Transcript UP_-_master_Marketingu_Nderkombetar_2_

UNIVERSITET I PRISHTINËS
FAKULTETI EKONOMIK
Niveli: MASTER
MARKETINGU NDËRKOMBËTAR 2
Vuti akademik 2009-2010
2
Prof. dr. Ali Jakupi
1
MARKETINGU NDËRKOMBËTAR
DHE INTERNACIONALIZIMI I BIZNESIT
Internacionalizimi i biznesit paraqet drejtim të
mundshëm të rrites dhe të zhvillimit të
ndërmarrjes jashtë kufijve të vendit.
Duhet të respektohen dhe të përvetësohen
standardet, të merren parasysh nivelet e
zhvillimit të teknologjisë, tendencat e
zhvillimit të tregtisë ndërkombëtare dhe të
zhvillimit të konkurrencës.
Internacionalizimi i biznesit në disa teori dhe
në praktika
Teoria e përparësive komparative shfaqet në
shek.XX
2
Në vitet e gjashtëdhjeta të shek. XX fillohet të
kërkohet shpjegim i ri për definimin e
produktit, për konceptin e produktit dhe ciklin
jetësor të produktit në treg (Shkolla e Biznesit
të Harvardit)
Modeli i avancimit të investimeve në botën e
jashtme
Modeli “Ndarja transnacionale e prodhimit” e
P. Drucwerit
Internacionalizimi i biznesit nuk mund të
bëhet përnjëherë, në mënyrën ad-hoc
3
INTERNACIONALIZIMI I BIZNESIT
(NDËRMARRJES)
Nëpër pesë faza:
1.Faza para eksportuese,
2.Angazhimi i kohëpaskohshëm,
3.Angazhimi i limituar,
4.Angazhimi aktiv,
5.Angazhimi i plotë.
4
Marketingu ndërkombëtar me rastin e
internacionalizimit të biznesit krijon
shpenzime, ngase janë të njohura pesë fusha
kërkimore:
 a të ndryshohet biznesi jashtë vendit,
 seleksionimi i tregjeve të huaja,
 mënyra e prezantimit të biznesit në tregjet
e huaja,
 me cilin program të veprohet,
 organizimi i marketingut.
5
MANAXHIMI I MARKETINGUT
NDËRKOMBËTAR
Manaxhimi i marketingut ndërkombëtar,
njëkohësisht, e ka cilësinë edhe të
manaxhimit të biznesit ndërkombëtar
Manaxherët e kanë përgjegjësinë kryesore
Duhet t’i plotësojnë këto kritere:
 imixhi i punës së tyre,
 shfrytëzimi i qasjeve strategjike,
 trajtimi sistematik i mjedisit,
 shpejtësia e reagimit në mjedis,
 fleksibiliteti i strukturës organizative,
 komunikimi i biznesit dhe i kontrollit,
6





joshja e njerëzve kreativ
orientimi i ndërmarrjes,
raporti ndaj informacionit,
ballafaqimi ofanziv me konkurrencën
e tjerë.
7
SHKALLËZIMI I ZHVILLIMIT TË
MARKETINGUT NDËRKOMBËTAR
Ndërmarrjet me orientim në tregjet e huaja,
kalojnë nëpër disa shkallëzime:
1. shtrirja në tregun nacional,
2. eksporti i kohëpaskohshëm,
3. eksporti i përhershëm,
4. eksporti kryesisht i orientuar,
5. prodhimi i liçencave në botën e jashtme,
6. prodhimi kontraktues në botën e jashtme,
7. prodhimi montues në botën e jashtme,
8. prodhimi kooperues ndërkombëtar,
9. investimet e përbashkëta në botën e jashtme,
10.repartet vetjake prodhuese në botën e jashtme.
8
POLITIKA DHE FUNKSIONET
E MARKETINGUT NDËRKOMBËTAR
Politikat:
Me politikën e marketingut ndërkombëtar
nënkuptohet përcaktimi i orientimeve për të
depërtuar dhe për t’u kyçur në marrëdhëniet
ekonomike ndërkombëtare.
Politikat fleksibile dhe të adaptuara
Bazament i biznesit në relacione të gjera
ndërkombëtare.
Funksionet:



kërkimet e marketingut ndërkombëtar,
planifikimi, zhvillimi, lancimi i ofertave në tregjet e
huaja,
9
bashkëpunimi në forma të tjera të veprimit.
ASPEKTET E MARKETINGUT
NDËRKOMBËTAR
Marketingu ndërkombëtar ballafaqohet me
specifika të shumta nëpër mjediset e
ndryshme
Vështrimi i specifikave mund të bëhet me
aspekte të ndryshme
Përkufizimi i aspekteve:
Kriteret
Aspektet e marketingut ndërkombëtar
1. Qasja e kërkimeve Marketingu komparativ
2. Kriteri i tregut
Marketingu i
jashtëm
Marketingu
rajonal
Marketingu
global
3. Kriteri organizativ
Marketingu
eksportues
Marketingu
koperativ
Marketingu
multinacional
10
FAKTORËT STIMULUES NË
MARKETINGUN NDËRKOMBËTAR
Faktorët më të rëndësishëm stimulues në
marketingun ndërkombëtar:
1)Institucionet monetare financiare,
2)Sistemi i tregtisë botërore,
3)Paqja globale,
4)Rrita ekonomike e disa vendeve,
5)Teknologjia telekomunikative dhe e
transporteve,
6)Ndërmarrjet multinacionale dhe globale.
11
Institucionet monetare dhe financiare
bazamentin e kanë në FMN dhe BB.
Veprojnë në politikat ekonomike botërore dhe
në investime në të mirë të popujve të
zhvilluar dhe të pazhvilluar ekonomikisht.
Sistemi i tregtisë botërore bazohet në
tendencat e liberalizimit të tregut, duke i
hequr apo zvogëluar barierat e ndryshme.
GATT, UNCTAD e tjerë.
12
Paqja globale në botë ka mundësuar kthesa
të njëmendëta zhvillimore, me ç’gjë
ndryshuan strukturat ekonomike kombëtare,
por edhe bashkëpunimi ndërkombëtar.
Rrita ekonomike e disa vendeve pas Luftës
së Dytë Botërore ka shënuar kthesa të
posaçme të krijimit të potencialeve dhe të
zhvillimit cilësor të tregut.
Teknologjia telekomunikative dhe e
transporteve është faktor i
pazëvendësueshëm në jetën e përditshme
dhe në marketingun ndërkombëtar.
Ndërmarrjet multinacionale dhe globale me
zhvillimin e vet krijojnë ambient të gjerë
veprues në zhvillimin ekonomik dhe në
marketingun ndërkombëtar
13
EFEKTET E MARKETINGUT
NDËRKOMBËTAR
Marketingu ndërkombëtar është një sistem i
shtrenjtë, prandaj implementimi i tij justifikohet
me arritjen e efekteve.
Efektet mund të klasifikohen në këtë mënyrë:
1)Efektet politike,
2)Efektet ekonomike,
3)Efektet sociale,
4)Efektet biznesore.
Efektet politike shfaqen nëpërmjet funksionimit
dhe depërtimit të marketingut ndërkombëtar
nëpër mjedise dhe shtete të ndryshme.
Marketingu ndërkombëtar shpesh herë hap
14
rrugë për rregullimin e marrëdhënieve politike
Efektet ekonomike shfaqen nëpërmjet
shfrytëzimit të resurseve njerëzore, për
alokimin e investimeve, të punëve dhe të
formave të bashkëpunimeve.
Efektet sociale janë të mundshme pikërisht
zgjerimi i bashkëpunimit ndërkombëtar, duke
bërë transfere të teknologjive, të diturive, të
përvojave, të manaxhimit.
Efektet biznesore arrihen të kompanitë e
orientuara për në tregjet e huaja, me strukturë
ekonomike e sociale të zhvilluar, me
konkurrencë të shquar.
Efektet strategjike kanë të bëjnë me përfitimet
e marra nga të zhvilluarit, ose nga nga
shfrytëzimi i disa resurseve në mjediset e
pazhvilluara, të cilat japin rezultate të
kënaqshme në intervale kohore të caktuara. 15
Përveç efekteve të sipërcekura mund të
radhiten edhe të tjera, si p.sh.:
 Strategjitë,
 Afirmimi,
 Globalizimi.
Efektet strategjike kanë të bëjnë me përfitimet e
marra nga të zhvilluarit,
Nga resurset e shfrytëzuara në viset e
pazhvilluara, të cilat japin rezultate të
kënaqshme në intervale të caktuara kohore.
Përmasat afirmative sendërtohen nëpërmjet
funksioneve dhe aktiviteteve të marketingut
ndërkombëtar
16
Ndërmarrjet që kanë arritur reputacion në
vend, më lehtë e kanë të plasohen me
programet e veta edhe jashtë vendit.
Globalizimi – një proces shumëdimesional
efektuohet më tepër nga ndërhyrjet dhe
aktivitetet e marketingut ndërkombëtar.
Marketingu ndërkombëtar ndikon pozitivisht
në proceset integruese dhe në ato
globalizuese.
17
ARSYET E IMPLEMENTIMIT TË
MARKETINGUT NDËRKOMBËTAR
Arsyet janë të shumta, të cilat ndërlidhen me:
tregun,
nxitjen e prodhimit,
shtimin e vëllimit të tregtisë,
konkurrencën,
transferin teknologjik,
leverixhin financiar,
manaxhimin.
18
ETIKA E MARKETINGUT
NDËRKOMBËTAR
Bizneset që ushtrohen në vend dhe jashtë
duhet të kenë mbështetje në moral dhe në etikë.
Etika bazohet në qasjet filozofike të moralit për
të dalluar të mirën nga jo e mira. Përfshinë katër
përkufizime themelore:
 utilitarizmi,
 egoizmi,
 deontologjia,
 relativizmi.
Utilitarizmi është mësim etik, i cili për bazë e ka
fitimin apo dobinë. Zhvillimi i filozofisë në
shekujt XVIII, XIX, Jeremy Bentham, John
Stuart Mill e tj.
19
Egoizmi është rrymë filozofike, në të cilin
interesi vetjak dominon në suazat e
interesave të përgjithshme.
Deontologjia është ndërtuar në cilësinë e
shkencës nga Jeremy Bentham dhe
Immanuel Kant. Doktrinën e etikës nuk e
shqyrtojnë sipas pasojave, por në bazë të
harmonizimit me ndonjë rregull obligues.
Relativizmi është një rrymë filozofike etike,
me të cilën nënkuptohet se mendimet, qasjet
janë relative dhe ndryshojnë sipas kushteve
dhe mjediseve të caktuara.
20
Problemet etike janë kompleks i tërë
Mund të klasifikohen në katër grupe
kryesore:
1) problemet e brendshme në ndërmarrje,
2) problemet e ndërmarrjes, por që janë
të lidhura me tregun,
3) problemet që kanë të bëjnë me
shoqërinë dhe,
4) problemet e kombinuara.
21
MUNDËSITË E IMPLEMENTIMIT DHE SFIDAT
E MARKETINGUT NDËRKOMBËTAR
Bota bashkëkohore mbetet statike vetëm në
aspektin territorial, të hapësirës.
Ndryshimet në zhvillim, në ndryshimin e
prodhimit, në teknologji, në standardin
jetësor, në sjellje, ndodhin vijimisht
Mjediset pësojnë metamorfozë për shkak të
ecurive dhe të transformimeve të
determinantave të pranishme.
Në këto ndryshime përmbajtësore gjasat për
mundësitë e marketingut ndërkombëtar
gjithnjë e më tepër shtohen.
Dallimet e mundësive në vendet e zhvilluara
kundrejt vendeve të pazhvilluara.
22
Sfidat mund të jenë të spektrit të gjerë. Mund
të përmblidhen si më poshtë:
 sa e kanë familjarizuar kompanitë
marketingun ndërkombëtar në sistemin
global të biznesit të tyre;
 sa është i përvetësuar dhe i mbështetur
marketingu bazik, për t’u kuptuar roli dhe
rëndësia e marketingut ndërkombëtar;
 përzierja e paarsyeshme në mes të disa
problemeve të shkencave shoqërore, në
rastin konkret biznesi ndërkombëtar,
manaxhimi dhe marketingu;
 niveli i vlerësimit të efekteve nga
marketingu ndërkombëtar në ndërmarrje,
në shoqëri dhe në ndryshimin e situatave;
23




mangësia e infrastrukturës ligjore
ndërkombëtare, që ka të bëjë me
ekonominë globale;
inercioni në të kuptuarit dhe të sistemimit
të ndryshimeve;
mosdallimi i pamjaftueshëm në mes tregut
informal dhe atij formal;
standardizimi i disa qasjeve në përmasa
ndërkombëtare, që kanë të bëjnë me
çmimet, promocionin dhe distribucionin për
të krijuar kushte për ndëshkime të
nevojshme të kompanive, por edhe
stimulime në të mirë të bashkëpunimit dhe
të konsumatorëve.
24
PERSPEKTIVAT E MARKETINGUT
NDËRKOMBËTAR
Perspektivat janë të hapura për
marketingun ndërkombëtar.
1.Një numër i shteteve synojnë hapjen e
ekonomive dhe krijimin e tregtisë së
lirë;
2.Në masë të madhe eliminohet raporti
negativ ndaj investimeve të huaja nëpër
vendet e pazhvilluara. Shumica e
vendeve në zhvillim kanë miratuar
strategji orientuese eksportuese dhe
pjesën dërrmuese të eksporteve e
sendërtojnë nëpërmjet korporatave
multinacionale;
25
3. Gjithnjë e më tepër vjen në shprehje ideja
për anëtarësim nëpër integrimet
ekonomike, për t’i ikur izolimit dhe
autarkisë;
4. Bëhen transferime të kapaciteteve
prodhuese për të shfrytëzuar resurset më
të lira, të fuqisë punëtore dhe të lëndëve
të para;
5. Në skenë paraqiten segmentime të
shumta të tregut, me çka krijohen
homogjenizime të kërkesave për blerjën e
produkteve me renome ndërkombëtare;
6. Teknologjitë e reja, kompjoturizimi dhe
robotizimi depërtojnë në përmasa
ndërkombëtare dhe kështu zvogëlohen
shpenzimet për njësi të produktit;
26
7. Në botë realizohen investime
marramendëse në fushën e
inovacioneve;
8. Sistemi i transporteve dhe i logjistikave
kanë ndryshime të shumta;
9. Infrastruktura globale zmbraps barrierat
e mundshme nëpërmjet akterëve të
ndryshëm;
10. Internacionalizimi i shpejtë i bankave
dhe i institucioneve të ndryshme
financiare, krijon kushte për ndihmesë të
operacioneve të biznesit dhe të
marketingut ndërkombëtar.
E tjerë.
27
MARKETINGU NDËRKOMBËTAR
NË NDËRMARRJE
Roli dhe vendi i marketingut ndërkombëtar
në ndërmarrjet e orientuara për në tregjet e
huaja
Ndërmarrjet me orientim në tregjet e huaja
janë sistem më i hapur se sa ato që kanë
orientim etnocentrik
Tregjet vendore janë më të njohura kundrejt
tregjeve të huaja
Në tregjet dhe mjediset e huaja ndërmarrja
ndeshet me specifika dhe elemente të
ndryshme dhe të panjohura
28
Mjediset e huaja determinohen me:
- faktorë,
- rregullativa juridike,
- përmasat e konkurrencës,
- specifikat e resurseve,
- mënyra e jetesës,
- elementet e kulturave,
- religjioni,
- tradita,
- sjelljet e konsumatorëve, e tjerë.
Për të zbardhur realitetet dhe determinantat në
mjediset e huaja, është i nevojshëm dhe i
domosdoshëm marketingu ndërkombëtar.
Nëpërmjet sigurimit të informacioneve merren
29
vendimet përkatëse
VENDIMET kanë të bëjnë me:
 çka të eksportohet,
 në cilin treg të eksportohet,
 parallogaritë e efekteve që mund t’i arrinë
në periudhat e përkufizuara kohore.
Kushtet në treg dhe mundësitë e
ndërmarrjes
Marketingu ndërkombëtar nëpërmjet
hulumtimeve të jashtme dhe hulumtimeve të
brendshme krijon interaksione, relacione
integrale në mes ndërmarrjes dhe të tregut.
30
Roli i marketingut ndërkombëtar në
ndërmarrjet e orientuara në tregjet e huaja
është i shumëfishtë:
ndërmarrja siguron të dhëna, informacione
relevante, të cilat burimin e kanë në kërkimet
shkencore kërkimore;
definohen problemet rreth orientimeve të
ndërmarrjeve,
paraprinë në marrjen e vendimeve dhe të
përgjegjësive për internacionalizimin e
biznesit;
filtron në organizim dhe në manaxhimin e
tërësishëm brendapërbrenda ndërmarrjes; 31
mundëson segmentimin e tregut
ndërkombëtar;
sugjerimet dhe rregullat e marketingut
ndërkombëtar bëjnë të mundur kënaqjen e
kërkesave të konsumatorëve të huaj;
mundësohet formësimi i konsuamtorëve
lojalë.
Këto misione nuk është në gjendje t’i
realizojë asnjë shkencë tjetër, përveç
marketingut ndërkombëtar.
32
VENDI i marketingut ndërkombëtar është
parësor për shkak:
të informacioneve të grumbulluara në terren,
 të analizave,
 të krahasimeve,
 të sugjerimit në prodhim,
 për kombinimin e instrumenteve të
marketingut miks,
 të sugjerimit për disenjimin e produktit.
Roli dhe vendi i marketingut në ndërmarrje me
orientime në tregje të huaja, duhet të jetë i
pranishëm në të gjitha firmat, në të gjitha
33
bizneset.

NDËRMARRJET
NDËRKOMBËTARE
Ndërmarrjet ndërkombëtare janë subjekte të
organizuara që me biznesin e tyre i tejkalojnë
kufijtë e vendit.
Sipas Barnet: “Zhvillimi i ndërmarrjeve
botërore provokojnë revolucion të organizimit
dhe kanë implikacione të rëndësisë së njëjtë
për njeriun modern, siç ka qenë revolucioni
industrial dhe shtetet nacionale”.
34
Klasifikimi i ndërmarrjeve
Ndërmarrjet sipas orientimeve në treg mund të
grupohen në dy tërësi:
1.
ndërmarrje vendore,
2.
ndërmarrje ndërkombëtare.
Në grupin e ndërmarrjeve vendore bëjnë
pjesë:
a)
ndërmarrjet vendore ose kombëtare,
b)
ndërmarrjet eksportuese.
35
Në grupin e ndërmarrjeve ndërkombëtare bëjnë
pjesë:
i.
ndërmarrjet e karakterit ndërkombëtar,
ii.
ndërmarrjet e karakterit multinacional
(transnacional),
iii.
ndërmarrjet e karakterit global.
Çdokund janë të pranishme ndërmarrjet e
vogla, të mesme dhe të mëdha.
36
Ndërmarrjet e mëdha ndërkombëtare kanë
karakter të grupit prijetar strategjik
konkurrues
Ndërmarrjet e vogla dhe të mesme
cilësohen si grup strategjik përcjellës i
konkurrencës.
Nëse këto dy grupe emërtohen me A dhe B,
mund të veçohen karaketristikat që i kanë
grupet.
A. Grupi strategjik prijetar i konkurrentëve
ndërkombëtar:
1.Organizimi i prodhimit dhe i marketingutr
37
bëhet në përmasa ndërkombëtare,
2. Realizimi i ekonomisë së vëllimit në bazë të
prodhimit për treg masiv,
3. Aftësia e centralizimit dhe të koordinimit të
aktiviteteve të biznesit (prodhimi, financat,
kërkimet, marketingu),
4. Krijimi i sistemeve integruese vertikale për
racionalizimin e potencialeve në përmasa
botërore,
5. Vështrimi i mjedisit dhe të tendencave
konkurruese në bazë rajonale dhe globale,
6. Kreirimi dhe mbajtja e nivelit të imixhit.
38
B. Grupi strategjik përcjellës
i konkurrentëve ndërkombëtarë:
1. Specializimi për lloje të produkteve, të
teknologjive, ose të tregjeve, për të cilat nuk
janë aq të interesuara ndërmarrjet e mëdha,
2. Ikja nga konfrontimet me ndërmarrjet e
mëdha,
3. Hyrja në fushat e biznesit komplementar,
4. Ikja nga kontratat e marrëdhënieve të
biznesit me sistemet e mëdha dhe të
afirmuara,
5. Përshtatshmëria inovative, e fleksibilitetit në
39
sauzat e marketingut.
Ekzistojnë dy alternativa të inkorporimit të
ndërmarrjeve në rrjedhat e ekonomisë
botërore. Këto janë:
 orientimi në lartë,
 orientimi në poshtë.
Orientimi në lartë ka të bëjë me proceset
integruese të ndërmarrjeve në një firmë të
madhe e të fortë, e cila është e drejtuar për
grupin e strategjive prijetare të konkurrentëve
ndërkombëtarë.
40
Orientimi në poshtë ka domethënien e një
firme të madhe vendore, që orientohet për në
tregjet e huaja, si pjesëmarrëse në grupin
strategjik, përcjellës të konkurrentëve
ndërkombëtarë.
Sipas Porterit më së keqi kalojnë ato
ndërmarrje që nuk përcaktohen për njërin
grup strategjik të konkurrentëve
ndërkombëtarë.
41
Pa i mohuar ndërmarrjet tjera, mund të thuhet se
korporatat e mëdha kanë rol të veçantë në tregun
ndërkombëtar.
Kanë shans të dominimit, të zhvillimit dhe të
ndikimit edhe në poltikat shtetërore.
Megjithatë, tregu botëror iu mundëson shansë të
volitshme edhe ndërmarrjeve të mesme dhe të
vogla
Kompanitë e madhësive mesatare hapin fabrika,
filiala, laboratore kërkimore, përfaqësi të shitjes në
mbarë botën.
Në biznesin global dhe në operacionet e
marketingut, rol të veçantë kanë kompanitë e
mëdha, me industri të reja dhe efikase.
42
KORPORATAT MULTINACIONALE
Korporatat multinacionale janë akterët kryesorë
të biznesit bashkëkohor ndërkombëtar në botë.
Mundësojnë zgjerimin e bizneseve në përmasa
të gjëra ndërkombëtare.
Korporatat multinacionale kanë strategji globale
në prodhim, në invetsime, në kërkime dhe në
distribucion.
Në potencialin e tyre kanë rezerva të diturisë, të
shkencave, inovacioneve dhe rezerva materiale.
Korporatat multinacionale kanë marrë hov të
zhvillimit në shek.XX. Tërë motivin për biznesin e
43
suksesshëm e mbështesin në profit.
Definicionet e posaçme të korporatave
shumëkombëshe janë të ndryshme. OKB (vitet
e shtatëdhjeta) formulojnë këtë definicion:
“Korporatat multinacionale janë të gjitha
ato ndërmarrje, të cilat i kontrollojnë asetet
e veta – fabrikat, minierat, filialat e shitjes e
tjerë, në dy e më shumë vende”.
Definicioni zgjerohet në vitet e tetëdhjeta, duke
i përfshirë:
a) të gjitha ndërmarrjet që aktivitetet e veta i
ushtrojnë në dy e më shumë vende,
b) që zhvillojnë sistemin e vendimeve të
biznesit,
44
c) që janë të lidhura entitetet.
Sipas autorit Aheron, definicionet e
kompanive shumkombëshe (multinacionale)
mund të bëhen nëpërmjet:
 kritereve strukturale dhe,
 performansave të biznesit.
Nga aspekti i kriterit struktural, korporatat
multinacionale mund të vështrohen në
kuptim:
 të ngushtë dhe,
 të gjerë.
45
Definicioni në kuptim të ngushtë ka këtë
përmbajtje: Korporatat multinacionale janë të
lidhura vetëm me karakterin shumëkombësh të
pronësisë, ose të karakterit multinacional të
vendimmarrjeve.
Në kuptim të gjerë, korporatat multinacionale i
kanë të zhvilluara aktivitetet e veta në shumë
vende, që shfrytëzojnë licencën dhe
franshizingun, si forma të ndryshme të
kooperimit, të investimeve të përbashkëta, ose
të investimeve të drejtpërdrejta (direkte) në
botën e jashtme.
46
Definicioni i korporatave multinacionale
sipas performancave ka të bëjë me
vëllimin e shitjes, me pasuri, me kapital,
me numrin e të punësuarëve, të
ardhurën e realizuar.
47
KORPORATAT TRANSNACIONALE
Në pikëpamje të themelimit dhe të zhvillimit,
gjenezën K.T. e kanë të kartelat dhe trustet.
Kartelat janë formë organizative e ndërmarrjeve
të bashkuara, që kanë për qëllim limitimin e
konkurrencës dhe dominimin e tyre (1886 në
SHBA);
Trustet përfshijnë ndërmarrjet e bashkuara në
një ndërmarrje të veçantë, e cila ka pozicion
monopoli në treg.
48
Formësimi i korporatave transnacionale bëhet në
kushtet e ekonomisë së tregut, duke u mbështetur
në ekonomitë kapitaliste nacionale, për të penetruar
në mjediset me përmasa ndërkombëtare.
Definicioni është pothuaj i njëjtë me korporatat
multinacionale, që do të thotë se KT. janë
ndërmarrjet që veprimtarinë e tyre e ushtrojnë
në dy e më shumë vende të botës.
K.T. fizionominë e mirëfilltë e marrin që nga viti
1920.
Nga viti 1970 marrin hov të zhvillimit (veçanërisht
në SHBA).
K.T. konceptin e zhvillimit e mbështesin në
investimet e drejtpërdrejta.
49
Internacionalizimi i kapitalit dhe i biznesit
bëhet në saje të:
 përparësive komparative,
 vëllimit të prodhimit,
 kategorisë së shpenzimeve.
Në K.T. rol të veçantë kanë:
 politikat ekonomike,
 eliminimi i barrierave doganore,
 cash flow,
 kamatat,
 akordimi i kredive.
50
DALLIMET NË MES KORPORATAVE
MULTINACIONALE DHE
TRANSNACIONALE
Dallimet kuptohen nëpërmjet vështrimit të gjërave
të përbashkëta të tyre:
politikat me orientime në tregjet e huaja,
për nga madhësia kryesisht janë gjigande,
imixhi dhe konkurrenca gjithnjë e më tepër
perfeksionohen.
Diferencat në mes K.M. dhe K.T.:
Natyra e investimeve (K.M. mbështesin konceptin
e investimeve të tërthorta; K.T. konceptin e
51
mbështesin në investime të drejtpërdrejta),
Koncepti i zhvillimit (K.M. mbështesin tregun,
prodhimin, teknologjinë; K.T. lëndët e para,
fuqinë punëtore të lirë, eksploatimin e
resurseve të lira),
Raportet prijetare (K.M. konkurrenca në
relacionet multinacionale; K.T. zhvillimi i
rrjetave të fabrikave, filialave, reparteve),
Potenciali (K.M. fuqia e tregut, marketingu
eksportues; K.T. madhësia e kompanive dhe e
kapitalit),
Strategjitë e zhvillimit (K.M. afatgjatë, forca e
tregut dhe e konkurrencës; K.T. investimet për
zgjerimin e rrjetit të objekteve prodhuese, të
52
distribucionit për kohë të gjatë).
KOMENTE
Pyetje
Përgjigje
53