Transcript 3- استدلال ارتقاي سلامت

‫مشارکت‬
‫برای ارتقای عادالنه‬
‫سالمت‬
‫دکتر شهرام رفیعی فر‬
‫سرپرست دفتر آموزش وارتقاي سالمت‬
‫مشاركت گلوله اي جادويي؟‬
‫پااوه هااي‬
‫‪ ‬در دهه هاي ‪1960‬و‪ ،1970‬مشااركت نصراا اسايا‬
‫طااحي شد بااي توسعه پايدار و ندالت به ويژ باااي اااه فقاا‬
‫بود‪.‬‬
‫‪ ‬دركصفاانس‌‌آملاآت اااي س ااانماب جا اااني ت داش اات مش اااركت ب ااه نص اواب‬
‫بخش اساي ان سياست هاي ت داشت شصاخته شد‪.‬‬
‫‪ ‬بااا پاارياب ماادااات ت داشاات اوليااه بااه نصااواب سياساات دولاات هااا‪،‬‬
‫هم ااه انا اااي س ااانماب جا اااني ت داش اات اهمي اات در ا ا ي آگاها ااه‬
‫ذيصفعاااب در طااحااي و اجااااي خاادمام و با امااه هاااي ت داشاات را ب اه‬
‫رسميت شصاختصد‪.‬‬
‫تعاريف مشاركت مادمي‬
‫‪ ‬همكاااري داوطلاا اار ادشااار مختلااف ماااد در اجاااا‬
‫ها بدوب ايفاي ق در طااحي آن ا؛‬
‫‪ ‬در ا ا ي ادش ااار مختل ااف م اااد در طااح ااي‪ ،‬اج اااا و ارنش اايا ي‬
‫با امه ها و ت ا باداري ان مصافع آب؛‬
‫‪ ‬مشا اااريت فاآيصا اادي فعا اااا اسا اات كا ااه در آب ادشا ااار مختلا ااف‬
‫با امااه‬
‫ماااد بااه نصااواب ذيصفعاااني فاااين و مراامن‪ ،‬ي ااه یا ‌‬
‫ت داشاات را مت ا سا س اااخته و ب ااه رشااد ف ااادي‪ ،‬اوه ا و جمع ا‬
‫مي رسصد‪.‬‬
‫با امااه‬
‫داليل با ك جااني بااي توسعه مشاركت مادمي‬
‫‪ -1‬م اااد باخ ااوردار ان مق اادار ني ااادي ت اا ااه و بي ااي در ب ااار ايص ااه ااه ا اااري بايا اد‬
‫ا ا شود و ه ااري اايد ا ا شود و دالیل آب هس صد؛‬
‫‪ -2‬مشاااريت ماااد در طااحااي پاااوه ‪ ،‬مااي توا ااد تعاااد آن ااا نسا ت بااه اجااااي پاااو ‌ه را‬
‫افزاي دهد؛‬
‫‪ -3‬مشاااريت ماااد مااي توا ااد بااه آن ااا بااااي توسااعه ماااارم هاااي ف ا و مااديايت شاااب‬
‫كمك كصد و شايد فاصت هاي شغل يا ي آن ا را ز افزاي دهد؛‬
‫‪ -4‬مشاريت ماد در افزاي مصابع در دست س بااي با امه مؤسا است؛ و‬
‫‪ -5‬مشاريت ماد راهي بااي تحقق ياد ي اجتماعي(هن بااي طااحاب و هن بااي‬
‫ذيصفعاب) با امه است‪.‬‬
‫‪ 6‬رويكرد سالمت همگاني از قرن ‪ 13‬تا كنون‬
‫‪ ‬حفاظاات ان س ا مت(ان ‪ 1300‬تااا ‪ 1830‬مااي دي)‪ -‬كصت ا ا د‬
‫مسا ا اامو (ان ‪ 1840‬تا ا ااا ‪ 1870‬ما ا ااي دي)‪ -‬كصت ا ا ا ا سا ا اااايت(ان‬
‫‪ 1880‬تااا ‪ 1930‬مااي دي)‪ -‬طااپ پگشا ي‌(ان ‪ 1940‬تااا ‪1960‬‬
‫مي دي)‬
‫‪ ‬ماادات ت داشت اوليه(ان ‪ 1970‬تا ‪ 1980‬مي د )‬
‫‪ ‬ارتقااي سا مت(ان ‪ 1980‬تااا كصاوب‌)‪ :‬ارتقاااي سا مت فاايصااد‬
‫دادرس اااني م اااد ب ااااي اف اازاي يصت ا ا ش اااب ب ااا س ا مت ‌و‬
‫ت اود س مت است‪.‬ميشور اوتاوا‪1986-‬‬
‫گفتمان ارتقاي سالمت بیشتر از مراقبت هاي بهداشتي اوليه‪:‬‬
‫( ‪) 1990 - Robinson , Gilford , Tones‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫همك ا اااري ب ا ا ب بخش ا ا ی ا ااا ا اااورم ا ا ااار ب ا ااا س ا ااايا بخ ا ا ه ا اااي دولتا ا ا و‬
‫م ‌ؤسسااام خرويا كااه اارشاااب بااا سا مت اسااا دارد را بااه رسااميت ماي‬
‫شصاسد؛‬
‫يا ااان با ااه توسا ااعه همكا اااري در جواما ااع با ااااي افا اازاي كصت ا ا ا جامعا ااه با ااا‬
‫مسااايكي كااه بااا س ا مت و «تخر ا ندايااي» ‌و كصت ا ا ماادااات ت داشاات‬
‫اسا مي رارد‪ ،‬به رسميت مي شصاسد؛ و‬
‫اااورم تقوياات مشااارد ماااد (ف زيكااي‪ ،‬اجتماااعي و ادترااادي) در كصتا ا‬
‫سا مت شاااب و يااان بااه اااار بااااي تغي ا محااي بااه جاااي ت كيااد صااا بااا‬
‫تغي در سطح فادي را به رسميت مي شصاسد‪.‬‬
‫‪ 5‬اولويت اقدام براي ارتقاي سالمت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫اي اد سياست هاي نمومي سالن؛‬
‫اي اد محي هايي كه حامي ن دگي سالن هس صد؛‬
‫تقويات ادادا جامعاه‪ :‬جوامااع‪ ،‬خودشااب باياد تعيا ب كصصاد كاه يانهاااي آن اا گسات و‬
‫و ااه‬
‫مي توا صد به ت ت ين شكل آب را رفع كصصد‪ .‬بصابااين‪ ،‬ددرم كصتا ا بگشات باااي خاود مااد باا ي‬
‫مي ما د‪ ،‬به جاي اين كه در دست «اارشصاساب» باشد؛‬
‫كم ااك ب ااه م اااد ب اااي توس ااعه ما ااارم ه اااي ش اااب ب ااه ص ااورتي ك ااه بتوا ص ااد كصت ا ا بگش اات ي‌ ب ااا‬
‫سا مت خااود و محيطااي كااه در آب ن اادگي مااي كصصااد‪ ،‬داشااته باشااصد‪ .‬ماااد بايااد ماااارم هاااي‬
‫الن بااي ا تخاب هاي سالن را داشته باشصد‪ .‬آن ا مصا يان دار د تا هصگا باون يك بيمااري‬
‫و يا حادسه‪ ،‬به طور موسا با‌ آب رو‌ااو شو د؛ و‬
‫ب ااان اي در سگس ااتن ماادا اات ت داش اات ب ااه ح ااوي ك ااه تع ااادا بگش اات ي ب ا ب ارتق اااي س ا مت و‬
‫خ اادمام درم اااني اي اااد ش ااود و بخ ا س ا مت بس اايار زدي ت ا ب ااا تم ااا بخ ا ه ااايي باش ااد ك اه‬
‫اارشاب با س مت‪ ،‬تاس دارد‪.‬‬
‫داليل توجه به مشاركت مردمي‬
‫‪ -1‬اس ااتدالا خ اادمام ت داش اات ‪ :‬ب اادوب مش اااريت م اااد ‪ ،‬بس ااياري ان خ اادمام ت ا م ب ش ااد ‪،‬‬
‫بادوب اسااتفاد ما ااد يااا بااه درساات اسااتفاد مااي شااود ااوب مادمااي كااه خاادمام باااي‬
‫آن ا طااحي شد است‪ ،‬در توسعه آن ا در اود ا د؛‬
‫‪ -2‬استدالا ادترادي‪ :‬ها اجتماعي باخوردار ان مصاابع ادتراادي‪ ،‬ف زيكاي و انسااني اسات‬
‫كه مي تواب و بايد آن ا را بااي ارتقاي س مت جامعه و شااي محيطي بسيج مود؛‬
‫‪ -3‬اسااتدالا ارتقاااي سا مت‪ :‬بگشاات ين ارتقاااي سا مت ماااد ‪ ،‬ي ااه اي اساات ان آ اه كااه‬
‫آن ا مي توا صد بااي خود ا ا دهصد و اش ان مداخ م پزشكي گست؛ و‬
‫‪ -4‬استدالا حقوق‌ اجتماعي‪ :‬همر ماد ‪ ،‬به ويژ فقاا و محاوم ب‪ ،‬هن حاق و هان وظيفاه‬
‫دار د كه در ترميمام مؤسا با ن دگي رونا ر خود در شو د‪.‬‬
‫مشاركت در مديريت سالمت خود و جامعه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫طاااق اااا اتااو ‌ا( ‪ ،)1990‬ايااد ماادااات ت داشاات اوليااه متااامن پاارياب دو اصاال‬
‫است‪ :‬باتاي تحقق ت اود هاي كو ك در ميااب اال مااد نسا ت باه تا م ب بااالتاين‬
‫اساتا داردهاي مااداات بااااي تعاداد كمااي ان مااد ممتااان؛ و تاواب افاااد م مااها باا‬
‫آمونب هاي محدود در ت م ب خدمام اساي ‪.‬‬
‫سانماب جااني ت داشات تا ب باااي ا تقااا دانا و مااارم ساالن نيساتب باه مااد‬
‫را به نصواب قطر آماان در ا ي مااد در طااحاي و مادیا ت با اماه هااي سا مت‬
‫توصيه مود است‪.‬‬
‫در دهه ‪ ،1990‬ت كيد بگشات ي باا مشااركت مااد در با اماه ريازي‪ ،‬اجااا و ارنشايا ي‬
‫با ام اه هاااي س ا مت بااه نماال آمااد‪ .‬ساااا هااا ت ااااه در نميصاار ارتقااا س ا مت ااز ان‬
‫اورم مشاركت ماد در مدیا ت س مت جوامع دفاع مي كصد‪.‬‬
‫سه روي اد بخ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫س مت به مشاركت مادمي‬
‫روي اااد پزشااكي كااه در آب سا مت بااه نصااواب اااود بيماااري تعايااف شااد و مشااركت‬
‫مي شود؛‬
‫ماد به نصواب اجااي آ ه كه پزش ت ويز كاد ‪ ،‬ديد‬
‫روي اد با امه ريزي ت داشت كه در آب س مت ه تن ا باه نصاواب ااود بيمااري بل اه‬
‫به نصواب رفا جسمي‪ ،‬رواني و اجتماعي ماد تعايف مي شود‪ .‬در اين حالت‪،‬‬
‫مش اااركت م اااد ب ااه معص اااي همك اااري ب ااااي درياف اات ي ااك خ اادمت ت داش اات ان طاي ااق‬
‫پاداخت پوا‪ ،‬ت ا زام يا وي انساني است؛ ‌و‬
‫روي اد توسعر اجتماعي كه در آب س مت به نصواب شااي انسااني تعاياف شاد‬
‫و مش اااركت م اااد ب ااه نص ااواب در ا ا ي فع اااا آن ااا در تر اامين ا ا ي و پا ا ا ااويي‬
‫با امه ها دلمداد مي شود‪.‬‬
‫مشاركت مادمي‬
‫فاآيصد‬
‫مدا‬
‫روي اد‬
‫مشاركت حدادكي‬
‫اطانت‬
‫پزشكي‬
‫مشاركت اساي‬
‫همكاري‌‪ /‬تعاوب‌‬
‫با امه ريزي ت داشت‬
‫مشاركت ساختاري‌‬
‫كصت ا اجتماعي‬
‫توسعر اجتماعي‬
‫و ه به مشاريت گا يصین؟‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مشاااريت در رشااته امل ااپ بااه نص ااواب ی ا «محر ااوا‌» ایسااته م ا شااد و ای اان‬
‫مس اااله ب ااه آب مع ا اس اات ي ااه ب ااه ش ااول روش ا ب اااا دس ا یا ب ااه موفقی اات در‬
‫فعالیتها با امه به کاار رفتاه اسات و تراو ا خاوب ان ایان مصااا‪ ،‬مشااريت‬
‫جوامع محك در بسیجها همگان يصت ا بیمار است يه باا مثاا در يشور‬
‫جماااور خلااق ا ب و در سااااهااا ابتاادای ‪ ،‬ماااد محك ا مااوبهااا و شااههااا را‬
‫م يش صد و حلازوبهاای ياه موجاپ شایوع بیماار شوساتونومیا ما ادید اد را‬
‫در ودااها خش دفن م ياد د‪.‬‬
‫مشاريت ان این وع ممکن است به صورم وع بسیج محسوب شود اما این‬
‫بوشت ی وع فعالیت باا يصت ا بیمار ‌ها وا دار است‪.‬‬
‫مشارکت یک فرایند و نه یک محصول‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ (Norman‬و ج ا ا ‪ .‬ي ا ااوهن‬
‫در ده ا ااه ‪ 1980‬و ‪ ،1990‬ا ااورمن آ ه ا ااو )‪Uphoff‬‬
‫)‪ (J. Kohen‬سواالم ن ا را باا يم به درک طایعت مشاريت وش صد‪:‬‬
‫در‬
‫ا ااه ا ااوع مشا اااريت اتفا اااق م ا ا افتا ااد(در ترا اامین ا ا ‪ ،‬در اجا اااا با اما ااه‪ ،‬در پا ااا و ‌‬
‫ارنشیا )؟‬
‫ا ااه يش ا ا مشا اااريت م ا ا يصا ااد(سا ااايص ب محك ا ا ‪ ،‬ره ا ا اب محك ا ا ‪ ،‬افا ااااد دولت ا ا و ا ا ا ا‬
‫خارج )؟‬
‫و ه مشاريت ا ا م ‌شود(ان باالیاپای ب‪ ،‬داوطلاا ه یا با ای اد ا ز ؟)‬
‫ه ساختار باا حمایت ان مشاريت وجود دارد؟‬
‫تا ه حد مشاريت تداو خواهد یافت؟‬
‫هااا باتکیااه بااا ت ااارب و انتمادشاااب‬
‫آیااا مشاااريت بااه ماااد يما م ‌يصاادتا درتراامین‌‬
‫شايت يصصد؟‬
‫مشارکت برای توانمندسازی مردم در سه حالت رخ می دهد‬
‫پیتر اوکلی )‪(Peter Oakley‬‬
‫‪ )1‬مش اااريت در جاه ااای ي ااه م اااد محك ا ‪ ،‬فق ا در فعالیت‌ه ااا با ام ااه در ا هس ا صد‪ .‬ب ا ‌ااا‬
‫مثاا‪ ،‬افااد محك يه ممکن است در حفظ سوستن آب آشامیدن ساالن يما مایصاد و‬
‫ای اان مش اااريت مس ااتلز ب ااه ک ااار مص ااابع ان س ااو م اااد هم ااوب ود اات‪ ،‬ا ا و ک ااار ‌و‬
‫احتماال پوا م ‌باشد‪ .‬این وع مشاريت‪ ،‬توا مصدسان را ارتقا م ‌بخشصد‪.‬‬
‫در‬
‫ته ااا با ام ااه يما ا ي اااد و ااز ‌‬
‫‪ )2‬مش اااريت در جاه ااای ي ااه اف ااااد محكا ا در تعا ا ب اولو ‌‬
‫ته ااا در ا ا هسا ا صد‪ .‬ا ا ااه اف ااااد حافا اه‌ا و متخرا ا هص ااون يصتا ا ا ک اال ه ااد‬
‫فعالی ‌‬
‫توا مصدسااان را بااه ناااد دار ااد‪ .‬باااا مثاااا‪ ،‬افااااد محك ا ممکاان اساات در اخاار تراامین‬
‫باا ایصکه سوستن آب آشامیدن ی اولو ت بود شايت مایصاد‪ .‬ایان اوع ان مشااريت‪،‬‬
‫مشا اااور با ااود و افا ااااد حاف ا اه‌ا و متخر ا ا ‪ ،‬ها ااا دو مشا ااک م و را ‌حا اال را تعا ا ااف و‬
‫م ‌سان د؛ ا ا ه آن ا ممکن است باخ ان این موارد را با توجه به وايي ‌ها‬
‫مش‬
‫ماد محك ‪ ،‬اص ح مایصد اما آن ا م اور به این کار وس صد‪.‬‬
‫مشارکت برای توانمندسازی مردم در سه حالت رخ می دهد‬
‫پیتر اوکلی )‪(Peter Oakley‬‬
‫فعاااا و مسااتقین در توسااعه پاااوه بااه نا اد‬
‫‪ )3‬مشاااريت در جاهااای يااه افااااد محك ا ‪ ،‬ق ا‬
‫دار ااد‪ .‬باااا مثاااا‪ ،‬ماااد محكا بااه سااادگ قطااه اااا افااااد حافاه‌ا را م ‌پریا ااد‬
‫ي ااه ت ااام ب آب س ااالن‪ ،‬ی ا اولو اات محس ااوب ش ااود و ب ااه ج ااا آن ااا در جم اع‌آور و‬
‫ي اادب‬
‫تفسا اط نااام باااا ا ااا یانسااصم مشاااريت م ‌يصصااد‪ .‬آن ااا در مش ا‬
‫مش ااک م و اولو ت‌بص ااد آن ااا‪ ،‬ی ااافتب را ‌حل‌ه ااا‪ ،‬ا ااا فعالیت‌ه ااا و فعالیت‌ها اا‬
‫مااااوه بااه ارنشاایا مشاااريت م ‌يصصااد‪ .‬ایاان ااوع مشاااريت بااه ماااد محك ا اجااان‬
‫م ‌دهد تا يصت ا با او اع داشته و سام در حفظ با امه داشته باشصد‪ .‬ایان کاار‬
‫پتانسا ا ا اایل ن ا ا ا اااد با ا ا اااا دادرسا ا ا ااان ما ا ا اااد در توا مصدشا ا ا اادب و ان طا ا ا ا ااق ارایا ا ا ااه‬
‫فاص ا ات‌های با اااا مادم ا ا دارد يا ااه محا اااو و ا ااعیف و فادا ااد دا اادرم با ااود و در‬
‫ا تخاب‌ها وادع باا ن دگ خودشاب در م ‌شو د‪.‬‬
‫طيف مشاركت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫م ااادامي كااه تعاي ااف مصحر ااا ب ااه ف ااادي ان مفاااو مش اااركت وجااود داشااته باش ااد‪،‬‬
‫دامصر تعاريف مشاركت مادمي با به اشت اک راردب اط نام آمان ما شاود‪،‬‬
‫ت ااا مش ااورم و س ا س همو ااار امت ااداد یافت ااه و س اااا ا ب ااه توا مص اادي م اااد ب ااااي‬
‫كصت ا س مت ختن م شود‪:‬‬
‫بااه اشاات اد ااراردب اط نااام مت ا اد بااا ارايااه اط نااام ان سااوي متخرراااب ب اه‬
‫ماد است‪.‬‬
‫توا مصدساني ماد به معصاي اي اد فاصت ها و ت ار ي است كاه اجاان ماي دهاد‬
‫ماد به طور فعاا در ترمين ي دراارۀ با امه هاي ت داشت در شو د‪.‬‬
‫توجااه بااه مشاااريت ماااد بااه صااورم یا طيااف‪ ،‬ت كيااد بوشاات اساات بااه توجاه بااه‬
‫فاایصد مشاريت ماد و ه ی ر مشاريت آن ا‪.‬‬
‫طیف مشارکت برای توانمندسازی‬
‫ارزيابي فرايند مشاركت ‪1‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫به طورسصت ‪ ،‬مشاركت مادمي با پژوه هاي كمي‪ /‬نددي ( صاد فاا ان مااد در ياك‬
‫جلساه شااكت كاد اد ياا صاد فاا ان آن اا در ياك فعاليات اجتمااعي شاايك هسا صد؟) بااه‬
‫نماال ما آیااد امااا ماااد مااي توا صااد بيايصااد امااا هااين تعااادي يااا دراااي ان آ ااه كااه ر مااي‬
‫دهد‪ ،‬داشته باشصد‪.‬‬
‫بااااي ارنيااا ي كيفياات مشاااركت مادمااي مااي تااواب ان ادباااب مشاااركت اسااتفاد ك ااد‪ .‬در‬
‫سااا ‪ 1969‬ديتا شاا آرنشاتاین )‪ ،(Sherry Arnshtein‬شاول ادبااب مشاااريت‬
‫را ارایه ياد يه‪:‬‬
‫درپلاار پااايي اياان ادباااب‪ ،‬ماااد آگااا داااار مااي ااد درحااا ي كااه در باااالتاين پلاار ادباااب‬
‫مشاركت‪ ،‬فاد باخوردار ان ددرم يصت ا مطاح مي شود‪.‬‬
‫پل ااه ه ااا می ااان ادب اااب‪ ،‬ج ااايي اس اات ك ااه مش اااريت م اااد توس ااعه م ااي ياب ااد و درج اار‬
‫مشاركت آن ا ان داشتب حق ورود به با امه تا فاد ددرتمصد تغي مي كصد‪.‬‬
‫نردبان مشارکت‬
‫‪)1‬ترمینها توس افااد محك و با يما افاااد حافاها‬
‫به نصواب مشاور افته م شود‪.‬‬
‫‪)2‬اف ا اااد خا اااره ان جامعا ااه با ااه نقایا ااد ما اااد محك ا ا ا ااوب‬
‫د‪.‬‬
‫م يصصد اما خودشاب ترمین ‌م‬
‫‪)3‬افا اااد خ اااره ان جامع ااه اط ن ااام را ب ااه م اااد در م ااورد‬
‫با امه م دهصد اما به د ااا ااام آ اب وس صد‪.‬‬
‫ارزيابي فرايند مشاركت ‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ت سن هصدي دي ا بااي ارنيا ي كيفيات مشااركت مادماي‪ ،‬ماودار نص ااوتي‬
‫(اسا ا ا یدو اا ) اسا ا اات‪ .‬در ايا ا اان ما ا ااودار‪ ،‬امكا ا اااب توصا ا اايف تغي ا ا ا ام فاآيصا ا ااد‬
‫مشاااركت ماااد ان طايااق تاسااين و ااعيت مشاااركت آن ااا در پااصج جااات م ازا‬
‫ف اااهن اساات‪ .‬هااا يااك ان اياان ‪ 5‬خ ا ‪ ،‬نشاااب دهصاادۀ يكااي ان نواماال الياادي در‬
‫مشااركت ا اد و همار آن ااا در ياك قطار مياااني باه ي ادي ا پيوسااته ا اد تاا مااايي‬
‫جامع ان مشاريت مادمي را ارايه دهصد‪.‬‬
‫پااصج خا مااودار نص اااوتي معااا يانسااصمي‪ ،‬ره ا ي‪ ،‬سااانماب دهااي‪ ،‬مااديايت‬
‫در‬
‫و بس اايج مص ااابع اس اات‪ .‬ب ااا ن م اات ااراري م ازاب مش اااركت م اااد در با ام ااه ‌‬
‫هاي ا ااك ان خط ا ااوه م ا ااودار نص ا ا ااوتي‪ ،‬امك ا اااب س ا اات ه ا ااا ا ااوع تغي ا ا در م ا ازاب‬
‫مشاركت ماد در ها نماب مورد اا فااهن م شود‪.‬‬
‫مودار نص اوتي مشاركت ماد‬
‫(‪1988‬ر فک ب و همواراب )‬
‫توپولوه مشاريت ماد ‪ -‬جدوا با ا و اسپن‬
‫(‪)1993‬‬
‫دولت‬
‫اددا ماد‬
‫درجه‬
‫به ماد زي مي ويد‬
‫با امااه اي طااحااي و انا مااي كصااد‪ .‬هااد اطا ع رساااني بااه ماااد مااي باشااد ‌و‬
‫اطانت آن ا مورد ا تاار است‬
‫اددام م يصصد‬
‫پاي ب‬
‫فق ا اط نااام‬
‫ما‬
‫د‬
‫سا ااعي درتا اااويج يا ااك با اما ااه و توسا ااعه حمايا اات انآب با ااااي تسا ااايل پا اارياب آب‬
‫توسا ماااد دارد‪ .‬اطاناات اجاايااي و اداري ماااد ان با امااه مااورد ا تاااار مااي‬
‫د‬
‫باشد‬
‫با امه اي را ان مي كصد و جوياي ااام ماد دراار آب مي شود و تن ا در راهصمايي مي كصصد‬
‫موارد اوري با امه اب را تعديل م كصد‬
‫با امه مقدماتي خود را بااي تغي ا اراياه ماي دهاد و توصايه هااي ماؤسا م ‌ااد را در با امااه رياازي مشاااركت مااي‬
‫در بار با امه مي پرياد‬
‫كصصد‬
‫مااورد مشااورم د ااار م ا‬
‫مشااكل را تعي ا ب و ان ا مااي كصااد و ان ماااد مااي خواهااد كااه م مونااه اي ان داراي مقا مايصدگي هس صد‬
‫ترميماتي كه مي تواب در با امه انماا مود را اتخاذ كصصد‬
‫ان م اااد م ا خواه ااد ك ااه مس ااايل را تعي ا ب و در م ااورد اه اادا ن ااايي و اص ااكي داراي كصت ا هس صد‬
‫با امه ترمين ي كصصد‬
‫باال‬
‫چگونه میتوانیم برنامهریزی مشارکتی را توسعه دهیم؟‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫م ااا هصگ ااام ي ااه يم ا ب ااه طااح ا با ام ااه م ا يص ااین ت ااا ش ااای ن اادگ م اااد را‬
‫ت اااود بخشااین‪ ،‬کااام ان دانش ا يااه اف اااد محك ا دار ااد‪ ،‬فااع م ا بااا ن ام اا ایاان‬
‫اما باا ما يه م خواهین با افااد محك مشاور يصین‪ ،‬کاف وست‪.‬‬
‫تغی ا ا ا ده ا ااین ت ا ااا د ا ااادر ب ا ااه درک‬
‫م ا ااا ی ا ااان دار ا اان ت ا ااا ش ا اايیدب را ب ا ااه ی ا اااد‬
‫پوش ااافته ااای ي ااه م ااورد ا ااا اس اات بش ااو ن و ای اان مس ااایل بای ااد ب ااا اف ا ‌اااد‬
‫محاو و به حاشیه را د شد دابل داوا شود‪.‬‬
‫مااا بایااد اجااان دهااین تااا افاااد محكا بااه باريا مودعیاات خودشاااب ب دا ‌ن ااد و‬
‫آن ااا بایااد يصت ا ا بااا تراامین ا در مااورد پاااوه هااا توسااعه در مصطق اهشاااب‬
‫داشته باشصد‪.‬‬
‫مردم عناصر اصلی برنامه ریزی مشارکتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫در فاآیصد با اماه‌ر ز مشااريت افاااد فق ا و محااو ‪ ،‬باه جاا تلقا شادب باه‬
‫نصااواب اشاایاض و مو ااونام با امااه بااه نصاصااا با ام اه‌ها توسااعه اجتماااع‬
‫تادیل م شو د و تاادا اط نام‪ ،‬تادیل م ‌شود باه توا مصاد در جاای ياه‬
‫فااها مشاريت وجود دارد‪:‬‬
‫ماااد بایااد بااه نصااواب«در افت‌يصصاادگاب» مصااافع با امااه شاااوع بااه با اماه ر ااز‬
‫مایصد؛‬
‫بااا يسااپ ماارم‌هااا و مصااابع ب ااا تقا ااا و پاداخاات خاادمام‪ ،‬آن ااا بااه نصااواب‬
‫«مشت ‌» باا این خدمام دلمداد خواهصد شد؛ و‬
‫در ن ایاات بااا يسااپ ت ااااه و اطمیصاااب آن ااا بااه حااو «با ام اه‌ر زاب و ماادیااب‬
‫با امه» خواهصد شد‪.‬‬
‫اصول راهنما برای ایجاد مشارکت در برنامهریزی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫نس ا ت بااه محتااوا و فاآیصااد با امااه‪ ،‬اهمیاات دایاال شااو د‪ :‬محتااوا بااه مع ا‬
‫ای اد اط نام مفید و فاآیصد به مع در مودب افااد محك است؛‬
‫سوسااتماتی و داباال انعطااا باشااید‪ :‬سوسااتماتی ع ا اسااتفاد ان ی ا‬
‫رو ک اااد ماحل ااه ب ااه ماحل ااه و داب اال انعط ااا ب ااه مع ا ا آم اااد ب ااودب با ااا‬
‫ا ا تغی ام؛ و‬
‫اب‌ه ااا و رفتاره ااا را با ااا ت اااو ج و ارتق ااا مش اااريت و همو ااار توسا اعه‬
‫دهی ااد‪ :‬ای اان مس اااله ب ااه مع ا ا نش اااب دادب احتا ا ا ب ااه م اااد و ارنب دای اال‬
‫بودب باا قطه ااام افااد محك است‪.‬‬
‫سه ال‬
‫اليدي بااي توسعه آتي مشاركت مادمي‬
‫‪ -1‬ح ااو روي ااارويي ب ااا وادعي اات ا ااود تعا فا ا ج ااامع و جا اااني ان‬
‫مشاريت مادمي بااي توسعه مشاركت در مدیا ت جامعه؛‬
‫‪ -2‬تر ااورام م وادع ااي درا ااار س ااان مش اااركت م اااد در با ام ااه‬
‫هاي توسعه؛ و‬
‫‪ -3‬مااحث موجود پ اموب تونیع ددرم و كصتا ‌ا با اماه هاا‬
‫اجتماعي ب ب مدیااب و متخرراب و ادشار مختلف ماد ‪.‬‬
‫نرا صصعت پزشو‬
‫بیشترین تمایل‬
‫سالثیه‬
‫ماادات تخرص‬
‫هز صه‬
‫سا و ه‬
‫اولیه‬
‫خودماادات‬
‫نرا اط نام باا س مت‬
‫کمترین تمایل‬
‫بیشترین تمایل‬
‫فاد‬
‫هز صه‬
‫خا واد‪/‬دوستاب‬
‫شاکه ها خودیار ‌‬
‫متخر ‪ :‬شا‬
‫متخر ‪ :‬معت‬
‫قشه تغی ام ماادات ان س مت‬
‫يمت ین تمایل‬
‫درصد باالي مراقبتهاي‬
‫تخصصی‬
‫بيماري های حاد‬
‫بیماری هاي مزمن‬
‫مراقبتهاي مشاركتي‬
‫فوریت های پزشکی‬
‫درصد باالی‬
‫خودمراقبتي‬
‫هرم مراقبت‬
‫نوامل‬
‫نميصهاي‬
‫مؤلفه‌هاي‬
‫خودماادات‬
‫نوامل‬
‫مؤسا‬
‫با‬
‫مؤلفهها‬
‫خودماادات‬
‫نامليت خودماادات‬
‫(توا مصدي)‬
‫تقا اي خودماادات‬
‫ا زب‬
‫ تعايف فاد ان س مت‬‫ خود ا گار‬‫ مزايا و موانع درد شدة رفتار‬‫ س مت درد شد‬‫ ارنب س مت‬‫ فوذ اجتماعي‬‫ سگستن انتقادام و ارنب‌ها‬‫‪ -‬خوداارآمدي‬
‫نوامل‬
‫نميصهاي‬
‫ماارم‬
‫ تسا ا ا ا ا ا ااي م الن ب ا ا ا ا ا ااااي‬‫كسا ا ااپ دانا ا ا ‪ ،‬ماا ا ااارم و‬
‫ا زب‬
‫ ت اايام رشته‬‫خوداارآمدي‬
‫محي حمايت كصصد‬
‫خود‪-‬اارآمدي‬
‫دان‬
‫ سواد ت داشت‬‫ اط نا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ااام‬‫ت داشت‬
‫ ت ا ا ا ا ااا مصا ا ا ا اادي ان‬‫مصابع س مت‬
‫‪ -‬ا زب‬
‫كصت ا ‌درد شد‬‫ ت اود خودا گار‬‫‪ -‬ت اايام‌ رشته‬
‫حمايت اجتماعي‪ ،‬سامايه اجتماعي‪ ،‬زيصه‌هاي ا تخاب سا مت‪ ،‬تسااي ‌م الن‬
‫بااي كسپ دان ‪ ،‬ماارم‪ ،‬ا زب و خوداارآمدي‬
‫مسوولیت پذیری برای سالمت‬
‫‪ ‬در ساااا ‪ ،1986‬جااك ا ونيااا ت داشاات و رفااا وداات کا ااادا‬
‫زارش ا را تحاات نصااواب "دس ا يا ي بااه س ا مت بااااي همااه"‬
‫ارايا ااه يا اااد يا ااه در ايا اان ا اازارب سا ااه موا گسا اان اصا ااكي با ااااي‬
‫ارتقاي س مت را مورد اشار داار داد‪:‬‬
‫‪)1‬خود ماادات‬
‫‪)2‬همياري متقابل‬
‫‪)3‬توسعه محي ها سالن‬
‫توانمند سازی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫توا مصدسان در حون س مت‪ ،‬فاایصد است يه ط آب افااد این دابلیات‬
‫را بااه دساات ما آور ااد يااه بااا تراامیمام و فعالیاات هااا تاس اارار بااا سا مت‬
‫خود يصت ا بگشت ي داشته باشصد‪.‬‬
‫ایاان فاایصااد را ما تااواب در دالااپ يسااپ ماااارم هااا و توا ااای هااا دیااد‪ ،‬یااا آب ‌را‬
‫به صورم ی دیدگا در سیاست رار ‌ مد اا داار داد‪.‬‬
‫ای اان فاایص ااد معم ااوال ب ااا افا ازا احس اااس خوداارآم اادي و انتم اااد ب ااه ف ااس‬
‫افااد همااه دارد و ماد را دادر م سااند ياه یاان هاا خاود را بیااب يصصاد‪،‬‬
‫اااام خااود را ابااان مایصااد‪ ،‬راهوارهااای ب ااا مشاااريت در تراامین ا ‌ هااا‬
‫بیابص ااد‪ ،‬و ب ااه فعالی اات ه ااا سیايا ا ‪ ،‬اجتم اااع و فاهصگا ا با ااا رس اایدب ب ااه‬
‫خواسته ها خود ب دان د‪.‬‬
‫توانمندسازي فردي و اجتماعي‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫توا مصدسااان فااادي داشااته هااا و توا ااای هااا افااااد ااعیف را توساعه‬
‫ن دگ شاب اسا ارار‬
‫م دهد تا بتوا صد در خرو مسایك يه با‬
‫اس ا اات‪ ،‬مش ا اااريت يصص ا ااد‪ ،‬ا ا ااه نن ا ا مایص ا ااد و تاس ا اارار باش ا ااصد و‬
‫بتوا ص ااد ب ااا ای اان مس ااایل يصتا ا ا داش ااته و نسا ا ت ب ااه آن ااا پا ا ا خا اوا و‬
‫و باشصد‪.‬‬
‫پا‬
‫ماص ااا توا مص ااد س ااان اجتم اااعي ای اااد تعا ااد در تم ااا س ااطوح جامع ااه‪،‬‬
‫مات باا ایان درک اسات ياه هاا جامعاه‪ ،‬خاود ت تا ین داااوم يصصاد در‬
‫م ااورد مش ااک م آب جامع ااه م ا باش ااد و ان توا ااای ب ااه ک ااار بس ااتب اد اادا‬
‫مصاسپ باا حل مشک م مريور باخوردار است‪.‬‬
‫توانمندسازی جامعه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫توا مصدساني جامعه به اين معصاست كاه مشااركت جمعا مااد ‪ ،‬فاصات‬
‫جلپ حمايت و ت س مث ت با آ ه كه دااار اسات باااي آن اا اتفااق افتاد تاا‬
‫س مت شاب افزا یابد را در اختيارشاب مي رارد‪.‬‬
‫ال وه اااي توا مصدس اااني جامع ااه ب ااا ارتق ااا س ا مت س ااعي در روي ااارويي‬
‫مصاس ااپ ب ااا ت ا س متقاب اال ظافي اات جامع ااه‪ ،‬س ااامایه اجتم اااع و توا مص ااد‬
‫ماد بااي تغي و ت اود شاای جامعه دارد‪.‬‬
‫باخ ا رساايدب ماااد بااه درد جمعااي در نمیصااه س ا مت را كااه آسااار مامااي ب اا‬
‫توس ا ا ااعه ظافي ا ا اات جامع ا ا ااه ب ا ا ااا ی ا ا ا ن ا ا اادگ س ا ا ااالن دارد‪ ،‬مت ا ا ا اد ب ا ا ااا‬
‫توا مصدساني جامعه م دا صد‪.‬‬
‫مشارکت در سالمت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مشاريت در س مت نااارم اسات ان توافاق داوطلاا اه با ب دو یاا صاد شاا بااا‬
‫هموار به مصاور دس یا به م مونه ا ان اهدا مشت ک در حون س مت‪.‬‬
‫ص ب هموار های ممکن است به صورم خاودماادات ‪ ،‬همیاار متقابال‪ ،‬ادادا‬
‫جمع ا ‪ ،‬هموااار هااا ب ا ب بخش ا یااا بااا ماصااا اتحاااد باااا ارتقااا س ا مت شااول‬
‫د‪.‬‬
‫این هموار ها ممکن است در یا دور محادود و معطاو باه یا هاد خاا ‪،‬‬
‫مثاال ترااو پ و انا ب یا دااا وب صااورم پااریاد‪ ،‬یااا بااه صااورم طااوالن ماادم و باه‬
‫مصاور د ااا يادب اهدا متعدد شول د‪.‬‬
‫باا ارتقاي س مت یان رونافزون به مشاريت ارگااب هاا دولتا ‪ ،‬ن ادهاا مادن‬
‫و بخ خروي وجود دارد‪.‬‬
‫ها مفهومي گفتمان ارتقاي سالمت‬
‫هدف‬
‫راهبرد‬
‫ن دگي با يیفیت‬
‫اقدام‬
‫ارتقاي س مت‬
‫توسعه سياست هاي سالن؛ توسعه محي هاي سالن ؛ توسعه اددا جامعه؛‬
‫توا مصدساني افااد‪ ،‬او ها و جوامع؛ بان اي در خدمام س مت‬
‫ها ساختاري مديايت فتماب ارتقاي سالمت‬
‫(پگش ي اوليه‪ ،‬سا ويه و سالثيه)‬
‫مديايت نوامل خطا‬
‫(توسعه سياست ها‪ ،‬موقعيت ها‪ ،‬محصوالت و‬
‫خدمات سالم)‬
‫مديايت ساك ن دگي‬
‫(توا مصدساني ماد و توسعه اددا جامعه)‬
‫دكتر شهرام رفيعي فر و همكاران‪1392،‬‬
‫مديايت بيماري ها‬
‫مشارکت گروهی‬
‫مشارکت فردی‬
‫مشارکت جمعی‬
‫دكتر شهرام رفيعي فر و همكاران‪1392،‬‬
‫سطوح مشارکت مردمی برای ارتقای سالمت‬
‫تابلوي سطوح و مداخالت مشاركت مردمي‬
‫دكتر شهرام رفيعي فر و همكاران‪1392،‬‬
‫سطح‬
‫مشارکت‬
‫فردی‬
‫گروهی‬
‫جمعی‬
‫برنامه‬
‫خودماادات‬
‫آمونب بیمار‬
‫او ها خودیار‬
‫او ها همساب‬
‫مدارس ماوه س مت‬
‫محل ها کار ماوه س مت‬
‫سااانماب هااا دولت ا و م دولت ا حااام‬
‫س مت‬
‫اصصا و احزاب حام س مت‬
‫شاوراها مكي‪،‬شاااي‪ ،‬محكاي و صاصفي‬
‫حام س مت‬
‫موقعیت‬
‫آموزش ها‪/‬اقدام ها‬
‫خا ه‪ ،‬مطپ‪ ،‬بیمارستاب‪،‬‬
‫داروخا ه‪،‬آنما شگا ‪،‬‬
‫مايز ت داشت‬
‫‌‬
‫ظافیت سان باا ارایه خادمام خاودماادات و آماونب‬
‫اسااخ بیمار در بخ س مت‪ ،‬آماونب و توا مصدساان‬
‫م ا اااد و بیم ا اااراب‪ ،‬ارتق ا ااا فاهصا ا ا سا ا ا مت ب ا ااا رو ک ا اااد‬
‫خودماادات‬
‫خا ه‬
‫مايز ت داشت‬
‫‌‬
‫مطپ‬
‫بیمارستاب‬
‫مدرسه‬
‫مسجد‬
‫محل کار‬
‫ظافی ا اات س ا ااان ب ا اااا تش ا ااکیل و حمای ا اات ان ا اااو ه ا ااا‬
‫خودی ا ا ا ااار و همس ا ا ا اااب در بخا ا ا ا ا ه ا ا ا ااا سا ا ا ا ا مت‪ /‬رف ا ا ا ااا‬
‫اجتماااع ‪/‬آمااونب يشااور‪ ،‬آمااونب و توا مصدسااان اااو‬
‫ه ا ااا خودی ا ااارو همس ا اااب‪ ،‬توس ا ااعه ش ا اااکه ه ا ااا خودی ا ااار‬
‫م ان و حقیق‬
‫مدرسه‪،‬محل کار‬
‫مسجد‪،‬سانماب‬
‫شاادار ‪،‬فاما دار ‌‬
‫استا دار ‪،‬دانشگا‬
‫ظافیت سان باا توسعه مودعیت ها حاام سا مت‬
‫در شااااها‪/‬محا م‪/‬سااانماب هااا‪ ،‬توسااعه شااوراهاي حااامي‬
‫سا مت‪‌ ،‬توسااعه ا اات هااا و اتحادهااا حااام س ا مت‪،‬‬
‫باداار ارتااه است اتژ باا ارتقاا سا مت‪ ،‬توساعه‬
‫اددا جامعه باا س مت‬
‫مس له اين است‪:‬‬
‫بودب‪،‬‬
‫شا سته بودب‪،‬‬
‫وابسته بودب‬