Transcript میزان باروری اختصاصی سنی - دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی

‫اهداف وانتظارات‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫دانشجو بتواند شاخص هاي مهم بهداشتي جامعه را شرح‬
‫دهد‬
‫دانشجو بتواندميزان مواليد وباروري را شرح داده ومحاسبه‬
‫نمايد‬
‫دانشجو بتواند انواع ميزان مرگ ومير را براي جمعيت‬
‫هدف محاسبه نمايد‬
‫دانشجو بتواند ميزان ابتال را توضيح واصطالحات مهم در‬
‫بيان ميزان ابتال را شرح دهد‬
‫• دانشجو بتواند مفهوم اميد به زندگي وبقا را شرح بدهد‬
‫• دانشجو بتواند ميزان كشندگي را شرح داده ومحاسبه نمايد‬
‫• دانشجو بتواند مسئله ارائه شده را بدرستي حل نمايد‬
‫نکات مهم در مورد نشانگر در سالمت‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫اندازه گیری سطح سالمتی یک جامعه مشکل است و لذاا یذک اشذانخا ذا‬
‫باای این منظوم دم نظا گافت‪.‬‬
‫ه انطوم که سالمت شامل ابعذاد گونذاگون اسذتش اشذانخاهای گونذاگوا نیذ بذاای انذدازه‬
‫گیری سطح سالمت الزم است‪.‬‬
‫تعداد اندک از اشانخاها واجد ام ویژگیهای الزم باای یک اشانخا هستند‪.‬‬
‫ل ذذاا ب ذذاای بامح ذذمی س ذذطح س ذذالمت ی ذذک جامع ذذه بای ذذد رن ذذدین اش ذذانخا ما دم نظ ذذا گاف ذذت و دم‬
‫مج وع ص یم گیری ن ود‪.‬‬
‫انواع اشانخا سالمت‪)1(:‬‬
‫ما ن ذ ذوان‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫اشانخاهای ماگ و میر (‪)mortality‬‬
‫اشانخاهای ابتال (‪)morbidity‬‬
‫اشانخاهای نا واا (‪)disability‬‬
‫اشانخاهای تغایه (‪)nutrition‬‬
‫اشانخاهای کیفیت زندگ (‪)quality of life‬‬
‫موضوعات اصلي كنفرانس‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫موضوعاتي كه ارائه خواهد شد‪:‬‬
‫ميزان ابتالوحمله‬
‫ميزان مرگ و مير‬
‫ميزان مواليد‬
‫ميزان بقا‬
‫ميزان کشندگی‬
‫ميزان اميد به زندگي‬
‫اندازه گیریهای مرگ و میر(‪)4‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫می ان ام ماگ‬
‫می انهای ا تصاصمی ماگ‬
‫می ان کشندگ بی امی (‪)Case Fatality Rate‬‬
‫می ان ماگ اسبتي (‪)Proportional Mortality Rate‬‬
‫می ان بقا (‪:)Survival Rate‬‬
‫می ان بقاء‬
‫‪ 5‬ساله‬
‫‪6‬‬
‫‪ 100‬‬
‫كل بيماراني كه بعد از ‪ 5‬سال زنده می مانند‬
‫كل بيماراني كه تشخيص داده يا درمان ميشوند‬
‫فاایندهای موثا با تغییر ج عیت(‪)5‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫می ان موالید ام (‪)CBR‬‬
‫می ان بامومی ع وم (‪)GFR‬‬
‫می ان بامومی ا تصاصمی سنی (‪)ASFR‬‬
‫می ان بامومی کلی (‪)TFR‬‬
‫اسبت جنسمی‬
‫دمصد ماده زای‬
‫• میزان موالید خام (‪:)Crude Birth Rate=CBR‬‬
‫(تعداد موالید زنده در یک سال تقسیم بر جمعیت منطقه در وسط‬
‫سال) ضربدر ‪1000‬‬
‫تعداد مواليد زنده متولد شده در يكسال معین‬
‫= ‪CBR‬‬
‫‪x1000‬‬
‫جمعيت ميانه همان سال‬
‫نكاتي درباره ميزان مواليد خام(‪)3‬‬
‫• اين شاخص معلوم مي كند كه در يك منطقه در سال به‬
‫ازاي هر ‪1000‬جمعيت چند بچه زنده به دنيا مي آيد‬
‫• برنامه هاي تنظيم خانواده در كاهش اين شاخص تاثير‬
‫فراواني دارد‬
‫• عوامل موثر ديگر در اين ميزان‪:‬تحصيالت؛وضعيت‬
‫اقتصادي؛ساختار سني ‪:‬اگر افراد زیر ‪ 15‬سال یا ساملند زیاد‬
‫باشند ‪ CBR‬پایین خواهد بود‬
‫باروری(‪)2‬‬
‫• قابلیت ولید مثل یا وانای بالقوه باای بامومی (‪)fecundity‬‬
‫• ع ل حقیق ولید مثل یا وانای بالفعل باای بامومی (‪)fertility‬‬
‫• تعداد موامد بامومی بستگ دامد به‪:‬‬
‫‪ ‬سن ازدواج‬
‫‪ ‬سطح حصیالت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سطح اجت اعی اقتصادی (‪)socioeconomic status‬‬
‫نوع و دسترحمی به وسایل پیشخیری از بامدامی‬
‫• میزان باروری عمومی‬
‫(تعداد موالید زنده در یک سال تقسیم بر تعداد زنان ‪ 15‬تا ‪49‬ساله در‬
‫وسط سال) ضربدر ‪1000‬‬
‫(‪:)Gross Fertility Rate=GFR‬‬
‫در ایران‪61 :‬‬
‫‪ GFR ‬بیان می کند که از هر هزار زن در سن باروری چند فرزند‬
‫زنده متولد می شود‬
‫• میزان باروری عمومی نکاحی‬
‫)‪:(Marital General Fertility Rate=MGFR‬‬
‫از آنجا که همه زنان ‪ 15-45‬سال در معرض باروری قرار ندارند لذا در این میزان‬
‫جمعیت مخرج کسر به زنان ‪ 15-45‬ساله ازدواج کرده محدود میشود‪.‬‬
‫‪x 1000‬‬
‫تعداد موالید دم طول یکسال‬
‫زنان ‪ 45-15‬ازدواج کاده ه ان سال‬
‫=‪MGFR‬‬
‫‪ ‬چرا میزان باروری عمومی نکاحی بیشتر از میزان باروری عمومی‬
‫است؟‬
‫تفاوت ميزان باروري عمومي وميزان باروري نكاحي(‪)3‬‬
‫• در ميزان باروري عمومي مخرج كسر كليه زنان در سن‬
‫باروري يعني زنان ‪15-49‬ساله هستند‪،‬در صورتيكه در‬
‫مخرج كسر ميزان باروري نكاحي زنان‪ 15-49‬ساله‬
‫همسر دار هستند‬
‫• میزان باروری اختصاص ی سنی‬
‫(‪:)Age Specific Fertility Rate=ASFR‬‬
‫(تعداد موالید زنده یک سال در هر گروه سنی تقسیم بر تعداد زنان‬
‫همان گروه سنی در وسط سال) ضربدر ‪1000‬‬
‫به صورت تک سال یا گروههای سنی ‪ 5‬ساله‬
‫نشاندهنده الگوی باروری جامعه است(باروري در كدام گروه سني‬
‫بيشتر انجام شده است)‬
‫با داشتن اين میزان آموزش تنظيم خانواده آسان تر مي شود‬
‫• میزان باروری کلی (‪:)Total Fertility Rate=TFR‬‬
‫مجموع میزانهای باروری اختصاص ی سنی ضربدر ‪ 5‬تقسیم بر‪1000‬‬
‫اين میزان عبارت است از تعداد فرزنداني كه يك زن در طول باروري خودمتولد مي كند‬
‫اين شاخص مركب از شاخص هاي باروري اختصاص ي سني است وشامل تمام سنین مي باشد‬
‫در ایران‪( 2 :‬کشورهای در حال توسعه ‪ 3.3‬و در توسعه یافته ها ‪)1.6‬‬
‫نشانگرهاي ابتال (‪1()Morbidity‬و‪)2‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫وصیف سالمتی فقط دم قالب اشانخاهای ماگ ومیر گ ااه کننده واهد‬
‫بود‪.‬‬
‫رااکذذه بذذام سذذنخین بااذذی بی امرهذذا کذذه مذذاگ زیذذادی ن ذ دهنذذد (مواا ذ ‪-‬م ذ من و‬
‫‪ )...‬مشخص نخواهد شد‪.‬‬
‫لاا اشانخاهای ابتال به عنوان مک ل اشانخاهای ماگ باای تعیین وضعیت‬
‫سالمت یک جامعه به کام م موند‪.‬‬
‫انواع ‪:‬‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫می ان باوز (‪)Incidence Rate‬‬
‫شيوع (‪)Prevalence‬‬
‫می ان غیبت از کام یا مدمسه به اطا بی امی‬
‫مدت بستری دم بی امستان‬
)Frequency measures(‫ابزارهاي اندازهگیري‬
• Ratio
• Proportion
• Rate
What, who is in the denominator ? ???
17
‫نسبت (‪)7()Ratio‬‬
‫• حاصل تقسیم دو عدد‬
‫• صورت کسر جزئی از مخرج کسر نیست‬
‫• می توان کمیت های متفاوت را با هم قیاس کرد‬
‫‪= 5 / 2 = 2.5 / 1‬‬
‫‪18‬‬
‫مثال هایی از نسبت‬
‫• نسبت تخت به ازای پزشک‪:‬‬
‫– ‪ 850‬تخت تقسیم بر ‪ 10‬پزشک‪:‬‬
‫– ‪ 85‬تخت به ازای هر پزشک‬
‫• نسبت شرکت کننده به ازای هماهنگ کننده کارگاه‬
‫– ‪ 28‬نفر تقسیم بر ‪2‬‬
‫– ‪ 14‬نفر به ازای هر هماهنگ کننده‬
‫• نسبت جنس ی‬
‫– تعداد مردان ‪/‬تعداد زنان‬
‫• نسبت شانس (‪)odds ratio‬‬
‫‪19‬‬
)Frequency measures(‫ابزارهاي اندازهگیري‬
Ratio ‫نسبت‬
Proportion ‫ناسب‬
Rate ‫میزان‬
Ratio: value obtained by dividing one quantity by another. •
The ratio of male to female birth in U.S. in 1979:
1,791,000 / 1,703,000 = 1.052
Proportion: a ratio where the numerator •
is always part of denominator
The proportion of males among all birth in 1979:
1,791,000 / 3,494,000 = 51.3%
20
‫تناسب (‪)Proportion‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫حاصل قسیم دو عدد‬
‫ً‬
‫صومت کسا ل وماج ئ از مخاج کسا است‬
‫صومت و مخاج کسا از یک جنس هستند‬
‫ام باط ج ء به کل ما بیان م کند‬
‫بین صفا و یک تغییر م کند‬
‫‪Most fractions in epidemiology are proportions.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪--- = 0.5 = 50%‬‬
‫‪4‬‬
‫‪21‬‬
‫مثال تناسب ‪Proportion‬‬
‫• تناسب دانشجویان مقطع علوم پایه‪:‬‬
‫فرضا‪ 200‬نفر از ‪ 500‬نفر‬
‫‪4/0‬‬
‫‪ 40‬درصد‬
‫‪22‬‬
)Frequency measures(‫ابزارهاي اندازهگیري‬
Ratio ‫نسبت‬
Proportion ‫تناسب‬
Rate ‫می ان‬
Ratio: value obtained by dividing one quantity by another. •
The ratio of male to female birth in U.S. in 1979:
1,791,000 / 1,703,000 = 1.052
Proportion: a ratio where the numerator is always part of denominator
The proportion of males among all birth in 1979:
1,791,000 / 3,494,000 = 51.3%
Rate: a change in one quantity per unit •
change in another
The rate of developing lung cancer during a 5 year study is:
7 / 50 persons*5 years or 7 / 250 person-years
0.028 cases of lung cancer per person-year
23
•
‫میزان (‪)7()Rate‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫حاصل تقسیم دو عدد‬
‫وقوع یک پیامد در جمعیت خاص در زمان معین‬
‫زمان را نیز شامل می شود‬
‫سرعت وقوع یک پیامد را در طی زمان نشان می دهد‬
‫صومت کسا‬
‫– تعداد پیامدهای که دم ط یک دومه زماا ا فاق افتاده (تعداد افااد دامای پیامد)‬
‫• مخاج کسا‬
‫– تعداد ج عیتی که پیامد دم آن ا فاق افتاده (ج عیتی که افااد دامای پیامد متعلق به آن هستند)‬
‫(ج عیت دم معاض طا)‬
‫‪2‬‬
‫‪----- = 0.02 / year‬‬
‫‪100‬‬
‫‪24‬‬
‫‪Observed in 1998‬‬
‫مثال می ان(‪1‬و‪)2‬‬
‫• می ان ماگ ناشمی از حوادث اافیک دم ایاان‬
‫– تعداد ماگ ها دم سال ‪ 26000 :82‬نفا‬
‫– ج عیت دم سال ‪ 68 :82‬میلیون نفا‬
‫– می ان ماگ دم سال‪:‬‬
‫– ‪26000/ 68000000 = 38/100,000/year‬‬
‫ً‬
‫• می ان ها ما مع وال دم واا از ‪10‬ضاب م کنند (‪100‬ش ‪1000‬ش ‪)100000‬‬
‫‪25‬‬
‫انواع میزانها ‪:‬‬
‫می انهاي ام ( ‪:) Crude Rates‬‬
‫مخرج اين میزانها را كل جمعيت تشكيل ميدهند مثل میزان خام مرگ (‪ )CDR‬یا میزان خام‬
‫تولد (‪ )CBR‬در سال‬
‫نام دیگر‪ :‬میزان غیر استاندارد‬
‫می انهاي ا (‪:)Specific Rates‬‬
‫مخرج اين میزانها را گروههاي خاص ي تشكيل ميدهند مثل میزانهای اختصاص ی سنی مرگومیر‬
‫(‪ )ASDR‬برای گروههای مختلف سنی (با فاصله ‪ 5‬سال)‬
‫می انهاي استاندامد‪:‬‬
‫اين میزانها برحسب سن يا جنس استانداردسازی شده یا تطبیق داده ميشوند‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫انواع مخرج ( ‪ ) denominator‬در كسرهاي فوق‪:‬‬
‫‪ --‬جمعيت وسط سال‪:‬‬
‫به علت تغيیرات روزانه درجمعيت به دلیل تولد و مرگ و مهاجرت معموال جمعيت وسط‬
‫سال را انتخاب و قرار ميدهيم‪.‬‬
‫‪-‬جمعيت در معرض خطر‪:‬‬‫كساني هستند كه ممکن است واقعه ای در آنها رخ دهد (صرف نظر از اینکه واقعا رخ دهد یا‬
‫ندهد) مثل کسانی که از غذای مسموم خورده اند در معرض خطر مسمومیت هستند (مخرج‬
‫کسر میزان بروز مسمومیت)‬
‫‪-‬شخص ـ زمان )‪:(Person - Time‬‬‫ممكــن اســت اشــخاص در زمانهــاي متفــاوت تحــت مطالعــه قـرار گیرنــد لــذا تركيبــي از اشــخاص و زمــان در مخــرج میـزان‬
‫قرار ميگیرد (کاربرد در مطالعات کوهورت و محاسبه چگالی بروز)‬
‫رایج ترین‪ :‬شخص ‪ -‬سال(‪)person-year‬‬
‫‪27‬‬
‫‪-‬شخص ـ فاصله)‪(Person - Distance‬‬‫در مخرج كسر گاهي شخص ـ فاصله مثل مسافر ـ كيلومتر قرار ميگیرد‬
‫‪--‬زيرگروههاي جمعيت‪:‬‬
‫در مخرج كسر زيرگروههايي مثل سن‪ ،‬جنس يا شغل و ‪ ...‬قرار ميگیرد ‪.‬‬
‫‪28‬‬
‫ميزان حمله(‪1()attack rate‬و‪)2‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫یک نوع میزان بروز‬
‫جمعیت در دوره زمانی محدود در معرض خطر یک بیماری عفونی‬
‫بیانگر وسعت اپیدمی‬
‫معموال به صورت درصد‬
‫• تعداد افراد مواجهه یافته ای که در طی یک دوره کمون به‬
‫بیماری مبتال‬
‫میشوند‬
‫•‬
‫‪x100‬‬
‫•‬
‫تعداد افااد مواجهه یافته ای که دم ط یک دومه ک ون به بی امی مبتال میشوند‬
‫=می ان ح له ثانویه(‪)secondary attack rate‬‬
‫تعداد کل افااد مواجهه یافته(مستعد به بی امی)‬
‫• )‪ Secondary Attack Rate (SAR‬میزان حمله ثانویه‪:‬‬
‫– «تع ــداد افـ ـرادی ک ــه ــس از مواجه ــه ب ــا م ــورد اولی ــه ی ــک بیم ــاری و در ط ــی زم ــانی‬
‫معادل یک دوره کمون‪ ،‬مبتل می شوند»‬
‫تعداد افراد مواجهه یافته ای که در طی یک دوره کمون به بیماری مبتل می شوند‬
‫تعداد کل افراد مواجهه یافته‬
‫• مخرج کسر‪:‬‬
‫•همه افرادی که با مورد اولیه بیماری مواجهه یافته اند‬
‫‪ .‬در مواردی فقط محدود به تماسهای افراد«مستعد» به بیماری می شود‬
‫(زمانی که برای تمایز افراد مستعد از افراد ایمن‪ ،‬راهی وجود داشته باشد)‬
‫•مورد اولیه بیماری‪ ،‬نه در صورت و نه در مخرج‪ ،‬محاسبه نمی شود‬
‫‪31‬‬
‫= ‪SAR‬‬
‫• در یک خانواده ‪ 6‬نفری‪ ،‬پدر و مادر قبل نسبت به سرخک ایمن شـده‬
‫انـ ــد‪ .‬یکـ ــی از فرزنـ ــدان‪ ،‬جدیـ ــدا دچـ ــار سـ ــرخک شـ ــده اسـ ــت و در ی ـ ــک‬
‫فاصله کوتاه ‪ 2‬فرزند دیگر از وی سرخک گرفته اند‪.‬‬
‫• میزان حمله ثانویه ؟‬
‫‪ 66/66‬درصد‬
‫‪32‬‬
‫• می ـزان حمل ــه ثانوی ــه ب ـرای ای ــن ب ــه وج ــود آم ــد ت ــا س ــرعت و می ـزان‬
‫انتش ــار ی ــک عفون ــت را در خ ــانواده‪ ،‬ه ــم اتاق ه ــا و ی ــا در ه ــر تجم ـع‬
‫نزدیکـی از افـراد کـه بـا فـرد مبـتل در تمـاس بـوده انـد‪ ،‬انـدازه گیــری‬
‫کند‪.‬‬
‫• سایر موارد کاربرد میزان حمله ثانویه‪:‬‬
‫– تعی ــین مس ــری ب ــودن ی ــا نب ــودن ی ــک بیم ــاری ب ــا عل ــت ناش ــناخته (مثـ ـل‬
‫بیماری هوچکین)‬
‫– ارزی ـ ــاخی اثربخاـ ـ ـ ی اق ـ ــدامات انج ـ ــام ش ـ ــده بـ ـ ـرای کنت ـ ــرل بیماریه ـ ــا مث ـ ــل‬
‫قرنطینه کردن و ایمن سازی‬
‫‪33‬‬
‫• میـ ـزان حمل ــه ثانوی ــه ب ــه بیماریه ــایی مح ــدود م ــی ش ــود ک ــه در آنه ــا‬
‫مــورد اولیــه فقــط بـرای زمــان محــدودی (چنــد روز) قــدرت سـرایت‬
‫بیماری را دارد (برای مثال سرخک و آبله مرغان)‪.‬‬
‫• وقتــی مــورد اولیــه بـرای مــدت درازی عفونــت را سـرایت دهــد (مثــل‬
‫بیمــاری ســل)‪ ،‬مــدت مواجهــه )‪(Duration of exposure‬‬
‫مهم می باشد‬
‫– و لذا در این موارد‪ SAR ،‬این گونه محاسبه می شود‪:‬‬
‫تعداد افرادی که س از تماس به بیماری مبتل می شوند‬
‫تعداد شخص‪-‬زمان مواجهه‬
‫‪34‬‬
‫= ‪SAR‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪35‬‬
‫محدودیت دیخا ‪ :SAR‬تعایف «افااد مستعد به بی امی»(‪1‬و‪)2‬‬
‫ایذن تعایذذف فقذط دم بی امرهذذائ مثذل سذذا ک و آبلذذه ماغذان کذذه بذا دااسذذتن امیخچذذه‬
‫فاد م وان مستعد بودن به بی امی ما فه یدش آسان است‪.‬‬
‫امذذا دم بیشذذتر مذذوامدش تعایذذف فذذاد مسذذتعد بذذه بی ذذامی بذذه ماحتذذی امکذذان پذذایا نیسذذت‬
‫(مثل آنفلوآن ا)‪.‬‬
‫دم رنین موامدی می ان ح له ثانویه بااساس ه ه افااد مواجهذه یافتذه ذانواده مذ‬
‫باشد و ک اکان یک اب ام مفید محسوب م شود ‪.‬‬
‫دم موامدی که بی امیش موامد حت بالینی زیادی دامدش محاسبه ‪ SAR‬مشکل است‪:‬‬
‫– زیذذاا انتشذذام بی ذذامی (یذذا صذذومت کسذذا ‪ )SAR‬ما بذذدون بامسذذیهای آزماهشذذگا ی ن ذ‬
‫وان اندازه گیری کاد (تعیین افااد مبتال با آزماهشگاه)‬
‫مرگ ومير(‪)3‬‬
‫• میزان خام مرگ و میر (‪ CDR‬يا ‪)Crude Death Rate‬‬
‫تعداد مرگ در يك سال به ازاء هزار نفر جمعيت‬
‫اين شاخص كه عبارت است از“تعداد مرگ هاي ناش ي از كليه علل در هزارنفر‬
‫جمعيت در وسط سال ودر يك منطقه معین“وبراي تعيین رشد طبيعي جمعيت‬
‫بكار برده مي شود‬
‫• می ان ماگ اسبي (‪)Proportional Mortality Rate‬‬
‫یا نسبت میرایی‪ :‬تعداد مرگهایی که به علت یک بیماری خاص رخ داده‬‫اند‬
‫اهمیت نسبی یک علت اختصاص ی مرگ را در رابطه با کل مرگها در‬‫جامعه بیان می کند‪.‬‬
‫نسبتی از زندگ ها را که می توان به وسیله ریشه کنی یک علت‬‫اختصاص ی مرگ نجات داد برآورد می کند‪.‬‬
‫آسان ترين راه براي برآورد بار يك بيماري در جامعه‬‫(مثل میزان مرگ نسبتي بيماریهاي واگیر‪ :‬مفيد براي تعيین وسعت‬‫مرگهاي قابل پيشگیري با واكسن)‬
‫• میزان مرگ نسبتي (‪)Proportional Mortality Rate‬‬
‫آسان ترين راه براي برآورد بار يك بيماري در جامعه‬
‫(مثل میزان مرگ نسبتي بيماریهاي واگیر‪ :‬مفيد براي تعيین‬
‫وسعت مرگهاي‪-‬قابل پيشگیري با واكسن)‬
‫• شاخص ‪ : DALY‬مناسب ترین راه براي محاسبه بار يك بيماري در‬
‫جامعه‬
‫• ‪ Life Expectancy‬امید به زندگی‬
‫بهترين نشانگر رشد اقتصادي اجتماعي است‬
‫تعايف ‪ WHO‬از ماگ مادمي(‪1‬و‪)2‬‬
‫ماگ يک زن دم طول دومان بامدامي ا ‪ 42‬موز پس از زاي انش به ها‬
‫علتي که به بامدامي ما بط باشد و يا دم اثا بامدامي و تغيیرات‬
‫مابوط به آن تسايع شده باشد‬
‫• پس‪:‬‬
‫صادفش سقوطش سو تگي و ‪ ...‬ماگ مادمي نيست‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫میزان مرگ مادران گویای موارد زیر است‪:‬‬
‫– درجه کفایت مراقبتهای دوره بارداری‬
‫– بازتاخی از اوضاع اقتصادی و اجتماعی‬
‫– چگونگی مراقبتهای پزشکی در قبل و هنگام زایمان‬
‫– استفاده موثر یا ناموثر از وسایل تنظیم خانواده‬
‫نشانگری حساس برای عدالت و برابری در سلمت است‬
‫مرگ در ابتدا و انتهای سنین باروری بیشتر است‪.‬‬
‫چــون ثبــت موالیــد بــه صــورت کــاملتر و جــامعتری در مقارســه بــا ثبــت مــوارد مــرگ‬
‫جنین انجام می گیرد این میزان تنها بـر اسـاس تعـداد موالیـد زنـده (مخـرج کسـر)‬
‫صورت می گیرد‬
‫نشانگرهای مرگ و مير(‪)4))mortality‬‬
‫• نقطه شاوع امزیاب سطح سالمتی جوامع هستند‪.‬‬
‫• بذذه دلیذذل کنتذذرل بی امرهذذای عفذذوا ش می انهذذای مذذاگ دم اک ذذر کشذذومها‬
‫کاهش یافته اند‪.‬‬
‫• و لاا اشذانخاهای مذاگ و میذرش حساسذیت ذود ما بذاای اشذان دادن‬
‫سطح سالمتی جوامع از دست داده اند‪.‬‬
‫نشانگرهاي مرگ و مير(‪)Mortality‬‬
‫• میزان خام مرگ و میر(‪ CDR‬يا ‪)Crude Death Rate‬‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫تعداد ماگ دم يك سال به ازاء ه ام نفا ج عيت‬
‫ساده این وسیله اندازه گیری میرای است‬
‫بااي امزيابي فعاليتهاي بهداشتي يك جامعه دم طول زمانهاي متوالي مناسب است‬
‫محدودیت‪:‬‬
‫• عدم امکان مقاهسه دم يك مقطع زمااي دم بین جوامع مختلف از نظا اکیب سنیش جنسمیش‬
‫نژادی‬
‫– باال یا پایین بودن آن دم يك مقطع زمااي اشانه وضعیت بهداشتی جامعه نیست‬
‫– دم ایاان‪2/6 :‬‬
‫مسئله‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در شهري با ده هزار نفر جمعيت در طي يك سال يكصد‬
‫نفر در اثر عوامل مختلف در گذشتند‪.‬در اين شهرسي نفر‬
‫دچار سرطان ريه بودندودر طول سال‪6‬نفربه علت سرطان‬
‫ريه فوت شدندمرگ ومير خام در اين شهر برابراست با‪:‬‬
‫الف)‪10‬‬
‫ب)‪01/0‬‬
‫ج)‪1/0‬‬
‫د)‪1‬‬
‫جواب ‪:‬گزينه ب صحيح است‬
‫(‪4‬و‪IMR)5‬‬
‫– شامل دو ج ء‪:‬‬
‫• ‪)Neonatal Mortality Rate( NMR‬‬
‫– ماگهاي نوزادي(‪ 28‬موز اول) دم ه ام ولد زنده‬
‫• ‪)Post Natal Mortality Rate( PNMR‬‬
‫– ماگهاي پس از ‪ 28‬موزگي ا يك سالگي دم ه ام ولد زنده‬
‫نشانگرهاي مرگ و مير(‪)Mortality‬‬
‫• می ان ماگ نوزادان (‪ NMR‬يا ‪)Neonate Mortality Rate‬‬
‫– تعداد ماگ نوزادان زيا يك ماهه (یا ‪ 28‬موز) به ازاي ها ه ام ولد زنده‬
‫ً‬
‫دم يك دومه زمااي ا ( مع وال يكسال)‬
‫– وجه بيشتر به ماگ هاي ‪4‬هفته اول زندگي ويافتن علل آن ه ااه با‬
‫گسترش مااقبت هاي دومان بامدامي مي وانددم كاهش اين شا ص‬
‫ك ك ن ايد‬
‫نشانگرهاي مرگ و مير(‪)Mortality‬‬
‫• می ان ماگ مادمان به علل ناشمی از بامدامی‬
‫(‪ MMR‬يا ‪)Maternal Mortality Rate‬‬
‫تعداد مرگ دوران بارداري به ازاي هر ‪ 100000‬تولد زنده در طي يک دوره‬
‫مشخص‬
‫میزان میرايي حول زايمان‬
‫(‪)Perinatal Mortality Rate=PMR‬‬
‫– ماگهاي از هفته ‪ 28‬جنيني ا هفت موز پس از ولد به ازاي ها ه ام ولد‬
‫زنده‬
‫– فامول دقيقتر‪:‬‬
‫• مرگهاي از هفته ‪ 28‬جنيني تا هفت روز س از تولد با وزن بيش از هزار‬
‫گرم به ازاي هر هزار تولد زنده بيش از هزار گرم‬
‫– با كاهش ‪IMR‬ش ‪ PMR‬به عنوان معيام مااقبتهاي بامدامي و اطفال‬
‫اه يت يافته است‬
‫– ‪ PMR‬بهتر از ‪ NMR‬نتيجه مااقبتهاي بامدامي ما اشان ميدهد‬
‫ميزان ميرايي نوزادان (‪)4.5()NMR‬‬
‫– دم پساها بيشتر (دم كل دنيا)‬
‫• علت‪ :‬آسيبپاياي بيشتر از نظا زيستشنا تي‬
‫– وسيله اندازهگیري شدت أثیر عوامل دمون اد با نوزاد است‪:‬‬
‫• مثل ‪LBW‬ش صدمات حین زاي ان و ‪...‬‬
‫– ام باط مستقيم با وزن ولد و سن بامدامي‬
‫– كنترل ‪ :NMR‬دشوام اين مدا له بااي كاهش ‪IMR‬‬
‫• علت‪ :‬عدم تغيیر آسان عوامل دمون اد با بهبود شاايط محيطي‬
‫– كاهش ‪ NMR‬با پيشافت كنيكهاي پ شكي‬
‫ميزان ميرايي نوزادان (‪)NMR‬‬
‫– علل عمده مرگ نوزادي‪:‬‬
‫• كم وزني‪ ،‬ناريي‪ ،‬ميدماي يین زایميان ناينجياري‬
‫مييادرزادي بیماریهيياي يموكیتیييال اجييتال ي ج ييي و‬
‫بنيييد نيييات ااييييتروانتریي اييييهال تشييين و كيييزاز‬
‫نوزادي‬
‫• كشورياي در ال تويعه‪ :‬كموزن‪ ،‬ع وني (ايهال‬
‫تن ي‪ )،‬و يوء تغذیه‬
‫• كشورياي پیشرفته‪ :‬ناينجاري مادرزادي كمبود یا‬
‫نبود اكيیژن (يندرم مرگ نااهان‪ ،‬شیرجوار)‬
‫شاخصهاي حياتي در مراقبت كودكان(‪)6‬‬
‫• می ان میرايي شیر وامان (‪:)IMR‬‬
‫– بسيام حساس بااي وضعيت سالمت و سطح زندگ مادم‬
‫– سه ويژگي‪:‬‬
‫• ب مگترين مقم میرايي دم گاوههاي سني ( ا ‪ 65‬سالگي)‬
‫• علل ماگ با علل ماگ ب مگساالن متفاوت است‬
‫• با اجااي بانامههاي بهداشتيش أثیر بيشتر و مستقيم ا اسبت به‬
‫می انهاي ديخا میرايي ميگیرد‬
‫عوامل مؤثر بر ‪IMR‬‬
‫– عوامل بيولوژيك‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪.6‬‬
‫‪.7‬‬
‫سن مادم (زیا ‪20‬ش باالي ‪)35‬‬
‫وزن ولد‬
‫ما به زاي ان (بيشترين میرايي دم زاي ان اولش ك ترين دم زاي ان دوم)‬
‫فاصله بامدامرها‬
‫رندقلويي‬
‫بعد انوام‬
‫تعدد بامدامرها‬
‫– عوامل اقتصادي اجت اعي(‪)Socioeconomic status‬‬
‫– عوامل فاهنگي ‪:‬‬
‫‪ .1‬آداب و مسوم‬
‫‪ .2‬سواد‬
‫‪... .3‬‬
‫(‪4‬و‪IMR)5‬‬
‫– روند نزوك‪ ،‬در كل جهان ط‪ ،‬قرن اذشته‬
‫– عامل امل‪ ،‬كايش در‬
‫• كشورهاي پيشرفته‪ :‬بهبود اقتمادي اجتماع‪ ،‬و يپس جدماي پزشك‪،‬‬
‫• كشورهاي در حال توسعه‪ :‬جدماي پزشك‪ ،‬و يپس پیشرفي اقتمادي‬
‫اجتماع‪،‬‬
‫– دشوارتر شدن كايش ‪ IMR‬با ورود به قرن جدید ‪ :‬ميتلزم‬
‫پیشگیري از بیماریهاي مادرزادي و ناينجاریها‬
‫•‬
‫می ان ماگ شیر وامان (كودكان زيا يك سال) (‪ IMR‬يا ‪)Infant Mortality Rate‬‬
‫– تعداد مرگ شیرخواران زير يك سال به ازاي هر هزار تولد زنده در سال‬
‫• از هزار تا تولد‪ ،‬چند تا به يك سالگي نميرسند؟‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است‬
‫نشانگر سطح سلمتي نه تنها شیرخواران‪ ،‬بلكه كل جامعه است‪.‬‬
‫مناسبترين نشانگر شرايط اقتصادي اجتماعي جامعه است‬
‫نشانگري حساس براي دسترس ی‪ ،‬کاربرد و موثر بودن مراقبتهای بهداشتی خصوصا مراقبتهاي قبل از تولد‬
‫هم هست‪.‬‬
‫باال بودن این میزان نشاندهنده موارد ذیل است‪:‬‬
‫• نیازهای برآورد نشده بهداشتی‬
‫• عوامل نامساعد محیطی‬
‫• شرایط نامناسب اقتصادی‪ ،‬تغذیه‪ ،‬آموزش‪ ،‬بهداشت محیط و مراقبتهای پزشکی‬
‫به عنوان مثال‪8-‬‬
‫• وقتي مي گوييم ميزان مرگ شيرخواران در سال‪1380‬در‬
‫كشورما‪25‬در‪1000‬است يعني به ازاي هريك هزارتولد‬
‫زنده‪25،‬كودك زير يكسال در طول سال‪1380‬مرگ ومير‬
‫داشته ايم‬
‫مسئله‪8-‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫كشوري در سال‪72‬حدود ‪60‬ميليون جمعيت دارد وپيش بيني‬
‫مي گردددر سال ‪73‬حدود‪5/1‬ميليون نوزادبه دنيا بيايند‬
‫وهمچنين بالغ بر ‪45000‬كودك زير يكسال در طول همين‬
‫سال بميرند‪.‬ميزان مرگ ومير كودكان زير يكسال در اين‬
‫كشور به كدام اعداد نزديك خواهد بود(دستياري‪)72‬‬
‫الف)بين‪30‬تا‪35‬در هزارتولدزنده‬
‫ب)حدود‪60‬هزاردر تولد زنده‬
‫ج)بين ‪60‬تا ‪70‬در هزارتولد زنده‬
‫د)بالغ بر ‪140‬در هزارتولد زنده‬
‫جواب‪:‬گزينه الف صحيح است‬
‫میزان میرايي حول زايمان‬
‫(‪)Perinatal Mortality Rate=PMR()3‬‬
‫• اين ميزان هم مرگ هاي جنيني(مرگ حاصل باروري قبل‬
‫از خارج شدن جنين يا قبل از خارج كردن كامل آن از مادر‬
‫بدون در نظر گرفتن دوره حاملگي كه جنين فاقد عاليم‬
‫حياتي است) ديررس وهم مرگ هاي نوزادي زودرس را‬
‫شامل ميشود‬
‫میزان میرايي حول زايمان‬
‫(‪)Perinatal Mortality Rate=PMR‬‬
‫– نها نيم دمصد از كل طول ع ا ما شامل ميشود اما میرايي آن بيش از‬
‫میرايي ‪ 40-30‬سال بعد از ولد است‬
‫– ‪ PMR‬حدود ‪ 90‬دمصد ماگهاي جنيني و شیر وامگي ما دم كشومهاي‬
‫پيشافته شامل ميشود‪.‬‬
‫– علل‪:‬‬
‫• دومان بامدامي‪ :‬اف ايش فشام ونش بي امرهاي قلبيعاوقيش ديابتش سلش‬
‫آن يش ‪...‬‬
‫• هنگام زاي ان‪ :‬صدماتش فگيش طول كشيدن زاي ان و ‪...‬‬
‫• پس از زاي ان‪ :‬نامحميش سندمم زجا نفسمي (‪)RDS‬ش ناهنجامرها‬
‫ميزان ميرايي جنيني‬
‫(‪)FMR = Fetal Mortality Rate‬‬
‫• ماده زايي يا(‪)stillbirth‬‬
‫• تعداد ماگ جنین با وزن بيش از ‪1000‬گام پس از هفته ‪28‬‬
‫بامدامي به ازاي ها ه ام ولد زنده و جنین هاي مادهاي كه هنگام‬
‫ولد بيش از ه ام گام وزن داشتهاند‬
‫ميزان ميرايي پس از نوزادي (‪)PNMR‬‬
‫– دم د ترها بيشتر (دم بااي كشومهاي دم حال وسعه)‬
‫• علت‪ :‬عدم وجه به تغايه و مااقبت بهداشتي د تربچهها‬
‫– حت أثیر عوامل باون اد (محيطي و اجت اعي)‬
‫• مثل اسهال و عفونتهاي نفسميش سوءتغايه‬
‫– سايا علل دم ماگ بعد از نوزادي‪:‬‬
‫• ديخا بي امرهاي واگیر (سا ك و ‪)...‬‬
‫• ناهنجامرهاي مادمزادي‬
‫• حوادث و سوانح‬
‫– علت اصلي دم كشومهاي پيشافته‪ :‬ناهنجامرهاي مادمزادي‬
‫• میزان مرگ كودكان يك تا چهار ساله‬
‫– تعداد مرگ در کودکان یک تا چهار ساله نسبت به هزار کودک در این‬
‫سنین در یک سال‬
‫– در محاسبه آن‪ ،‬تعداد مرگ شیرخواران حذف می شود‬
‫– نشاندهنده وضعیت خدمات بهداشت مادر و كودك‪ ،‬تغذيه مناسب‪،‬‬
‫پوشش ايمنسازي و عوامل محيط زیست و سایر عوامل خارجی‬
‫ميزان ميرايي كودكان ‪ 1‬تا ‪ 4‬ساله(‪)4‬‬
‫(‪)Child Death Rate = CDR‬‬
‫– تعداد ماگ كودكان ‪ 1‬ا ‪ 4‬ساله دم يكسال قسیم با كل‬
‫كودكان ‪ 1‬ا ‪ 4‬ساله‬
‫– الص ا بااي اشان دادن وضع اجت اعي يك كشوم‪:‬‬
‫• ااعكاس عوامل زيستمحيطي نامناسب (حوادث و سوانحش‬
‫سوءتغايهش عفونت و ‪)...‬‬
‫• متأثا از عوامل اقتصادي و فاهنگي و ‪...‬‬
‫– بيشترين میرايي دم سال دوم زندگي‬
‫• میزان مرگ كودكان زير ‪ 5‬سال (‪)U5 Mortality Rate‬‬
‫– محاسبه به دو طریق‪:‬‬
‫• مخرج کسر‪ ،‬موالید زنده یک سال باشد‬
‫• مخرج کسر‪ ،‬کودکان زیر ‪ 5‬سال باشد‬
‫– باال بودن آن نشانه موارد ذیل است‪:‬‬
‫• میزان باالی تولد‬
‫• میزان باالی مرگ کودکان‬
‫• کم بودن امید به زندگی‬
‫– كاهش به اطا بهبود بهداشتش تغايهش مسكن ش واكسن و ‪...‬‬
‫نشانگرهاي مرگ و مير(‪)Mortality‬‬
‫• ميزانهاي اختصاصي سنی مرگ ومير‬
‫• (‪)ASDR=Age Specific Death Rate‬‬
‫• سودمند برای بررسی مشکالت بهداشتی و اولويت بندی در‬
‫برنامهريزيهای بهداشتی‬
‫‪ ‬هرچه میزان مرگ و میر اختصاص ی سنی کمتر باشد امید زندگی بیشتر خواهد‬
‫بود‪.‬‬
‫چگونه می توان با استفاده از ‪ ASDR‬به بررس ی علل ‪ CDR‬پرداخت؟‬
‫• میزان اختصاص ی‪-‬علتی مرگ (‪)Cause Specific Death Rate‬‬
‫– تعداد مرگ ناش ی از یک علت خاص طی یک سال در یک ناحیه‬
‫جغرافیایی خاص در ‪ 1000‬نفر‬
‫– گویای خطرمرگ از شرایط خاص می باشد‪.‬‬
‫– کمک به بیان فرضیه هایی در زمینه علل بیماری می کند‬
‫نشانگرهاي مرگ و مير(‪)5()Mortality‬‬
‫• اميد به زندگي (‪ )Life Expectancy‬دم بدو ولد‪:‬‬
‫متوس ــط تع ــداد س ــالهايي اس ــت ك ــه در ص ــورت ادام ــه میزانه ــاي‬
‫مــرگ اختصاصـ ي ســني فعلــي (رونــد فعلــی مــرگ ومیــر جامعــه)‪ ،‬كودكــان‬
‫به دنيا آمده عمر خواهند كرد‬
‫به شدت تحت تأثیر ‪ IMR‬است‪.‬‬
‫محاسبه جداگانه براي هر دو جنس‬
‫بهترين نشانگر رشد اقتصادي اجتماعي است‬
‫نكاتي درباره اميد به زندگي(‪)3‬‬
‫• مفهوم اميد به زندگي مترادف با مفهوم عمر متوسط است‬
‫• اين شاخص بهداشتي مهم براي كشورهاي توسعه يافته‬
‫‪85‬تا‪80‬سال برآورد شده است‬
‫• اميد به زندگي معموال در زنان بيشتر از مردان مي باشد‬
‫• می ان كشندگي (‪)3()Case Fatality Rate‬‬
‫تعداد افراد تلف شده‪ ،‬در بین تمامي افراد مبتل به آن بيماري در‬
‫يك مدت مشخص مي باشد‬
‫در بيشتر موارد براي همه گیریهاي خاص بيماریهاي حادي كه تمام‬
‫بيماران در دوره زماني مشخص ي تحت نظر قرار مي گیرند به كار مي‬
‫رود تا بتوان مرگ هاي ناش ي از آن بيماري را محاسبه كرد‪.‬‬
‫میزان كشندگي را نبايد با میزان مرگ نسبی اشتباه كرد‬
‫تعداد مراهای ناشی از یک بیماری در دوره ای از زمان‬
‫= میزان کشندای بیماری(‪)case fatality rate‬‬
‫‪x100‬‬
‫مجموع تعداد مبتالیان به آن بیماری در طول يمان دوره زمانی‬
‫‪x100‬‬
‫)‬
‫تعداد مراهای ناشی از یک بیماری در طول یکيال‬
‫= میزان مرگ و میر تنايبی( ‪proportional mortality rate‬‬
‫مجموع تعداد مراها به ير دكیلی در طول يمان يال‬
‫به عنوان مثال‪8-:‬‬
‫• گزارش ‪WHO‬درمورد بيماري سارس بيان مي داردكه‬
‫اولين ‪case‬مبتال به سارس در اوايل ماه نوامبر سال‬
‫‪2002‬در كشور چين كشف شد‪.‬تاانتهاي ماه ژوالي سال‬
‫‪(2003‬يعني در در طي ‪10‬ماه)تعداد كل مبتاليان به‬
‫سارس در دنيا‪ 8089‬نفر وتعداد كل مرگ ناشي از اين‬
‫بيماري ‪ 774‬نفر گزارش شده اندبدين ترتيب خواهيم داشت‬
‫‪774‬‬
‫‪x1000=9/6‬‬
‫‪8089‬‬
‫= میزان كشندگي‬
‫مسئله‪8-:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫ميزان بروز ساليانه سرطان خون در سال‪5/32،‬در ميليون‬
‫نفر وميزان مرگ ناشي از آن در سال ‪3/31‬در ميليون نفر‬
‫است‪.‬ميزان كشندگي سرطان خون برابر است با؟(دستساري‪)68‬‬
‫الف)‪2/1‬درميليون‬
‫ب)‪96‬درصد‬
‫ج)‪8/63‬در ميليون‬
‫د)‪03/1‬درصد‬
‫جواب‪:‬گزينه ب صحيح است‬
‫نكاتي درباره ميزان كشندگي(‪)3‬‬
‫• ميزان كشندگي رابطه نزديكي با حدت بيماري(توانايي‬
‫عامل بيماري زا در ايجاد نوع شديد بيماري‪:‬موارد شديد‬
‫بيماري تقسيم بر كل موارد بيماري ضرب در ‪)100‬‬
‫داردوهر قدر حدت بيماري بيشتر باشدميزان كشندگي بيشتر‬
‫خواهد شد‬
‫• ميزان كشندگي يك بيماري ممكن است بعلت اختالف در‬
‫امكانات وخدمات درماني دومنطقه با يكديگر فرق داشته‬
‫باشد به همين علت بطور غير مستقيم مي تواند نمايده‬
‫وضعيت درماني يك منطقه به حساب آيد‬
‫• براي مثال‪:‬از صدمورد بيمار مبتال به وباكه در بيمارستان‬
‫دانشگاه شيراز بستري مي شوندممكن است به علت امكانات‬
‫قوي درماني حتي يك مورد هم به مرگ منجر نشود(ميزان‬
‫كشندگي صفراست)ليكن همين تعداد بيماروبايي در‬
‫بيمارستان كوچك بدون امكانات يك شهر محروم مرزي‬
‫مكن است ده مورد منجر به فوت شود(ميزان كشندگي آن ده‬
‫درصد )‬
‫آخرين آمارشاخص هاي بهداشتي‪WHO‬‬
‫• کل جمعيت ‪70،270،000‬‬
‫• اميد به زندگی در بدو تولد ‪69/74‬‬
‫• احتمال مرگ زير پنج سال ‪35‬‬
‫ميزان تولد خام ‪-28/9‬در سال‪2009‬‬
‫ميزان مرگ و مير خام ‪-2/6‬در سال ‪2009‬‬
‫• ‪References:World health statistics 2008-2009‬‬
‫• میزان توكد جام ‪ 9/28‬در يال ‪2009‬‬
‫میزان مرگ و میر جام ‪ 2/6‬در يال ‪2009‬‬
‫• درمد جمعیي زیر ‪ 15‬يال ‪7/31‬در يال ‪2008‬‬
‫درمد جمعیي ‪ 65‬يال و با تر ‪3/7‬در يال ‪2008‬‬
‫میزان باروری کل ‪ 0/3‬در يال ‪2008‬‬
‫•‬
‫شاجص يا نه يالمي‬
‫امید به زندای مردان در بدو توكد ‪69.9 2009‬‬
‫زن امید به زندای زنان در بدو توكد ‪74.4 2009‬‬
‫میزان مرگ و میر پری ناتال در ير ‪ 1000‬توكد در کل ‪3.5 2009‬‬
‫میزان مرگ و میر نوزادان ‪7.2 2008‬‬
‫میزان مرگ و میر نوزادان (در ير ‪ 1000‬توكد زنده ‪(17.0 2008‬‬
‫زیر پن يال مرگ و میر میزان (در ير ‪ 1000‬توكد زنده ‪(21.8 2008‬‬
‫نرخ مرگ و میر مادران (در ير ‪ 10000‬توكد زنده ‪(55 2008‬‬
‫• رفرنس مطالب ‪:‬‬
‫‪ -1‬فصل یک‪ ،‬جلد اول پارک (اطلعات بهداشتی و آمارهای اساس ی‬
‫پزشکی) تا روشهای آماری‬
‫(ص ‪7‬تا ‪ 19‬ترجمه دکتر رفایی)‬
‫‪ -2‬فصل دو‪ ،‬جلد اول پارک (اصول اپیدمیولوژی و روشهای بالینی) تا‬
‫روشهای اپیدمیولوژی‬
‫(ص ‪50‬تا ‪ 79‬ترجمه دکتر رفایی)‬
‫‪-3‬مباني وروشهاي اپيدميولوژي‪-‬دكتر محمد حسين باقياني‬
‫مقدم‪-‬دكترمحمدحسين احرام پوش‪-‬دكتر سيد سعيد مظلومي–‬
‫شاخص هاي بهداشتي جامعه‪ -‬فصل سوم‪-‬ص ‪58-41‬‬
‫• ‪-4‬جمعيت شناسي وتنظيم خانواده‪-‬دكتر اكبر بربريان‪-‬‬
‫شاخص هاي جمعيتي‪-‬فصل سوم‪-‬ص‪25-17-‬‬
‫• ‪-5‬جمعيت شناسي وتنظيم خانواده‪-‬پريوش حلم سرشت‪-‬‬
‫اسماعيل دل پيشه‪-‬حركات جمعيتي‪-‬ص‪37-19‬‬
‫• ‪-6‬جمعيت شناسي وتنظيم خانواده‪-‬دكتر محمد تقي شيخي‪-‬‬
‫شاخص هاي جمعيتي‪-‬فصل چهاردهم‪-‬ص ‪196-189‬‬
‫‪78‬‬
‫• ‪-8‬تند آموز اپيدميولوژي وآمار پزشكي‪-‬دكتر پيمان سالمتي‪-‬‬
‫سنجش سالمت وبيماري‪ -‬ص‪25-16-‬‬
Payman Salamati