Transcript STOK KONTROLÜ

STOK KONTROLÜ
ÜRETİM SİSTEMLERİNDE STOK
KAVRAMI
 Bir üretim sisteminde üretilen mamule
dolaysız veya dolaylı olarak katılan tüm
fiziksel varlıklar ve mamulün kendisi stok
kavramı içinde düşünülür
 Stok kontrolünün amacı,olumsuz ve
olumlu maliyet unsurları arasında işletme
açısından en uygun denge noktasının
bulunmasıdır
Stokların sınıflandırılması
 Stok edilen varlıklar
arasında,cins,değer,kullanılma yeri ve
stoklama biçimi gibi faktörler açısından
farklılıklar vardır
 Maliyet muhasebesi açısından stokları
şu şekilde sınıflandırabiliriz
 Hammaddeler,işletmede imalata giren
ve üzerinde işlem yapılarak değer
kazandırılan tüm varlıklar hammaddedir
 Yarı mamuller;üzerlerinde yapılması gereken işlemler
henüz tamamlanmamış bulunan ve iş istasyonları
arasındaki ara depolarda biriktirilen varlıklardır
 Mamuller;fabrika içinde yapılması düşünülen işlemlerin
tümü tamamlandıktan sonra müşteriye teslim edilmek
üzere ambara konulan varlıklardır
 Hazır parçalar;mamulün bir kısmını oluşturan ve
genellikle dışarıdan tedarik edilen varlıklardır
 Yardımcı malzemeler,mamulde doğrudan kullanılmayan
veya yer almayan tamir parçaları,makine yağı vb.
malzemelerdir
Stokların işletme ekonomisindeki
önemi
 Üretim faaliyetlerinin düzgün ve makine –insan
malzeme kaynaklarından en iyi yararlanacak
biçimde yürütülmesine yardımcı olur.malzeme
ve parça yokluğu yüzünden boş beklemeler
minimuma iner,iş istasyonları arasındaki
yığılmalar azalır
 Stoklara bağlanan para tam ihtiyaca göre
saptandığından sağlıklı bir finans yönetimine
olanak sağlar
 Tedarik ve satış masrafları azalır
 Üretim programlarının kolay ve gerçeğe uygun
düzenlenmesi mümkün olur
 Etkili bir maliyet muhasebesi sisteminin ihtiyacı olan
bilgilerin pek çoğu kolay ve duyarlı biçimde
toplanabilir
 Dikkatsizlik yüzünden ziyan olan malzeme ve
mamullerin miktarı azaltılır,düzeltme için vakit
geçmeden müdahale edilebilir
Stok kontrolünün
organizasyondaki
yeri
 işletmenin finansal durumuna ,yönetim
politikalarına ,üretim tipine bağlı olarak değişik
organizasyon düzenlemeleri yapmak
mümkündür
 Stok kontrolünün belli başlı üç fonksiyonu vardır
-Tedarik ve sevkiyat
-Ambarlarda saklama
-Stok kayıtlarının tutulması
Stok kontrolünden etkilenen
maliyet unsurları
 Miktar iskontoları,Dışarıdan satın alınan
hammadde,malzeme ve parçaların bir defalık
sipariş miktarı büyüdükçe birim fiyatta miktar
iskontosu adı verilen bir indirim söz konusu
olabilir
 Sipariş maliyetleri,işletme içinde veya dışında
olsun sadece yeni bir sipariş verme nedeniyle
yapılan masrafları kapsar
 Direkt malzeme maliyetleri,direkt malzeme
üretilen miktarla doğru orantılıdır ve sipariş
hacminin pek etkisi yoktur
 Direkt işçilik maliyetleri,Sipariş hacminin küçüklüğü ,yani
sık sık mamul değiştirme ,öğrenmeyle sağlanacak işçilik
süresi kazancını azaltır
 Fazla mesai ve vardiya ücretleri;talebi aşan üretim
fazlasını önceden stoklamak yerine yüksek talepte üretim
hızının fazla mesai veya vardiya sistemi ile artırılması
düşünülebilir
 Yeni işçi alma ,eğitme ve işten çıkarma
maliyetleri,çalışma süresini uzatma yerine ,talebin yüksek
olduğu dönemlerde yeni işçi alınması düşünülebilir
 Fazla kapasite maliyetleri,belirli zamanlarda üretim
hızını artırarak stoktan kaçınmanın bir başka yolu elde
fazla makine bulundurmaktır
 Müşterinin kaçırılması maliyeti,müşteriyi kaçırmanın
çok önem taşıdığı hallerde maliyete pek aldırış
etmeksizin stok bulundurma yolu tercih edilir
 Yıpranma ve eskime maliyetleri,saklanan malın
zamanla bozulabilir nitelikte olması maksimum sok
düzeyini sınırlar diğer taraftan moda ve teknoloji
yüzünden mallar değer kaybedebilir
 Vergiler ve faiz masrafları,ülkenin vergi yasaları ,stokta
fazla mal bulunması halinde işletmenin vergi yükünü
artıracak nitelikte olabilir
 Depolama maliyetleri, stokların korunduğu binalar veya
yarı açık alanlar işletmenin kendi malı dahi olsa bir
maliyet oluştururlar
 Taşıma maliyetleri,stok miktarının artmasıyla olumlu
veya olumsuz yönde değişebilir..Üretim kaynağından
depoya,depodan tüketim noktasına taşımada belirli
miktarların altına inildiğinde maliyet artabilir,
 Fiyat değişiklikleri,fiyatların hızla değiştiği spekülatif ve
enflasyonist ortamda büyük önem taşır
Stok
kontrol
yöntemleri
 Stok kontrolünün amacı ,istenilen malı istenilen zamanda
hazır bulundurmak ve bunu en ekonomik biçimde
gerçekleştirmektir
 Stok kontrolü kapsamına giren değerleme yöntemlerini
şöyle sıralayabiliriz
 Gözle kontrol yöntemi,stoklar periyodik olarak tecrübeli
bir ambar memuru tarafından gözden geçirilir.Belirli
düzeyin altına düşen stok kalemleri için derhal sipariş
verilir.
sakıncaları
 Gözden geçirme periyodu ,sipariş düzeyi
ve miktarı kişisel yargıya dayandığından
hata olasılığı fazladır
 Ambar yerleştirmesi sistematik bir
düzenle yapılmamışsa kontrolü yapan
memurun sık sık yanılgıya düşmesi
mümkündür
 Tüketim hızı,tedarik süresi veya başka
bir faktörün değişmesi halinde bunun
derhal farkına varılması güçtür.
Çift kutu yöntemi
 Herhangi bir cins stok iki bölmeli bir
kutuda muhafaza edilir.Birinci kutu
tamamen tükendiği zaman yeni sipariş
verilir.ikinci kutudaki miktar sipariş teslim
alınıncaya kadar ihtiyacı karşılar .Birim
değeri düşük ,küçük hacimli ve çok
sayıdaki stok kalemlerimin kontrolünde
kullanılır
Sabit sipariş periyodu yöntemi
 Her stok kaleminin miktarı önceden
saptanmış bir süre sonunda tespit
edilir.Bu miktarı belirli bir stok düzeyine
tamamlayacak sipariş verilir.
 Çok sayıda kontrolün değişik
zamanlarda yapılma güçlüğü yanında
her kontrol sonunda tespit edilen sipariş
miktarı değişik olduğundan satın almada
güçlükler yaşanabilir
Sabit sipariş miktarı yöntemi
 Stok belirli bir düzeye indiğinde toplam
stok maliyetini minimum yapacak
şekilde önceden saptanmış sabit bir
miktar sipariş edilir
 ABC Yöntemi,stok kontrolünün yanısıra
,satış veya dağıtım ,kalite
kontrolü,mamul çeşidi,malzeme tedariki
ve üretim planlama sorunlarında da
başarıyla uygulanabilir
ABC stok kontrolünde sınıflandırma grafiği
Kümülatif%
değer
100
90
80
70
60
50
C
40
B
30
A
20
10
Kümülatif % miktarı
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
TSM NOKTASI TAYİNİ
TOPLAM STOK MALİYETİ
TSM
ELDE BULUNDURMA MALİYETİ
HAZIRLIK MALİYETİ
Q0
 ÖR:Bir stok kalemi için D:1000adet,C1=10TL
Sipariş,C2=0,5adet ve L=4 gün olarak
verilmiştir.Q0,tsm,N0,t0 ve ROP değerlerini bulunuz
 Q=
O
(2.10.100/
0,5)
 TSM=10.(1000/200)+0,5+(200/2)=100
 NO=1000/200=5sipariş
 T0=365/5=73gün
 d=200/73=2,74
 ROP=2,74.40=11