Transcript Slide 1

‫برنامه های تغذیه ای در نظام مراقبتها ی بهداشتی‬
‫در ایران‬
‫دکتر رضا صفری‬
‫اردیبهشت ‪1393‬‬
‫برنامه های کنترل و پیشگیری بیماریهای غیر واگیر‬
‫• بیماریهای غیر واگیر مسئول ‪ %43‬بار بیماریها در جهان‬
‫هستند و انتظار میرود تا سال ‪60 ، 2020‬درصد بار‬
‫بیماریها و ‪73‬درصد تمامی موارد مرگ ناشی از‬
‫بیماریهای غیر واگیر باشند‬
‫• راه حل کنترل بیماریهای غیر واگیر در جهان پیشگیری‬
‫اولیه است‬
‫• برای پیشگیری اولیه شناسایی عوامل خطر اولیه وکنترل‬
‫آنها الزامی است‬
‫برنامه های کنترل و پیشگیری بیماریهای غیر واگیر‬
‫در ایران‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫برنامه مراقبت عوامل خطر بیماریهای غیر واگیر از سال‬
‫‪ 1383‬آغاز شد‪.‬‬
‫بر اساس مطالعات در سال ‪: 1383‬‬
‫درصد افراد چاق ‪-%10.8‬درصد افراد با فشارخون‬
‫باال‪-%14.8‬درصد افراد با گلوکز باال‪- %5.9‬درصد افراد‬
‫با کلسترول باال‪%43.7‬‬
‫بر اساس مطالعات در سال ‪: 1386‬‬
‫درصد افراد چاق ‪-%16.77‬درصد افراد با فشارخون‬
‫باال‪-%16.44‬درصد افراد با گلوکز باال‪- %9.65‬‬
‫درصد افراد با کلسترول باال‪%30.64‬‬
‫برنامه های کنترل و پیشگیری بیماریهای غیر واگیر‬
‫• عوامل خطر عمده بیماریهای غیرواگیر ‪:‬‬
‫• تغذیه ناسالم –تحرک بدنی ناکافی‪ -‬افزایش وزن وچاقی ‪-‬‬
‫مصرف دخانیات والکل –دیابت‪-‬فشارخون باال‪ -‬افزایش‬
‫کلسترول ––‬
‫مراحل بررسی عوامل خطر بیماریهای غیر واگیر‬
‫روش گام به گام‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫گام اول‪ :‬جمع آوری اطالعات به کمک پرسشنامه‬
‫گام دوم‪:‬معاینات بالینی‬
‫گام سوم‪:‬تحلیل شاخصهای بیوشیمیایی خون و ادرار‬
‫هرگام به ‪ 3‬رده مختلف (اصلی‪-‬تکمیلی‪-‬انتخابی)برای‬
‫توصیف هر عمل خطر طبقه بندی می شود‪.‬‬
‫بررسی عوامل خطر بیماریهای غیر واگیر‬
‫روش گام به گام‬
‫سطح‬
‫گام اول(پرسشنامه)‬
‫گام دوم(معاینات بالینی)‬
‫گام سوم(تحلیلهای‬
‫بیوشیمیایی)‬
‫اصلی‬
‫متغییرهای اقتصادی‪-‬‬
‫احتماعی ومشخصات‬
‫فردی ودموگرافیک‪-‬‬
‫مصرف توتون و تنباکو‪-‬‬
‫عدم فعالیت بدنی مناسب‪-‬‬
‫تغذیه‬
‫اندازه گیری قد ووزن‪-‬‬
‫دورشکم وفشارخون‬
‫اندازه گیری قند خون‬
‫ناشتا و کلسترول خون‬
‫تکمیلی‬
‫الگوی تغذیه ای‪-‬‬
‫تحصیالت‪-‬شاخصهای‬
‫خانواری‬
‫دور لگن‬
‫اندازه گیری تری‬
‫گلیسیرید و کلسترول‬
‫‪HDL‬‬
‫انتخابی‬
‫سالمت روان‪-‬ناتوانی‪-‬‬
‫آسیبها‬
‫پیاده روی روزانه‪-‬اندازه‬
‫گیری میزان تحرک‪-‬‬
‫اندازه گیری ضخامت‬
‫چین پوستی و تعداد‬
‫ضربان قلب‬
‫آزمون تحمل گلوکز‬
‫خوراکی‪-‬آزمایش کامل‬
‫ادرار‬
‫راهنمای بررسی عوامل خطر‬
‫(بررسی عوامل تغذیه ای)‬
‫• واحد استاندارد در مورد مصرف میوه جات‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫میوه هایی مثل سیب‪-‬مو وپرتقال‪ :‬یک عدد میوه با اندازه متوسط‬
‫میوه هایی مثل هندوانه‪-‬طالبی وخربزه‪:‬در حد یک چهارم از اندازه‬
‫متوسط آنها‬
‫میوه هایی مثل زردآلویا گوجه سبز‪4 :‬عدد با اندازه متوسط‬
‫میوه های ریز مثل انگور‪:‬درحد نصف لیوان پرازاین میوه ها‬
‫میوه های خرد شده –پخته و کمپوت‪ :‬معادل نیم لیوان از هرکدام‬
‫آب میوه ها‪ :‬معادل نیم لیوان از آب میوه طبیعی و بدون افزودنی‬
‫های مصنوعی‪-‬آب میوه های تجاری و کارخانه ای که افزودنی‬
‫هستند در ارزیابی محسوب نمی شوند‬
‫بررسی عوامل تغذیه ای‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫واحد استاندارد در مورد مصرف سبزیجات ‪:‬‬
‫سبزیهای برگ سبزخام مثل اسفناج‪-‬سبزی خوردن‪-‬‬
‫ساالدو‪ ...‬یک لیوان‬
‫سایر انواع سبزی مانند گوجه فرنگی –هویج‪-‬خیار‪-‬ذرت‪-‬‬
‫پیاز‪-‬لوبیاوباقال و نخودفرنگی تازه –سیب زمینی و‪...‬معادل‬
‫نیم لیوان‬
‫آب یا عصاره سبزیجات مثل آب هویج و آب کرفس‪:‬معادل‬
‫نیم لیوان‬
‫برنامه کنترل و پیشگیری بیماریهای قلبی عروقی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در دنیا اولین عامل مرگ ومیر می باشد‬
‫در ایران ‪38‬درصد کل مرگ ها ناشی از بیماریها ی قلبی‬
‫عروقی است‬
‫عوامل خطر بیماریهای قلبی عروقی‪:‬‬
‫مصرف دخانیات‪-‬اضافه وزن و چاقی‪-‬ابتال به فشارخون‬
‫باال‪-‬دیابت‪-‬اختالل در چربیهای خون مثل کلسترول باال –‬
‫فشارهای روانی و عصبی‪-‬سابقه خانوادگی بیماری قلبی‬
‫زودرس‪-‬سن باال‪-‬جنس مرد‪-‬شروع یائسگی در زنان –‬
‫مصرف نمک و چربی فراوان و میوه وسبزی کم‬
‫برنامه کنترل و پیشگیری بیماریهای قلبی عروقی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫با اصالح شیوه زندگی و تغییر رفتارهای پرخطر میتوان از‬
‫شیوع این بیماری به میزان ‪80‬درصد کاست به شرح ذیل‪:‬‬
‫کنترل وزن‪BMI:‬به کمتر از ‪27‬‬
‫رعایت رژیم غذایی مناسب‪:‬کاهش مصرف نمک‪-‬افزایش‬
‫مصرف سبزی و میوه تازه‪-‬محدودیت استفاده از غداها ی‬
‫آماده و کاهش مصرف چربی‬
‫افزایش تحرک بدنی‬
‫ترک سیگار‬
‫کنترل دیابت‬
‫رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری ازبیماریهای قلبی عروقی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫محدودیت مصرف نمک به میزان کمتراز ‪5‬گرم(یک قاشق چای‬
‫خوری)در روز‪-‬محدودیت استفاده از نمک در هنگام پخت غذا‬
‫ومحدودیت غذاهای فراوری شده و آماده‬
‫مصرف روزانه ‪5‬وعده (‪400-500‬گرم)از انواع میوه و سبزی –‬
‫یک وعده معادل یک پرتقال یا سیب و موز و انبه یا ‪3‬قاشق‬
‫غذاخوری سبزیهای پخته‬
‫محدودیت مصرف گوشت پرچرب‪-‬لبنیات پرچرب و روغن(کمتراز‬
‫‪2‬قاشق غداخوری در روز)استفاده از روغن زیتون‪-‬آفتابگردان‪-‬سویا‬
‫وکلزا –استفاده از گوشت مرغ بدون پوست بجای گوشت قرمز‬
‫مصرف حداقل ‪3‬بار در هفته ماهی ترجیحا ماهی از نوع چرب‬
‫پرهیز از مصرف الکل‬
‫ترکیب رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری‬
‫ازبیماریهای قلبی عروقی‬
‫ماده غذایی‬
‫میزان مصرف پیشنهاد شده‬
‫چربیهای اشباع‬
‫کمتراز‪%7‬کل کالری‬
‫چربیهای غیراشباع چند زنجیره ای‬
‫بیشتراز ‪%10‬کل کالری‬
‫چربیهای غیراشباع تک زنجیره ای‬
‫بیشتراز ‪%20‬کل کالری‬
‫چربی تام‬
‫‪ %35-25‬کل کالری‬
‫کربوهیدرات‬
‫‪ %50-60‬کل کالری‬
‫فیبر‬
‫‪30-20‬گرم‬
‫پروتئین‬
‫‪%15‬کل کالری‬
‫کلسترول‬
‫کمتراز ‪200‬میلی گرم در روز‬
‫کل کالری‬
‫ایجاد تعادل بین کسب انرژی و مصرف آن در جهت‬
‫حفظ وزن وجلوگیری از اضافه وزن‬
‫رژیم غذایی مناسب برای درمان چاقی‬
‫• کم کردن وزن بدن به مقدار تقریبی ‪10‬درصداولیه درمدت‬
‫‪6‬ماه‪:‬‬
‫• کاهش مصرف ‪300‬تا‪500‬کیلوکالری در روزبرای افراد با‬
‫‪BMI‬بین ‪27‬تا‪ 35‬منجر به کاهش حدود ‪220‬تا‪450‬گرم‬
‫درهفته‬
‫• کاهش مصرف ‪500‬تا‪1000‬کیلوکالری در روزبرای افراد‬
‫با ‪BMI‬باالی‪ 35‬منجر به کاهش حدود ‪450‬تا‪900‬گرم‬
‫درهفته‬
‫سرطانها‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫دومین عامل شایع مرگ ومیردرکشورهای توسعه یافته و سومین‬
‫عامل مرگ درکشورهای در حال توسعه است‬
‫در حال حاضر سرطان عامل ‪12‬درصد مرگ و میر در جهان است‬
‫انتظار میرود تعداد موارد جدید در دنیا به ‪15‬میلیون نفر در سال‬
‫‪ 2020‬افزایش یابد که حدود ‪%60‬این موارد در کشورهای کمتر‬
‫توسعه یافته ایجاد میشود‬
‫در ایران سرطان سومین عامل مرگ و میر است وساالنه بیش از‬
‫‪30‬هزار نفر جان خودرا از دست میدهندودرسالهای آینده ممکن‬
‫است به ‪2‬برابر افزایش یابد‬
‫ساالنه بیش از ‪70‬هزار مورد جدید سرطان درکشور رخ میدهد‬
‫سرطانها‬
‫• عوامل افزایش بیماری سرطان در دهه های آینده‪:‬‬
‫• تغییر سبک زندگی‪-‬کنترل نسبی بیماریهای واگیر‪-‬افزایش‬
‫عوامل خطر محیطی ومسن شدن جمعیت‬
‫• بیش از یک سوم تمام سرطانها قابل پیشگیری و یک سوم‬
‫دیگر به شرط تشخیص زودرس درمان پذیرهستند‬
‫عوامل خطر ابتال به سرطانها‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫عوامل خطرساز مربوط به رفتار یا روش زندگی‬
‫عوامل خطرساز ژنتیکی‬
‫عوامل خطرساز محیطی مثل آلودگیهای هوا‪-‬آب وخاک‬
‫عوامل خطرساز پزشکی مثل اشعه درمانی‬
‫ابتال به سایر بیماریهامثل هپاتیت ‪B,C‬‬
‫عوامل خطرساز مربوط به رفتار یا روش زندگی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مصرف دخانیات در ارتباط با سرطان ریه‬
‫مصرف الکل در ارتباط به با سرطان حفره دهانی –حلق‪-‬‬
‫حنجره –کبد‬
‫رژیم غدایی ‪ :‬بیش از ‪30‬درصد موارد سرطانها به انواع‬
‫رژیم غذایی انسان بستگی دارد‪.‬مصرف گوشت قرمز –‬
‫گوشت فراوری شده با افزایش سرطان روده بزرگ مطرح‬
‫شده وارتباط مصرف چربی و سرطان پستان‬
‫افزایش ‪BMI‬با افزایش خطر برخی سرطانها همراه است‬
‫سبک زندگی کم تحرک با برخی سرطانها همراهی دارد‬
‫پیشگیری از بروز حداقل یک سوم سرطانها‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫عدم استعمال دخانیات والکل‬
‫رعایت رژیم غذایی مناسب‪:‬مصرف میوه جات و سبزیجات‬
‫تازه بصورت روزانه‪-‬استفاده کم از غذاهای با منشا چربی‬
‫حیوانی –عدم مصرف مواد غذایی دارای ماده نگهدارنده‬
‫نیتریت مثل سوسیس و کالباس‪-‬عدم مصرف غذاهای کپک‬
‫زده –شور‪-‬دوداندود‬
‫نگهداشتن وزن درحدطبیعی‬
‫انجام فعالیتهای ورزشی منظم‬
‫محدودیت مواجهه با عوامل شغلی خطرزا‬
‫کنترل و پیشگیری از دیابت‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫شایعترین بیماری ناشی از اختالل متابولیسم‬
‫پیش بینی افزایش ‪2‬برابری از سال ‪1995‬تا‪2025‬‬
‫بیش از ‪ 150‬میلیون نفرمبتال و ‪4‬میلیون مرگ درسال‬
‫مهمترین عامل نابینایی و قطع عضو و نارسایی کلیه‬
‫شیوع دیابت در ایران ‪7‬تا‪10‬درصد در سنین باالی ‪30‬‬
‫سال‬
‫بیش از ‪2‬میلیون مبتال به دیابت در ایران‬
‫کنترل و پیشگیری از دیابت‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫نیمی از بیماران دیابتی نوع ‪ 2‬از وجود خود بی اطالعند و‬
‫اتفاقی تشخیص داده میشوند‬
‫کنترل مناسب قند خون‬
‫تغذیه مناسب‬
‫ورزش در افراد دیابتی‬
‫تصحیح شیوه های زندگی همراه با یک برنامه آموزشی‬
‫مداوم در یک دوره ‪6‬ساله باعث کاهش ابتال به دیابت نوع‬
‫‪ 2‬در دوسوم موارد میشود‬
‫کنترل و پیشگیری از دیابت‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫شناسایی افراد درمعرض خطر دیابت‪:‬‬
‫کلیه افراد باالی ‪30‬سال که دارای یکی ازعالیم زیر باشد ‪:‬‬
‫چاقی (‪BMI‬باالی ‪)30‬‬
‫فشارخون باالتر از ‪140/90‬میلیمتر جیوه‬
‫سابقه خانوادگی دیابت در افراد خانواده درجه یک‬
‫وجود ‪2‬مورد از ‪3‬عالمت پرخوری‪-‬پرنوشی وپرادراری‬
‫کلیه خانمها در سنین باروری دارای یکی از عالیم زیر‪:‬‬
‫سابقه تولد نوزاد باالی ‪4‬کیلوگرم‬
‫سابقه ‪2‬بار سقط بدون علت‬
‫سابقه دیابت بارداری‬
‫کلیه خانمهای باردار‬
‫با تشکر از توجه شما‬