Transcript L01_EkPersonelit_Hyrje

L01
Hyrje në
‘Ekonomiksin e Personelit’
Prof.as. Avdullah Hoti
1
www.valmirnuredini.tk
Hyrje (1)
• Çfare eshte ekonomiksi?
– Nje definicion i pergjithshem
• Studimi i sjelljes se ekonomise duke perdorur
teorine rigoroze (modelet teorike, matematikore
dhe grafike)
– Shembuj:
• Çfarë ndodh me çmimin kur rritet kerkesa?
• Çfarë ndodh me eksportet kur rritet kursi i
kembimit te valutes se vendit ndaj valutave te
tjera?
2
www.valmirnuredini.tk
Hyrje (2)
• Deri vone: ekspertet qe jane marre me Ekonomiksin e
Personelit (EcoPer) nuk jane trajtuar barabarte me
ekspertet e tjere
– Personat qe jane marre me personel ne kuader te organizates
jane pare si obstruktive
• Kanë imponuar rregullat e sjelljes që kanë kushtuar për kompaninë
• Mungesë e studimeve për rëndësinë e resurseve humane në kuadër
të organizatës
• Është supozuar që punëtorët janë të njëjtë pavarësisht trajtimit që
ju bëhet
– Çështjet e personelit janë parë si të pamundura të studiohen
nga ekonomiksi si shkencë:
• Si të modelohet sjellja e individëve në kompani?
• Si mund të analizohen emocionet përmes teorisë ekonomike?
3
www.valmirnuredini.tk
Hyrje (3)
• Tani aplikohet analiza rigoroze ekonomike në çështjet e
personelit
– EcoPer është kurs bazë në shumë shkolla të biznesit
• Nëse një diciplinë shkencore nuk ka bazë teorike për të
provuar vërtetësinë e pohimeve të saj, atëherë është
diciplinë e varfër dhe pa interes shkencor mbi të
• EcoPer tani është kompletuar me modele analitike që
mundësojnë një gjë të tillë
• Përgjigjet që ofron tani EcoPer janë me interes për
menaxhmentit e kompanisë, e jo vetëm për menaxherët e
personelit, si:
– Efekti i ndryshimeve në sistemin e resurseve humane,
– Zgjedhja e metodës së pagesës,
– Vendimet për marrje në punë dhe largim nga puna,
4
www.valmirnuredini.tk
Hyrje (4)
• EconPer ofron një qasje ekonomike në analizën e personelit
të kompanisë
• Ekonomiksi përdor modele dhe kornizë analitike rigoroze që
është teknike (modelare) dhe jopersonale
– P.sh. Alokimi i rezurseve
– Por kjo mund të aplikohet edhe tek personeli
• Më parë: ekonomiksi është përdorur për analizën e pagës në
produktivitetin e punëtorëve
– Paga më e lartë – produktiviteti më i lartë
• Tani: ekonomiksi përdoret për analizën e shpërblimeve
jomonetare në produktivitet:
– Si ndikon motivitimi dhe sa i kënaqur është punëtori në
produktivitetin e tij, në një situatë kur paga mbetet e
pandryshuar
5
www.valmirnuredini.tk
Hyrje (5)
• Përdorimi i ekonomiksi ka nënkuptuar supozimet se
punëtorët (ashtu si edhe firma) sillen në interesin e tyre
– Kjo thënie është tautologjike
• Si mund të maten shijet?
– Ato janë të ndryshme për secilin
– Por: janë stabile-konsistente në kohë (evidenca)
• Nën supozimin se punëtorët dhe firmat veprojnë në
interes të tyre më të mirë:
– Mund të maten dhe predikohen sjelljet e punëtorëve në kushte
të caktuara
• Kjo mundëson analizën e tillë si:
– A është i gatshëm punëtori të heqë dorë nga 2% e pagës së tij
• për të pasur një kafe të mirë çdo mëngjes
• Për të pasur një zyrë moderne
• Për të pasur veturë zyrtare
6
www.valmirnuredini.tk
Hyrje (6)
• Megjithëse EcoPer mbulon çështjet e
personelit, mbeten ende çështje të patrajtuara:
– Si t’i komentohet punëtorit lajmi i keq (p.sh. lajmi i
largimit nga puna)?
– Si të largohet punëtori nga puna?
– Si të negociohet me sindikatat?
– Si të përmirësohet morali në rënie i punëtorëve?
– Si të tërhiqen punëtorët n[ kompani dhe të mbeten të
lidhur për kompani përmes një skeme të karrierës së
tyre?
7
www.valmirnuredini.tk
Hyrje (7)
• Sidoqoftë: EcoPer zgjeron/përdor analizën rigoroze
ekonomike (e cila merret me alokimin e resurseve) në
çështjet që kanë të bëjnë me personelin
• Aplikimi i një qasje të tillë nuk e zvetënon/dehumanizon
çështjen e resurseve humane në kompani
• Të qenit analitik kontribuon në:
– Gjetjen e mënyrës që të kënaqen si punëtorët ashtu edhe
aksionarët
– Parandalimin e vendimeve që janë të dëmshme për punëtorët
• Por:
– Përdorimi i analizë nuk nënkupton heqje dorë nga aspektet
humane si ‘dhembshuria’:
• P.sh. Sa i kushton kompanisë ofrimi i trajtimit të fëmijëve të sëmurë
të punëtorëve të saj,
– Analiza e tillë mundëson vlerësimin e kostos së ‘dhembshurisë’
8
www.valmirnuredini.tk
Temat 1: Rekrutimi / marrja në punë (1)
• Firmat duhet të vendosin çfarë punëtorë të
marrin në punë:
–
–
–
–
Me çfarë aftësish?
Me çfarë page?
Çfarë kombinimi në mes të aftësisë dhe pagës
Çfarë kombinimi në mes të punëtorëve me aftësi të
larta dhe të ulëta?
– Cilët janë faktorët që e bëjnë firmën të vendosë të
paguajë pagë të lartë për punëtorë me aftësi të larta?
• Korniza analitike:
– Pasi firma të vendosë për relacionin pagë-kualitet,
përcaktohet për aplikantët me kosto më të ulët
9
www.valmirnuredini.tk
Temat 1: Rekrutimi / marrja në punë (2)
• Zgjedhje e aplikantëve është e kushtueshme për
kompaninë:
– Vendosja e standardeve: por çfarë standarde?
• A sigurojnë ato standarde se kompania zgjedh punëtorin e duhur
në punë? (nëse jo, kompanisë i kushton)
• Çfarë skeme e pagës duhet të vendoset ashtu që të jetë atraktive q[
vetëm punëtorët e caktuar të konkurojnë në kompani?
• A duhet të përdoren kredencialet si MBA ose ndonjë certifikatë
tjetër si kusht për marrje të punëtorit në punë?
10
www.valmirnuredini.tk
Temat 2: Hyrja/dalja e punëtorëve nga kompania
• Punëtorët hyjnë dhe dalin nga kompania në çfarëdo
moshe
• Në praktikë: punëtorët e rinj lëvizin më shumë
• Si duhet t’i qaset kompania hyrje/daljeve të punëtorëve?
– Kur është fitimprurëse për punëtorët të largohen nga puna?
– Kur është e dëmshme për kompaninë?
– Cilët punëtorët duhet kompania t’i mbajë në punë në çfarëdo
kohe?
– Çfarë skeme e pagave siguron një ‘hyrje/dalje’ optimale të
punëtorëve nga kompania?
11
www.valmirnuredini.tk
Temat 3: Largimi i punëtorëve nga puna
• Nganjëherë kushtet ekonomike e obligojnë kompaninë
të largojë punëtorë nga puna
• Si duhet të bëhet kjo?
• Çfarë skema të ‘blerjes së punëtorëve’ duhet aplikuar?
• Në cilat raste duhet firma të largojë punëtorë e në cilat
të marrë punëtorë në punë?
• Si mund të merren këto vendime në mënyrë
sistematike?
12
www.valmirnuredini.tk
Temat 4: Motivimi i punëtorëve
• Motivimi i punëtorëve është kyç për të qenë konkurrent
në treg
• Mënyrat e motivimit
– Bazuar në pagë
– Bazuar në përfitime jomonetare
• Punëtorët mund të paguhen në bazë të
– outputit ose
– përpjekjeve që bëjnë
• Si sillen punëtorët:
– Kur u rritet paga me 5%
– Ose kur:
•
•
•
•
benefitet jomonetare ju rriten me 10%
ju jepen aksione të kompanisë punëtorëve
ju jepet pjesë e fitimit
paguhen sipas prodhimit etj.
13
www.valmirnuredini.tk
Temat 5: Ekipi
• Puna në ekip – bazë për procesin prodhues
• Aktiviteti (mosaktiviteti) i njërin punëtorë ndikon në
produktivitetin e tjetrit:
– Punëtori duket më mirë në sytë e menaxherit nëse punon vetë
më shumë ose nëse ndërmerr aktivitete që i bën të tjerët të
duken më keq.
• Si të optimalizohet puna në ekip ashtu që të rritet
produktiviteti dhe fitimet e kompanisë?
• Skema e instentivave për punë në ekip?
– Si të dizajnohet?
– Kush të favorizohet nga punëtorët?
• Sipas moshës (pasi ata qëndrojnë më gjatë në ekip)?
• Sipas produktivitetit?
14
www.valmirnuredini.tk
Temat 6: Puna gjatë ciklit të jetës
• Ndonjëherë, punëtorët e rinj janë më produktiv se të
vjetrit
• Por, punëtorët e vjetër trajtohen më mirë se të rinjtë (sa
i përket pagës)
• Përse firmat aplikojnë një skemë të tillë?
– Investimi nga punëtorët në firmë – firma obligohet ndaj tyre
15
www.valmirnuredini.tk
Temat 7: Vlerësimi
• Vlerësimi – çështje kyçe e menaxhimit të mirë të
kompanisë
• Nëse punëtorët nuk vlerësohen:
– Ata që janë jo produktivë mbesin në kompani
– Punëtorët produktivë bëhen përtacë
• Problem:
–
–
–
–
–
si të bëhet vlerësimi?
Sa shpesh duhet të vlerësohet punëtori?
Si të vendosen standardet e vlerësimit?
Sa gjatë duhet të jetë periudha testuese?
Sa gjatë duhet të jetë kontrata e punës pas periudhës testuese?
16
www.valmirnuredini.tk
Temat 8: Benefitet
• Trade-off në mes të benefiteve dhe pagës
• Shumë firma i trajtojnë si të ndara
– Këto duhet parë si një njësi e vetme
• Benefitet determinojnë nivelin e motivimit dhe
ikjen/ardhjen e punëtorëve në kompani
• Si të definohen?
• Çfarë skeme të përdoret?
• Cila është kostoja e tyre dhe efekti në produktivitet dhe
fitim të kompanisë?
17
www.valmirnuredini.tk
Temat 9: Autoriteti
• Sa autoritet duhet dhënë punëtorit?
• Si ndikon kjo në motivim?
18
www.valmirnuredini.tk
Temat 10: Detyrat e punës
• Sa detyra të punës duhet dhënë punëtorit?
• Kjo e determinon fleksibilitetin e punës së punëtorit dhe
përshtatshmërinë e tij në situata të ndryshme:
– Krizat ekonomike dhe nevoja për adaptim
• Shumë detyra – mungesë e njohurive të thella në detyra
specifike
• Cilat janë detyrat bazë që duhet të njohë punëtori para
se të merret në punë.
19
www.valmirnuredini.tk