی مد نظر قرار گرفته است ‪ .‬و چنین تعریف شده است ‪.‬‬
‫«هر شرکتی که به منظور انجام فعالیتهای صنفی ‪،‬داد و ستد یا تجارت تشکیل می گردد ‪،‬در صورتی که‬
‫یک انجمن خیرخواه و غیرانتفاعی باشد یا فعالیت آن به نحوی باشد که برای اجتماع مفید تشخیص‬
‫داده شود می تواند طبق این قانون به عنوان یک شرکت تعاونی به ثبت برسد ‪ .‬اصطالح تعاونی شامل‬
‫شرکتی که هدف آن کسب سود و درآمد بیشتر برای پرداخت سود سهام یا سرمایه شرکت باشد ‪،‬نمی‬
‫گردد»‪.‬‬
‫تعریف ارائه شده برای تعاون در کشور انگلستان بیشتر به تعاون به عنوان یک سازمان غیر‬
‫انتفاعی توجه دارد و لذا تعاونی های تولیدی در این تعریف مورد بی توجهی قرار می گیرد چرا‬
‫که رویکرد این تعاونی ها در برخی موارد انتفاعی و در راستای تولید سود برای اعضا می باشد ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫آمریکا‬
‫‪ ‬قانون کاپر‪ -‬ولستد که در سال ‪ 1922‬در کنگره امریکا تصویب گردید برای این که یک‬
‫سازمانی از نظر قوانین آمریکا تعاونی تشخیص داد شود سه شرط زیر را مطرح کرد ‪:‬‬
‫‪ -1‬تعاونی برای نفع متقابل اعضا به عنوان تولید کننده به فعالیت اشتغال داشته باشد ‪.‬‬
‫‪ -2‬همه اعضا از رای برابر برخوردار باشند و پرداخت سود به سرمایه اعضا نباید از ‪ 8‬درصد سهام‬
‫تجاوز کند ‪.‬‬
‫‪ -3‬تعاونی به معامله سرمایه های غیر عضو بیش از اعضا نپردازد ‪.‬‬
‫‪ ‬شرکتهای تعاونی فروش محصوالت کشاورزی اولین شرکتهای تعاونی بودند که در آمریکا‬
‫تاسیس گردیدند و به طور کلی مفهوم تعاون با توجه به نوع خاص ی از روابط اقتصادی که‬
‫تجویز می کرد خیلی مورد پذیرش آمریکائیان به خصوص در بعد از جنگ جهانی اول قرار‬
‫گرفت و همین امر هم زمینه ای شد تا برخی سوء استفاده ها توسط تجار و سرمایه داران از‬
‫این مفهوم صورت گیرد و ولی در حالت کلی در جامعه آمریکا‬
‫در دوران معاصر بیش از ‪ 40‬درصد مردم عضو تعاونی ها هستند ‪.‬‬
‫*فرانسه‬
‫از پیشگامان شرکتهای تعاونی هم در زمینه نظریه پردازی و هم در زمینه شکل گیری عملی‬
‫تعاونی ها به صورت نوعی ابزار سازماندهی اقتصادی می باشد ‪ .‬اولین صاحبنظران رشته‬
‫تعاون مانند فیلیپ بوشه‪،‬شارل فوریه و لوئی بالن نیز از این کشور بوده اند‪ .‬انقالب‬
‫فرانسه به عنوان یکی از تحوالت مهم تاریخ جهان یکی از محرکهای اساس ی در زمینه رشد‬
‫نهضت تعاونی بوده است ‪ .‬همچنین شارل ژید به عنوان بنیانگذار مکتب نیم(‪)Nime‬‬
‫صاحب نظراتی در زمینه تعاونیهای مصرف می باشد ‪.‬‬
‫در قانون تعاون فرانسه شرکت تعاونی به شرح زیر تعریف شده است ‪:‬‬
‫«شرکتهای تعاونی شرکتهایی هستند که با اشتراک مساعی اعضای خود برای جلب منفعت‬
‫عمومی از طریق تقلیل قیمت تمام شده کاال یا تقلیل قیمت فروش برخی از انها یا بعض ی‬
‫خدمات بوجود آمده اند ‪ .‬بدین جهت شرکتهای تعاونی وظیفه اشخاص واسطه و ثالث را‬
‫که باعث افزایش در قیمت کاال و خدمات می شوند خود راسا به عهده می گیرند»‪.‬‬
‫در همین قانون هدف شرکتهای تعاونی نیز چنین تعریف شده است ‪:‬‬
‫‪ -1‬هدف شرکتهای تعاونی جلب منفعت برای اعضا است ‪.‬‬
‫‪ -2‬جلب منفعت برای اعضا از طریق کاهش قیمت تمام شده کاال و خدمات صورت می‬
‫گیرد ‪.‬‬
‫‪ -3‬شرکتهای تعاونی زمینه دسترس ی بدون واسطه اعضا به کاال و خدمات تولیدی دیگر‬
‫اعضای تعاونی را فراهم می آورد ‪.‬‬
‫‪ -4‬شرکتهای تعاونی با فراهم اوردن زمینه های مناسب فروش و بازاریابی کاالهای‬
‫تولیدی زمینه رشد تولید در جامعه را فراهم می کنند ‪.‬‬
‫‪ -5‬شرکتهای تعاونی به تقویت سرمایه اجتماعی اعضا کمک نماید ‪.‬‬
‫تعریف شرکتهای تعاونی در ایران‬
‫اولین تعریف از شرکتهای تعاونی در ایران مربوط به قانون تجارت مصوب ‪ 1303‬می باشد‬
‫که این قانون در وهله اول برای تعاونی های تولید و مصرف ارائه شده بود ‪ .‬در این‬
‫تعریف شرکتهای تعاونی به عنوان سازمانهایی اقتصادی معرفی می شوند که وظیفه‬
‫تامین نیازهای اعضای خود در زمینه مایحتاج زندگی را دارا هستند چه این وسایل در‬
‫داخل تعاونی تامین شده باشند یا اینکه از سایر منابع تامین شده باشند ‪( .‬تعاونی های‬
‫مصرف روستایی که به توزیع انواع اقالم در بین کشاورزان اقدام می کردند از این نوع‬
‫قلمداد می شوند ) ‪.‬‬
‫همچنین ذکر شده است که تقسیم سود و ضرر بین اعضا به نسبت سهم انها در تعاونی‬
‫خواهد بود و نیز اینکه هر شخص فارغ از میزان سهم خود از یک رای در تعاونی برخوردار‬
‫است ‪.‬‬
‫اما اولین بار شرکت تعاونی به صورت رسمی در الیحه قانونی شرکتهای تعاونی مصوب ‪1334‬‬
‫تعریف شده است ‪:‬‬
‫«شرکتهای تعاونی شرکتهایی هستند که بین اشخاص برای مدت نامحدود تشکیل می شوند و‬
‫تعداد شرکا و سرمایه آنها متغیر و نا محدود است و رفع احتیاجات خصوص ی و اصالح‬
‫وضع مادی و اجتماعی اعضا وظیفه اساس ی شرکتهای تعاونی قلمداد می شوند»‪.‬‬
‫نقاط قابل توجه در این تعریف از شرکتهای تعاونی‬
‫‪ -1‬مدت شرکت تعاونی نا محدود است‪.‬‬
‫‪ -2‬سرمایه شرکت تعاونی متغیر است ‪.‬‬
‫‪ -3‬تعداد اعضا شرکت تعاونی متغیر است ‪.‬‬
‫‪ -4‬اعضای شرکت تعاونی اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند ‪ .‬به عبارتی اینکه‬
‫شرکتهای خصوص ی ‪،‬تعاونی ها و سازمانهای دولتی نیز می توانند به عنوان سهامداران‬
‫در شرکتهای تعاونی مطرح باشند ‪.‬‬
‫‪ -5‬توجه به شرکتهای تعاونی به عنوان اهرمهای توسعه در ابعاد اقتصادی‪ -‬اجتماعی و‬
‫فرهنگی‬
‫تا سال ‪ 1370‬قوانین بخش تعاون ایران مربوط به سال ‪ 1350‬بود که در طی آن سال قانون شرکتهای تعاونی با ‪ 149‬ماده‬
‫تصویب و به مدت ‪ 5‬سال به اجرای آزمایش ی گذاشته شد ‪ .‬تعریفی که این قانون از تعاونی ارائه می کرد شبیه تعریفی‬
‫بود که در قانون ‪ 1334‬ارائه شده بود ‪ .‬اصالح این قوانین در بعد از پیروزی انقالب اسالمی در سال ‪ 1370‬صورت‬
‫گفت و اهداف هفت گانه زیر برای بخش تعاون تعریف گردید ‪.‬‬
‫‪ -1‬ایجاد و تامین شرایط کار برای همه‬
‫‪ -2‬تامین وسایل کار برای همه‬
‫‪ -3‬کمک به توزیع ثروت در جامعه‬
‫‪ -4‬کاستن از نقش بخش دولتی در اقتصاد‬
‫‪ -5‬قرار دادن مدیریت‪،‬سرمایه و منافع حاصله از تولید و خدمات در اختیار نیروی کاری که آن را تولید می کنند ‪.‬‬
‫‪ -6‬پیشگری از انحصارگرایی در عرصه تولید‪،‬فروش و عرضه مایحتاج مردم‬
‫‪ -7‬گسترش حس همیاری و همکاری در بین مردم‬
‫سوال‪: 1‬شرکتهای تعاونی موجود در ایران تا چه حدی در راستای اهداف تعیین شده برای آنها عمل می کنند ؟‬
‫سوال‪ -2‬چه موانعی در مسیر شکل گیری و فعالیت شرکتهای تعاونی در ایران وجود دارد ؟‬
‫سوال ‪ -3‬بخش تعاون را در اقتصاد ایران چگونه ارزیابی می کنید ‪.‬؟‬
‫سوال‪ -4‬تا چه حدی مایل هستید در ایند ه در قالب یک شرکت تعاونی به کسب و کار بپردازید ؟ توضیح برای بله یا خیر‬
‫زمینه های شکل گیری فرهنگ تعاون‬
‫به لحاظ تاریخی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ماهیت انسان به عنوان موجودی اجتماعی‬
‫نیاز به امنیت‬
‫نیاز به غذا‬
‫نیز به سرپناه‬
‫نیاز به تداوم حیات اجتماعی‬
‫نیاز به تشکیل گروههایی جهت حفاظت از منافع جمعی‬
‫توصیه های دینی(اي محمد در كارها با آنها مشورت كن یا و امرهم‬
‫شورا بينهم ‪ ،‬تعاونواعلي البرو تقوي و ال تعاونواعلي االثم و العدوان )‬
‫نمودهای عملی تعاون‬
‫همکاری بین انسانها شاید عامل اساس ی در زمینه فراهم اوری امکان استیالی او بر‬
‫طبیعت شده است و هر چه انسانها سازمان یافته تر ومتشکل تر شده اند به همان‬
‫میزان توانایی آنها برای تسلط بر طبیعت افزایش یافته است‪.‬بدین طریق انسانها‬
‫موفق به ایجاد تمدن گردیده اند که دراشکال زیر تکامل یافته است ‪:‬‬
‫‪ -1‬شکار دسته جمعی‬
‫‪ -2‬دفاع دسته جمعی‬
‫‪ -3‬اهلی کردن حیوانات‬
‫‪ -4‬پایه گذاری روستاها و تمدن کشاورزی‬
‫‪ -5‬ایجاد سیستم های آبیاری‬
‫‪ -6‬ایجاد حکومتها‬
‫‪ -7‬ایجاد شهرها و تمدن های شهری‬
‫و ‪....‬‬
‫زمینه های شکل گیری نهضت تعاونی در دوران مدرن‬
‫انقالب صنعتی‬
‫عده ای معتقدند که نظریات تعاون گرایی محصول تحوالت ناش ی از انقالب صنعتی در‬
‫انگلستان هستند ‪ .‬از جمله تحوالتی که در بعد اجتماعی بعد از انقالب صنعتی‬
‫انگلستان به وقوع پیوست می توان موارد زیر را ذکر کرد‪:‬‬
‫‪ -1‬در نتیجه تضعیف و یا به هم ریخته شدن نظام فئودالی و با توجه به ارزش افزوده‬
‫باالیی که تولیدات صنعتی ایجاد می کردند؛کشاورزی از رونق افتاد ‪.‬‬
‫‪ -2‬سیل مهاجرت از روستاها به شهرهای صنعتی شروع گردید‪.‬‬
‫‪ -3‬به دلیل افزایش عرضه نیروی کار در بخش صنعتی ارزش کار پایین افتاد ‪.‬‬
‫‪ -4‬بخش قابل توجهی از مهاجرین بیکار ماندند ‪.‬‬
‫‪ -5‬به دلیل نبود توانایی در کارگران برای دفاع از حقوق خود ‪،‬بخش ی از کارخانه داران به‬
‫جای پول نقدی مایحتاج و مواد غذایی کارگران را به آنها می دادند ‪.‬‬
‫انقالب فرانسه‬
‫نتایج اصلی انقالب فرانسه را می توان به شرح زیر فهرست کرد‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تعریف جدید از رابطه فرد با جامعه‬
‫تعریف جدید از رابطه فرد با حکومت‬
‫تعریف جدید از انسان‬
‫تعریف جدید از معرفت‬
‫شکل گیری طبقه روشنفکر مستقل از کلیسا‬
‫به حاشیه رانده شدن دین از حکومت‬
‫کاهش قدرت کلیسا‬
‫کاهش قدرت فئودالها‬
‫شکل گیری طبقه بورژوازی جدید‬
‫‪USDA, RBS, CIR 11 Chapter 1 - What Are‬‬
‫?‪Cooperatives‬‬
‫دو نتیجه عمده انقالب فرانسه‬
‫‪ -1‬لیبرالیسم سیاس ی‬
‫‪ -2‬لیبرالیسم اقتصادی‬
‫لیبرالیسم اقتصادی متکی بر بنیانهای زیر بود ‪:‬‬
‫‪ ‬لسه فر ‪ :‬عدم دخالت و کنترل دولت در امورات اقتصادی و برقراری روند طبعی در فرایند‬
‫معامالت اقتصادی‬
‫‪ ‬اوتی لیتاریسم‪ :‬تاکید بر تعیقیب نفع شخص ی در هر نوع فعالیت اقتصادی و اینکه این امر در‬
‫نهایت به منفعت اقتصادی برای جامعه منجر خواهد شد ‪ .‬ادام اسمیت در کتاب ثروت ملل خود‬
‫می نویسد بهترین کشور آن است که انسانهای آن بتوانند با هم رقابت بی حد و حصر داشته‬
‫باشند و مبادالت تجاری آزاد‪،‬بدون انحصار و علم محور باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬بنتام به عنوان نظریه پرداز اصلی اوتی لیتاریسم آن را شامل چهار محور عمده می داند ‪:‬‬
‫ سودمندی‬‫ ترجیح نفع شخص ی بر اخالقیات‬‫ لذت تنها مظهر خیر‬‫‪ -‬تالش برای بهره گیری از منافع عمومی به نفع اکثریت‬
‫لیبرالیسم اقتصادی با یک و نیم قرن حاکمیت در اروپا موجب نابسامانی های متعدد در زندگی مردم گردید و فقر‬
‫و نابرابری های اجتماعی را افزایش داد و بحرانهای جدی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را ایجاد کرد و بویژه‬
‫کارگران و زنان و کشاورزان در شرایط بسیار نامساعدی قرار گرفتند ‪.‬‬
‫نظریه پردازان تعاونی‬
‫‪ -1‬رابرت اون‬
‫محل تولد ولز‪1858-1771،‬‬
‫موسس سوسیالیسم نوین‬
‫موسس اولین تعاونی ها و جوامع تعاونی در امریکا و انگلستان‬
‫متاثر از نظریات مالتوس در زمینه عدم تعادل رشد جمعیت با تولید مواد غذایی‬
‫نکات اساس ی مورد تاکید آون‪:‬‬
‫مالکیت خصوص ی‪ -‬حذف پول‪ -‬حذف واسطه ها‪ -‬انطباق تولید بر مصرف‪ -‬زندگی جمعی‬
‫و اشتراکی‬
‫ او شاید از اولین کارخانه دارانی بود که به مسائل رفاهی کارگران توجه نموده و‬‫تامین مسکن و شرایط زندگی بهتر برای کارگران را از وظایف خود به عنوان یک‬
‫کارفرما قلمداد می کرد ‪.‬‬
‫استفاده از عوامل انگیزش ی غیر مادی مانند تشویق کارگران‪،‬برقراری روابط عاطفی با‬
‫آنها و احساس مسئولیت در برابر آنها از نوآوری های او قلمداد می شوند ‪.‬‬
‫=‪ -‬ایجاد فروشگاههای مخصوص برای کارگران ‪،‬فراهم اوری امکان تحصیل در‬
‫مدارس برای فرزندان کارگران ‪،‬ایجاد مدارس اختصاص ی برای فرزندان کارگران از‬
‫جمله اقدامات مهم او در زمینه حمایت از کارگران محسوب می شود ‪.‬‬
‫در نتیجه مساعی او اولین قانون مربوط به کارگر و کارخانه که به نوعی منشور‬‫حقوق کارگران نیز محسوب می شود ‪ ،‬در پارملان انگلستان به تصویبب رسید ‪.‬‬
‫ به جای اصل و نسب او محیط و شرایط تربیتی را تعیین کننده ای مهم در نحوه‬‫رفتار افراد در جامعه می دانست ‪.‬‬
‫ابتکارت آون‬
‫‪ ‬دهکده تعاونی‬
‫آون در امریکا با فروش بخش قابل توجهی از اموال خود ‪،‬زمینی به مساحت ‪12‬هزار‬
‫هکتار خرید و یک دهکده تعهاونی در انجا ایجاد کرد که یک تجربه سوسیالیستی‬
‫محسوب می شود ‪ .‬او این دهکده تعاونی را نیوهارمونی (‪ )New Harmony‬نامید‬
‫و قوانین و مقرارت مربوط به آن را در مجموعه ای به نام اعالمیه استقالل اخالقی‬
‫منتشر کرد ‪.‬‬
‫ویژگیهای نیوهارمونی‬
‫‪ -1‬جمعیت حدود ‪1500‬نفر‬
‫‪ -2‬مساحت ‪ 1500‬هکتار‬
‫‪ -3‬اشتغال افراد در مزارع و کارخانه ها‬
‫‪ -4‬آشپزخانه ‪،‬غذاخوری و اتاق های مطالعه مشترک‬
‫‪ -5‬دهکده دارای تمامی امکانات رفاهی و امکانات اموزش ی و ‪ ..‬باشد ‪.‬‬
‫‪ -6‬مدیریت تمامی واحدهای تولیدی و خدماتی مجتمع به صورت جمعی و زیر نظر اعضای‬
‫دهکده‬
‫‪ -7‬برابری بین اعضا در استفاده از امکانات و منابع دهکده‬
‫‪ -8‬محل زندگی هر خانوار جداگانه بوده و توسط دهکده تامین شود ‪.‬‬
‫‪ -9‬از نظر تولید و مصرف دهکده خود کفا است ‪.‬‬
‫‪ -10‬مالکیت فردی در این دهکده مفهومی ندارد ‪.‬‬
‫‪ -11‬تولیدات مازاد بر نیاز ساکنان دهکده برای رفع نیازهای ساکنان می تواند به خارج از‬
‫دهکده صادر شود ‪.‬‬
‫‪ ‬دالیل اضمحالل نیوهارمونی‬
‫ عدم اعتقاد قلبی افراد حاضر در دهکده به اصول آون‬‫ نادیده گرفته شدن ذات انحصار طلب انسانی از طرف آون‬‫ بی مسئولیتی افراد‬‫ عدم وجود روحیه جمعی در نزد افراد دهکده‬‫ نبود انگیزه کار و تالش در نزد افراد به دلیل حذف مالکیت‬‫ ناسازگاری برخی اندیشه های آون مانند نفی مذهب و مالکیت و زناشویی با عقاید و‬‫باورهای حاضرین در دهکده‬
‫• حذف پول‬
‫آون یکی ازعمده ترین دالیل شکست دهکده تعاونی را وجود پول می دانست و و لذا‬
‫پول را علت العلل جنایات و بی عدالتی ها و فقر معرفی کرد و لذا حذف پول از عرصه‬
‫مبادالت اقتصادی را گامی مهم در راستای نجات کل بشریت تصور می کرد ‪ .‬برای‬
‫همین منظور او فروششگاههای بنام «بورس ملی مبادله منصفانه کار» در انگلستان‬
‫ایجاد کرد ‪.‬‬
‫ عضویت در این فروشگاهها آزاد بود‪.‬‬‫ ارزش گذاری روی کاالهای موجود در فروشگاه متناسب با کاری بود که برای ان‬‫صرف شده بود ‪.‬‬
‫ ‪ -‬شخص در ازای تحویل هر جنس ی به فروشگاه کوپنهایی دریافت می کرد که به او‬‫اجازه می داد از کاالهای دیگر فروشگاه متناسب با میزان کوپن خود خریداری‬
‫نماید ‪.‬‬
‫ در این فروشگاهها پول به عنوان واسطه مبادله ‪،‬استفاده نمی شد‪.‬‬‫‪ -‬تعداد اعضای این فروشگاهها در نهایت به ‪ 840‬نفر رسید ‪.‬‬
‫•‬
‫اتحادیه کارگری‬
‫با تالشهای اون «اتحادیه کارگران وحدت بزرگ ملی» ایجاد شد ‪ .‬این اتحادیه را پدر‬
‫اتحادیه های کارگری کنونی انگلستان می دانند ‪ .‬این اقدام اون خشم کارفرمایان را بر‬
‫انگیخت اما در نهایت موجب تصویب شد که به کارگران اجازه تشکیل اتحادیه های‬
‫کارگری داده شود ‪.‬‬
‫تعاونی پیشگامان منصف راچدیل‬
‫شش نفر از پیروان آون در شهر منچستر اقدام به تشکیل تعاونی راچدیل کردند که بر‬
‫پایه اندیشه های آون در زمینه حذف سود از مبادالت اقتصادی استوار بود و معتقد‬
‫بودند که نباید واسطه ای بین تولید کتننده و مصرف کننده وجود داشته باشد ‪ .‬هر‬
‫چند که آون بعدها با این اتهام که این شکل از تعاونی نوعی سرمایه داری محسوب‬
‫می شود با آن مخالفت کرد ‪.‬‬
‫سن سیمون‬
‫‪ ‬اشراف زاده ای فرانسوی بود ‪.‬‬
‫‪ ‬از پیشگامان طرح جامعه شناس ی به عنوان یک علم بود ‪.‬‬
‫‪ ‬معتقد به مشارکت همگانی در سیاست و آزادی خواه بود ‪.‬‬
‫‪ ‬او را پدر سوسیالیسم نیز می توان نامید ‪.‬‬
‫‪ ‬معتقد به حذف مالکیت خصوص ی بود‬
‫‪ ‬صنعت گرایی را الزمه تمدن بشری می دانست ‪.‬‬
‫‪ ‬توزیع برابر را توزیع فقر می دانست و طرفدار نابرابری اجتماعی بر مبنای قابلیت‬
‫های افراد بود ‪.‬‬
‫‪ ‬معتقد به لزوم حکومت تولید کنندگان و عاملان بر جهان بود ‪.‬‬
‫‪ ‬تعاون و همکاری را روح جامعه می دانست ‪.‬‬
‫‪ ‬مارکس او سوسیالیست بناپارتی یا سوسیالیست طرفدار دولت نامید ‪.‬‬
‫‪ ‬اشتراکی کردن وسایل تولید از اندیشه های او محسوب می شود ‪.‬‬
‫فیلیپ بوشه‬
‫‪ ‬از پایه گذاران سوسیالیسم مسیحی است‪.‬‬
‫‪ ‬اندیشمندی بود که مذهب و افکار سوسیالیستی را با همدیگر تلفیق کرد ‪.‬‬
‫‪ ‬معتقد به تامین سرمایه از سوی دولت برای ایجاد کار برای کارگران بود ‪.‬‬
‫‪ ‬لزوم مالکیت کارخانه ها و واحدهای تولیدی توسط کارگران را مطرح کرد‪..‬‬
‫‪ ‬یکی از بانیان اقتصادی نقشه و لزوم برنامه ریزی در اقتصاد است که به بر مینای‬
‫اندیشه های او برنامه های کوتاه مدت ‪،‬میان مدت و بلند مدت توسعه اقتصادی‬
‫در کشورهای جهان اجرا می شود ‪ ( .‬مانند برنامه های توسعه ‪ 7‬ساله ‪،‬پنجساله و‬
‫برنامه های چشم انداز و ‪)...‬‬
‫‪ ‬معتقد به حذف رقابت برای فروش از فعالیتهای تولیدی بود و متناسب سازی‬
‫عرضه و تقاضا را راه حل این امر می دانست ‪.‬‬
‫‪ ‬بانی شرکتهای تعاونی تولید کارگری می باشد که در آن کارگران مالک کارخانه ای‬
‫می باشند که در آن کار می کنند که دارای ویژگیهای زیر است ‪:‬‬
‫ کار گران هم مالک و هم کارگر واحد تولدی هستند ‪.‬‬‫ در عین اینکه کارگران مالک واحد تولیدی هستند قراردادی نیز برای تعیین‬‫دستمزد خود با کارخانه منعقد می کنند ‪.‬‬
‫ نمایندگان کارخانه از طرف کارگران انتخاب می شوند ‪.‬‬‫ دستمزد هر کس بر اساس قرارداد منعقده و بر اساس میزان کار و مهارت فرد‬‫تعیین می شود ‪.‬‬
‫ دستمزد کارگان از محل درآمد شرکت پرداخت می شود‪.‬‬‫ ‪ 20‬درصد درآمد باقیمانده برای ازدیاد و تشکیل سرمایه در کارخانه مصرف می‬‫شود و بقیه بین شرکا به نسبت کارشان تقسیم می شود ‪.‬‬
‫ سرمایه شرکت مشمول قوانین ارث نیست و قابلیت انتقال ندارد ‪.‬‬‫ شرکت مادام العمر است و خروج اعضا نمی تواند باعث انحالل ان شود ‪.‬‬‫ سرمایه شرکت متعلق به شرکت است و تک تک شرکا سهمی انفرادی و قابل‬‫برداشت از آن ندارند و لذا منبع باثباتی از اشتغال برای افراد است ‪.‬‬
‫ استخدام کاگران غیر عضو در شرکت ممنوع است ‪ .‬که در صورت ضرورت برای استفاده‬‫از کارگران خارج از شرکت باید مدت قرارداد محدود باشد ‪.‬‬
‫ توسعه کارخانه باید توسط منابع مالی شرکت و نیز کمک های دولتی انجام شود ‪.‬‬‫ دولت علیرغم حمایت مالی از این تعاونیها نباید در امورات انها دخالت کند ‪.‬‬‫انتقادات وارده به دیدگاههای بوشه‬
‫ انحالل شرکت غیر قابل اجتناب است ‪.‬‬‫ تضاد منافع بین کارگان ماهر و غیر ماهر را نادیده می گیرد ‪.‬‬‫ احتمال پذیرش اعضای جدید کم است ‪.‬‬‫‪ -‬امکان بهره کش ی از اعضای جدید توسط اعضای قدیمی وجود دارد ‪.‬‬
‫شال فوریه‬
‫‪ ‬متولد بزانسون ‪1772‬‬
‫‪ ‬فیلسوف ‪،‬اقتصاد دان و نظریه پرداز سوسیالیسم‬
‫‪ ‬مهمترین کتاب وی صنعت دروغین نام دارد که در آن به انتقاد از نظام سرمایه‬
‫داری پرداخته است ‪.‬‬
‫‪ ‬متاثر از آرای سن سیمون و آون بود ‪.‬‬
‫‪ ‬تولید را راه حل مقابله با تورم و افزایش قیمت ها می دانشت ‪.‬‬
‫‪ ‬برخی منتقدانش او را به خیالبافی متهم کرده اند ‪.‬‬
‫‪ ‬ایجاد اجتماع تعاونی موسوم به فاالنستر از ابتکارت اوست ‪.‬‬
‫‪ ‬فالنستر از ترکیب دو واژه فاالنژ به نام دسته نظامیان و موناستر به مفهوم صومعه‬
‫بوجود امده است ‪.‬‬
‫ِویژگیهای مورد نظر فوریه برای فاالنستر ‪:‬‬
‫ دارای آب فراوان و کشتزارهای مستعد‬‫ وسعت ‪ 400‬هکتار‬‫‪USDA, RBS, CIR 11 Chapter 1 - What Are‬‬
‫?‪Cooperatives‬‬
‫دارای تاسیسات صنعتی ‪،‬کشاورزی و خانه های مسکونی‬‫ مجهز به اماکن فرهنگی و تفریحی‬‫ جمعیت ‪ 1620‬نفر‬‫ نیمی از جمعیت مرد و نیمی زن هستند‬‫ غذا و امکانات رفاهی توسط فاالنستر برای همه اعضا و به طور اشتراکی تهیه می‬‫شود ‪.‬‬
‫ همه کارکنان در فاالنستر باید کار کنند ‪.‬‬‫ کارها متنوع و بر مبنای عالیق افراد به انها واگذار می شود ‪.‬‬‫ کارهای خدماتی بر عهده کودکان است ‪.‬‬‫ نابرابری و فاصله طبقاتی در فاالنستر پذیرفته شده است‪.‬‬‫ سود فالنستر بین اعضا توزیع می شود و سهم هر کس بر اساس مسزان سرمایه‬‫‪،‬کار و استعدادش فرق می کند ‪.‬‬
‫ اداره امور فاالنستر توسط هیات مدیره است که توسط اعضای فاالنستر تعیین‬‫می شوند ‪.‬‬
‫ در فاالنستر مزد بگیری لغو شده و داد و ستد وجود ندارد و همه اعضا در محیطی‬‫تعاملی با همدیگر زندگی می کنند ‪.‬‬
‫ فاالنسترها واحدهای اشتراکی برای مالکیت نیستند بلکه مکانی برای تجمع‬‫سرمایه های کوچک افراد می باشند ‪.‬‬
‫‪ ‬مجتمع هایی بر پایه عقاید فوریه در آمرکا ایجاد شدند که همه نیز با شکست‬
‫مواجه شدند ‪.‬‬
‫‪ ‬در روسیه ‪،‬اروپای شرقی و فرانسه نیز تجربه شد ‪.‬‬
‫‪ ‬تجربه موفق فاالنستر در سرزمین های اشغالی در واحدهای موسوم به کیبوتص‬
‫اجرا شد و تا بحال نیز تداوم داشته است ‪.‬‬
‫‪ ‬یکی از تجربه های موفق برای مجتمع تعاونی توسط گودن در شهر گیز آملان اجرا‬
‫شد و او به مدت ‪ 8‬سال این مجتمع را اداره کرد و امکانات رفاهی برای جوانان‬
‫‪،‬کارگران و گروههای مختلف فراهم کرد ولی سپس او با این بهانه که‬
‫سوسیالیستی خطرناک است بازداشت و مجتمع او از هم پاشید ‪.‬‬
‫‪USDA, RBS, CIR 11 Chapter 1 - What Are‬‬
‫?‪Cooperatives‬‬