Transcript تعريف حسابداري دولتي

‫تعريف حسابداري دولتي‬
‫نظامي است كه اطالعات مالي مربوط به فعاليت هاي دولت و واحدهاي‬
‫تابعه را بنحوي جمع آوري ‪ ،‬طبقه بندي ‪ ،‬تلخيص و گزارش مي نمايد كه از‬
‫يك سو دولت و مقامات منتصب مردم را در ادای مسئوليت پاسخگوئي و‬
‫تصميم گيري صحيح مالي و كنترل برنامه هاي مصوب ياري داده و از‬
‫سوي ديگر زمينه را براي قضاوت آگاهانه مردم نسبت به عملكرد دولت و‬
‫ارزيابي مسئوليت پاسخگوئي فراهم مي نمايد ‪.‬‬
‫مباني نظام حسابداري دولتي ‪:‬‬
‫‪ ‬عدم انگيزه كسب سود در سازمانهاي دولتي‬
‫‪ ‬لزوم رعايت قوانين و مقررات مالي دولت‬
‫‪ ‬لزوم رعايت دقيق اصل بودجه و کنترل اعتبارات‬
‫‪ ‬استفاده از فرمها و دفاتر و اسناد مشخص‬
‫‪ ‬حساسيت جامعه به وضعيت مالي دولت‬
‫‪ ‬لزوم نگهداري حسابهاي مستقل براي وجوه عمومي ‪ ،‬اختصاصي و اماني‬
‫انواع سازمانهاي دولتي‬
‫وزارتخانه ها‬
‫‪ .1‬سازمانهاي مجري فعاليتهاي از نوع دولتي‬
‫سازمانهاي دولتي‬
‫‪ .2‬سازمانهاي مجري فعاليتهاي از نوع بازرگاني‬
‫شركتهاي دولتي‬
‫استفاده كنندگان حسابداري دولتي‬
‫‪ .1‬داخل سازمان‬
‫‪ .2‬خارج از سازمان‬
‫وزير يا رئيس دستگاه‬
‫مسئولين برنامه ريزي‬
‫مديران مياني‬
‫بازرسان و حسابرسان‬
‫داخلي‬
‫هيأت دولت‬
‫مجلس‬
‫حسابرسان مستقل‬
‫مردم‬
‫مباني قانوني مورد عمل در حسابداري دولتي‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪.6‬‬
‫‪.7‬‬
‫‪.8‬‬
‫‪.9‬‬
‫‪.10‬‬
‫‪.11‬‬
‫قانون محاسبات عمومي كشور‬
‫قانون بودجه ساليانه و ضوابط اجرايي آن‬
‫قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت‬
‫قانون برنامه ‪ 5‬ساله توسعه اقتصادي ‪ ،‬اجتماعي كشور‬
‫قانون برگزاري مناقصات‬
‫قانون مالياتهاي مستقيم و مقررات تامين اجتماعي‬
‫قانون مديريت خدمات كشوري‬
‫آئين نامه هاي اجرايي‬
‫تصويب نامه ها و دستورالعملها و آئين نامه هاي مصوب هيأت وزيران‬
‫قانون و مقررات خاص‬
‫آئين نامه و دستورالعمل هاي وزارتخانه ها‬
‫نظارت ‪:‬‬
‫‪-1‬نظارت پارلمانی‬
‫بعد از خرج‬
‫ديوان محاسبات کشور‬
‫‪-2‬نظارت قضائی‬
‫بعد از خرج‬
‫سازمان بازرسی کل کشور‬
‫‪-3‬نظارت اجرائی‬
‫ذيحساب‬
‫قبل از خرج‬
‫وزارت اقتصاد و دارائی‬
‫مبانی حسابداری‬
‫‪ ‬درآمدها و هزينه ها را در چه زمانی شناسائی و در دفاتر ثبت نمائيم‪.‬‬
‫‪ ‬انتخاب زمان شناسائی و ثبت درآمدها و هزينه ها در دفاتر حسابداری‬
‫‪ -1‬مبنای نقدی ‪:‬‬
‫درآمدها ‪ :‬در زمان دريافت وجه‬
‫هزينه ها ‪ :‬در زمان پرداخت وجه‬
‫‪ -2‬مبنای تعهدی کامل‬
‫در آمدها‪ :‬در زمانيکه تحصيل می شوند و يا تحقق پيدا می‬
‫کنند‬
‫هزينه ها‪ :‬در زمانيکه ايجاد يا تحويل می شوند‬
‫‪ -3‬مبنای نيمه تعهدی ‪:‬‬
‫درآمدها ‪ :‬در زمان دريافت وجه‬
‫هزينه ها ‪ :‬در زمان ايجاد يا تحويل‬
‫مبنای نقدی‬
‫مبنای تعهدی‬
‫‪ -4‬مبنای تعهدی تعديل شده ‪:‬‬
‫درآمدها ‪:‬‬
‫قابل اندازه گيری ‪ :‬مبنای تعهدی‬
‫غير قابل اندازه گيری ‪ :‬مبنای‬
‫نقدی‬
‫هزينه ها ‪ :‬مبنای تعهدی‬
‫‪ -5‬مبنای نقدی تعديل شده ‪:‬‬
‫در آمدها ‪:‬‬
‫مبنای نقدی‬
‫‪‬تنخواه گردان‬
‫پرداختهای موقت ‪:‬‬
‫هزينه ها ‪:‬‬
‫‪‬علی الحساب‬
‫‪‬پيش پرداخت‬
‫پرداختهای قطعی‬
‫ويژگيهای خاص نظام مالی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی‬
‫‪-1‬استفاده از سيستم (مبنای) حسابداری نيمه تعهدی‬
‫‪-2‬انتقال مانده وجوه مصرف نشده به سال مالی بعد‬
‫‪-3‬استفاده از هدايا و کمکهای مردمی‬
‫‪-4‬جايگاه هيأت امناء و وظايف آنان‬
‫طبقه بندي هاي بودجه اي‬
‫طبقه بندي عبارت از جداسازي و هماهنگ سازي سازمان يافته اي است که زمينه‬
‫را براي بررس ي ‪ ،‬تجزيه و تحليل ‪ ،‬انتخاب و در پايان تصميم گيري آماده مي کند ‪.‬‬
‫به عبارت ساده طبقه بندي زمينه مساعد و روشن تري در فرآيند تصميم گيري‬
‫ايجاد مي کند ‪.‬‬
‫ويژگيهاي طبقه بندي بودجه اي‬
‫الف ) وظايف را گروه بندي مي کند و سپس در قالبهاي کوچکتري از آن براي واحدها برنامه مي‬
‫چيند و فعاليت و طرح مي سازد ‪ ( .‬طبقه بندي عمليات )‬
‫ب ) درآمدها را در گروه هاي کلي و جزئي دسته بندي مي کند به نحوي که پيش بيني و تصميم‬
‫گيري در مورد آنها را ساده سازد‪ ( .‬طبقه بندي درآمدها )‬
‫ج ) هزينه ها را براي جدايي هزينه هاي جاري از هزينه هاي سرمايه اي و خريد کاالها از خريد‬
‫خدمات و آسان سازي استقرار يک نظام نوين حسابداري براي بهبود اجراي بودجه و تجزيه و‬
‫تحليل اقتصادي طبقه بندي مي کند ‪ ( .‬طبقه بندي هزينه ها )‬
‫د ) واحد هاي سازماني را با توجه به هدفهاي آنها در گروه هاي مشابه طبقه بندي مي کند ‪ ( .‬طبقه‬
‫بندي سازماني )‬
‫انواع طبقه بندي بودجه اي‬
‫به طور کلي طبقه بندي هاي بودجه اي به شرح زير است ‪:‬‬
‫الف ) طبقه بندي سازماني‬
‫ب ) طبقه بندي عملياتي ( وظيفه اي )‬
‫ج ) طبقه بندي اقتصادي منابع و مصارف‬
‫طبقه بندي سازماني‬
‫قديمي ترين و مرسوم ترين طبقه بندي بودجه را طبقه بندي سازماني تشکيل مي دهد ‪ .‬در تمام کشورها از آغاز‬
‫بودجه ريزي پيوسته هزينه ها را به سازمانهاي دولتي تخصيص مي دادند که هرکدام از آنها به نحوي اجراي قسمتي‬
‫از وظايف دولت را به عهده دارند ‪ .‬هر نوع از طبقه بنديهاي بودجه اي بايد شامل اعتبارات بودجه برحسب دستگاه‬
‫ها نيز باشد زيرا به دستگاه اجازه داده مي شود تا براي انجام عمليات به مبلغ معيني تعهد و پرداخت نمايند ‪.‬‬
‫واحدهاي سازماني منظور در بودجه کشور به چهار دسته اصلي به شرح زير تقسيم مي شوند ‪:‬‬
‫‪ )1‬وزارتخانه ها‬
‫‪ )2‬موسسات دولتي‬
‫‪ )3‬شرکتهای دولتي‬
‫‪ )4‬موسسات و نهادهاي عمومي غير دولتي‬
‫طبقه بندي عملياتي ( وظيفه اي )‬
‫هدف از طبقه بندي عمليات آنست که بدان وسيله واحدها دريابند که خود چه مي کنند و سپس بر آن اساس‬
‫پاسخگو باشند ‪ .‬واحدها براي آنکه دريابند در دوره اي معين از آينده چه خواهند کرد بايد براي خود برنامه داشته‬
‫باشند و در قالب آن وظايف و کارهايشان را طبقه بندي کنند ‪ .‬طبقه بندي عمليات در بودجه پس از به وجود آمدن‬
‫بودجه برنامه اي و عملياتي مرسوم شده است ‪.‬‬
‫بودجه کل‬
‫طرح ‪3‬‬
‫پروژه ‪1‬‬
‫پروژه ‪2‬‬
‫پروژه ‪3‬‬
‫طرح ‪2‬‬
‫امور ‪1‬‬
‫امور ‪2‬‬
‫فصل ‪1‬‬
‫فصل ‪2‬‬
‫فصل ‪3‬‬
‫برنامه ‪3‬‬
‫برنامه ‪2‬‬
‫برنامه ‪1‬‬
‫طرح ‪1‬‬
‫فعاليت ‪ 2‬فعاليت ‪1‬‬
‫امور ‪3‬‬
‫امور ‪4‬‬
‫طبقه بندي اقتصادي منابع و مصارف‬
‫طبقه بندی‬
‫منابع‬
‫طبقه بندی‬
‫مصارف‬
‫‪ ) 1-1‬درآمدها‬
‫‪ ) 1-2‬واگذاري داراييهاي سرمايه اي‬
‫‪ ) 1-3‬واگذاري داراييهاي مالي‬
‫‪ ) 2-1‬هزينه ها‬
‫‪ ) 2-2‬تملک داراييهاي سرمايه اي‬
‫‪ ) 2-3‬تملک داراييهاي مالي‬
‫طراحي کدينگ جديد حسابهاي هزينه اي ( ‪) GFS‬‬
‫در نظام نوين بودجه ريزي دولتي دركشور از نظام آمارهاي مالي دولت (‪ )GFS‬كه در سال ‪ 1986‬توسط صندوق بين‬
‫املللي پول (‪ )IMF‬پايه گذاري شده استفاده مي شود ‪ .‬هدف نهايي اين نظام هماهنگ سازي يك نظام مشخص و‬
‫معين با نظام آمارهاي كالن اقتصاد بين امللل بود تا مقايسه تطبيقي بين ‪ 179‬كشور عضو سازمان ملل را پوشش‬
‫دهد‪ .‬در سال ‪ 2001‬ميالدي اين نظام مورد تجديد نظر قرار گرفت و تا حدودي زيادي با روش سيستم حسابهاي ملي‬
‫(‪ )SNA‬در سال ‪ 1993‬ميالدي هماهنگ گرديد ‪ .‬در ايران با تصويب تبصره ‪ 48‬قانون بودجه سال ‪ 1380‬كه تغيير در‬
‫ساختار بودجه نظام بودجه ريزي را پيام مي داد از سال ‪ 1381‬طبقه بندي مصارف با توجه به نظام آمارهاي مالي‬
‫دولت تغيير يافت‬
‫طبقه بندي اقتصادي مصارف‬
‫بر اساس نظام آمارهاي مالي دولت بومي شده در كشور ‪ ،‬مصارف در سه گروه اصلي طبقه بندي‬
‫مي شوند ‪:‬‬
‫‪ ‬اعتبارات هزينه اي‬
‫‪ ‬اعتبارات تملك دارايي هاي سرمايه اي‬
‫‪ ‬اعتبارات تملك دارايي هاي مالي‬
‫منظور از اعتبارات هزينه اي اعتبار آن دسته از داد و ستدهايي است كه ارزش خالص ( ارزش‬
‫كل داراييها منهاي ارزش كل بدهيها ) را كاهش مي دهد ‪ .‬اين اعتبارات تنها ظرفيت هاي موجود را‬
‫حفظ و نگهداري مي كند ‪ .‬اعتبارات تملك داراييهاي سرمايه اي به ايجاد ظرفيت ها يا توسعه‬
‫ظرفيت ها يا تثبيت و عمر ظرفيت ها در يك برنامه زمانبندي شده بصورت داراييهاي سرمايه اي‬
‫توليد شده يا نشده مي باشند ‪ .‬اعتبارات تملك داراييهاي مالي ‪ ،‬سياست هاي پولي ناميده مي شود‬
‫و موجب تغيير در حجم تعهدات و بدهيها مي شود‬
‫ساختار کلی نظام آمارهاي مالي دولت (‪)GFS‬‬
‫طبقه بندی هزینه ای‬
‫‪ ‬فصل اول‪ :‬جبران خدمت کارکنان‬
‫‪ ‬فصل دوم‪ :‬استفاده از کاالها و خدمات‬
‫‪ ‬فصل سوم‪ :‬هزینه های اموال و دارائی‬
‫‪ ‬فصل چهارم‪ :‬یارانه‬
‫‪ ‬فصل پنجم‪ :‬کمک های بالعوض‬
‫‪ ‬فصل ششم‪ :‬رفاه‬
‫‪ ‬فصل هفتم‪ :‬سایر هزینه ها‬
‫ساختار کلی نظام آمارهاي مالي دولت (‪)GFS‬‬
‫طبقه بندی تملک دارائی های سرمایه ای‬
‫‪ ‬فصل اول‪ :‬ساختمان و مستحدثات‬
‫‪ ‬فصل دوم‪ :‬ماشين آالت و تجهيزات‬
‫‪ ‬فصل سوم‪ :‬سایر دارائی های ثابت‬
‫‪ ‬فصل چهارم‪ :‬تغیير در موجودی انبار‬
‫‪ ‬فصل پنجم‪ :‬اقالم گرانبها‬
‫‪ ‬فصل ششم‪ :‬زمين‬
‫‪ ‬فصل هفتم‪ :‬سایر دارائی های تولید نشده‬
‫ساختار کلی نظام آمارهاي مالي دولت (‪)GFS‬‬
‫طبقه بندی تملک دارائی های مالی‬
‫‪ ‬بازپرداخت به سیستم بانکی‬
‫‪ ‬بازپرداخت اصل اوراق مشارکت‬
‫‪ ‬خرید اوراق مشارکتهای دولتی‬
‫‪ ‬تعهدات پرداخت نشده سال های قبل‬
‫‪ ‬بازپرداخت تسهیالت خارجی‬
‫نظام بودجه ريزی عملياتی به عنوان يک نظام مديريتی برای ارتقای کارايی و‬
‫اثربخشی مصرف منابع سازمانی مورد توجه جدی دولتها در سطح ملی و‬
‫محلی بوده است در اين نظام اعتبارات بودجه ای بر مبنای عملکرد واحدهای‬
‫سازمانی در راستای توليد خروجيها (محصوالت و خدمات) تخصيص می‬
‫يابد‪.‬‬
‫و لذا سازمان به سمت ‪ :‬افزايش شفافيت‪ -‬نحوه مصرف منابع برای فعاليتها‪-‬‬
‫توليد خروجيها‪ -‬دستيابی به اهداف و استراتژيها‪ -‬پاسخگوئی بيشتر سوق می‬
‫يابد‪.‬‬
‫‪‬نظام بودجه ريزی عملياتی با هدف نتيجه محوری به اهداف صرفه‬
‫جوئی‪ ،‬کارآئی و اثربخشی بودجه دست می يابد‬
‫‪‬تاکيد بودجه عملياتی بر ‪:‬‬
‫صرفه جوئی‬
‫اثربخشی‬
‫الزامات قانونی‬
‫‪ ‬مواد ‪138‬و‪ 144‬قانون برنامه چهارم توسعه‬
‫‪ ‬ماده ‪ 16‬قانون مديريت خدمات کشوری‬
‫‪ ‬بند ‪ 32‬سياستهای کلی برنامه پنجم توسعه کشور‬
‫‪ ‬بند ‪ 219‬قانون برنامه پنجم توسعه کشور‬
‫پيش نيازهای تدوين بودجه عملياتی ‪:‬‬
‫‪-1 ‬تعيين برنامه های بلندمدت‪ -‬ميان مدت و عملياتی و مشخص نمودن اهداف کمی‬
‫مورد انتظار در برنامه‬
‫‪-2 ‬توجيه مديران نسبت به بودجه ريزی عملياتی و مزايای آن‬
‫‪-3 ‬استفاده از نيروهای موجود در استقرار نظام و تاکيد بر مشارکت مستمر آنها و‬
‫ارائه آموزشهای فنی به آنان‬
‫‪-4 ‬ايجاد سيستم مديريت کيفيت و احصای فرآيندها‬
‫‪-5 ‬برآورد قيمت تمام شده بر مبنای روش ‪( ABC‬هزينه يابی بر مبنای فعاليت)‬
‫‪-6 ‬انجام مطالعات زمان سنجی برای فعاليتها‬
‫‪-7 ‬شناسائی مراکز هزينه‬
‫‪-8 ‬تأمين نرم افزار بودجه ريزی عملياتی‬
‫مقايسه بودجه ريزی عملياتی با بودجه ريزی سنتی ‪:‬‬
‫بودجه متداول يا سنتی يعنی بودجه ای که در آن اعتبارات هر واحد سازمان به‬
‫تفکيک فصول و مواد هزينه مشخص ميشود که نوع و ماهيت هزينه ها نشان داده‬
‫می شود ولی اينکه هر هزينه برای کدام هدف يا اجرای کدام برنامه يا فعاليت‬
‫خاص تعيين شده‪ ،‬مشخص نميشود‪.‬‬
‫به عبارتی ديگر بودجه ريزی سنتی روی وروديها متمرکز است در حاليکه بودجه‬
‫ريزی عملياتی روی خروجيها متمرکز است و مشخص می کند که هر هزينه برای‬
‫کدام هدف يا اجرای کدام برنامه يا فعاليت خاص انجام خواهد شد‪.‬‬
‫مقايسه بودجه ريزی عملياتی با بودجه ريزی سنتی ‪:‬‬
‫لذا ميتوان گفت بودجه ريزی عملياتی عبارت است از ‪:‬‬
‫برنامه ساالنه به همراه بودجه ساالنه که رابطه ميزان وجوه تخصيص‬
‫يافته به هر برنامه و نتايج بدست آمده از آن برنامه را نشان ميدهد يعنی‬
‫با هر ميزان مخارج انجام شده در هر برنامه می بايد مجموع معينی از‬
‫اهداف تعيين شود‪.‬‬
‫اهداف بودجه ريزی عملياتی ‪:‬‬
‫‪ -1‬ايجاد ارتباط بين اهداف‪ ،‬وظائف‪ ،‬برنامه ها‪ ،‬محصوالت و فعاليتهای سازمان با‬
‫منابع به کار رفته و هزينه های انجام شده برای تحقق هر يک با استفاده از‬
‫روشهای علمی و محاسباتی‬
‫‪ -2‬تعيين قيمت تمام شده واحد محصول به تفکيک هزينه تمام شده هر يک از‬
‫فعاليتهای الزم برای توليد محصول و منابع به کار رفته در فعاليت بر مبنای روش‬
‫‪ABC‬‬
‫عناصر اصلی نظام بودجه ريزی عملياتی ‪:‬‬
‫‪-1‬تخصيص بودجه بر اساس عملکرد (برنامه ريزی و ارزيابی عملکرد)‬
‫‪-2‬محاسبه بهاء تمام شده محصوالت و خدمات‬
‫‪-3‬ميزان کارآيی سازمان در نحوه مصرف منابع برای توليد خروجی هاست‬
‫مزايای بودجه ريزی عملياتی ‪:‬‬
‫‪-1 ‬صرفه جوئی‬
‫‪-2 ‬شفاف سازی فرآبند بودجه ريزی‬
‫‪-3 ‬پرهيز از موازی کاری‬
‫‪-4 ‬ارتقاء کارآمدی‬
‫‪-5 ‬افزايش کارآئی و اثر بخشی عملکرد دولت‬
‫‪-6 ‬اصالح و بهبود تصميم گيری در مورد موثرترين راه برای استفاده‬
‫از منابع محدود‬
‫‪-7 ‬بهبود عملکرد از طريق ارتباط بين بودجه و عملکرد برنامه‬
‫‪-8 ‬مسئوليت پذيرتر ساختن مديران در قبال تصميمات موثر بر بودجه‬
‫‪-9 ‬افزايش پاسخگوئی بر اساس نتايج‬
‫اقدامات اجرائی برای محاسبه قيمت تمام شده و بودجه ريزی عملياتی ‪:‬‬
‫‪-1 ‬شناسائی واحدهای سازمانی‬
‫‪-2 ‬بررسی سيستم حسابداری و نحوه ثبت و طبقه بندی هزينه ها‬
‫‪-3 ‬احصاء فعاليتهای اصلی و پشتيبانی‬
‫‪-4 ‬تعيين محرکهای هزينه به ويژه در فعاليتهای پشتيبانی (تسهيم هزينه ها)‬
‫‪-5 ‬شناسائی خروجيها يا محصوالت و تعيين واحد اندازه گيری آنها‬
‫‪-6 ‬برقراری ارتباط بين خروجيها با برنامه ساالنه‬