Transcript gebe hastada triyaj

Doç. Dr. A. Sadık GİRİŞGİN
NEÜ Meram Tıp Fakültesi
Acil Tıp AD
• Kadınlar için uygulanan triaj çoğunlukla erkeklerin ki
ile aynıdır.
• Ancak dış ve iç cinsel organların hastalıkları ve gebelik
kadınların özel durumudur. Kadınların triajı esnasında
bunlar dikkate alınmalıdır.
• Gebe hastalarda hem anne, hem bebeğin hayatını
tehlikeye sokacak durumlarla karşılaşılabilir.
• Bu gibi durumlarda anne hayatı önceliktir.
• Ancak annenin hayati tehlikesi olmadığı durumlarda
bebek ihmal edilmemelidir.
Kadınların Acile Başvuru Nedenleri
 Jinekolojik nedenlere bağlı akut ağrı
 Gebelik komplikasyonları (Abortus, Rüptüre ektopik
gebelik)
 Akut infeksiyonlar (Endometrit, PID, TAO)
 Adneksiyal patolojiler (over kisti, over torsitonu)
 Rekurren Pelvik Ağrı
 Mittelschmertz
 Primer dismenore
 Seconder dismenore
 Hematokolpos
 Gastrointestinal
 Gastroenterit
 Apandisit
 Barsak obstrüksiyonu
 Divertikkülit
 İnflamatuar barsak hast.
 İrritabl barsak sendromu
 FMF
• Genitoüriner
– Sistit
– Piyelonefrit
– Urelitiazis
• Diğer nedenler
– Herni
– Anevrizma
– Abdominal angina
DOĞUMLA İLGİLİ TERİMLER
DOĞUMLA İLGİLİ TERİMLER
 PRENATAL (ANTEPARTUM, DOĞUM ÖNCESİ)
 Embriyonal dönem: hamileliğin ilk üç ayını(birinci
trimester; 0-12 hafta) kapsar
 Fetal dönem: hamileliğin son altı ayını (ikinci ve üçünü
trimester; 13-40 hafta) kapsar
DOĞUMLA İLGİLİ TERİMLER
• NATAL (DOĞUM)
– Perinatal dönem: doğumdan önceki bir hafta ile
doğumdan sonraki bir haftayı kapsayan döneme denir
• POSTNATAL (POSTPARTUM, DOĞUM SONRASI)
– Neonatal dönem: 0-28 günlük dönemdir. 0-8 gün
erken, 8-28 gün geç neonatal dönem olarak kabul edilir
– Postneonatal dönem: 28 günden sonraki dönemdir
• PRİMİGRAVİDA : İlk kez hamile olan
•
•
•
•
•
(daha önce hiç hamile kalmamış)
PRİMİPAR : İlk kez canlı doğum yapacak olan
MULTİGRAVİDA: Birden fazla hamileliği olan (iki,..altı,.)
MULTİPAR : Daha önce birden fazla canlı doğum yapmış
olan (1, 2, 5 vs)
NULLİGRAVİDA : Hiç hamile olmamış
NULLİPAR : Hiç canlı doğum yapmamış (daha önce
hamile kalmış ama düşük ya da ölü doğumla olmuş;
hamilelik sayısı ile canlı doğum sayısı farklıdır)
FETÜSÜN GELİŞİMİ
• Yaşam, spermin ovumu (yumurtayı)
•
•
•
•
•
döllemesiyle (fertilizasyonla) başlar:
Döllenmiş yumurta, uterusa yerleşir, büyümeye başlar
Plasenta, döllenmiş yumurtanın uterusun duvarına
yerleşmesiyle birlikte gelişir Umblikal kord (göbek bağı),
fetüsü plasentaya bağlar
Fetüs, amniyotik sıvı içinde gelişir
Fetüs, uterusun içinde 9 ayda gelişir ve büyür
Büyümesi için, sürekli ve daha fazla besine gereksinimi
vardır
HAMİLENİN DEĞERLENDİRİLMESİ
 İLK DEĞERLENDİRME:
 ilk değerlendirme hamilede de diğer kişilerde olduğu
gibidir
 Hastalar kabul etmese bile triaj görevlisi doğurganlık
çağında ki her bayanın hamile olabileceğini düşünmesi
gerekir.
HAMİLENİN DEĞERLENDİRİLMESİ
• ÖYKÜ ALMA: Hamilelikle ilgili bilgiler önemlidir;
• Kaçıncı hamileliği ?
• Tahmini doğum tarihi (TDT) ?
Son adet tarihi (SAT) + 7 gün – 3 ay = TDT
• Hamileliğin kaçıncı günü/haftası veya ayında?
• Herhangi bir sorunu(ağrı, kanama vs) var mı?
• Hamileliği süresince herhangi bir sorunu (hamilelik
diyabeti, hipertansiyon vs) olmuş mu?
HAMİLELİKTE GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Travmalar
Karın ağrıları
Hamilelik öncesi varolan ya da hamilelikte ortaya çıkan
bazı tıbbi sorunlar
Vajinal kanama
Düşük
Ektopik gebelik
Üçüncü trimesterde görülen kanamalar
Hipertansif bozukluklar
Sırt üstü yatıldığında oluşan hipotansiyon sendromu
Braxton-Hicks Kontraksiyonları ve Erken Doğum
1. HAMİLELİKTE TRAVMA
 Yaralanmalara, genellikle motorlu taşıt kazaları
sonrası rastlanmaktadır.
 Amniyotik sıvı, çarpmalarda bebeği yastık gibi
korur.
 Ancak, doğrudan karna gelen şiddetli darbeler
nedeniyle
 plasenta uterustan ayrılabilir,
 uterus yırtılabilir,
 erken doğum, düşük olabilir,
 bebek ölebilir
1. HAMİLELİKTE TRAVMA
 Hamilede vajinal kanama ya da karında hassasiyet
varsa, çok ciddi bir durum olabileceğini
düşündürmelidir.
 Hamilelerde kaza sonrasında bayılmalara sıklıkla
rastlanmaktadır
2. HAMİLELİKTE KARIN AĞRILARI
 Hamile olmayanlarda görülen her türlü tıbbi ve
tıbbi olmayan sorun hamilelerde de görülebilir.
 Hamilelikte karın ağrısı sık rastlanan bir belirtidir;
nedeni, büyüyen uterusun kaslarının gerilmesidir.
 Kazalarda yaralanan hamilelerin mutlaka doktor
tarafından muayene edilmesi gereklidir
2. HAMİLELİKTE KARIN AĞRILARI
 Hamilelikte büyüyen uterus nedeniyle bazı iç
organlar yer değiştirirler.
 Dolayısıyla, apandisit ağrısı sağ üst kadranda hatta
sırtta hissedilebilir. Aynı şekilde kolesistit ağrısı da
farklı yerlerde algılanabilir.
 O nedenle karın ağrısı olan bir hamilenin doktor
tarafından muayene edilmesi gerekir
3. HAMİLELİK ÖNCESİ YA DA HAMİLELİKTE Kİ
BAZI TIBBİ SORUNLAR
 DİYABET :
 Eğer kişi önceden diyabetik ise mutlaka takibi
yapılmalıdır (hamilelik kan şekerini etkiler)
 Kişi diyabetik olmadığı halde, hamilelik esnasında
“hamilelik diyabeti” ortaya çıkabilir. Çoğunlukla
hamilelik sona erdiğinde düzelir
 Annenin diyabetik olduğunu veya olma olasılığını
bilmemiz hipoglisemi olasılığı açısından önemlidir
3. HAMİLELİK ÖNCESİ YA DA HAMİLELİKTE Kİ
BAZI TIBBİ SORUNLAR
 KALP HASTALIKLARI :
 Hamilelikte kardiyak out-put % 30 artar.
 Hamilelik öncesi ciddi bir kalp hastalığı olan kişide,
hamilelikte konjestif kalp yetmezliği gelişebilir.
 O nedenle hamilede değerlendirme esnasında iyi bir
öykü almak ve bunu belirtmek önemlidir.
4. VAJİNAL KANAMALAR
 Erken Dönemlerde (İlk 3ay) : Düşükler
 İleri Dönemlerde (genellikle plasentaya bağlı
oluşan sorunlardır) :


Ablasyo Plasenta: plasentanın vaktinden (doğumdan)
önce ayrılması,
Plasenta previa : plasentanın serviksi kapatacak
şekilde yerleşmesi sonucu oluşan kanamalar
5.DÜŞÜK (ABORTUS)
20. haftadan önce hamileliğin sona ermesidir;
hamileliklerin ortalama % 15 i düşükle son
bulmaktadır.
BELİRTİ VE BULGULARI:
• Hamileliğinin ilk üç ayı içinde olması, kanama,
kanama ile birlikte pıhtı veya parçaların gelmesi,
karnın alt kadranında kramp tarzı ağrı
5.DÜŞÜK (ABORTUS)
• Spontan düşük: Herhangi bir müdahale olmadan
kendiliğinden gerçekleşen düşüklerdir.
• Durdurulabilir düşük: Serviksin genişlemesi nedeniyle
oluşur, hafif kanama vardır. Fark edildiğinde istirahatle ya da
doktor müdahalesi ile önlenebilen düşüklerdir.
• Durdurulamayan düşük: Orta derecede kanama ve alt
kadranda kramp tarzı ağrı vardır. Önlenemezler. 24 saat
içinde düşük olmazsa doktor müdahalesi gerekir.
5.DÜŞÜK (ABORTUS)
• Kriminal düşük: fetüsün ehil olmayan kişiler veya anne
tarafından uygun olmayan yollarla düşürülmesidir
• Terapötik düşük : tıbbi nedenlerle doktor tarafından
hamileliğin sonlandırılmasıdır
• İsteğe bağlı (elektif) düşük : ilk trimesterde annenin (ve evli ise- babanın da) isteğiyle hamileliğin sonlandırılmasıdır.
6. DIŞ (EKTOPİK) GEBELİK
Döllenmiş yumurtanın uterus dışında (en sık tüplerin
ampulla kısmında) yerleşmesidir. En geç 6.-10. haftada
gebelik sonlanır.
DİKKAT:
Evli olsun olmasın doğurganlık yaşındaki her bayanda
adet te en az iki haftalık gecikme varsa dış gebelikten
şüphelenilmelidir.
İç kanama nedeniyle hipovolemik şok gelişmesi
olasılığı oldukça yüksektir
6. DIŞ (EKTOPİK) GEBELİK
BELİRTİ VE BULGULARI:
• Karın muayenesinde alt kadranda ağrı, hassasiyet, rijidite,
“rebound”. (rebound muayenesinde rüptüre olmamış dış
gebeliğin yırtılmasına neden olabilirsiniz)
• Vajinal kanama olamayabileceği gibi, damla ya da aşırı
kanama şeklinde görülebilir.
• Dış gebeliğin teşhisi zordur. Ancak iyi bir ağrı sorgulaması
ve öykü ile tahmin edilebilir.
• İç kanama olasılığı nedeniyle tahmini tanı önemlidir.
7. SON TRİMESTERDE OLAN KANAMALAR
ABLASYO PLASENTA
Plasentanın, vaktinden önce uterustan ayrılmasıdır.
Nedenleri: preeklempsi, hipertansiyon, fazla sayıda
gebelik, travma, aşırı kısa göbek kordonu olabilir.
• Plasenta ayrılırken, kanama uterusla plasenta arasına
olacağından, dışa kanama olmayabilir.
• Ayrılma alt kısımlarda ise, hafif veya şiddetli vajinal
kanama görülebilir.
• Ayrılma hızlı ve tümüyle olursa, kısa sürede ileri
hipovolemik şokun belirti ve bulguları ortaya çıkar.
7. SON TRİMESTERDE OLAN KANAMALAR
ABLASYO PLASENTA
BELİRTİ VE BULGULARI:
• Ani başlayan, keskin “yırtılır” tarzda, şiddetli karın ağrısı
• Karında aşırı hassasiyet ve sertlik
• Bebek strestedir: kalp sesleri ya yavaşlamıştır ya da yoktur
• Kanamanın şiddetine göre şok bulguları
7. SON TRİMESTERDE OLAN KANAMALAR
PLASENTA PREVİA
Plasentanın uterusun alt kısımlarına (serviks ağzına ya
da çok yakınına) yerleşerek serviksi kısmen veya
tümüyle kapatmasıdır.
Üçüncü trimestere kadar sorun olmaz. Ancak 3.
trimesterde bebeğin plasentaya yaptığı basınç artınca
veya uterus kasılmaları başlayınca kanama başlar.
7. SON TRİMESTERDE OLAN KANAMALAR
PLASENTA PREVİA
BELİRTİ VE BULGULARI:
• Hamileliğin son üç ayında ağrısız, açık kırmızı
renkli(taze) kanama varsa plasenta previa
düşünülmelidir.
• Doğum eylemi başlamışsa karında kasılmalar olabilir.
• Uterus genellikle yumuşaktır ve bebeğin yerleşimi
(prezentasyonu) olağan değildir
8. HİPERTANSİF BOZUKLUKLAR
• Hamilelikte kan basıncı, genellikle hamilelik
öncesine göre daha düşüktür
• Ancak, önceden yüksek tansiyonu olanlarda,
hamilelikte ciddi hipertansiyon görülebilmektedir.
• Çoğunlukla hamilelik nedeniyle hipertansiyon ilacı
kullanılamadığından sorunlar yaşanabilmektedir ve
hipertansiyon preeklemsiye yol açabilmektedir
• Sürekli hipertansiyon, hem bebeği hem de anneyi
etkileyebilmektedir
HİPERTANSİYONA BAĞLI
GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR
I - HAMİLELİĞE BAĞLI ORTAYA ÇIKAN
HİPERTANSİYON
 140/90 mmHg ya da yüksek olmasıdır.
 Çoğu kez hamilelik sona erdiğinde kaybolur.
HİPERTANSİYONA BAĞLI
GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR
II- PREEKLEMPSİ :
• Hipertansiyonu olan hamilelerde buna ilaveten aşırı
kilo alma, ödem, baş ağrısı, epigastrik ağrı, proteinüri,
görme bozukluğu yakınmalarının olması durumudur.
• Önlem alınmazsa eklempsiye dönüşür.
• İlk hamileliği ve 18 yaşından küçük yada 35 yaşından
büyükse (fazla doğum yapmışsa) hamilelikte 20 kg dan
fazla kilo almışsa, hamilelik öncesi diyabet-dolaşım
bozukluğu varsa preeklempsiye yatkınlık artar.
HİPERTANSİYONA BAĞLI
GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR
III- EKLEMPSİ :
 Hamilelikte hipertansiyona bağlı olarak ortaya
çıkabilecek önemli bir sorundur.
 Şikayetler preaklampsi ile aynıdır, nöbet
eklenmiştir.
 Eklempsi nöbetinin epileptik nöbetten ayırt
edilmesi önemlidir (hamilenin ödemi varsa, kan
basıncı yüksekse, epilepsi geçirme ve antiepileptik
ilaç kullanma öyküsü yoksa bu eklempsi nöbetidir)
ACİL DOĞUMU GEREKTİREN KOŞULLAR
ACİL DOĞUMU GEREKTİREN KOŞULLAR
• Taçlanma varsa,
• Multiparda servikal açıklık 8 cm ve silinme
tamamlanmışsa,
• Hamilede ıkınma hissi varsa,
• Hamile doğurmak üzere olduğunu ifade ediyorsa,
DOĞUM YAPTIRILIR
Suyu (erken) gelen gebeler:
 Doğum eyleminin başladığını gösterir.
 Kontrolsüz olmuşsa kordon sarkması olabilir
 Suyun gelmesinden itibaren 24 saat geçmişse
koryoamniyonit gelişebileceği ve bu durumun hastayı
sepsise sokacağı mutlaka akılda tutulmalıdır.
 Amnios sıvı embolisi : EMR sonrası vital bulguları
kötüleşip, morarma ve nefes darlığı gelişen gebelerde
düşünülür.
Kol Ve Bacak Gelişleri
 Baş yerine kol veya bacak gelir
 Bu doğum hastaneden başka yerde yaptırılamaz
 Acilen müdahale gereklidir (sezaryen)
 Kol ya da bacak vajene geri sokulmaya çalışılmaz
Aşırı Kanama
 Beşten fazla pedin kanla ıslanmasıdır
 Perineye bir ped yerleştirilir, gerektikçe yenilenir
 Kanamayı saptamak için pedler atılmaz, saklanır
 Yüksek yoğunlukta oksijen verilir, çift damar yolu
açılır, RL ve SF başlanır
PID
 N. Gonorrhea
 Alt. Abd. hassasiyet, bilateraldir. (çoğunlukla rebaund
vardır ama olmayadabilir)
 Serviksin hareketiyle hassasiyet olur
 Adneksiyal hassasiyet bulunur
 Ateş ve lökositoz sıklıkla bulunur
TOA (Tuba Ovaryan Apse)
 A. İsraelli
 Alt. Abd. hassasiyet, unilateraldir
 Genç, düşük pariteli, pelvik enf. öyküsü olan adetten 2
haftadan sonra şikayet başlar
 Rüptüre olursa yüksek mortalitesi var
Adneksiyal Torsiyon
 Bening kistik teratom en sık nedendir
 Zorlu bir hareket veya egzersiz sonrası baylayan sürekli
yada intermitan ağrı vardır
 Ani büyüyen kitlede düşünülmelidir
Postkoital Laserasyon ve Kanama
 Koitus sonrası oluşan çeşitli nedenlere bağlı kanama
 Durdurulamıyorsa önemlidir, müdahale gerektirir
 Her koitten sonra tekrarlıyorsa anatomik bozukluk
(hipogenezi, konjenital-genetik bozukluklar) akla
gelmelidir
Obstrüktik Genital Anomalilere Bağlı Ağrı
 Çocukluk ve erken adelosanda olur
 Perimenarsta karın agrısı ile gelenlerde düşünülmeli
1. Dış genital anomali (labial füzyon, imperfore himen)
2. Vagina (long-transvers septum, atrezi)
3. Uterus (servikal agenezi, müller kanalı füzyon
anomalisi)
TEŞEKKÜRLER