Transcript Slide 1
برنامه های تغذیه ای در نظام مراقبتها ی بهداشتی
در ایران
دکتر رضا صفری
اردیبهشت 1393
برنامه های کنترل و پیشگیری بیماریهای غیر واگیر
• بیماریهای غیر واگیر مسئول %43بار بیماریها در جهان
هستند و انتظار میرود تا سال 60 ، 2020درصد بار
بیماریها و 73درصد تمامی موارد مرگ ناشی از
بیماریهای غیر واگیر باشند
• راه حل کنترل بیماریهای غیر واگیر در جهان پیشگیری
اولیه است
• برای پیشگیری اولیه شناسایی عوامل خطر اولیه وکنترل
آنها الزامی است
برنامه های کنترل و پیشگیری بیماریهای غیر واگیر
در ایران
•
•
•
•
•
•
برنامه مراقبت عوامل خطر بیماریهای غیر واگیر از سال
1383آغاز شد.
بر اساس مطالعات در سال : 1383
درصد افراد چاق -%10.8درصد افراد با فشارخون
باال-%14.8درصد افراد با گلوکز باال- %5.9درصد افراد
با کلسترول باال%43.7
بر اساس مطالعات در سال : 1386
درصد افراد چاق -%16.77درصد افراد با فشارخون
باال-%16.44درصد افراد با گلوکز باال- %9.65
درصد افراد با کلسترول باال%30.64
برنامه های کنترل و پیشگیری بیماریهای غیر واگیر
• عوامل خطر عمده بیماریهای غیرواگیر :
• تغذیه ناسالم –تحرک بدنی ناکافی -افزایش وزن وچاقی -
مصرف دخانیات والکل –دیابت-فشارخون باال -افزایش
کلسترول ––
مراحل بررسی عوامل خطر بیماریهای غیر واگیر
روش گام به گام
•
•
•
•
گام اول :جمع آوری اطالعات به کمک پرسشنامه
گام دوم:معاینات بالینی
گام سوم:تحلیل شاخصهای بیوشیمیایی خون و ادرار
هرگام به 3رده مختلف (اصلی-تکمیلی-انتخابی)برای
توصیف هر عمل خطر طبقه بندی می شود.
بررسی عوامل خطر بیماریهای غیر واگیر
روش گام به گام
سطح
گام اول(پرسشنامه)
گام دوم(معاینات بالینی)
گام سوم(تحلیلهای
بیوشیمیایی)
اصلی
متغییرهای اقتصادی-
احتماعی ومشخصات
فردی ودموگرافیک-
مصرف توتون و تنباکو-
عدم فعالیت بدنی مناسب-
تغذیه
اندازه گیری قد ووزن-
دورشکم وفشارخون
اندازه گیری قند خون
ناشتا و کلسترول خون
تکمیلی
الگوی تغذیه ای-
تحصیالت-شاخصهای
خانواری
دور لگن
اندازه گیری تری
گلیسیرید و کلسترول
HDL
انتخابی
سالمت روان-ناتوانی-
آسیبها
پیاده روی روزانه-اندازه
گیری میزان تحرک-
اندازه گیری ضخامت
چین پوستی و تعداد
ضربان قلب
آزمون تحمل گلوکز
خوراکی-آزمایش کامل
ادرار
راهنمای بررسی عوامل خطر
(بررسی عوامل تغذیه ای)
• واحد استاندارد در مورد مصرف میوه جات:
•
•
•
•
•
•
میوه هایی مثل سیب-مو وپرتقال :یک عدد میوه با اندازه متوسط
میوه هایی مثل هندوانه-طالبی وخربزه:در حد یک چهارم از اندازه
متوسط آنها
میوه هایی مثل زردآلویا گوجه سبز4 :عدد با اندازه متوسط
میوه های ریز مثل انگور:درحد نصف لیوان پرازاین میوه ها
میوه های خرد شده –پخته و کمپوت :معادل نیم لیوان از هرکدام
آب میوه ها :معادل نیم لیوان از آب میوه طبیعی و بدون افزودنی
های مصنوعی-آب میوه های تجاری و کارخانه ای که افزودنی
هستند در ارزیابی محسوب نمی شوند
بررسی عوامل تغذیه ای
•
•
•
•
واحد استاندارد در مورد مصرف سبزیجات :
سبزیهای برگ سبزخام مثل اسفناج-سبزی خوردن-
ساالدو ...یک لیوان
سایر انواع سبزی مانند گوجه فرنگی –هویج-خیار-ذرت-
پیاز-لوبیاوباقال و نخودفرنگی تازه –سیب زمینی و...معادل
نیم لیوان
آب یا عصاره سبزیجات مثل آب هویج و آب کرفس:معادل
نیم لیوان
برنامه کنترل و پیشگیری بیماریهای قلبی عروقی
•
•
•
•
در دنیا اولین عامل مرگ ومیر می باشد
در ایران 38درصد کل مرگ ها ناشی از بیماریها ی قلبی
عروقی است
عوامل خطر بیماریهای قلبی عروقی:
مصرف دخانیات-اضافه وزن و چاقی-ابتال به فشارخون
باال-دیابت-اختالل در چربیهای خون مثل کلسترول باال –
فشارهای روانی و عصبی-سابقه خانوادگی بیماری قلبی
زودرس-سن باال-جنس مرد-شروع یائسگی در زنان –
مصرف نمک و چربی فراوان و میوه وسبزی کم
برنامه کنترل و پیشگیری بیماریهای قلبی عروقی
•
•
•
•
•
•
با اصالح شیوه زندگی و تغییر رفتارهای پرخطر میتوان از
شیوع این بیماری به میزان 80درصد کاست به شرح ذیل:
کنترل وزنBMI:به کمتر از 27
رعایت رژیم غذایی مناسب:کاهش مصرف نمک-افزایش
مصرف سبزی و میوه تازه-محدودیت استفاده از غداها ی
آماده و کاهش مصرف چربی
افزایش تحرک بدنی
ترک سیگار
کنترل دیابت
رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری ازبیماریهای قلبی عروقی
•
•
•
•
•
محدودیت مصرف نمک به میزان کمتراز 5گرم(یک قاشق چای
خوری)در روز-محدودیت استفاده از نمک در هنگام پخت غذا
ومحدودیت غذاهای فراوری شده و آماده
مصرف روزانه 5وعده (400-500گرم)از انواع میوه و سبزی –
یک وعده معادل یک پرتقال یا سیب و موز و انبه یا 3قاشق
غذاخوری سبزیهای پخته
محدودیت مصرف گوشت پرچرب-لبنیات پرچرب و روغن(کمتراز
2قاشق غداخوری در روز)استفاده از روغن زیتون-آفتابگردان-سویا
وکلزا –استفاده از گوشت مرغ بدون پوست بجای گوشت قرمز
مصرف حداقل 3بار در هفته ماهی ترجیحا ماهی از نوع چرب
پرهیز از مصرف الکل
ترکیب رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری
ازبیماریهای قلبی عروقی
ماده غذایی
میزان مصرف پیشنهاد شده
چربیهای اشباع
کمتراز%7کل کالری
چربیهای غیراشباع چند زنجیره ای
بیشتراز %10کل کالری
چربیهای غیراشباع تک زنجیره ای
بیشتراز %20کل کالری
چربی تام
%35-25کل کالری
کربوهیدرات
%50-60کل کالری
فیبر
30-20گرم
پروتئین
%15کل کالری
کلسترول
کمتراز 200میلی گرم در روز
کل کالری
ایجاد تعادل بین کسب انرژی و مصرف آن در جهت
حفظ وزن وجلوگیری از اضافه وزن
رژیم غذایی مناسب برای درمان چاقی
• کم کردن وزن بدن به مقدار تقریبی 10درصداولیه درمدت
6ماه:
• کاهش مصرف 300تا500کیلوکالری در روزبرای افراد با
BMIبین 27تا 35منجر به کاهش حدود 220تا450گرم
درهفته
• کاهش مصرف 500تا1000کیلوکالری در روزبرای افراد
با BMIباالی 35منجر به کاهش حدود 450تا900گرم
درهفته
سرطانها
•
•
•
•
•
دومین عامل شایع مرگ ومیردرکشورهای توسعه یافته و سومین
عامل مرگ درکشورهای در حال توسعه است
در حال حاضر سرطان عامل 12درصد مرگ و میر در جهان است
انتظار میرود تعداد موارد جدید در دنیا به 15میلیون نفر در سال
2020افزایش یابد که حدود %60این موارد در کشورهای کمتر
توسعه یافته ایجاد میشود
در ایران سرطان سومین عامل مرگ و میر است وساالنه بیش از
30هزار نفر جان خودرا از دست میدهندودرسالهای آینده ممکن
است به 2برابر افزایش یابد
ساالنه بیش از 70هزار مورد جدید سرطان درکشور رخ میدهد
سرطانها
• عوامل افزایش بیماری سرطان در دهه های آینده:
• تغییر سبک زندگی-کنترل نسبی بیماریهای واگیر-افزایش
عوامل خطر محیطی ومسن شدن جمعیت
• بیش از یک سوم تمام سرطانها قابل پیشگیری و یک سوم
دیگر به شرط تشخیص زودرس درمان پذیرهستند
عوامل خطر ابتال به سرطانها
•
•
•
•
•
عوامل خطرساز مربوط به رفتار یا روش زندگی
عوامل خطرساز ژنتیکی
عوامل خطرساز محیطی مثل آلودگیهای هوا-آب وخاک
عوامل خطرساز پزشکی مثل اشعه درمانی
ابتال به سایر بیماریهامثل هپاتیت B,C
عوامل خطرساز مربوط به رفتار یا روش زندگی
•
•
•
•
•
مصرف دخانیات در ارتباط با سرطان ریه
مصرف الکل در ارتباط به با سرطان حفره دهانی –حلق-
حنجره –کبد
رژیم غدایی :بیش از 30درصد موارد سرطانها به انواع
رژیم غذایی انسان بستگی دارد.مصرف گوشت قرمز –
گوشت فراوری شده با افزایش سرطان روده بزرگ مطرح
شده وارتباط مصرف چربی و سرطان پستان
افزایش BMIبا افزایش خطر برخی سرطانها همراه است
سبک زندگی کم تحرک با برخی سرطانها همراهی دارد
پیشگیری از بروز حداقل یک سوم سرطانها
•
•
•
•
•
عدم استعمال دخانیات والکل
رعایت رژیم غذایی مناسب:مصرف میوه جات و سبزیجات
تازه بصورت روزانه-استفاده کم از غذاهای با منشا چربی
حیوانی –عدم مصرف مواد غذایی دارای ماده نگهدارنده
نیتریت مثل سوسیس و کالباس-عدم مصرف غذاهای کپک
زده –شور-دوداندود
نگهداشتن وزن درحدطبیعی
انجام فعالیتهای ورزشی منظم
محدودیت مواجهه با عوامل شغلی خطرزا
کنترل و پیشگیری از دیابت
•
•
•
•
•
•
شایعترین بیماری ناشی از اختالل متابولیسم
پیش بینی افزایش 2برابری از سال 1995تا2025
بیش از 150میلیون نفرمبتال و 4میلیون مرگ درسال
مهمترین عامل نابینایی و قطع عضو و نارسایی کلیه
شیوع دیابت در ایران 7تا10درصد در سنین باالی 30
سال
بیش از 2میلیون مبتال به دیابت در ایران
کنترل و پیشگیری از دیابت
•
•
•
•
•
نیمی از بیماران دیابتی نوع 2از وجود خود بی اطالعند و
اتفاقی تشخیص داده میشوند
کنترل مناسب قند خون
تغذیه مناسب
ورزش در افراد دیابتی
تصحیح شیوه های زندگی همراه با یک برنامه آموزشی
مداوم در یک دوره 6ساله باعث کاهش ابتال به دیابت نوع
2در دوسوم موارد میشود
کنترل و پیشگیری از دیابت
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
شناسایی افراد درمعرض خطر دیابت:
کلیه افراد باالی 30سال که دارای یکی ازعالیم زیر باشد :
چاقی (BMIباالی )30
فشارخون باالتر از 140/90میلیمتر جیوه
سابقه خانوادگی دیابت در افراد خانواده درجه یک
وجود 2مورد از 3عالمت پرخوری-پرنوشی وپرادراری
کلیه خانمها در سنین باروری دارای یکی از عالیم زیر:
سابقه تولد نوزاد باالی 4کیلوگرم
سابقه 2بار سقط بدون علت
سابقه دیابت بارداری
کلیه خانمهای باردار
با تشکر از توجه شما