Transcript mamul dizaynı

Osman Demirdöğen
MAMUL DİZAYNI
ÜRETİM
Malzeme, tesis ve makine gibi fiziksel
faktörlerin yanısıra işçilik, yönetim,
ekonomik olaylar, tüketici istekleri,
eğitim, toplum yapısı… gibi ölçülmesi
çok güç faktörlerin de etkisi altında
bulunan bir işletmecilik
fonksiyonudur.
ÜRETİM YÖNETİMİ
İşletmenin elinde bulunan
malzeme, makine ve insangücü
kaynaklarının belirli
miktarlardaki mamulün istenilen
niteliklerde , istenilen zamanda ve
en düşük maliyetle üretimini
sağlayacak biçimde bir araya
getirilmesidir.
MAMÜL DİZAYNI
İşletmenin üreteceği mamulün
fiziksel özelliklerini (boyutları,
performans, biçim vb.) ve
fonksiyonlarını açık-seçik
belirleme amacına yönelmiş bir
faaliyettir.
YENİ MAMUL STRATEJİLERİ
 1-
Pazar hedefi stratejisi: Bu stratejide
üretici ne satabilirsen onu üret görüşü
doğrultusunda hareket eder.
 2- Teknoloji hedefi stratejisi: Üretici mevcut
teknoloji olanaklarını göz önüne alarak ne
yapabilirsen onu sat politikasını izler.
 3- Fonksiyonlar arası strateji: Bu stratejiye
göre mamul; pazarlama, ÜPK, mühendislik,
imalat ve diğer departmanların işbirliği ile
geliştirilir.
YENİ MAMUL GELİŞTİRME
PROSESİ
 Yeni
mamul alternatifleri
 Değerleme/Seçme
 Yeni mamul ön dizaynı
 Prototip İmalat
 Yeni mamul testi
 Yeni mamul dizaynı
1- Yeni mamul alternatifleri: Teorik ve uygulamalı
araştırma alanlarından gelen bilgiler, pazarlamanın
sağladığı tüketici istekleri ile birleştirilip alternatif
yeni mamul önerileri hazırlanır.
2- Değerleme/Seçme: Ortaya atılan yeni mamul
fikirleri Pazar potansiyeli, ekonomik fizibilite ve
üretilebilir olma faktörlerine göre bir genel
değerlendirmeye tabi tutulur.
3- Yeni mamul ön dizaynı: Seçilen mamulün yapısal
ve fonksiyonel özellikleri tespit edilir. Bu esnada
maliyet, kalite ve performans faktörleri dikkatle
değerlenerek optimum kombinasyonun bulunması
hedeflenir.
4- Prototip İmalat: Yeni mamulün tam ölçekli
bir modeli, küçük bir atölyede az sayıda
üretilerek küçük bir bölgede tüketiciye sunulması
prototip imalat sayılır.
5- Yeni mamul testi: Prototip olarak üretilen
mamullerin performansı üretici tarafından
kontrol edilir veya sınırlı sayıda tüketicinin
mamulü kullanışı izlenir ve reaksiyonları
değerlenir.
6- Yeni mamul dizaynı: Bu son aşamada
mamule ve imalat prosesine son şekli verilir ve
gerçek üretime geçilir.
FEEDBACK
(GERİ BESLEME)
Mamul üretilip satılmaya başlandıktan sonra
dizayn prosesi sona ermez. Belirli bir plan
dahilinde, üretilen mamuller üzerindeki
hatalar tespit edilir ve geri besleme(feedback)
mekanizması ile önceki aşamalara geri
dönülerek gerekli düzeltmeler yapılır. Bu işlem
mamulün ömrü boyunca, azalan bir
yoğunlukta devam eder.
Yeni Bir Mamulün Yaşam Seyri
Yeni bir mamul, canlı bir varlık gibi hayatın doğuş,
çocukluk, büyüme, olgunluk ve yaşlılık devrelerinden
geçerek ömrünü tamamlar. Bu süre içinde mamul
üzerinde değişiklikler ve geliştirmeler yapılması
doğaldır. Çocukluk çağında tüketici reaksiyonlarından
kaynaklanan dizayn, kalite ve performans sorunları
üzerinde durulur. Büyüme çağında hızla artan
talebin karşılanması kapasite artışı ve üretim
planlama sorunlarını ön plana çıkarır. Olgunluk
devrinde ise artan rekabet yüzünden maliyet
kontrolu ve fiyat sorunları önem kazanır.
MAMUL DİZAYNINI
ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-İşletme politikaları
2-Pazarlama olanakları
3-Mamul karakteristikleri
- Fonksiyonel karakteristikler
- Kullanılış faktörleri
- Dayanıklılık ve güvenilirlik faktörleri
- Estetik faktörler
4- Ekonomik analizler
5-Üretim olanaklarına ilişkin dizayn
faktörleri
1- İşletme Politikalarını İlgilendiren Dizayn Faktörleri: Tepe
yönetimi işletmenin amaçlarını göz önüne alarak mamulün
biçimini ve fonksiyonunu belirleyecek veriler oluşturur.
2- Pazarlama Olanaklarını İlgilendiren Dizayn Faktörleri: Pazar
ve pazarlama kavramlarının içerdiği bütün unsurlar mamul
dizaynını çok yakından ilgilendirir. Bunların başında
tüketiciyi ve rakip firmaları ilgilendirenler öncelik taşırlar.
Pazar koşullarını etkilemek ve bir kısmın işletmenin kontrolü
altında oluşturmak amacı ile başvurulan çare reklâmdır.
Reklâm da işlenen konulardan bazıları şunlardır:
- Mamulü tanıtan veya benimseten genel bilgiler verilir.
- Ayrıntılı teknik bilgi verilir.
- Mamulün yararları tanıtılır.
- Tüketicinin istediği özelliklerin mamulde bulunduğu belirtilir.
- Mamulün zevke hitap eden yanları ortaya konulur.
- Pasif veya kararsız tüketicilerde talep arzusu yaratılır.
- Tüketici, mamulden ne beklemesi gerektiği konusunda eğitilir.
3- Mamul Karakteristiklerini
İlgilendiren Dizayn Faktörleri

Fonksiyonel karakteristikler
 Kullanılış faktörleri
 Dayanıklılık ve güvenilirlik faktörleri
 Estetik faktörler
Mamulün belirli koşullar altında çalışabileceği
veya depoda bozulmadan durabildiği süre
dayanıklılık olarak adlandırılır. Mamulün
istenilen ihtiyacı istenilen zamanda giderebilme
derecesi ise güvenilirlik olarak adlandırılır.
4- EKONOMİK ANALİZLER: Tepe yönetiminin
mamul hakkında vereceği kararda önceliği bulunan
faktörleri belirlemek amacına yönelmiştir. Ekonomik
analizlerde cevabı araştırılan sorulardan bazıları
şunlardır:
Mamulün üretimi için gerekli yatırım nedir?
 Birim maliyet ne olacaktır veya olmalıdır?
 Uygun veya mümkün kar oranı nedir?
 Seçilecek satış fiyatı ile rekabete dayanmak
mümkün müdür?
 Mamulün satış miktarı ne olacaktır?
 En az üretilmesi gereken miktar nedir?

5- Üretim Olanaklarına İlişkin Dizayn Faktörleri:
Dizayn kağıt üzerinde yürütülüp sonuçlandırılan
bir tasarlama faaliyetidir. Ancak sadece ekonomik
ve estetik bakımlardan en uygun mamulün
yaratılması söz konusu olamaz. Zira, varılmak
istenen asıl sonuç kağıt üzerinde belirlenen
boyutların, kalite özelliklerinin ve performans
değerlerinin atölyede gerçek bir fiziksel varlığa,
yani mamule dönüşmesidir. Dizayn prosesi,
ekonomik ve estetiğin yanı sıra malzeme, makine,
işçilik gibi üretim faktörleri göz önüne alınmadan
tamamlanmış sayılamaz.
MAMUL DİZAYNINDA DEĞERLEMEYE
KATILMASI GEREKEN ÜRETİME İLİŞKİN
FAKTÖRLER ŞUNLARDIR:
 Malzeme
seçimi
 Proses seçimi
 İşçilik olanakları
BASİTLEŞTİRME
Dizayn açısından basitleştirme, üretilen mamul
çeşidinin işletme için uygun sayıya indirilmesi olarak
tanımlanabilir.





Basitleştirme adı verilen çeşit sayısının azaltılması ile
sağlanacak avantajlar şöyle sıralanabilir.
Hammadde, parça ve yarı mamul stok düzeyleri düşüktür.
Makine ve teçhizat yatırımı daha azdır.
Makine ve işçilik verimliliği ve üretkenlik oranı yüksektir.
Dizaynın güvenilirliği yüksektir. Hata olasılığı azdır.
Depolama alanı ihtiyacı azdır.
Bu avantajlarına karşılık basitleştirme sonunda; tüketici
kütlesinin daralması, müşterilerin ihtiyaçlarını daha yaygın
karşılayan rakip firmalara kayması, yeni mamullere olan
ihtiyacı görememe gibi sakıncalar ortaya çıkar.
STANDARTLAŞTIRMA
Bir mamulün veya onu oluşturan parçaların;
boyut,
biçim,
performans
ve
kalite
spesifikasyonlarının endüstri kolu, tüm ülke veya
dünya çapında olmak üzere önceden saptanmış
değerlerine Standart, bu amaca yönelmiş
çalışmalara da Standartlaşma denilmektedir.
Örneğin pillerin boyutları ve güçleri, otomobil
motorlarının
silindir
hacimleri
standart
değerlerdedirler.
Mamul dizaynı açısından standartlaştırma,
tüketici istekleri ile beliren mamul özelliklerini
standart değerlere dönüştürme faaliyetleridir.
TERCİHLİ SAYILAR
Standartlaşmada kullanılan ve belirli kurallara göre oluşturulan sayılar
sistemine tercihli sayılar denir.
Bir örnek olarak, hacimleri 10-100 dm3 arasında değişen ambalaj kutusu
serisinin diğer elemanlarını geometrik dizi kuralına göre bulmaya çalışalım. Eğer
dizinin ilk teriminden sonuncusuna 5 aşamada ulaşılması isteniyorsa, q ortak
çarpan olmak üzere;
Birinci hacim : 10 (verilmiştir.)
Üçüncü hacim : 10q2
Beşinci hacim : 10q4
İkinci hacim
: 10q
Dördüncü hacim: 10q3
Altıncı hacim : 10q5 = 100 (verilmiştir.)
Son denklemden, q5 = 10 ve buradan da q = 1,585 bulunur. O halde kutu
hacimleri, her biri öncekinin 1,585 katı olan bir dizi oluşturmalıdır. Pratiğe uygun
olması için rakamlar yuvarlatılırsa
1. kutu hacim
3. kutu hacim
5. kutu hacim
: 10 dm3
: 25,12 = 25dm3
: 63,11 = 63dm3
2. kutu hacim
4. kutu hacim
6. kutu hacim
: 15,85 = 16dm3
: 39,82 = 40dm3
: 100,00 = 100dm3
Bulunur. Dikkat edilirse dizinin her terimi öncekine oranla yaklaşık %60 artış
göstermektedir. Eğer dizi 10 aşamalı ise artış oranı % 25 olur. Bu oran 20 aşamada
%12’ye, 40 aşamada %6’ya düşer.
KODLAMA
Fiziksel olan veya olmayan varlıkları çeşitli kriterlere göre
sınıflandırdıktan sonra harf veya rakamlardan oluşan sembollerle
tanıtmaya kodlama denir. Kodlanan varlık; malzeme, yedek parça,
ücret, işçi gibi akla gelebilecek her şey olabilir.
Bir kod sistemi dizayn edilirken göz önüne alınması gereken prensipler şunlardır:
1- Kodun tümü önceden tanımlanmış belirli bilgileri belirli bir sıraya göre
vermelidir.
2- Kod açık uçlu olmalıdır.
3- Sistemde mevcut gruplar(sınıflar) gerektiğinde alt gruplara ayrılabilmelidir.
4- Sınıflandırma ve sembollerin gruplandırılması mantıki olmalıdır.
5- Kodun uzunluğunu(hane sayısını) sınırlayan faktörlerin varlığı göz önüne
alınmalıdır.
6- İşletmede kullanılan kod sistemlerinin sayısını minimum tutmaya çalışılmalıdır.
7- Bir konuda kurulacak kod sisteminin mümkünse endüstri kolu, ülke ve hatta
uluslar arası kapsamlı kod sistemleri ile bağdaşması sağlanmalıdır.
8- Kod sembolleri arasında bilgi gruplarını ayırma amacı ile (,), (;), (-), gibi
işaretler konulabilir.
9- Kodun verdiği bilgileri kılavuza veya el kitabına bakmadan hatırlatacak
biçimde dizayn edilmesine özen gösterilmelidir.
KODLAMA YAPILMASININ NEDENLERİ








Herhangi bir şirkette başta satış(müşteri hesapları) olmak üzere, muhasebe,
ücret ve stok kontrol faaliyetlerinde bilgisayar kullanılabilmesi için kodlama
yapılmalıdır.
Bir bütün olarak işletme faaliyetlerinin takip ve kontrolü kolaylaşacaktır.
Maliyet hesaplamaları çabuk ve hatasız yapılabilecektir.
Malzeme ambarları yeni kod sistemine göre düzenlendiğinde yerden tasarruf
sağlanacak, karışıklık, kaybolma, ziyan olma, gereksiz sipariş gibi aksaklıklar
önlenecektir.
Her malzeme yalnız bir kod numarası ile temsil edileceğinden haberleşme
kolaylaşacak, hatalar azalacaktır.
Dizayn mühendisliği standart malzeme kullanma olanağı bulacaktır.
Dizayn değişikliğinde ve imalat programlarının kullanılmasında ortaya çıkan
çeşitli aksaklıklar azalacaktır.
Yarı mamul stokları ve malzeme kontrolü kolaylaşacaktır.
KODLAMA PRENSİPLERİ




Her malzeme grubu açıkça tanımlanmalı ve karakteristikler belirlenmelidir.
Kodlama sisteminde mevcut bulunan bütün kalemleri içine almalıdır.
Gruplar arasında girişim olmamalıdır. Yani sisteme yerleştirilen bir malzeme
sadece bir grup içinde bulunmalıdır.
Kodlama sisteme uzman olamayan kişilerin anlayabileceği ve üzerinde
işlemler yapabileceği kadar basit olmalıdır.
DEĞER ANALİZLERİ
II. Dünya Savaşı’ndan sora, G.E. firmasında mamullerde daha ucuz ve
yararlı malzeme kullanma olanaklarının araştırılması sırasında ortaya atılan
değeranalizi yaklaşımı; bir malın, fikrin veya hizmetin kendisinden
bekleneni sağlama derecesini araştırmak şeklinde tanımlanmaktadır.
Değer analizinde (DA) dizayn edilecek mamul için çeşitli faktörler göz önüne
alınarak şu sorulara cevap araştırılır:
-Mamul nedir?
-Mamul ne olabilir?
-Kaç parçadan oluşur?
-Fonksiyonları nelerdir?
-Üretilecek miktar nedir?
DA’nın temel sorularına cevap araştırılırken mamulün 3 tip değeri olduğu varsayılır.
Bunlar:
1-Maliyet değeri: İşçilik, malzeme, ve genel masraflar payı toplamıdır.
2-Kullanılış değeri: Mamulün gördüğü işin değeri ile ölçülür.
3-İtibar değeri: Alıcının mamule sahip olmak için ödemeye hazır olduğu miktardır.
DA’de bu maliyetler arasında en uygun denge noktasının bulunmasını çalışılır
DİZAYN
DEĞİŞİKLİKLERİ
Mamulün dizaynı tamamlanıp üretime
geçildikten sonra çeşitli nedenlerle
dizayn üzerinde değişiklik yapma
ihtiyacı ortaya çıkar. Yeni makine
kullanılması, daha ucuz malzeme
bulunması gibi nedenler mamul
dizaynını değiştirmeyi zorunlu kılabilir.
YENİ MAMUL GELİŞTİRMEDE
BELİRSİZLİK
Yeni mamul geliştirme zaman ve para açısından riskli,
belirsizliğin hakim olduğu uzun vadeli bir yatırım kararıdır.
Yapılacak yatırımın getirini (return on investment) hesaplamak
için şöyle bir formül kullanılabilir.
Pt X Pc X V X p X L
ROI =
TDC
Bu formülde;
Pt: Yeni mamulün teknolojik başarı olasılığını
Pc: Yeni mamulün ticari başarı olasılığını
V: Tahmin edilen talebi
P: Fiatı
L: Yeni mamulün ticari ömrünüx
TDC: Toplam mamul geliştirme maliyetini
Temsil etmektedir. Formülü oluşturan elamanların tümü hata olasılığı
yüksek, tahmin ve tecrübelere dayanan rakamlardır. Dolayısı ile bulunacak
her ROI değeri yöneticiye bir fikir vermekten öteye gidemez.
YENİ MAMULÜN BAŞARISINI
ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Yeni mamul geliştirme prosesinin uzun zaman aldığını ve
bir mamul fikrinin çeşitli aşamalardan geçip üretime ulaşabilme
şansının ortalama % 2 olduğunu daha önce belirtmiştik. Ancak
üretime geçilmesi, yeni mamulün firmaya beklenen karı getirmesi
ve hayatta kalabilmesi için bir garanti sağlamaz.
Son 20 yıl içinde yeni mamul geliştirme konusunda yapılan
araştırmaların başlıca beş nokta üzerinde odaklaştığı söylenebilir.
1- Yeni mamulün başarısını etkileyen faktörler
2- Yeni mamul geliştirme prosesi
3- Yeni mamul geliştirmede uygulanan stratejiler
4- Başarıyı ölçmede matematik modellerin kullanılması
5- Tek faktör üzerinde yoğunlaşan performans analizleri
Crawford yeni mamülün başarısızlığına sebep olan faktörlerden en önemli
dördünü şöyle sıralamaktadır.
1- Yeni mamülün benzerlerine göre bariz üstünlük gösterememesi
2- Kötü planlama
3- Yanlış zamanlama
4- Aşırı iyimserlik
Myer ve Marqius tarafından 567 başarılı yeni mamul üzerinde yapılan bir başka
araştırmada, bu mamullerden %79’unun “Pazar hedefli” olduğu ve gerçekçi
talep tahminlerinin başarıda önemli rol oynadığı tespit edilmiştir.
İngiltere’de yapılan bir araştırma da ise yeni mamulün başarısında payı
bulunduğu belirtilen 41 faktörden en önemli beşi şöyle sıralanmıştır.
1-Tüketici isteklerinin doğru anlaşılması
2-Verimli mamul geliştirme prosesi
3-Yönetim felsefesi ve yöneticilerin kişisel özellikleri
4- İşletme içi ve dışı etkin haberleşme
5- Pazarlama çalışmaları
Strateji-Başarı ilişkisini hedef alan daha yakın
tarihli bir çalışmanın bulguları da şöyle
özetlenebilir.
1- Yeni mamul geliştirme politikası firmanın genel
stratejisinde yer aldığı taktirde başarı şansı yüksek
olmaktadır.
2- Tespit edilen amaçlar, stratejik finansman planı ile
desteklenmelidir.
3- Yeni mamulün başarısında detaylı analiz ve
hesaplamaların yanısıra sağduyu, tecrübe ve sezgi de
önemli rol oynamaktadır.
Mamulün veya üretimin yapıldığı endüstri tipinin
başarıya etkisi de incelemeye değer bir konu olmaktadır.
TEŞEKKÜRLER