Transcript Birinci Bölüm - Temel Kavramlar

BOTE218
Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme
Birinci Bölüm: Temel Kavramlar
Bayram Güzer
Temel Kavramlar
•
•
•
•
•
•
Teknoloji Nedir?
Öğretim Teknolojisi Nedir?
Eğitim Teknolojisi mi? Öğretim Teknolojisi mi?
Sistem Nedir?
Öğretimde Sistem Yaklaşımı Nedir?
Öğretimde Sistem Yaklaşımı Süreci
– Analiz
– Tasarım ve Geliştirme
– Değerlendirme
2
Teknoloji Nedir?
• Galbraith (1967, s.12)
– “Bilimsel ya da diğer sistematik bilgilerin pratik
alanlara sistemli bir şekilde uygulanması”
• Alkan (1987, s.14)
– “Bilimin üretim, hizmet, ulaşım vb. Alanlardaki
sorunlara uygulanması”
• Alkan (1987, s.15)
– “makineler, işlemler, yöntemler, süreçler, sistemler,
yönetim ve kontrol mekanizmaları gibi çeşitli öğeleri”
kapsar.
3
Teknoloji Nedir?
• Alkan (1987, s.15)
– “bu öğelerin belirli bir düzende bir araya
getirilmesiyle oluşan ve bilim ile uygulama
arasında köprü görevi yapan bir disiplindir”.
• Kısaca, teknoloji bilim ile uygulama arasında
köprü görevi yapan bir disiplindir.
4
Teknoloğun Görevleri Nelerdir?
Teknoloğun görevleri
Konu: Uzaya insan gönderme fikri.
Temel kuram ve araştırmaları
anlamak.
Fizik ve malzeme bilimi alanındaki
temel kuramları ve bu alandaki
araştırma bulgularını anlamak.
2
Görevler uygulamalar hakkında
yeterince bilgi sahibi olmak.
Uzay mekiği, füze, ileri
telekominikasyon araçları, olasılık
planları gibi görevler ve uygulamalar
hakkında yeterince bilgi sahibi
olmak.
3
Kurumsal açıklamalar ve
araştırma bulgularını
uygulayıcıların görevlerini
tamamlayabilmeleri için
kullanabilecekleri bir biçime
dönüştürmesi gerekir.
Geliştirilen teknolojiler ve yapılan
araştırmalar ile ilgili bulguları ileride
problem çıkması durumunda
tekrardan gözden geçirilebilecek bir
biçimde saklanacak yapıya
dönüştürmeleri gerekir.
1
5
Öğretim Teknolojisi Nedir?
• Heinich ve diğerleri (1993, s.16)
– “İnsanların nasıl öğrendiği hakkındaki bilimsel
bilgilerimizin öğretme ve öğrenme problemlerinin
çözümü için uygulanması”
• Öğretim Teknolojisi Komisyonu
– İki ayrı tanım önermiştir.
– “Yaygın bilinen anlamıyla öğretim teknolojisi, iletişim
devriminin yarattığı, öğretmen, kitap ve yazı tahtası
yanında öğretimsel amaçlar için kullanılabilecek kitle
iletişim araçlarıdır.
• Televizyon, filmler, tepegöz projektörleri, bilgisayarlar ve
diğerleri.
6
Öğretim Teknolojisi Nedir?
• İkinci tanım;
– “daha etkili bir öğretim sağlamak amacıyla,
öğrenme ve iletişim ile ilgili araştırmalara dayalı,
insan ve maddi kaynakları birlikte kullanarak,
öğretme ve öğrenme süreci bütününün belirli özel
hedefler açısından sistematik olarak tasarlanması,
uygulanması ve değerlendirilmesidir (Reiser, 1987,
s.11).”
7
Öğretim Teknolojisi Nedir?
• Öğretme-öğrenme süreci bir sistem yaklaşımı
olarak ele alınmalıdır.
• Öğretim teknolojisi, öğretme-öğrenme
kuramlarını en etkin biçimde uygulamaya
dönüştürülmesi esnasında,
• Bu süreçlere sistematik ve bütüncül bir
yaklaşım anlamı taşımakta,
• Ve araç-gereç bu sürecin öğelerinden biridir.
8
Eğitim Teknolojisi mi?
Öğretim Teknolojisi mi?
• Alkan (1995, s.19)
– Öğretim Teknolojisi;
• Eğitimin bir alt kavramıdır.
• Belirli öğretim disiplinlerinin kendine özgü yöntemlerini
dikkate alır.
– Fen Öğretimi Teknolojisi
– Dil Öğretimi Teknolojisi
• Belirli özel hedefler doğrultusunda eylemlerinin bütününü
içeren sistematik bir yaklaşımı ifade etmektedir.
–
–
–
–
Öğretme-öğrenme süreçlerini tasarlama
İşe koşma
Değerlendirme
Geliştirme
9
Eğitim Teknolojisi mi?
Öğretim Teknolojisi mi?
• Alkan (1995, s.19)
– Eğitim Teknolojisi;
• “insanın öğrenmesi” olgusunun tüm yönlerini içeren
problemleri sistematik olarak analiz eder.
• Bu problemlere çözüm bulmak üzere tüm unsurları işe koşar.
– İnsan gücünü, bilgileri, yöntemleri, teknikleri, araç-gereçleri,
düzenlemeleri vb.
• Eğitim teknolojisi bu işe koşma sonucunda
–
–
–
–
Uygun tasarımlar geliştirir
Geliştirilen tasarımları uygular
Değerlendirir ve
Yönetir.
10
Eğitim Teknolojisi mi?
Öğretim Teknolojisi mi?
• Alkan (1995, s.19)
– Eğitim Teknolojisi öğretme-öğrenme süreçleri ile
ilgili özgün bir disiplini vurgular.
– Öğretim Teknolojisi bir konunun öğretimi ile ilgili
öğrenmenin klavuzlanması etkinliğini ifade eder.
– Öğretim Teknolojisi, öğretme sürecini sistem
yaklaşımı açısından ele almalı, araç-gereçlerin
seçimi, tasarımı ve etkili kullanımını detaylı
biçimde incelemelidir.
11
Sistem Nedir?
• Sezgin (1994)’e göre;
– “Genel anlamda sistem, karşılıklı etkileşim içerisinde
bulunan unsurların, tasarlanan amaçları
gerçekleştirmek amacıyla bir bütün meydana
getirecek şekilde organize edilmesidir.”
• Sistemin parçaları, girdiler ve çıktılar açısından
birbirlerine bağlıdırlar.
• Sistem arzu edilen amaca ulaşılıp, ulaşılmadığını
tespit etmek için geri bildirim kullanır.
12
Sistem Nedir?
• Sisteme bir örnek;
– Soğutma ünitesi (klima örneği)
– Çeşitli parçalar birlikte çalışır
– Termostat oda ısısını ayarlar
– Termometre oda ısısını sürekli kontrol eder
– Arzu edilen ısıya ulaşıldığında sistem kendisini
devre dışı bırakır.
13
Öğretimde Sistem Yaklaşımı Nedir?
• Öğretim, insan davranışlarını istendik yönde
değiştirmek için düzenlenen bir sistemdir.
• Bu sistemin en önemli unsurları;
– Öğrenciler
– Öğreticiler
– Öğretim materyalleri
– Öğretme-öğrenme ortamı
14
Öğretimde Sistem Yaklaşımı Nedir?
• Bu süreçteki bütün unsurlarının önemi
kavranmalıdır.
• Bu süreçteki bütün unsurların birlikte, etkili ve
uyumlu çalışacak biçimde düzenlenmesi
gerekir.
• Öğretme-öğrenme sürecinin planlanması,
uygulanması, değerlendirilmesi ve düzeltilmesi
birbirini etkileyen bir süreçtir.
15
Öğretimde Sistem Yaklaşım Süreci?
• “Öğretimde sistem yaklaşımı” anlamında bazı
zaman “Öğretim tasarımı” kelimesinin de
kullanıldığı görülmektedir.
• Öğretimde sistem yaklaşımının unsurları
şunlardır;
– Analiz
– Tasarım ve Geliştirme
– Değerlendirme
16
Analiz
• Öğretimde sistem yaklaşımının ilk aşaması
analizdir.
• Bu aşamanın amacı belli bir düzeyde, bir ders,
kurs yada konunun öğretim amaçları belirlenir.
• İki tür amaç içerebilir;
– Öğretim sonunda öğrencilere kazandırılması planlanan
amaçlar (Terminal Objectives)
– Bu amaçlara ulaşmak için öğrencilerin öğretim
sırasında kazanması gereken önkoşul davranışlar
(Enabling Objectives)
17
Analiz
• Örnek;
– Türkçe dersinde “okuduğu bir metni anlayabilme”
ifadesi, öğrencinin kazanması gereken nihai amacı
belirtir.
– Bu amaca ulaşmak için aşağıdaki amaçları önceden
(öğretim sırasında) kazanması gerekir.
• “Okuduğu metnin ana fikrini çıkarma”
• “Okuduğu metinde bilinmeyen bir kelimenin anlamını
konudan çıkarma”
• “Okuduğu metni özetleme”
– Öğretim sırasında kazanılması gereken davranışlara
önkoşul öğrenmeler de denir.
18
Analiz
• Öğrencilerin bilgi ve becerileri (giriş davranışları)
planlama aşamasında dikkate alınmalıdır.
• Giriş davranışları dikkate alınmazsa hedef
öğrenciler için çok güç yada basit olabilir.
• Bir ders, kurs yada konu için öğretimin
tasarlanması süreci, ilgili öğretim amaçlarının
saptanması ile başlar.
• Saptanan her bir amaç analiz edilerek
öğrencilerin kazanmış olacağı davranışlar
belirlenir.
19
Tasarım ve Geliştirme
• Bu aşamada, öğrencilerin amaçlarda belirtilen
davranışlara sahip olma düzeylerini belirleyecek
ölçme araçları (test maddeleri) geliştirilir.
• Geliştirilen test maddeleri, ön test, ara testler ve
son testin oluşturulması için kullanılır.
• Ön testler şunları belirler.
– Öğrencilerin derse/programa hazır olup olmadıkları
– Derste kazandırılacak davranışların bazılarına önceden
sahip olup olmadıkları
– Ders öncesi ek bir eğitime gerek duyup duymadıklarını
20
Tasarım ve Geliştirme
• Ara testler dersin işlenişi sırasında öğrencilerin
ilerlemelerini gözlemlemek için kullanılır.
• Son testler ise öğrencilerin bütün olarak ders
amaçlarına ulaşma derecelerini belirlemek için
kullanılır.
• Tasarım ve geliştirme aşamasında ayrıca
belirlenen davranışların öğrencilere nasıl
kazandırılacağı üzerinde durulur.
21
Tasarım ve Geliştirme
• Davranışların öğrencilere nasıl kazandırılacağı
aşağıdaki sorular sorular bulunur.
– Hangi öğretme etkinlikleri öğrencilere istenen
davranışları kazandırır?
– Hangi öğretim materyalleri öğrencilere istenen
davranışları kazandırır?
– Hangi öğretim yöntem ve teknikleri öğrencilere
istenen davranışları kazandırır?
22
Tasarım ve Geliştirme
• Sistem yaklaşımında her bir aşama bir
öncekinin üzerine kurulur.
– Öğretim amaçları analiz edilir.
– Analiz sonucunda davranışlar belirlenir.
– Davranışlara uygun program içeriği geliştirilir.
– Tüm bunlar planların geliştirilmesine rehberlik
eder.
23
Tasarım ve Geliştirme
• Amaç ve davranışlar ayrıca şu noktalara
yardımcı olur;
– Uygun öğretim etkinlikleri ve materyalleri seçme
– Öğretim yöntemi seçme
– Öğretme-öğrenme ortamlarını seçme
• Tasarım ve geliştirme aşamasının son
bölümünde öğretim araçları seçilir, gereçler
tasarlanır ve geliştirilir.
24
Değerlendirme
• Öğretim tasarımı sürecinin son aşamasıdır.
• İki tür değerlendirme vardır.
– Süreci değerlendirme
– Ürünü değerlendirme
• Süreci değerlendirme
– Geliştirilen öğretim plan ve materyallerinin uygulama
öncesinde aksayan yönlerini tespit etmek için
kullanılır.
– Öğretim tasarım sürecinin her bir aşaması
değerlendirilir.
25
Değerlendirme
• Süreci değerlendirme
– Analiz aşamasında belirlenen amaçların doğru ve
eksiksiz analiz edilip edilmediği değerlendirilir.
– Geliştirilen hedeflerin içeriği yansıtıp yansıtmadığı
değerlendirilir.
– Geliştirilen ölçme amaçlarının amaçlarda belirtilen
davranışları ölçecek nitelikte olup olmadığı
değerlendirilir.
26
Değerlendirme
• Süreci değerlendirme
– Geliştirilen ders planlarının öğretim hedeflerinin
kazanılmasını sağlayacak nitelikte olup olmadığı
değerlendirilir.
– Geliştirilen öğretim gereçlerinin öğretim
hedeflerinin kazanılmasını sağlayacak nitelikte
olup olmadığı değerlendirilir.
• Süreç değerlendirmesinin bitmesi ile program
uygulamaya hazır hale gelir.
27
Değerlendirme
• Ürünü değerlendirme
– Uygulamada olan programın değerlendirilmesi ürün
değerlendirme olarak adlandırılır.
• Ürünü değerlendirme iki amaç için yapılır
– Programın etkililiğini ve maliyet/fayda ilişkisini ortaya
koymak
– Programın daha etkili hale getirilmesi için gerekli
verileri elde etmek
• Ürün değerlendirilmesi ile programın, zayıf ve
üstün yanları tespit edilir, tespit edilen aksaklıklar
düzeltilmeye çalışılır.
28
Değerlendirme
• Ürün değerlendirilmesi ile programın, zayıf ve üstün
yanları tespit edilir, tespit edilen aksaklıklar
düzeltilmeye çalışılır.
• Yalın (2006, sf.10) öğretim tasarımı aşamasında
sorulması gereken soruları kitabında belirtmektedir.
– Analiz
• Genel olarak öğretim amaçları neler olmalıdır?
– Tasarım ve Geliştirme
• Öğrencilere istendik davranışlar en etkili ve verimli olarak nasıl
kazandırılır?
– Değerlendirme
• Öğretim materyalleri ve etkinliklerin hangi yönlerden
iyileştirilmeleri gerekmektedir?
29
Kaynakça
• Yalın, H. İ.(2006). Öğretim Teknolojileri ve
Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel.
30