Transcript การใช้ห้องปฏิบัติการเคมี

ปฏิบัติการเคมี
บทนา
คำแนะนำก่อนเข้ำปฏิบตั ิกำร
1. ระเบียบกำรใช้หอ้ งปฏิบตั ิกำรเคมี
2. ควำมปลอดภัยในกำรทำปฏิบตั ิกำรเคมี
3. อุปกรณ์เครื่ องแก้ว
4. เทคนิคในห้องปฏิบตั ิกำร
1
ระเบียบการใช้ ห้องปฏิบัติการเคมี
2
1.รักษาความสะอาดเรียบร้ อยในห้ องปฏิบัตกิ าร เมื่อทาการทดลองเสร็จสิ้นแล้ ว ให้ ใช้ ผ้า
ชุ บนา้ เช็ดโต๊ ะ ให้ สะอาด ถ้ าทาสารเคมีหกบนโต๊ ะหรือบนพืน้ ให้ ทาความสะอาดทันที
2.ก่ อนใช้ สารเคมีชนิดใดก็ตาม ให้ อ่านฉลากชื่อสารให้ แน่ ใจเสี ยก่ อน
3.ห้ ามยกขวดหรือภาชนะใส่ สารเคมีส่วนกลางไปใช้ ทโี่ ต๊ ะ
4.ไม่ เติมสารเคมีมากเกินความจาเป็ น
5.สารเคมีทใี่ ช้ ไม่ หมด ไม่ ควรใส่ กลับลงในขวดเก็บสารนั้นอีก
6.ไม่ ใช้ ปิเปตหรือหลอดหยดของนักเรียนเองดูดสารละลายจากขวดทีต่ ้ องใช้ ร่วมกันกับ
ผู้อนื่ หรือจากขวดทีม่ ีหลอดหยดอยู่แล้ ว
7.ไม่ ทงิ้ ก้ านไม้ ขดี ไฟ กระดาษลิตมัสหรือของแข็งใดๆ ทีไ่ ม่ ละลายนา้ ลงในอ่ างล้ างมือ
8.ห้ ามเผาเครื่องแก้ วชนิดเนือ้ แก้ วหนา เช่ น กระบอกตวง บิวเรต หรือขวดใส่ สารด้ วยเปลว
ไฟจากตะเกียงโดยตรงเพราะอาจแตกได้ ง่าย ส่ วนถ้ วยกระเบือ้ งอาจเผาในเปลวไฟโดยตรง
ได้ แต่ ไม่ ควรเผาให้ ร้อนเร็วเกินไป
ความปลอดภัยในห้ องปฏิบัตกิ ารเคมี
เพือ่ ให้ การทดลองในห้ องปฏิบัตกิ ารเคมีดาเนินไปอย่ างเรียบร้ อย และเพื่อความ
ปลอดภัยของผู้ทอี่ ยู่ในห้ องปฏิบตั กิ ารทุกคน นักศึกษาพึงปฏิบตั ติ ามกฎและระเบียบ
ต่ อไปนี้
ข้ อปฏิบัตเิ พือ่ ความปลอดภัย
1.สวมเสื้อคลุมปฏิบตั กิ ารและแว่ นนิรภัยตลอดเวลาทีอ่ ยู่ในห้ องปฏิบตั กิ ารเคมี ผู้ทสี่ วม
แว่ นสายตาอยู่แล้ วไม่ จาเป็ นต้ องใช้ แว่นนิรภัย
2.ห้ ามเล่ นและห้ ามรับประทานอาหาร เครื่องดืม่ หรือสู บบุหรี่ในห้ องปฏิบตั ิการเคมี
3.ห้ ามทาการทดลองใดๆ นอกเหนือจากทีไ่ ด้ มอบหมาย
4.ห้ ามทาการทดลองโดยไม่ มีอาจารย์ ควบคุม
5.เมื่อเกิดอุบตั เิ หตุ ไม่ ว่าจะเล็กน้ อยเพียงใด ให้ รายงานอาจารย์ ผู้ควบคุมทราบทันที
6.ห้ ามชิมสารเคมีใดๆ ทั้งสิ้น
7.เมื่อใช้ ปิเปตดูดสารละลาย ห้ ามใช้ ปากดูด
3
ความปลอดภัยในห้ องปฏิบัตกิ ารเคมี
4
ข้ อปฏิบัตเิ พือ่ ความปลอดภัย (ต่ อ)
9.สาหรับปฏิกริ ิยาทีส่ ารตั้งต้ นหรือผลิตภัณฑ์ เป็ นแก๊ สพิษ กรดเข้ มข้ น หรือแอมโมเนียให้
ทาการทดลองในตู้ดูดควันเสมอ
10.ห้ ามทิง้ สารเคมีใดๆ ลงในถังขยะ สารเคมีทลี่ ะลายในนา้ ได้ ให้ ละลายในนา้ แล้ วเทลงอ่ าง
นา้ ทิง้ สารทีไ่ ม่ ละลายในนา้ ให้ เทรวมกันในภาชนะทีเ่ ตรียมไว้ให้ ทเี่ คาเตอร์ ถ้ าสงสั ยให้
ถามอาจารย์ ผู้ควบคุม
5
อุปกรณ์ ในห้ องปฏิบัติการเคมี
Measuring cylinder
Volumetric flask
Beaker
Volumetric pipette
Burette
Calibrated pipette
6
อุปกรณ์ ในห้ องปฏิบัติการเคมี (ต่ อ)
Test tube holder
Test tube and
test tube rack
Burette clamp
Clamp
Ring stand
with ring
Bunsen burner
Clamp holder
Crucible tongs
7
อุปกรณ์ ในห้ องปฏิบัติการเคมี (ต่ อ)
Mortar and pestle
Separatory
funnel
Triple beam
balance
Buchner funnel
Glass funnel
Filtering flask
Conicle flask
8
อุปกรณ์ ในห้ องปฏิบัติการเคมี (ต่ อ)
Dropper
Crucible and lid
Wash bottle
Thermometer
Rubber stopper
Pipette bulb
Test tube brush
เทคนิคในห้ องปฏิบัติการเคมี
9
การวัดปริมาตรของเหลว
อุปกรณ์ สาหรับวัดปริมาตรของของเหลวมีหลายชนิดเราจะเลือกใช้ ชนิดใดขึน้ อยู่
กับว่ าต้ องการวัดปริมาตรให้ ได้ แม่ นยาเพียงใด และต้ องการใช้ อปุ กรณ์ น้ันในการ
บรรจุ (contain) หรือในการถ่ าย (deliver) ของเหลวที่มีปริมาตรแน่ นอน
เราทราบแล้วว่ าตามปรกติระดับของของเหลวในภาชนะใดๆ มักไม่ เป็ นระนาบ
ตรงในแนวราบ แต่ จะมีลักษณะเป็ นพืน้ ผิวโค้ งลง หรื อ โค้ งขึ้น เรี ยกว่ า เมนิสคัส
(meniscus) ในการอ่านระดับของของเหลวนั้น วิธีทถี่ ูกต้ องคือ อ่ านระดับของส่ วนที่
ต่าสุดของเมนิสคัสทีโ่ ค้ งลง หรื อส่ วนสูงของเมนิสคัสทีโ่ ค้ งขึ้น โดยให้ เมนิสคัสอยู่
ตรงระดับตาพอดี และในบางกรณีกอ็ าจเพิม่ ความถูกต้ องในการอ่าน ปริมาตรได้ โดย
ขีดเส้ นตรงสี เข้ มบนแผ่ นกระดาษสี ขาว นาไปทาบไว้ หลังเมนิสคัสพร้ อมกับเลือ่ น
ขึน้ ลงจนเส้ นตรง (ในแนวระดับ) นีแ้ ตะกับเมนิสคัสพอดีแล้วจึงอ่านปริมาตรจาก
ตาแหน่ งของเส้ นตรง
เทคนิคในห้ องปฏิบัติการเคมี
การวัดปริมาตรของเหลว
10
เทคนิคในห้ องปฏิบัติการเคมี
11
การวัดปริมาตรของเหลว
สาหรับการวัดปริมาตรทีไ่ ม่ ต้องการความแม่ นยาสู งกว่ า  1–2 cm3 อาจใช้ กระบอกตวง
(measuring cylinder) ขนาดใดขนาดหนึ่ง และในงานทีต่ ้ องการทราบปริมาตรโดยประมาณ
เท่ านั้นก็อาจใช้ บิกเกอร์ หรือขวดรู ปกรวยทีม่ ขี ีดบอกปริมาตรได้
ในกรณีทตี่ ้ องการความแม่ นยาค่ อนข้ างสู ง (  0.01 cm3 ) อุปกรณ์ ชนิดหนึ่งทีใ่ ช้ บรรจุ
ของเหลวทีม่ ีปริมาตรแน่ นอนได้ แก่ ขวดวัดปริมาตร (volumetric flask) ขนาดต่ างๆ ซึ่งมีขีด
บอกปริมาตรไว้ อย่างชัดเจน อย่างไรก็ตามถ้ ารินของเหลวในขวดนีล้ งในภาชนะอืน่ จะได้
ของเหลวน้ อยกว่ าปริมาตรทีบ่ รรจุเสมอเพราะจะมีของเหลวบางส่ วนตกค้ างอยู่ภายในขวด
การถ่ ายของเหลวทีม่ ีปริมาตรแน่ นอนทาได้ โดยใช้ บิวเรต (burette) หรือ ปิ เปต (pipette) บิว
เรตทีใ่ ช้ ในห้ องปฏิบัตกิ ารเคมีทวั่ ไป มีความจุ 25 cm3 หรือ 50 cm3 มีขีดแบ่ งปริมาตรเป็ นช่ วงๆ
ละ 0.1 cm3 แต่ อ่านได้ ถูกต้ องประมาณ 0.02 cm3 ปิ เปตก็มหี ลายขนาดเช่ นกันแต่ ทใี่ ช้ สาหรับ
ปฏิบัตกิ ารเคมีทวั่ ไปมักมีความจุ 10 cm3 หรือ 25 cm3 และวัดปริมาตรได้ ถูกต้ องประมาณ
0.05 cm3
เทคนิคในห้ องปฏิบัติการเคมี
12
วิธีใช้ บิวเรต มีดังนี้
1. นาบิวเรตที่สะอาดและแห้ งมายึดติดกับขาตั้งด้ วยทีย่ ดึ ดังแสดง ปิ ดก๊อกที่
ปลายล่างของบิวเรตแล้วรินของเหลวทีต่ ้ องการใช้ ผ่านกรวยแก้วลงในบิวเรตจนเกือบ
เต็ม (ถ้ าบิวเรตสะอาดแต่ ไม่ แห้ ง ให้ ใช้ ของเหลว ปริมาณเล็กน้ อยกลั้วภายในบิวเรต
1-2 ครั้ง แล้วไขทิง้ ทางปลายล่าง ก่อนจะบรรจุของเหลวลงไป
เทคนิคในห้ องปฏิบัติการเคมี
13
วิธีใช้ บิวเรต มีดังนี้
2. ใช้ มือซ้ ายเปิ ดก๊ อกโดยจับคร่ อมบิวเรตดังแสดงในรู ปปล่ อยให้ ของเหลวส่ วนหนึ่ง
ไหลออกเพือ่ ไล่ ฟองอากาศจากปลายล่ างของบิวเรตปิ ดก๊ อกประมาณ 10 วินาที แล้ วบันทึก
ระดับของเหลวในบิวเรตให้ ได้ ทศนิยม 2 ตาแหน่ ง (หรืออาจปรับระดับของเหลวให้ ตรง
กับขีด 0 หรือขีดอืน่ ก็ได้ )
3. เมื่อต้ องการถ่ ายของเหลวในบิวเรตลงทาปฏิกริ ิยากับของเหลว หรือ สารละลายอีก
ชนิดหนึ่งในขวดรู ปกรวย (ในการไตเตรต) ให้ ใช้ มือขวาจับคอขวดรองรับตรงปลายล่ าง
ของบิวเรต และใช้ มือซ้ ายเปิ ดก๊ อกในลักษณะเดียวกับทีก่ ล่ าวมาแล้ วเพือ่ ให้ ของเหลวทั้ง
สองชนิดผสมเข้ ากันดีจะต้ องแกว่ งหรือเขย่ าขวดเบาๆอยู่ตลอดเวลาขณะถ่ ายของเหลวจาก
บิวเรตลงสู่ ขวด
4. เมื่อได้ ของเหลวตามปริมาณทีต่ ้ องการแล้วให้ ปิดก๊ อกแล้ วรอ 15 วินาที ก่ อนอ่ าน
และบันทึกระดับของเหลวทีเ่ หลือในบิวเรตปริมาตรของของเหลวทีถ่ ูกถ่ ายออกจากบิวเร
ตจะหาได้ จากผลต่ างระหว่ างระดับของเหลวทีอ่ ่ านได้ ท้งั สองครั้ง
เทคนิคในห้ องปฏิบัติการเคมี
วิธีใช้ ปิเปต มีดังนี้
14
เทคนิคในห้ องปฏิบัติการเคมี
15
วิธีใช้ ปิเปต มีดังนี้
1. ใช้ มือบีบอากาศออกจากลูกยาง (pipette bulb) ให้ มากทีส่ ุ ดเท่ าทีจ่ ะทาได้
แล้วนาลูกยางไปสวมทีป่ ลายบนของปิ เปตทีส่ ะอาดและแห้ ง (ถ้ าปิ เปตไม่ แห้ งต้ อง
กลั้วด้ วยของเหลวทีต่ ้ องการวัดปริมาตร เช่ นเดียวกับในการใช้ บิวเรต)
2. จุ่มปลายล่างของปิ เปตลงในของเหลวทีต่ ้ องการวัดปริมาตร คลายมือที่บีบ
ลูกยางออกให้ ของเหลวถูกดูดขึน้ ไปในปิ เปตจนเลขขีดบอกปริมาตรบนก้านปิ เปต
ประมาณ 3 cm
3. ดึงลูกยางออก และรีบใช้ นิว้ ชี้ขวาปิ ดปลายบนของปิ เปตทันที ค่ อยๆขยับ
นิว้ ชี้ขวาไปมา ปล่อยอากาศเข้ าในปิ เปตทีละน้ อยให้ ระดับของของเหลวลดลงมาจน
เมนิสคัสแตะกับขีดบอกปริมาตรพอดี แล้วกดนิว้ ปิ ดปลายบนให้ แน่ น ไม่ ให้ อากาศ
เข้ าได้ อกี
เทคนิคในห้ องปฏิบัติการเคมี
16
วิธีใช้ ปิเปต มีดังนี้
4. ยกปิ เปตขึน้ ให้ พ้นจากของเหลว ใช้ กระดาษเช็ดมือซับหยดของเหลวที่เกาะ
อยู่ภายนอกปิ เปตให้ แห้ ง
5. (ขณะนีน้ ิว้ ชี้ขวายังปิ ดอยู่ทปี่ ลายบนของปิ เปต) จุ่มปลายปิ เปตลงในภาชนะที่
จะใช้ ใส่ ของเหลวยกนิว้ ชี้ขวาขึน้ ปล่อยให้ ของเหลวในปิ เปตลงจนหมดแตะปลายปิ
เปตกับข้ างภาชนะเพือ่ ให้ ของเหลวหยดสุ ดท้ ายไหลลงด้ วย
ห้ ามเขย่ า เป่ า หรื อเคาะปิ เปตกับข้ างภาชนะที่รองรั บเป็ นอันขาด ถึงแม้ จะเห็นว่ า
ยังมีของเหลวติดค้ างอยู่ปลายปิ เปตเล็กน้ อยก็ตาม มิฉะนั้นปริ มาตรของเหลวที่ถ่าย
ออกจาก ปิ เปต อาจผิดพลาดได้