Transcript Izvori međunarodnog prava

Izvori međunarodnog prava
U Beogradu, 24.10.2013.god.
Pojam i vrste:
Najopštija podela:
materijalni (društvene činjenice koje su dovele do nastanka
neke norme):opšti interes, Božja volja, ljudski razum...,
formalni (skup pravnih pravila);pravna pravila koja su
nastala na međunarodnom pravu predviđen način i koja
sadrže međunarodnopravno obavezna pravila ponašanja;npr.
međ. ugovori
čl. 38 Statuta MSP-a:
a)
međ. konvencije; opšte i pojedinačne,
b)
međ. običaj,
c)
opšta pravna načela priznata od strane prosvećenih naroda,
d)
sudske odluke i učenja najpozvanijih stručnjaka MJP-a kao
pomoćna sredstva.
Formalni izvori MJP-a:
međ. ugovori,
međunarodnopravni običaji,
opšta pravna načela,
sudska praksa,
doktrina,
jednostrani akti države,
odluke međ. organizacija.
Tri grupe formalnih izvora:
1) glavni: međ. ugovori, međunarodnopravni običaji, opšta
pravna načela,
2) pomoćni:sudska praksa, doktrina,
3) jednostrani akti: jednostrani akti države, jednostrani akti međ.
organizacija.
-
-
-
-
-
-
Koja vrsta izvora ima prednost nad ostalim?
Koje norme imaju prednost u okviru iste vrste?
glavni izvori imaju prednost nad pomoćnim
supsidijarni karakrer opštih pravnih načela
norme jus cogens imaju prednost nad dispozitivnim normama MJP-a
lex specialis derogat generali (poseban zakon ukida opšti); ne važi uvek u
praksi; poseban ugovor ima prednost nad opštim kada mu ne protivreči
lex posterior derogat priori (kasniji ukida raniji)
sve veći značaj odluka međ. organizacija; Povelja UN kao osnov
savremenog međunarodnopravnog poretka
ugovori vezuju samo članice, opšta običajna pravna pravila sve subjekte
međ.prava
Običajna pravna pravila
nepisani izvori prava
dokaz opšte prakse prihvaćene kao pravo
prvi običaji u oblastima:diplomatskog, ugovornog, ratnog
prava,prava mora..., nastaju i danas
Vrste:
univerzalni (vezuju sve članove međ. zajenice),
posebni, tj.partikularni: lokalni, regionalni (npr. običaj o
pružanju diplomatskog azila u odnosima država J. Amerike) i
posebni u užem smislu.
Elementi običaja:
materijalni (objekttivni); svodi se na postojanje opšte prakse,
psihički (subjektivni); svest o pravnoj obaveznosti.
-
Opšta praksa:
neprotivrečna praksa dovoljno dugotrajnog ponavljanja od
strane dovoljno velikog broja subjekata
kroz pozitivne akte (činjenje) i kroz uzdržavanje (nečinjenje)
tzv. “instant” (trenutni) običaji
Svest o pravnoj obaveznosti:
po ovom elementu se međunarodnopravni običaji razlikuju od
sličnih pravila ponašanja (prosti običaji, pravila kurtoazije...)
pravna svest o obaveznosti se ne pretpostavlja, mora biti vidna
Da bi se dokazalo postojanje običaja, neophodno je dokazati
oba elementa.
Dokazivanje:presudama međ. sudova i arbitraža, izvodima iz
diplomatske prepiske, posebnim dokumentima (npr. “bele”
knjige)...
Obaveznost:
imaju obaveznu snagu za sve, nezavisno od volje pojedinih
subjekata, vezuju i subjekte koji nisu učestvovale u njihovom
stvaranju
poštovanje ovih običaja predstavlja obavezu, kršenje ovlači
odgovornost
kod posebnih, potrebno je dokazati da vezuje određenu državu
-
međunarodnopravni običaji nisu večni; mogu biti ukinuti ili
izmenjeni kasnijim ugovorom ili prestati izobičavanjem
Međunarodni ugovori
najstariji sačuvan međ. ugovor star oko 4500 god.
saglasnost volja dva ili više subjekata međ. prava koji povlači
određena prava i obaveze
ugovorne strane
izvori objektivnog ili subjektivnog prava
Funkcije:
regulišu konkretne ugovorne odnose (npr. prava i obaveze
ugovornica),
doprinose izgradnji međunarodnopravnog poretka
(objektivnog prava) – kodifikacija dipl. I konzularnog prava,
ugovorno pravo, pravo mora, Povelja UN...
mogu biti i osnova za nastanak običajnih pravnih pravila (npr.
Konvencija o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida)
-
Najčešći nazivi:
ugovor (reguliše pitanja od većeg značaja),
međunarodni sporazum (najširi naziv; u užem smislu označava
ugovore zaključene na manje formalan način),
konvencija (u širem sinonim za međ.ugovor ili sporazum; u
užem za ugovore nepolitičke prirode),
pakt (politički i vojno-pol. ugovori od posebnog značaja).
Ostali (određeniji) nazivi:
povelja (najčešće sporazum o osnivanju međ.organizacije),
protokol (dopunski akt),
deklaracija (tzv. deklaracije-ugovori; u najužem smislu
jednostrana izjava države),
akt (višestrani međ. sporazum postignut na međ. kongresima i
konferencijama),
-
-
kompromis (poveravanje određenog spora međ. arbitraži),
statut (osnivanje međ. sudskih tela),
ustav (ugovori o osnivanju nekih međ. organizacija).
zvanični i nezvanični naziv, neki sdrže ime grada u kome su
doneti
Podela:
1. po formi: pismeni i usmeni,
2. po broju ugovornica: dvostrani (posebna vrsta
“kvazimultilateralni”) i višestrani (obični, regionalni i
univerzalni); prednosti i karakteristike,
3. geografski domašaj: univerzalni, regionalni i partikularni,
4. po funkciji: legislativni (Povelja UN, Ženevske konvencije o
zaštiti žrtvava rata...) i kontraktuelni (vremenski ograničeni),
5. prema predmetu: politički, trgovinski, pravni...,
6. po otvorenosti: otvoreni, poluotvoreni i zatvoreni,
7. prema trajnosti: trajni i ograničenog trajanja.
Posebne vrste:
ugovori – ustavi (statut međunarodnih tela, osnivački akti),
pactum de contrahendo (sporazum o ugovoru),
modus vivendi (prelazni sporazum; u užem smislu ugovori
Svete Stolice i neke države),
konkordat ,
vojne konvencije,
ugovori o ljudskim pravima.
Ugovori vezuju samo ugovornice.
Opšta pravna načela
-
-
-
apsrtraktne pravne norme nastale u unutrašnjim pravnim
porecima
glavni formalni izvor MJP-a
ne postoji opšteprihvaćen katalog opštih pravnih načela
niz slabosti: previše uopšteni, nema saglasnosti oko toga šta
sve u njih spada
opšta načela međ. prava (opšte pravne norme MJP-a), sve se
više šire sa razvojem MJP-a; najvažnija međunarodnopravna
običajna pravila, jus cogens norme; veća pravna snaga od
opštih pravnih načela
Pomoćni izvori MJP-a
Sudska praksa:
niz presuda međ. suda ili arbitraže kojima se određena pravna
norma tumači i primenjuje na isti način
odluka Suda je obavezna samo za stranke u sporu i u odnosu
na taj slučaj
najznačajnije su presude MSP-a, nekadašnjeg Stalnog suda
međ. pravde, regionalnih, specijalizovanih sudova...
odluke međunarodnih kvazisudskih tela
Doktrina:
učenja najpozvanijih stručnjaka MJP-a različitih naroda
nedovoljno objektivni
doktrinarni stavovi pojedinih naučnih institucija
Jednostrani akti države:
-
-
jednostrane izjave volje države date u cilju da se proizvede neka
međunarodnopravna posledica
notifikacija
nisu navedeni u čl. 38 MSP-e
Podela:
materijalni (određeni postupci i radnje): započinjanje rata, oružana
intervencija...,
formalni (akti nadležnih državnih organa sa namerom da proizvedu
određene međunarodnopravne posledice: konzularni statut, zakon o
teritorijalnom moru...
-
teorijski i praktično, samo su formalni akti izvori MJP-a
podela na akte koji utiču na sopstveni pravni položaj i oni koji utiču na
pravni položaj drugih
Dejstvo na sopstveni pravni položaj:
1.
odricanje,
2.
preuzimanje obaveza,
3.
priznanje sebi prava (npr. proglašenje isključive ekonomske
zone).
Dejstvo na pravni položaj drugih:
1.
bliže regulisanje odnosa pod svojom jurisdikcijom,
2.
priznanje određenih prava drugima; institut priznanja,
3.
protest,
4.
ograničenje prava drugih,
5.
uvođenje obaveza drugima,
6.
nacionalni propisi kao neposredni izvor MJP-a.
Odluke međunarodnih organizacija
-
-
-
-
njihovi jednostrani pravni akti, razliciti od drugih aktivnosti međ.
organizacija (npr. ugovori sa državama ili drugim međ. organizacijama)
U najširem smislu, to su jednostrani pravni akti MO koji imaju obaveznu
pravu snagu za one na koje se odnose.
preporuke i akti koji nemaju obaveznu snagu
opšte i pojedinačne
odluke o suštinskim i one o pitanjima postupka
one koje se tiču unutrašnjih pitanja; druge upućene spoljnjem svetu
nisu navedene u čl. 38 Statuta MSP
rezolucije GS UN-a, nisu pravno obavezujuće, ali imaju veliku moralnu
snagu
Pravičnost:
-
-
-
saglasnost sa pravdom
elastično sredstvo, služi da se popune pravne praznine; nije
dovoljno pouzdano
više se primenjivalo u prošlosti
MSP, kao ni Stalni međ.krivični sud nijednu presudu nisu
doneli na osnovu pravičnosti
nije izvor, može biti samo zamena ili dopuna prava
Kodifikacija:
-
-
sakupljanje pravnih pravila u jedan zbornik
U MJP-u: prikupljanje, preciznije formulisanje i
sistematizovanje postojećih pravila MJP-a
prvi pokušaji kodifikacije u Antici
Podela:
1.
opšta i delimična,
2.
doktrinarna, pluzvanična (pojedine kompetentne
organizacije) i zvanična (države),
3.
kodifikacija uz učešće UN i drugih međ. Organizacija,
4.
obična (čista) kodifikacija – norme običajnog prava,
obavezne za sve i progresivni razvoj.