Transcript Dökümanı İndir

SIVI- ELEKTROLİT
DENGESİZLİĞİ
Sıvı- elektrolit dengesizliklerine vücut
sıvı bölmelerinde yer alan su hacmindeki ve
elektrolit konsantrasyonlarındaki değişmeler
neden olur.
-Sıvı- elektrolit dengesizliği birçok hastada
majör rahatsızlık nedeni olabilir. Çünkü
normal homeostatik denge bozulmuştur.
- Bazı sıvı- elektrolit dengesizliği direkt
hastalıklara neden olabilir (KKY, yanıklar,
böbrek hastalıkları).
- Tıbbi girişimler(IV tedavi, diüretikler) sıvıelektrolit dengesizliğine neden olur.
BU DEĞERLENDİRMEYİ YAPMAK İÇİN;
* Hasta ya da aileden güvenilir hikâye
* Kan plazmasının laboratuar değerlendirmesi
* Sıvı artışı veya kaybının değerlendirmesi
* Yiyecek ve sıvıların yetersiz veya fazla alımının
sonuçları
* GIS alan, deri veya diğer yollardan giriş
* Üriner çıkışın değişimi
* Vücut ağırlığında akut değişimleri bilmek zorundadır.
SIVI ELEKTROLİT DENGESİZLİĞİNE
NEDEN OLAN FAKTÖRLER
* Sıvı ve elektrolitlerin az olması
•Sıvı ve elektrolitlerin fazla olması
•Sıvı ve elektrolitlerin bedende tutulumu
•Homeostatik düzenleyici sistemlerin bozulması
VOLÜM DENGESİZLİKLERİ
•Sıvı volüm eksikliği (hipovolemi)
•Sıvı volüm fazlalığı (hipervolemi)
SIVI VOLÜM EKSİKLİĞİ
(HİPOVOLEMİ)
Su ve elektrolitlerin aynı oranda
kaybıdır.
Etyoloji:
— Su kaybı
— Su alımının azalması
BİREYİN SU KAYBI YA DA ALIMININ
AZALMASININ NEDENLERİ:
— Suyun
olmaması ve alınamaması
— Yutma problemi
— Susuzluk hissinin azalması
— ADH eksikliği sorunlarıdır.
BELİRTİ VE BULGULAR
 Susuzluk hissi
 Deri turgoru azalması
 Deri ve mukoz membranlarda
kuruluk
 Göz kürelerinde yumuşama
 Kilo kaybı
 Vücut sıcaklığının artışı
 Huzursuzlık
 Yüksek idrar dansitesi
 Oligüri, anüri
 Hemoglobin artışı
 Taşikardi
 Zayıf ve hızlı kalp atımı
 Boyun venlerinin kaybolması
 Deliryum, halüsinasyon ve
irritabilite gibi merkezi sinir
sistemi belirtileri
 CVP düşüklüğü,
 hemoglobin, nonprotein nitrojen
 sodyumda artma
 Gözyaşı, tükrük ve terin azalması
TEDAVİ VE BAKIM
Hasta ağızdan alabiliyorsa ve kayıp ciddi değilse
sıvı kaybının ağız yoluyla yerine konması tercih
edilir.
Sıvı kaybı %25 ve üzerinde ise şok tablosu gelişir.
SIVI VOLÜM FAZLALIĞI (HİPERVOLEMİ)
Su ve sodyumun retansiyonudur.
Etyoloji:
* Konjestif kalp yetmezliği,
* Böbrek yetmezliği,
* Siroz,
* Na+ içeren sıvıların fazla yüklenmesi
* Sık lavman uygulanması
BELİRTİ VE BULGULAR
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Susama hissi yoktur
Gode bırakan ödem, göz kapaklarında ödem
Boyun venlerinin dolgunluğu
Akciğer ödemi
Taşikardik ve dolgun nabız
KB artar
CVP artar
Nabız Basıncı artar
Kilo Artışı
İdrar artışı (Böbrek sorunu yoksa)
Yüzeysel solunum ve weezing
Ajitasyon, konfüzyon, dikkat azlığı
TEDAVİ VE BAKIM
Tedavinin hedefi intravasküler sıvı volümünü
düzeltmektir.
Hafif ve orta şiddette volüm fazlalığı sadece su ve Na+
kısıtlaması ile düzelir.
DİÜRETİKLER
DİYALİZ
DİYET DÜZENLEMESİ
Elektrolit Dengesizlikleri
Hipo / hipernatremi ( N= 135-145 mEq/L)
Hipo / hiperkalemi (potasemi) (N= 3.55mEq/L)
Hipo / hiperkalsemi (N= 8.5 -10mg/dl
4.3-5.3 mEq/L )
Hipomagnezemi (N= 1.5-2.5 mEq/L)
SODYUM EKSİKLİĞİ (HİPONATREMİ)
* Normal değeri 135-145 mEq olan sodyumun 135 mEq’nın
altına düşmesi durumunda hiponatremiden söz edilir.
* Sodyum değerinin düşüklüğü toplam vücut sodyumunun
eksikliğini göstermez.
* Toplam Na+ ile volüm arasındaki denge bozulmuştur.
ETYOLOJİ
Sodyum kaybı böbrekler, cilt, gastrointestinal yolla
su ile birlikte olur.
Konjestif kalp yetmezliği, karaciğer sirozu, nefrotik
sendrom gibi bazı hastalıklarda ödeme bağlı olarak
dilüsyonal hiponatremi görülür.
Hiponatremi üç nedenle gelişir:

İntravenöz olarak fazla sıvı verilmesi ile
osmalaritenin düşmesi sonucu gelişir.
 Hiperlipidemi ve hiperproteinemide; plazma, yağ ve
proteinlerle işgal edilmiş olduğundan ,plazma Na’u
normal olduğu halde konsantrasyonu düşük
olmaktadır.
 Serum osmolaritesinin yüksek olduğu durumlarda
gelişir.
Belirti ve bulgular











Cilt turgorunda bozulma
Deri ve mukoza kuruluğu
Tükürük azalması, susuzluk hissi
Ortostatik hipotansiyon, taşikardi
İştahsızlık, bulantı, kusma, ishal
Kas krampları
Hücre şişmesi ve serebral ödem nedeniyle
mental değişiklikler (letarji, kontüzyon)
Epilepsi
Halsizlik, yorgunluk
Boyun venlerinin düzleşmesi
Baş ağrısı, baş dönmesi
Sodyum fazlalığı
(Hipernatremi)
• Hipernatremi serum Na+ düzeyinin
145 mEq/l nin üzerinde olmasıdır.
• Bu tablo hastada sodyuma oranla
suyun daha fazla kaybı ile ortaya
çıkar
Etyolojik sınıflandırmaya
göre hipernatremi:
• Su kayıpları;
• Sodyumun fazla tutulması;
Belirti ve bulgular
• Hipernatremide oransal olarak sıvı fazlalığı vardır ve sıvı
hücrelerde göllenir, buna bağlı olarak nörolojik belirtiler
görülür.
•
•
•
•
•
•
Huzursuzluk,
organizasyon bozukluğu,
baş dönmesi,
baş ağrısı,
deliryum ve halüsinasyonlar şeklinde görülür.
Eğer hipernatremi ciddi ise özellikle çocuklarda kalıcı beyin
hasarı olabilir.
Belirti ve bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hipernatremide susuzluk,
ağızda ve dilde,
muköz membranlarda kuruluk,
beden ısısında hafif yükselme ve ciltte kırmızılık,
periferal ve akciğer ödemi,
postüral hipotansiyon,
kas tonüsünün ve derin tendon refleksinin artması,
iştahsızlık,
bulantı, kusma,
kilo artışı,
yorgunluk,
kas krampları gibi genel belirtiler görülür.
Hemşirelik bakımı
Öncelikle su kaybı önlenir ve sıvı replasmanı sağlanır.
 Aldığı-çıkardığı sıvı ve kilo izlemi yapılır
 Hasta bilinç seviyesindeki azalmalar ve ileri nörolojik
bozukluklar nedeniyle yaralanmalardan korunur.
 Cilt bütünlüğünü korumaya yönelik uygulamalar yapılır.
 Yaşam bulguları izlenir.
 Dehidratasyonu aşırı hidrasyon ve nörolojik bulgular
izlenir.
Hipernatremi riski olan durumlarda gereken izlem ve
uygulamalarla hipernatremi önlenir.
Potasyum azlığı
(Hipopotasemi/Hipokalemi)
• Serum potasyum değerinin 3.5 mEq/L’nin altında
olmasıdır.
Etyoloji
o
o
o
o
o
o
Diyet ile K+’un yetersiz alınması
Potasyumun fazla kaybı
Sindirim sisteminden kayıplar
Böbreklerle kayıplar
Tedaviye bağlı nedenler
Stres sendromu
Belirti ve bulgular
•
•
•
•
•
•
Yorgunluk,
anoreksi,
bulantı, kusma,
kas zayıflığı,
bacak krampları parestezi,
Bağırsak hareketlerinin azalması, distansiyon, paralitik
ileus,
• Solunum kaslarının etkilenmesi nedeniyle yüzeysel solunum,
• Böbreğin idrar konsantre etme yeteneğinde azalma
nedeniyle poliüri.
• Aritmiler, bloklar, kardiyak arrest, hipotansiyon.
•
•
•
•
Tedavi ve bakım
Tedavide temel amaç K+ eksikliğini tamamlamaktır .
Erişkin için günlük K+ gereksinimi 40 mEg’dır.
Potasyumdan zengin olan besinler;
Diyet yeterli değilse ilaç olarak ağızdan günde 5-10 gr KCL
şeklinde verilebilir;
Oral K+ tedavisinde potasyumun
ince bağırsaklarda irritasyon yapması nedeni ile hemşire;
• Abdominal distansiyon
• Ağrı
• Kanamaya karşı dikkatli olmalı
Hipokaleminin önlenmesi;
• Diüretik alan hastalar için
• Oral ilave potasyum alan hastalar için
• Dijital preparatları alan hastalar için
Potasyum Fazlalığı
(Hiperpotasemi / Hiperkalemi)
• Serum potasyumunun 5 mEq/l den fazla olmasıdır.
Belirti ve bulgular
•
•
•
•
•
•
Serum K+ seviyesi 6 m Eq/l den fazladır.
EKG de dar ve sivri T dalgası, ST çökmesi, QT aralığında kısalma.
Bulantı, aralıklı intestinal kolik,
Anksiyete, irritabilite,
Abdominal kramplar
Alt ekstremitelerde zayıflık,
Oligüri, Anüri görülür.
İskelet kasında zayıflık ve kasılma gücünde azalma,
parastezi, solunum ve konuşma kaslarında paralizi
Serum potasyumu yükselmeye devam ederse PR mesafesi
kısalır ve bunu ters P dalgası ya da kaybolması izler.
Sonunda QRS kompleksinin genişlemesi ve oluşamaması
ventriküler ritim bozukluğu, fibrilasyon ve kardiyak arrest.
Tedavi ve bakım
• Alımının kısıtlanması
• Potasyumun hücre içine alınması
• Potasyum antagonisti etki gösteren
maddelerin verilmesi
• Potasyumun vücuttan uzaklaştırılması
Kalsiyum azalması
(Hipokalsemi)
• %9 mgr’nin altına düşmesidir.
• PTH üretiminde azalmaya neden
olabilecek herhangi bir durum
• Troid ve boyun ameliyatlarında;
• Akut pankreatitde
• Çok fazla kan transfüzyonu yapılan
hastalarda
Etyoloji
•
•
•
•
•
Gastrointestinal hastalıklar
Diyare, malabsorbsiyon,
Hipoparatroidizim
Böbrek yetmezliği
Kalsitonin salgılayan tümör
• Tiriodin nodüler karsinomu
Etyoloji
• Alkalosiz ve alkol bağımlılığı
• Troid ameliyatlarında yanlış bezin
çıkarılması
• Gereksinimden az alınması
• D vitamini eksikliği, magnezyum
eksikliği
• Banka kanı
• Özellikle yaşlı ve yatak istirahatında
• İlaçlar
Belirti ve bulgular
•
•
•
•
•
•
Ağrılı kas spazmları
Yüzde tetani
Parmak uçlarında uyuşma
EKG değişiklikleri
Chvostek belirtisi
Troussea belirtisi
Tedavi ve bakım
• Hipokalsemi oral, IM ya da IV yol ile Ca++
tuzları verilerek düzeltilir.
• Ca++'un sindirim sisteminden emilimini
arttırmak için çoğunlukla D vitamini
tedaviye eklenir.
Tedavi ve bakım
• Belirgin hipokalsemi belirtileri varsa;
• Derhal IV yol açılır.
• Hava yolu açıklığı sağlanır (Larengeal stridor
gelişebilir)
• Hasta monitörize edilir.
• Yaşam bulguları, konvülsiyon, tetani ve
irritabilite bulguları olup olmadığı izlenir
• Kalsiyumun güvenli uygulanması sağlanır.
Kalsiyum fazlalığı
(Hiperkalsemi)
• Serum kalsiyum düzeyinin %11 mgr'ın
üzerine çıkması.
Etyoloji
Böbrek fonksiyonlarının azalması
Hiperparatroidizim
Malignensiler
Belirti ve bulgular













Kas zayıflığı,
koordinasyon bozukluğu, laterji,
derin tendon refleksinin azalması,
yorgunluk,
uyku hali,
baş ağrısı,
sinirlilik,
aşırı susama ya da idrara çıkma,
kaşıntı, bulantı, kusma,
iştahsızlık,
distansiyon, konstipasyon,
paralitik ileus,
kemik ağrıları,
 böbrek taşları, böbrek enfeksiyonu belirtileri verir.
Hemşirelik bakımı
• Ca++ miktarı > 13-14 mg ise acil tedavi
gerekir.
Hemşirenin acilen
uygulaması gerekenler:
• Yaşam bulguları, aldığı-çıkardığı ve EKG
izlenir.
• Kemiklerden kana Ca++ çekilmesini önlemek
için egzersiz önerilir.
• Kırık ve yaralanma riskine karşı gerekli
önlemler alınır.
• İzotonik solüsyon tercih edilir, böylece
Ca++’un böbreklerle atılımı kolaylaşmış olur.
Magnezyum eksikliği
(Hipomagnesemia)
• 1.5 mEq/L ve altı
Etyoloji
İlaç uygulamaları
Sepsis, yanık ve hipotermi
Kronik nefritte ve akut böbrek yetmezliğinin diürez
fazı,
Aşırı fiziksel egzersiz,
Yüksek kalsiyum alındığında gelişir.
Belirti ve bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Chvostek bulgusu,
derin tendon refleksinde artma,
tetani,
konvülsiyon,
kas zayıflığı,
yorgunluk, seyirme,
huzursuzluk, deliryum,
şaşılık,
konfüzyon,
hipertansiyon ve kardiyak aritmiler görülebilir.
Mg++ düşüklüğü hipokalsemi ile karışabilir.
EKG’de PR uzaması, ST çökmesi ve T dalgasında düşme ve yükselmiş U
dalgası görülür.
• Laboratuar analizinde potasyum ve magnezyum değerleri düşüktür.
++
Mg
IV yapıldığında hemşire;
Magnezyum fazlalığı belirtilerini izler.
Fazlalığına yönelik acil müdahale için
kalsiyum glukonatı hazır bulundurur.
Kan incelemesinde digoksin ve potasyum
düzeyini de kontrol eder.
Magnezyum fazlalığı
(Hipermagnezemi)
• 2.5 mEq/L ya da daha fazla olmasıdır.
Etyoloji
Alınan kan örneğinin hemolize olması
Diyet ile fazla Mg++ alınması
Hipertansiyon tedavisi için IV olarak
Mg++ verilmesi
Mg++ içeren antiasit ve laksatiflerin
fazla alınması ya da magnezyum sülfatlı
lavmanların fazla yapılması
Böbrek yetmezliği
Tedavi edilmeyen diyabetik ketoasitoz
Dehidratasyon
Belirti ve bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Halsizlik,
sıcaklık hissi,
bulantı, kusma,
uykusuzluk, laterji, k
onuşma güçlüğü, konfüzyon,
derin tendon refleksinde azalma,
solunum depresyonu,
flasid paralizi,
koma,
kardiyak aritmiler.
Hafif derecede magnezyum yüksekliği vazodilatasyon
yaparak hipotansiyon eğilimini artırır.
• Serum Mg++ düzeyinin 3 mEq/L’nin üzerinde olması, EKG de
aritmiler ve QT uzaması gözlenir.
Yapılması gereken uygulamalar
• Aldığı-çıkardığı sıvılar izlenir ve idrarda
Mg++ miktarı incelenir.
• Ritim bozukluğu varsa tedavi edilir,
gerekirse pacemaker uygulanır.
• Yaşam bulguları ve EKG izlemi,
• Hemodiyaliz ya da peritoneal diyaliz
uygulanır, gerekirse diüretikleri ve NaCl
verilir
Hipofosfatemi (Fosfor Eksikliği)
• İyi beslenemeyen yaşlı ve kronik
alkoliklerde
• TPN ile beslenen hastalarda
• Diyabetik ketoasidozda
• Kronik hiperventilasyonda
• Diyaliz uygulamalarında gelişir.
Belirti ve bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
Kas ağrıları,
irritabilite,
yorgunluk,
kaslarda zayıflık,
uyuşukluk,
konfüzyon,
parestezi, inme ve koma belirtileri.
Gelişen hipoksi nedeniyle solunum hızı artırılır. buna bağlı
olarak da alkoloz gelişir,
• Solunum adelesi zayıflığı nedeniyle ventilasyon yetersizliği,
• İnsülüne direnç artması nedeniyle hiperglisemi, trombosit
fonksiyon bozukluğu, kanama görülür.
Tedavi ve bakım
• Çoğunlukla oral verilmesi yeterlidir ve hızla
belirtilerde düzelme görülür.
• Ciddi hipofosfatemi durumlarında IV sodyum
fosfat ya da potasyum fosfat gerekebilir.
• IV fosfor uygulaması hipokalsemiye neden olur
Hiperfosfatemi (Fosfat
Fazlalığı)
•
•
•
•
•
•
•
Böbrek yetmezliği,
Neoplastik hastalıklarda uygulanan kemoterapi,
Hipoparatroidizim,
Solunum asidozu, diyabetik ketoasidoz,
Fazla fosfat alımı,
Kas nekrozu ve
Fosforun fazla emilimi hiperfosfatemiye neden
olan durumlardır.
Tedavi ve bakım
•
•
•
•
Diyet ile fosfat alımını kısıtlamak,
Fosfat bağlayan jellerin verilmesi,
Diyaliz uygulamaları ve bakımı
Fosfat fazlalığı tümör lizisine bağlı
ise hastaya allopurinol ve bol sıvı
verilir.
TEŞEKKÜRLER