Transcript BALKANLARDAKİ OSMANLI DEVLETİ`NİN MİMARİ ESERLERİ

BALKANLARDAKİ
OSMANLI DEVLETİ’NİN
MİMARİ ESERLERİ
Sultan Murad Türbesi
Yapı, Kosova’daki en eski Osmanlı mimarî eseridir. 14.
yüzyılda inşa edilmiştir. Bugünkü bina 14. yüzyılda kurulan
binanın aslı değildir. Birçok tahribat ve onarımdan geçmiştir.
Yöre halkınca bölgede Türklük ve Müslümanlığın simgesi
olarak kabul görür.
Sinan Paşa Camii, MS. 1615 (hicrî 1024)
yılında Kosova’da bulunan Osmanlı-Türk
eserleri içinde en ünlülerinden biridir. Sinan
Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bu kayıt, cami
içinde de mevcuttur. Prizren şehrinin
merkezinde yer almaktadır. Sinan Paşa
Camii, Evkaf Kuyud-ı Kadimesi 757
Defterleri’nin 15-24 sayfalarında, Sofi Sinan
Paşa Camii adıyla kaydedilmiştir. Müellif aynı
sicilin 17. sayfasında bu camiyi sadece Sinan
Paşa Camii olarak da geçtiğini bildirmektedir.
Sinan Paşa Camisi
HARABATİ BABA TEKKESİ
Kalkandelen’de (Tetova) bulunan Harabati Baba Tekkesi,
Makedonya’daki Bektaşilerin merkezi olduğu gibi, Bektaşiliğin
Balkanlar’daki en önemli yapılarından birisidir. Harabati Baba
Tekkesi, yedi binadan oluşur. Tekke, Sersem Ali Baba tekkesi
olarak da adlandırılır.
Bu isimlerin kaynağı ise tekkeyi kuran tarihi karaktere dayanır:
Server Ali Paşa, Kanuni Sultan Süleyman’ın sadrazamlarından birisi
iken intisap ettiği Bektaşilik’e hizmet etmek ister. Kanuni de,
“senin adın bundan böyle sersem olsun” der. Sersem Ali
Dedebaba’nın, 1526 yılında kurduğu Harabati / Sersem Ali
Dedebaba Dergahı’nda kendisinden sonra birçok ünlü Bektaşi
babası hizmet
tekkenin liderliğini,
Edmond
Harabati
Baba etmiştir.
TekkesiBugün
- Kalkandelen
/
Brahmaj (Baba Mondi), dervişliğini ise Abdulmuttalip Bakıri
yapıyor.
Makedonya
Bir süre sonra Harabati Baba tekkesi gerçekten de harab bir hale
gelmeye başlayınca tetovo belediyesi işe el atmış ve tekke aslına
uygun olarak restore edilip otel lokanta ve turistik eğlence yeri
haline getirilmiş.
KANİJE KALESİ:
Şehrin ismi "Kanije" ilk olarak 1245 tarihli
bir belgede yer almıştır. Burayı yöneten
aile buraya bir kale yapmıştır, böylece
Kanije, Zigetvar ile birlikte Macaristan'ın
en önemli savunma noktalarından biri
haline gelmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu'nun en geniş
topraklara sahip olduğu zamanda
Osmanlı İmparatorluğu'nun en batıdaki
kalesidir. Türkler tarafından alındıktan
sonra 1601'de Tiryaki Hasan Paşa'nın
ünlü savunması ile kurtarılmıştır. Önceleri
Zigetvar'da bulunan eyalet merkezinin
buraya taşınmasıyla eyalet merkezi oldu.
1690'da Habsburg ordusu tarafından geri
alınan kent, Osmanlılar bölgeden
çekilince şehir stratejik önemini
kaybetmiş ve 1702'de Viyana'dan gelen
bir karar ile kale yıkılmış.
FÜLEK KALESİ
Macaristan ve Slovakya sınırında,
Nógrád ve Gömör ırmaklarının
birleştiği noktada Fülek Kalesi
bulunmaktadır. İsmi Latinceleşmiş bir
Kelt sözcüğü olan “Fulaku”’dan
türemiştir. “Saklanacak yer” veya
“muhkem yer” manasına gelmektedir.
M.Ö. 150 yılında kurulduğu
bilinmektedir. Daha ziyade Katolik
Macarlar ve Almanların yaşadığı bir
bölge olduğu için Budin
Beylerbeyliğine devamlı sorun
çıkarmıştır.
Fülek kalesi tarihimizde çok önemli
bir yer işgal etmekle beraber
halkımızca pek bilinmeyen kalelerden
biridir. Bir çok kere el değiştirmiştir.
10 Eylül 1682 günü Protestan
Macarların lideri ve Osmanlıya
gönülden bağlı Imre Tökeli
tarafından yeniden geri alınmıştır.
Imre Tökeli Fülek’in alınması ile
birlikte Budin Paşası tarafından Orta
Macaristan Kralı ilan edilerek taç
giymiştir.
ESTERGON KALESİ:
Budin’in 50 kilometre
kuzeybatısında, Tuna’nın
güneyinde, Avusturya,
Slovakya, Macaristan
sınırlarının birleştiği yerde,
Tuna ve Gran nehirlerinin
kavşağında şöhretli bir sınır
kalesiydi. Almanlar bu kaleye
Gran, Macarlar Estergom,
Türkler Estergun derlerdi.
Kanuni Sultan Süleyman
tarafından 1543 yılında
fethedilmiştir. Evliya Çelebi
ziyaret ettiğinde, 16
mahallesi, 2900 evi, 4 camii,
2 medresesi, bir çok mektebi
vardı. Ayrıca asker aileleri için
özel evler yapılmıştı. En
büyük camii “Mahkeme
Camisi” idi ve kapısında şu
mısralar yazılıydı :
Gazi Mehmed Paşa (Bayraklı) Camii, Prizren'de muhteşem Osmanlı eserlerinden biridir
1798 yılında, zamanın Prizren valisi Rüstem Paşa, bütün camilerde beş vakit ezanın aynı
anda okunması için, gündüzleri caminin alemine bayrak çekilmesini geceleri ise fener
yakılmasını emreder Gündüz ezan vakitlerinde çekilen bayraktan dolayı adı "Bayraklı
Cami" olarak anılır Yapılışından bugüne kadar iftar vakitlerinde ilk kandiller bu camide
yakıldığından Prizren halkı hala Bayraklı Camii'nin minaresinin kandillerine bakarak iftar
etmektedirler
Bu caminin hoş bir yapılış hikayesi vardır Caminin banisi Gazi Mehmed Paşa, helal
parayla bir cami yaptırmayı arzu eder Bu camiyi Prizren'de yapmaya karar verir Cami
inşaatında kullanacağı paraların helal olduğunu test etmek ister
Bir gün bütün altınlarını alıp Bistriça deresinin kenarına gelir ve altınların tamamını
dereye, "helal olanlar su dibinde kalsın, haram olanları su götürsün" diyerek atar Bir süre
bekledikten sonra su dibinde kalan altın paraların helal olduğuna kanaat getiren paşa,
dereden altınları toplar Gönül rahatlığı içinde büyük bir şevkle caminin temelini atıp
yapımına başlar
Cami inşaatında çok sayıda işçi istihdam eden Gazi Mehmed Paşa, bir an önce inşaatın
bitmesini ve caminin ibadete açılmasını ister Bu gaye ile her gün inşaata gelir ve
çalışmaları takip eder
Bir gün, bir hadise üzerine, önce hamam yapılması icap ettiğini düşünen Gazi Mehmed
Paşa, cami inşaatının durdurulmasını emreder Böylelikle Prizren'de önce hamam, daha
sonra cami inşa edilir Hamamın inşaatından sonra, işçiler, planlanan süre içinde cami
inşaatını da tamamlarlar
1574 senesinde cami ibadete açılır
Caminin açılış merasiminde, Mehmed Paşa'nın emri üzerine, giriş kapısına büyük bir kilit
takılır Açılış gününde paşa, cemaatle birlikte kapıya yaklaşınca:
"Ey kilit bu cami helal parayla yapılmışsa kendiliğinden açıl, haram karışmışsa açılma!"
der
Biraz sonra kilit kendiliğinden açılır Böylece cami inşaatına haram para karışmadığı bir
daha tespit edilir Bu kilit hadisesi hamamın açılışında da aynen tekrarlanır
Bir süre sonra Gazi Mehmed Paşa Camii'nin, minaresi ve kubbesi, yıldırım düşmesi
neticesi hasar görür ve uzun bir süre tamir edilemez Caminin devamlı cemaatinden bir
zat, üç gece arka arkaya rüya görür Rüyasında nurani bir zat caminin tamir edilmesi
gerektiğini ve bu tamir için yetecek paranın da cami avlusunda gömülü olduğunu ve
gömülü altınların yerini de bildirir Bu zat da rüyasını cami imamına anlatır, beraber
giderler, gösterilen yeri kazarlar, altınları çıkarırlar ve yıllar sonra camiyi helal para ile
tamir ettirirler
Gazi Mehmed Paşa
Camii
Mostar Köprüsü - Bosna Hersek
Mostar Köprüsü, Bosna-Hersek Cumhuriyeti'nin Mostar şehrinden geçen,
Neretva Nehri üzerinde Mimar Sinan'ın öğrencisi Mimar Hayruddin tarafından
1566 yılında inşa edilen köprüMimar Sinan'ın öğrencisi olan Hayruddin, köprü
için 456 kalıp taş kullandıKöprü, çevresindeki kente adını da verdi Mostar,
Hersek bölgesinin ana kenti oldu Neretva Nehri'nden 24 metre yüksekte 30
metre uzunluğunda, 4 metre genişliğinde olan Mostar Köprüsü, dönemine göre
gelişmiş bir teknolojiyle inşa edildi Köprü inşaatında 456 kalıp taş kullanıldı
Köprü, inşa edildikten sonra yakınındaki şehre ismini verdi, şehirde ticareti
canlandırdı ve zenginleştirdi Böylece Mostar, Hersek bölgesinin önemli bir şehri
haline geldi Mostar Köprüsü, cesur sporcular tarafından yıllarca bir atlama
platformu olarak kullanıldı Geleneğe göre şehrin erkekleri, nişanlılarına
cesaretlerini ispatlamak için düğün öncesinde köprüden atlarlardı.
Bosna-Hersek'te başlayan iç savaş sırasında Mostar Köprüsü'ne ilk saldırıyı
1992'de Bosnalı Sırplar düzenledi 1993'te Hırvat tankları köprüye daha büyük
bir zarar veren saldırılarını başlattı Kasım ayının sonunda köprü tamamen yıkıldı
Mostar Köprüsü'nün eski haline uygun olarak yeniden inşaası çalışmaları (TİKA)
UNESCO ve Dünya Bankası'nın desteğiyle 1997'de başladı Köprünün inşaatını
Türk şirketi olan ER-BU üstlendi Macar ordusundan dalgıçlar orijinal taşları nehir
yatağından bulup vinçlerle çıkardısuyun içinde bozulmaya uğrayan taşlar yapıda
kullanılamadığından orjinal taşların çıkarıldığı günümüzde kapalı olan taş ocağı
tekrardan bu iş için açılıp aynı ocaktan çıkarılan taşlar yapımında kullanıldı
Drina Köprüsü - Bosna
Bosna Hersekte Sırbistan sınırına yakın Vişgrad (Vişegrad)
kentinde Sava Nehrinin kolu olan Drina Irmağı üzerine 1571
senelerinde yaptırılmış olan Osmanlı köprüsü Sokullu
Mehmed Paşa tarafından, yaptırıldığı için Sokullu Mehmed
Paşa Köprüsü diye de bilinen bu köprü, Drina Irmağını
kuzey-güney doğrultusunda keser Eni 7 metreden biraz
geniş, uzunluğu 180 metreye yakın olan Drina Köprüsü
büyük kesme taş bloklardan yapılmıştır Güney ucu kıyıya
dik, açık bir dirsek yaparak birleşir Irmak içinde kemerli 10
gözü vardır Kemer açıklıkları 10-15 m arasında
değişmektedir Yukarı ortasına gelen bir yerde, batı
kenarında bir kitâbe sahanlığı, doğu kenarında bir sofa
vardır Bunların her ikisi de dışa taşarak taş çıkıntılar üzerine
oturmuştur Kemerlerin üzengitaşı hizâsında bütün köprüyü
çepeçevre çıkıntılı bir silme dolaşır.
Konjiç Köprüsü
Saraybosna'da sultan ıv. murat tarafından 1682'de
yaptırılan köprü türk işbirliği ve kalkınma idaresi
başkanlığı (tika ) tarafından restore edilmiştir. Köprü
Saraybosna'ya yaklaşık 50 km uzaklıktaki Konjic şehrinin
tam ortasından geçen Neretva Nehri üzerindedir.
Osmanlı zamanında Saraybosna'dan çıkan akıncılar
burada mola verdiklerinden şehrin ismi 'atların dinlendiği
yer' alamına gelen konjic olarak tarihe geçiyor. 6
kemerden oluşan köprü ıı. dünya savaşı'nda almanlar
geri çekilirken başlayan bombardıman sırasında ( 3 mart
1945 ) ağır hasar görüyor. 1945'ten itibaren tam 59 yıl
aslına uygun restore edilemiyor. 2005 yılında tika bir
proje hazırlıyor ve 2009'da bugünkü görünümüne
kavuşturuluyor.
Balkanlardaki Hamamlar:
Üsküp Davud Paşa Hamamı
Çarşı Hamamı
Valide Sultan Hamam
Gazi Mehmed Paşa Hamamı
İsa Bey Hamamı
II. Murad Hamamı
Balkanlardaki Türk eserlerinden Bazıları:
ARNAVUTLUK - Tiran: Kaplan Paşa Türbesi Korça: Mirahor
Camii ve Mirahor Türbesi İşkodra: Buşatlı Mehmet Paşa Camii
Vlora: Muradiye Camii Berat: Bekârlar Camii Elbasan: Çarşı
Hamamı
BOSNA HERSEK - Sarayevo: Ferhat Bey Camii Bursa
Bedesteni Travnik: Süleyman Paşa Camii Banyaluka: Ferhat
Bey Camii Mostar: Saruca İbrahim Paşa Camii Kladanj: Hacı
Bali Bey Camii Odzak: Çarşı Camii Visoko: Tekke Tuzla: Cami
BULGARİSTAN - Filibe(Plovdiv): Perşembe Pazarı Camii
Razgrad: İbrahim Paşa Camii Köstendil: Fatih Camii
Provadija: Abdulaziz Camii Selvievo: Malkoç Bey Türbesi
Karlovo: Karlı İli Mehmed Bey Camii
HIRVATİSTAN - Zadar: Valpovo Han Dırniş: Cami Osijek:
Kaleiçi Mustafa Paşa Camii
KARADAĞ- Podgoriça: Hasan Ağa Camii ve Türbesi Bar:
Starigrad Camii minaresi Çetinje: Türk Konsolosluğu binası
KOSOVA - Priştine: Yaşar Paşa Camii Prizren: Gazi Mehmed
Paşa Hamamı Prizren KalesiPrizren Rüştiyesi Cakova: Büyük
Tekke
MACARİSTAN - Eger: Valide Sultan Hamamı Peç: İdriz Baba Türbesi
Yakovalı Hasan Paşa Camii Zigetvar: Kanuni Sultan Süleyman Camii Erd
Camii
MAKEDONYA - Ustrumca: Banitsa Köyü Camii Hünkâr Camii İştip:
Hüsamettin Bey Camii Pirlepe: Çarşı Camii Manastır: Haydar Kadı Camii
İshakiye Camii Radoviş: Cami minaresi Pirlepe: Çarşı Camii Debre: Fatih
Camii
ROMANYA - Köstence: Hünkar Camii Hırşova: Sultan Mahmut Camii
İshakça: Mahmut Yazıcı Camii
SIRBİSTAN - Belgrad: Şeyh Mustafa Paşa Türbesi Niş: İslam Ağa
Camii Novi Pazar: Altın Âlem Camii İsa Bey Hamamı
YUNANİSTAN - Selanik: II Murad Hamamı Hamza Bey(Hafse Hatun)
Camii Serez: Mehmet Bey Camii İskeçe: Sünne Camii
Gümülcine(Komotini): Eski Cami Yenitsa (Yenice Vardar): Evrenos Bey
Türbesi Yanya: Mimar Sinan Camii Tırkala: Osman Şah Camii
ALİ HIRLI
ÖZGÜR KÜÇÜKÇAKIR
10\A