Pravo mora

U Beogradu, januara 2014.

More i njegov značaj

U najširem smislu, u vidu se ima svetski okean (70,6% Zemljine površine) 5 okeana (Tihi, Atlantski, Indijski, Južni i Severni) i mora (razne i brojne statistike: 81, 113, 54...) Mora:

1) Rubna

(ivična),

2) Sredozemna

(između kontinenata),

3) 4) Unutrašnja

(u kontinentima),

Zatvorena

(poluzatvorena): Sredozemno, Crveno, Južnokinesko, Karipsko...

Naziv može da zavara (npr. Galilejsko more, u stvari je jezero) Ima i mora sa drugačijim nazivima (Persijski zalivm, Meksički zaliv...) Značaj mora: Izvor hrane i pitke vode, Za dobijanje nafte i gasa, Izvor energije, U turističke i rekreativne svrhe...

-

Pomorski saobraćaj:

Jedan od najvažnijih, najekonomičnijih i najatraktivnijih vidova saobraćaja Oko 90% svetske trgovine (nafta, rude...) Medjunarodno pravo mora (javnopravni deo) i međ. privrednim (pomorskim) pravom (privatnopravni deo)

Položaj vazduhoplova Cevovodi i razni kablovi na dnu mora -

Živa bogatstva mora:

Ogromna živa bogatstva Ribolov (privredni, sportski i u naučne svrhe) Obnovljivi resursi -

Rudna bogatstva:

Mnoga područja su netaknuta Olovo, titan, mangan, vanadijum, bakar, fosfor...

Velike zalihe nafte, ispod arktičkog mora oko 25% svetskih rezervi nafte Rudna bogatstva su neobnovljiva

-

Međunarodnopravni problemi:

Mogu li biti u vlasti država? Postoje određeni pojasevi čiji se pravni režimi razlikuju Pitanje statusa broda i vazduhoplova iznad mora Formulisanje određenih međ. krivičnih dela i njihovo kažnjavanje Pitanje zagađenja mora i dužnost država da čuvaju morsku sredinu

Međunarodno pravo mora

Oblast MJP, sadrži norme o razgraničenju pojedinih delova mora i pravnom režimu u njima Pravni izvori: međ. ugovori, običajna pravna pravila, drugi izvori MP a, ali i unutrašnji propisi Prva pravila nastala su običajnim putem, kasnije kodifikovana; npr. načelo slobode mora preraslo u normu

jus cogens

Tri velike međ. Konferencije Prva (Ženevska 1958.), uspešna, potpisane 4 konvencije: 1) O teritorijalnom moru i spoljnom morskom pojasu, 2) 3) 4) O otvorenom moru, O ribolovu i očuvanjubioloških bogatstava otvorenog mora, O epikomtinentalnom pojasu.

II konferencija takođe u Ženevi 1960., bez rezultata III konferencija o pravu mora (počela s radom 1973., završena usvajanjem Konvencije o pravu mora 1982.); najvažniji izvor Niz drugih univerzalnih i regionalnih konvencija; unutrašnji propisi (širina teritorijalnog mora, širina epikontinentalnog pojasa...) Nautička milja (1.852m)

Polazna linija (linija od koje se meri širina teritorijalnog mora), ali i drugih pojaseva

Normalna

(vijugava linija koja prati najisturenije tačke obale za vreme oseke) ili

prava

(ravna; spaja istaknute tačke na kopnu i ostrvima, ukoliko je obala razuđena) -

Brod:

Plovno sredstvo koje služi za prevoz lica i stvari Podela: 1) Prema tipu (konstrukciji): pomorski, jezerski i rečni, 2) Prema nameni: tankeri i drugi teretni, brodovi za krstarenje i drugi putnički, feriboti,ribarski, ratni, namenski..., 3) 4) Prema pogonu (nuklearni, jedrenjaci...), Načinu plovidbe: površinski, podmornice...

U vojne svrhe, za prevoz robe i putnika, naučna istraživanja...

Sa stanovišta MP-a najznačajnija je podela na trgovačke i državne netrgovačke (ratni i ostali) -

Trgovački:

Svaki brod koji ne pripada ratnoj mornarici i nije u nekoj državnoj službi Služi u trgovačke svrhe (za prevoz robe i putnika) Nije važno da li je u državnoj ili privatnoj svojini U vreme rata može se pretvoriti u ratni -

Ratni (javni, državni netrgovački):

Ratni su najbrojniji i najvažniji Uživaju odgovarajuće imunitete

Ratni: Osnovne karakteristike: 1) 2) 3) Pripada ratnoj mornarici neke države, Ima odgovarajuće spoljne znake raspoznavanja, Zapovednik je u službi odnosne države, 4) Posada je podvrgnuta vojnoj disciplini.

Neophodno je postojanje sva 4 elementa U dalekoj prošlosti nije bilo velike razlike između ratnih i trgovačkih Podela ratnih brodova (sa stanovišta savremenog MP-a): 1) 2) Borbeni (ratni u užem smislu), Pomoćni, 3) Specijalni.

Sa stanovišta MP-a položaj ratnih se bitno razlikuje od položaja trgovačkih brodova Ratni je predstavnik suvereniteta svoje države i podložan samo njenoj jurisdikciji Dužan da se ponaša prijateljski prema obalnoj zemlji i poštuje njene propise Ostali javni brodovi: Posebno zanimljivi carinski (uloga je zaštita državnih interesa) i reprezentativni (prevoze stranog šefa države, diplomatske predstavnike, državne delegacije; uživaju neprikosnovenost samo dok traje službena misija) -

Državna pripadnost broda:

Naziv za posebnu pravnu vezu između broda i države pod čijom je zastavom “nacionalnost broda”

Ne mora da znači da je brod u vlasništvu zemlje čiju zastavu vije Pripadnost se ogleda na osnovu upisa broda u odgovarajuće registre -

Brodske isprave, oznake, identifikacija:

Brodske isprave

posade...

(isprave i dokumenti o pravnom statusu broda, tehničkim svojstvima, članovima posade...); upsni list, popis U širem smislu i brodske knjige (brodski list, mašinski dnevnik, radio-dnevnik...) -

Oznake brodova

(spoljni znaci za njegovu identifikaciju); kod trgovačkih: ime broda, ime luke u kojoj je upisan u registar, oznaka firme kojoj pripada...

Kod ratnih: obično maskirne boje, ime broda i odgovarajuća šifra

1) 2) 3) 4) 5) 6)

Identifikacija:

Državna pripadnost broda, Ime i oznake broda, Luka upisa, Baždarski podaci o brodu, Klasa broda, Pozivni znak broda.

-

Zastava:

Koriste se u razne svrhe

Brodska zastava

(zastava državne pripadnosti broda), vije se na katarki (krmi)

Pomorska zastava

(kod ratnih, zastava odnosne ratne mornarice), britanska, američka, ruska...

Elementi koji utiču na pravni položaj broda:

Međunarodnopravni položaj broda zavisi od više elemenata: 1) Karakter broda: ratni ili trgovački, 2) Državna pripadnost broda, 3) Mesto gde se brod nalazi.

Karakter broda: Ratni i javni državni brodovi uživaju imunitet ma gde se nalazili Ratni brodovi kao vojne jedinice; posebna vojna disciplina Državna pripadnost broda: Pitanje državne pripadnosti važno u ratu i miru (npr. pravilo o 3 strana ratna broda u u teritorijalnom moru neke druge države)

Mesto gde se brod nalazi: Sukob teritorijalne i personalne nadležnosti (npr. brod CG u teritorijalnom moru Italije) Trgovački brod je u teritorijalnom moru druge države potčinjen vlasti i propisima te države; u svom obalnom moru i na otvorenom moru pod jurisdikcijom svoje države

Delovi mora prema pravnom položaju

-

1) 2) 3)

Jedinstvena fizička celina, ali ipak podeljena na pojaseve

Delovi mora pod suverenitetom obalne države

(unutrašnje morske vode i teritorijalno more),

Delovi otvorenog mora nad kojima sve države imaju određena prava

(spoljni morski pojas, epikontinentalni pojas, isključiva ekonomska zona),

Delovi mora nad kojima sve države imaju određena prava

(otvoreno more i Međunarodna zona).

-

Delovi mora pod suverenitetom obalne države:

Obalno more (uz obalu neke države) Između njenih obala i otvorenog mora Unutrašnje i teritorijalne vode Pod suverenitetom obalne (pribrežne) države; određena ograničenja u teritorijalnom moru -

Unutrašnje morske vode:

Delovi mora koji se prostiru od polazne linije teritorijalnog mora prema obali Obuhvataju more između visoke granice kod plime i niske kod oseke, luke, zalive, ušća reka, zatvorena mora, unutrašnje vode...

Obalna država ima puni suverenitet kao nad suvozemnom teritorijom, strani brodovi nemaju pravo neškodljivog prolaska Strani trgovački brodovi u potpunosti potčinjeni vlasti obalne države

Strani ratni brodovi uživaju imunitet, ali su dužni da se uzdrže od određenih inače dopuštenih postupaka Morske luke: Od interesa za MP su samo međunarodne luke Trgovačke i ratne (vojne) luke Oko 5 500 luka u svetu, najveće: Njujork, Nju Džersi, Šangaj, Roterdam, Singapur...

Zalivi: Jasno istaknute morske uvale koje zadiru u kopno Ako širina ulaza u zaliv ne prelazi 24 n.m., zaliv se smatra unutrašnjim morskim vodama Unutrašnje more: Veliki prostor slane vode koji je sa svih strana okružen kopnom

Ako obala pripada jednoj državi, to je njeno unutrašnje more; ako obale dele 2 ili više država, sporazumno dele i more Drugačije razgraničenje kod jezera (npr. Kaspijsko, Aralsko, Mrtvo...) -

Teritorijalno more:

Od obale ili unutrašnjih morskih voda u pravcu otvorenog mora Pravilo da svaka obalna država ima pravo na sopstveno teritorijalno more prerasla je u međunarodnopravnu normu, deo je opšteg MP-a Teritorijalno more, vazdušni prostor iznad njega i podmorje pod suverenom su vlašću obalne države (ima isključivo pravo vršenja zakonodavne, sudske i policijske vlasti, vršenja sanitarnog i carinskog nadzora...

Ima i određenih ograničenja Širina teritorijalnog mora (po Konvenciji iz 1982. do 12 n.m.) 165 članica Konvencije; neke nečlanice proglasile veću širinu t.m. od dozvoljene

Pravo neškodljivog prolaska: Staro pravo brodova da prolaze kroz teritorijalno more obalne države, bez narušavanja njene bezbednosti, mira i poretka, a u skladu sa pravilima MP-a Ženevska konvencija o t. moru i spoljnom morskom pojasu, kao i K. UN o pravu mora Po Konvenciji prolazak je škodljiv u 12 slučajeva Prolazak se svodi na plovidbu teritorijalnim morem, bez prekida i odlaganja; u određenim slučajevima dozvoljeno je zaustavljanje

2) 3)

Delovi mora nad kojima obalna država ima određena prava:

Van državne teritorije, postoje određeni interesi Određena posebna prava obalnih država Pojasevi: 1) Spoljni morski pojas, Epikontinentalni, Isključiva ekonomska zona.

-

Spoljni morski pojas:

1) 2) Deo otvorenog mora uz teritorijalno more obalne države Sloboda mora ograničena pravom obalne države da vrši nadzor: Radi sprečavanja kršenja određenih zakona i propisa, Kažnjavanje za kršenje tih zakona i propisa.

Do 24 n.m. Računajući odpolaznih linija od kojih se meri širina teritorijalnog mora Država sama određuje da li će imati s.m.p. I kolika će biti njegova širina; u savremenoj praksi od 2 do 24 n.m.

-

Epikontinentalni pojas:

Obuhvata morsko dno i podzemlje podmorskih prostora koji se protežu van njenog t.m.

Do 200 n.m.

Kontinentalna ravnina (50-100 km, dubin oko 200 m) – kontinentalna strmina (1.500-3.500 m u dubinu) – kontinentalna kosina U izuzetnim slučajevima do 350 n.m.; u tim slučajevima obalna država dostavlja obaveštenje o tome Komisiji za granive epikontinentalnog pojasa U ovom pojasu obalna država ima suverena prava radi istraživanja i iskorišćavanja ovog pojasa

-

Isključiva ekonomska zona:

Pojas određene širine od teritorijalnog mora u pravcu otvorenog mora, obalnoj državi su priznata isključiva prava u pogledu iskorišćavanja bioloških i mineralnih bogatstava mora i podmorja Do 200 n.m. mereno od polaznih linija Do 99% ulova ribe, oko 80% rezervi nafte Prava obalne države Sve države uživaju slobodu plovidbe, preleta, polaganja cevovoda i kablova...

Posebna prava država u nepovlašćenom položaju

-

Delovi mora nad kojima sve države imaju određena prava:

Sve države imaju ista, ravnopravna prava U slučaju

obalnog mora međunarodne zone

koristi uživaju individualno; kod podrazumeva se zajedničko donošenje odluka -

Otvoreno more:

Izvan granica nacionalne jurisdikcije, zajedničko dobro svih naroda Mogu li države da svojoj vlasti podvrgnu velika morska prostranstva daleko od svojih obala? U dalekoj prošlosti da.

Mare liberum

1609., Hugo Grocijus (istakao princip slobode mora) Najpotpuniji razvoj u XX veku Otvoreno za obalne i neobalne države

3) 4) 5) 6) Slobode otvorenog mora: 1) Plovidbe, 2) Preletanja, Polaganja podmorskih kablova i cevovoda, Podizanja veštačkih ostrva i drugih uređaja u skladu sa MP-om, Ribolova, Naučnih istraživanja.

Može da se koristi samo u miroljubive svrhe, nijedna država ne može da podvrgne otvoreno more svojoj suverenosti Brodovi na otvorenom moru: Plove pod zastavom samo jedne države, na otvorenom moru pod njenom jurisdikcijom Ratni i državni netrgovački izuzeti od vlasti bilo koje druge države; na ostalim može da se uspostavi međ. jurisdikcija

Pravo progona: stranog trgovačkog broda za koji se osnovano sumnja da je povredio zakone i propise obalne države; izuzetak od pravila da je brod podvrgnut vlasti države čiju zastavu nosi Mora biti započet dok se brod nalazi u nekom od pojaseva u kojima obalna država vrši suverena prava Tek ako se brod ogluši o nalog za zaustavljanje Od progona su izuzeti strani ratni i javni državni brodovi -

Međunarodna zona:

ogromna, netaknuta bogatstva na dnu otvorenog mora Manganski i polimetalni grumeni Od XX veka jača svest država da bogatstva dna otvorenog mora treba eksploatisati dogovorno Uspostavljanje novog instituta ,

Međ. zone

“dno mora i okeana i njihovo podzemlje izvan granica nacionalne jurisdikcije” Ograničena na morsko dno i podzemlje Opšte dobro čovečanstva; sva prava na korišćenje bogatstava pripadaju čovečanstvu kao celini Međunarodna vlast za morsko dno: međ. organizacija, osnovana Konvencijom UN o pravu mora, njen status dodatno uređen Sporazumom iz 1994.

Deluje u ime čovečanstva Države ugovornice Konvencije su i članice Vlasti Najvažniji organi Vlasti: Skupština, Savet, Pravna i tehnička komisija, Finansijski komitet i sekretarijat Sedište u Kingstonu Od 1996. ima posmatrački status kod UN

Moreuzi i kanali

-

Moreuzi:

Uzani pojas mora koji leži između dva kopna i spaja dva mora Delo prirode Sa stanovišta MP-a značajni su samo oni koji služe za međ. plovidbu; tzv.

međunarodni

moreuzi Opšta pravila o moreuzima u Konvenciji iz 1982., posebnim međ. ugovorima, opštim običajima...

Režimi konkretnih moreuza se međusobno razlikuju, ali postoje i univerzalna pravila (npr. pravo neškodljivog prolaska...) Poznatiji moreuzi: Neki se ističu po veličini, drugi po značaju za pomorsku plovidbu...

Gibraltar, Bosfor, Dardaneli, Lamanš...

-

Gibraltar:

Spaja Atlantik i Sredozemno more, razdvaja Evropu i Afriku Pod suverenitetom pribrežnih država, deo kontroliše VB Brojni sporazumi Slobodan prolaz trgovačkih, ali i ratnih brodova -

Bosfor i Dardaneli:

Razdvajaju Evropu od Azije, povezuju Crno i Egejsko more Bosfor jr najuži međunarodni moreuz na svetu Veliki saobraćajni, ekonomski i strateški značaj Za oba važi isti pravni režim Sloboda plovidbe svih trgovačkih brodova predviđena još Jedrenskim mirom 1829.

Režim plovidbe ratnih brodova uređen Konvencijom o režimu moreuza (Lozana, 1923.); pravo prolaska svih trgovačkih i ratnih brodova u ratu i miru

Konvencija u Montreu 1936. (stroža pravila za prolaz ratnih brodova) U doba rata suspenduje se pravo prolaska trgovačkih brodova zemalja sa kojima je Turska u ratu -

Lamanš:

Između VB i evropskog kontinenta Njime se odvija najveći pomorski saobraćaj Naftovodi i kablovi na njegovom dnu -

Krfski:

Spaja Egejsko i Jadransko more Deo pripada Grčkoj, deo Albaniji Njegov međunarodni status potvrđen je presudom MSP-a 1949.

-

Kanali:

Veštački plovni put koji spaja dve velike vodene površine Unutrašnji (pod suverenitetom jedne države koja uređuje režim plovidbe) Zbog velikog značaja nekih kanala, mogu biti internacionalizovani (tzv. međunarodni) Neki od najpoznatijih: 1) 2) Međunarodni: Suecki, Panamski i Kilski, Unutrašnji: Korintski.

-

Suecki:

Spaja Sredozemno i Crveno more, luke Port Said i Suec Režim plovidbe uređen je Carigradskom konvencijom 1888. (slobodan i otvoren uvek, za sve ratne i trgovačke brodove Kanal celom dužinom pod suverenitetom Egipta; nacionalizovan 1956.

-

Panamski:

Najkraći plovni put između Tihog i Atlantskog okeana Zvanično pušten u saobraćaj 1920.

Pravni status prvobitno regulisan ugovorom iz 1903.; zatim panamsko – američkim sporazumima iz 1977. (Ugovor o Panamskom kanalu, Ugovor o stalnoj neutralnosti Panamskog kanala i Protokol) Pravo SAD da upravlja kanalom isteklo 1999.

Veliki vojni, politički i ekonomski značaj kanala -

Kilski:

Prokopan 1887. 1895. na teritoriji Nemačke; otvoren za saobraćaj 1896.

Do I svetskog rata bio je unutrašnji kanal Nemačke, internacionalizovan Versajskim ugovorom Tokom II sv. rata korišćen kao nemačka vojna baza

-

Korintski:

Odvaja Peloponez od Atike, povezuje Jonsko i Egejsko more Unutrašnji kanal Grčke Dozvoljava prolaz brodovima svih zastava -

Međ. organi i tela u materiji prava mora:

Nekoliko međ. organizacija i tela na univerzalnom nivou Međunarodna vlast za morsko dno Međunarodna pomorska organizacija: Osnovana posebnom Konvencijom u Ženevi 1948., od 1959. ima status specijalizovane agencije UN Bavi se pitanjima bezbednosti na moru, sprečavanjem zagađenja, pravnim pitanjima, pruža tehničku pomoć zemljama u razvoju...

Poslednjih godina aktivna u borbi protiv pirata Sedište je u Londonu, ima 170 članica, plus 3 pridružena člana

Međunarodni sud za pravo mora: Osnovan Konvencijom iz 1982.

Osnovna pitanja i organizacija definisani Statutom 21 sudija, na 9 godina Strane u postupku pred Sudom: države, međ. organizacije, pravna i fizička lica Sudi na osnovu K.o pravu mora, drugih relevantnih međ. ugovora, ali i po principu pravičnosti Presuda je konačna i obavezna za stranke Sedište je u Hamburgu

Ostala pitanja

Veliki značaj mora u miru i ratu Brojna pravila koja važe u miru i ratu -

Izbegavanje sudara na moru:

Utvrđena unutrašnjim pravom, ali i normama MP-a Prva pravila nastala još u antici Brodovi su dužni da prilagode brzinu plovidbe, daju zvučne signale, imaju propisana svetla...

Međ. konferencije u Vašingtonu, Londonu...

-

Spasavanje i pružanje pomoći na moru:

Moralna obaveza da se pruži pomoć licima koja su izložena opasnosti na moru prarasla u normu običajnog prava

Konvencija o pravu mora obavezuje svaku državu da pruži pomoć Spasavanje lica na moru je obavezno, imovine fakultativno Spasilac imovine ima pravo na određenu nagradu (zavisi od njene vrednosti, opasnosti, rizika...); pripada vlasniku, zapovedniku i posadi broda -

Zagađivanje mora:

Čl. 192-237 Konvencije o pravu mora 1982. Države su dužne da čuvaju i štite morsku sredinu Brojne druge konvencije Najopasniji oblik zagađenja je mora naftom i njenim derivatima Posebni oblici zagađenja mora: 1) Iz kopnenih izvora (75% 85% ukupnog zagađenja), 2) 3) 4) Od delatnosti na morskom dnu, Potapanjem, S brodova.

-

Međunarodna krivična dela na moru

Mnoga od njih slična onima koja se vrše na kopnu (npr. uzimanje talaca, trgovina drogom...) Određena krivična dela vezana su isključivo za more: prevoz robova brodovima, piratstvo, teško zagađenje mora, kidanje ili oštećenje podmorskih kablova, neovlašćeno emitovanje s mora...

Prevoz robova brodovima: Robovlasništvo je u prošlosti bilo dozvoljeno, rasprostranjena je i trgovina robovima (prodaja, prevoz, hvatanje, ustupanje...) Trgovina robljem osuđena na Bečkom kongresu, kasnije i zabranjena unutrašnjim propisima niza država Od 1845. tertira se kao piratstvo Ropstvo je zvanično ukinuto i zabranjeno brojnim međ. sporazumima Nije u potpunosti iskorenjeno

Piratstvo: Razbojništvo na moru, jedno od najstarijih međ. krivičnih dela K. o otvorenom moru i K. UN o pravu mora Piratstvo je: 1) 2) 3) 4) 5) Akt nezakonitog nasilja na moru koji Se vrši od strane članova posade ili putnika privatnog broda, Protiv drugog broda ili vazduhoplova, U lične svrhe, U međ. vodama.

Sve države su dužne da gone i kažnjavaju pirate Zaplenu zbog piratstva vrše ratni brodovi ili vojni vazduhoplovi ili oni koji su u javnoj službi Čl. 100 Konvencije utvrđuje obavezu država da sarađuju na suzbijanju piratstva na otvorenom moru

Brojni ugovori univerzalnog, ali i regionalnog karaktera, bilateralni sporazumi...

Sve je više odluka međ. organizacija, rezolucije SB UN (npr. one posvećene borbi protiv somalijskih pirata) Poslednjih 20-ak god. piratstvo se ponovo naglo razvija (uticaj globalizacije, ekonomska situacija, slabe lokalne vlasti...) Drugi akti nasilja na moru:

1) Nezakonita dela protiv bezbednosti plovidbe

(sila, pretnja silom ili svaki oblik zastrašivanja; uništenje ili oštećenje broda; masilje protiv lica na brodu, zauzimanje broda ili uspostavljanje kontrole nad njim...)

2) 3) 4) 5) Nezakonita dela protiv bezbednosti platformi iznad epikontinentalnog pojasa, Domašaj, Nezakonito kidanje ili oštećenje kablova i cevovoda, Neovlašćeno emitovanje sa otvorenog mora.

-

Vazdušna oblast

Velika uloga vazduha, tj. vazdušnog omotača I u njemu teritorijalna država ima suverenitet Osnovni problrmi: 1) Državna granica u vazdušnom prostoru, 2) Sprečavanje zagađenja vazduha i propadanje ozonskog omotača, 3) 4) Vazdušna plovidba, Izvođenje ratnih operacija u vazduhu.

Zagađenje vazduha: Konvencija o prekograničnom zagađenju vazduha na velikim udaljenostima 1979.

Brojni drugi višestrani i dvostrani ugovori

Propadanje ozonskog omotača: Neophodan je za život na Zemlji Sve je tanji, utiče na promenu klime i izaziva razne bolesti Međunarodnopravno regulisanje: 1) Bečka konvencija o zaštiti ozonskog omotača 1985., 2) Montrealski protokol 1987. (sastavni deo Bečke konvencije); izmenjen 4 puta (London, Kopenhagen, Montreal i Peking), 3) Protokol iz Kjota 1997.

Konvencija i Protokol iz Montreala imaju po 197 članiva, Protokol iz Kjota 192 (191 država i EU; SAD ga nisu ratifikovale)

-

Vazdušni saobraćaj:

Jedna od najmlađih grana saobraćaja, naglo se razvija posle II sv. rata Vazduhoplovi: avioni, helikopteri, jedrilice, baloni...

Prvi let avionom 1903., braća Rajt Vrste vazduhoplova: 1) S bzirom na veličinu, 2) 3) 4) Pogon, Namenu, S obzirom na pravni status (sa stanovišta MP): državni i civilni.

Konvencija o međ. civilnom vazduhoplovstvu 1944. (samo na civilne, ne i državne) Državna pripadnost vazduhoplova (nacionalnost) – one države u kojoj su registrovani

Oznake vazduhoplova (spoljni znaci za identifikaciju, pokazuju namenu i državnu pripadnost); ustanovljene Konvencijom o vazdušnoj plovidbi 1919.

Aerodrom: Prvi pravi podignut je u blizini Londona 1928.

Letilište, zgrade, staze za prinudna sletanja, objekti, uređaji...

Državni, javni i privatni (prema karakteru vazduhoplova) Vojni i civilni (unutrašnji i međunarodni) -

Vazdušni put

(deo vazdušnog prostora određene širine i visine koji je namenjen vazdušnom saobraćaju)

Vazdušni koridor

(vazdušni prostor određene širine i visine, određen za prolaz vazduhoplova)

Vazdušna linija

(veza između 2 ili više aerodroma): unutrašnji, međunarodni i interkontinentalni

-

Vazduhoplovno pravo:

Skup pravnih normi Primat međunarodnog Prvi višestrani sporazum je

Konvencija o vazdušnoj plovidbi 1919

., zatim

Varšavska vazduhoplovna konvencija 1929

.

Najvažniji javnopravni izvori (usvojeni na konferenciji u Čikagu 1944.):

1) Konvencija o međ. civilnom vazduhoplovstvu, 2) 3) Sporazum o međ. vazdušnom tranzitu, Sporazum o međ. vazdušnom transportu.

Pravo preleta dopunjeno sa još 5 sloboda Međunarodna organizacija za civilno vazduhoplovstvo: Osnovana Čikaškom konvencijom, od 1947. ima status specijalizovane agencije UN

Ima 191 članicu, sedište je u Montrealu Glavni organi: Skupština, Savet i Sekretarijat -

Međ. krivična dela protiv bezbednosti vazduhoplova:

Otmice vazduhoplova ili posade, zlostavljanje, ubistva...

Lakše je počiniti ova krivična dela nego na moru

Otmica civilnih vazduhoplova

ličnosti...

– nezakonita i nasilna zaplena civilnog aviona u letu ili vršenje kontrole nad njim; motivi otmice: politički, avanturizam, sticanje materijalne koristi, otmica važnih -

Pravno regulisanje:

Niz dvostranih i višestranih ugovora, Rezolucija 2551 GS UN 1969.

-

1)

Najznačajniji ugovori doneti u okviru Međunarodne organizacije za civilno vazduhoplovstvo:

Konvencija o krivičnim delima i nekim drugim aktima izvršenim u vazduhoplovima

(Tokio, 1963.), 2)

Konvencija o suzbijanju nezakonite otmice vazduhoplova

(Hag, 1970.), 3)

Konvencija o suzbijanju nezakonitih akata uperenih protiv bezbednosti civilnog vazduhoplova

(Montreal, 1971.) Međunarodna konvencija protiv uzimanja talaca 1979.

Kosmičko pravo

Kosmos (veliki prostor iznad Zemljinog vazdušnog omotača) Od tzv. Karmanove crte (oko 100 og km, granica vazdušnog omotača i kosmosa) Do pre 60 ak god. nezanimljiv sa stanovišta prava

Sputnjik I

1957., prvi svemirski brod

Istok I

1961., Jurij Gagarin (prvi kosmonaut)...

Kosmička trka (između SAD i SSSR) -

Kosmičko pravo:

Grana MP Norme MP, ali i “meko pravo” (relevantne rezolucije i odluke GS UN), međ. ugovori, određena običajnopravna pravila (npr. pravilo o slobodi istraživanja kosmosa)...

Najvažniji višestrani ugovori: 1) Ugovor o kosmosu 1967., 2) Sporazum o spasavanju 1968., 3) 4) 5) Konvencija o odgovornosti 1971., Konvencija o registrovanju 1974., Sporazum o Mesecu 1979.

Dvostrani ugovori između država i specijalizovanih međ. organizacija o istraživanju i iskorišćavanju kosmosa Dokumenti GS UN Odluke regionalnih organizacija: Saveta Evrope, NATO-a, Evropske unije...

Pravni položaj kosmičkog prostranstva: Kosmički prostor, Mesec i druga nebeska tela su

opšte dobro čovečanstva

, slično kao i otvoreno more Zabranjeno je korišćenje kosmosa u vojne svrhe Strateška odbrambena inicijativa (Regan 1983., zatim Buš 2002.) –

Zvezdani ratovi

Pravni položaj nebeskih tela: zvezde, planete, sateliti, Mesec...

Opšte dobro, mogu se koristiti isključivo u miroljubive svrhe Mesec (zajedničko nasleđe čovečanstva); zabranjeno je postavljanje vojnih baza, instalacija i utvrđenja, vršenje proba oružjem...

Samo 15 članica Sporazuma o Mesecu (bez najvećih kosmičkih sila)

Kosmonaut: Putnik u svemir; u kosmosu su pod vlašću svoje države Obaveza država da astronautu ukažu pomoć u slučaju nesreće, opasnosti, prinudnog spuštanja...

Kosmički objekti: Lansirani ljudskim aktivnostima, sa Zemlje u kosmos

Veštački satelit

(u svrhe: naučnih istraživanja, emitovanja TV programa, telefonskog saobraćaja, meteorologije...) Međunarodna svemirska stanica (najveći Zemljin veštački satelit)

Raketa

Pravni položaj: 1) 2) 3) registrovanje, Nadležnost, vlasništvo i spasavanje, Naknada štete.