Transcript 1305481389

19.Ulusal Kanser Kongresi
20-24 Nisan 2011/Antalya
Hemşirelik Oturumu
Sözel Bildiri
KEMOTERAPİ VE RADYOTERAPİ ALAN KANSER HASTALARINDA
YORGUNLUĞUN DEĞERLENDİRİLMESİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI
Ayşin Kayış, İlknur İnanır, Dilek Sefer, Gülten Kılıç
Acıbadem Kozyatağı Hastanesi/İstanbul
Amaç:
• Kanser hastalarında tedaviler nedeniyle meydana gelen
yorgunluk semptomunu saptamak ve azaltmak için uygun
hemşirelik girişimlerini belirlemektir.
• Tanımlayıcı bir çalışmadır.
Gereç ve Yöntem
•
Araştırmanın evreni 210 hasta; örneklemi, araştırma
kriterlerine uygun 70 hasta oluşturmaktadır.
• Verilerin toplanmasında bireyi tanıtıcı bilgi formu ve Piper
yorgunluk ölçeği kullanılmıştır. SPSS 14.0 programı ile frekans,
yüzdelik aralıklarına bakılmış, t-testi, ikiden fazla değişkenli ve
homojen veriler için anova, kruskall wallis testi uygulanmıştır.
Kanser Tedavisi
Radyoterapi
yorgunluk
Tedavi yan etkileri
Kemoterapi
Piper yorgunluk ölçeği (Piper Fatigue Scale)
• Barbara F. Piper ve arkadaşları:1987 yılında Bütünleştirilmiş Yorgunluk
Modeli (Integrated Fatigue Model)
• 42 maddeden oluşan Piper Yorgunluk Ölçeği zaman içinde yapılan
revizyonlarla bugün her biri 0-10 puanlık VAS (Visual Anolog Scale)
üzerinde değerlendirilen toplam 22 maddeden oluşmakta ve hastanın
yorgunluğa ilişkin subjektif algılaması dört alt boyut ile
değerlendirmektedir.
• Yorgunluğun GYA (Günlük Yaşam Aktivitesi) etkisini ve şiddetini
değerlendiren davranış/şiddet alt boyutu
• Yorgunluğa atfedilen duygusal anlamı kapsayan duygulanım alt boyutu
• Yorgunluğun mental, fiziksel ve emosyonel semptomlarını yansıtan duyusal
alt boyutu
• yorgunluğun bilişsel fonksiyonları ve ruhsal durumu etkileme düzeyini
yansıtan bilişsel /ruhsal alt boyuttur.
Hastaların fonksiyonlarını engelleyen ve yaşam kalitesini düşüren
semptomlardan olan yorgunluk, subjektif bir olgu oluşu ve
hastalıklar için evrensel olarak kabul edilmesi ile kliniklerde
atlanan
önemli
bir
sorundur.
Semptomun değerlendirilmesi ve baş etmeye ilişkin gerekli
girişimlerde bulunulması bireyin yaşam kalitesini arttıracaktır.
(Karakoç T. 2008, Kahve E. 2008, Can G. 2001).
Yorgunluğun Tanımı
• Hastalar
güçsüzlük, halsizlik,
enerji eksikliği, bitkinlik, laterji,
depresyon, konsantrasyon bozukluğu,
kırıklık, kuvvetsizlik, sıkıntı, uykusuzluk,
motivasyon eksikliği ve azalmış mental durum
• Sağlık uzmanları
zayıflık, yorgunluk, halsizlik, kuvvetsizlik, aktivite
intoleransı, enerji eksikliği ve bitkinlik
(Kahve E. 2008, Can G. 2001)
Kanser hastalarının belirttikleri yorgunluk nedenleri:
• Psikolojik nedenler;
Stres, kaygı, depresyon, duygusal gerginlik, algılanan sosyal destek,
ekonomik koşullar, kültürel inançlar, baş etme mekanizmalarıdır.
• Tedavi planı ile ilgili olarak;
Radyoterapi, cerrahi, kemoterapi, tıbbi tedavi ve tanı işlemleridir.
• Aktivite- dinlenme düzeni; Çalışma, günlük aktiviteler, hastane ile ev
arasındaki yol.
• Uyku -uyanıklılık düzeni; Uykusuzluk, aktivite değişikliği.
• Hastalık yönü; Kanser, diğer nedenler.
• Diğer nedenler;
Semptomlar (kontrol edilemeyen ağrı), çevre, beslenme (anoreksi,
kaşeksi), kilo kaybı ile değişen beslenme, bireysel etmenler (yaş, cinsiyet,
genetik, alerjiler)
(Platin N. 2007, Can G. 2001)
Bulgular
% 57.1’i kadın,
% 42.9’u erkek,
% 78.6’sı evli,
% 21.4’ü bekar
% 2.9’u okur yazar değil,
% 15.7’si ilkokul mezunu
% 34.3’ü orta öğretim,
% 47.1’i yüksek okul mezunu.
•% 81.4’ü aile bireyleri ile
Yaşamaktadır.
Sigara: 32 kişi bıraktı,
33 kişi kullanmıyor,
5 kişi kullanıyor.
% 82.9’u tedavi oldukları aynı il
sınırları içinde yaşamaktadır.
Alkol: 15 kişi bıraktı,
47 kişi kullanmıyor,
8 kişi kullanıyor.
55 kişi KT alıyor,
15 kişi RT alıyor.
Tanıları:% 32.9’u meme, % 20’si akciğer, % 17.1’i kolon,
% 5.7’si mesane, % 5.7’si mide,
% 5.7’si lenfoma, % 12.8’i diğer.
Hastaların yorgunluk nedeni olarak gösterdiği nedenler:
Nedenler
Yüzde %
Kemoterapi
57.1
Radyoterapi
7.1
KT ve RT
10.0
Hastalığın kendisi
11.4
Stres ve moral bozukluğu
4.3
Beslenme
4.4
Cevresel ve diğer fak.
5.7
Hastalar yorgunluğunu azaltmak için;
Aktivite
Yüzde %
Dinlenmek
45.7
Uyumak
12.9
Müzik, TV vb.
8.6
Pozitif düşünmek
8.6
Aile ile birlikte olmak
15.8
Toplam yorgunluk puanı:4.99
•
•
•
•
Davranış/şiddet alt boyut puanı: 5.60
Duygulanım alt boyut puanı: 4.52
Duyusal alt boyut puanı:5.53
Bilişsel /ruhsal alt boyut puanı: 5.63
Sonuç:
• Toplam yorgunluk puanı 4.9’dur.
• Erkeklerin puanı, kadınlara göre daha yüksek olduğu
saptanmıştır (p< 0.05).
• Hastalık tanılarına göre bakıldığında yorgunluk puanlarında
anlamlı bir farklılık yoktur (F:2.082, p>0.05).
• Tedavi yan etkilerine göre ise yorgunluk puanlarında anlamlı
bir farklılık vardır (p>0.05).
• Tedavi yan etkilerine rağmen %99’u tedaviye devam etmek
istiyor.
Hemşirelik girişimleri
* Yorgunluk düzeyi ve algısı değerlendirilecek ve kayıt edilecek.
Brief yorgunluk ölçeği,
NCI yorgunluk ölçeği
ONS yorgunluk ölçeği (görsel)
Piper yorgunluk ölçeği
• Yorgunluğun başlangıç süresi, zaman içindeki değişimi, azaltan
ve arttıran durumlar tespit edilecek.
• Hastanın motivasyonu, sosyal izolasyon durumu, duygu durum
değişiklikleri değerlendirilecek.
• Yorgunluğun GYA ve fonksiyonel durumuna etkisi
değerlendirilerek bakım planı yapılacak.
• Uyku kalitesini arttırmak için rutin uyku planı oluşturması
sağlanacak.
• Bireye özel egzersiz programı oluşturulması için destek
verilecek.
Hemşirelik girişimleri
• Beslenme durumu değerlendirilerek, beslenme danışmanlığı
yapılacak.
• Kanıt temelli alternatif ve tamamlayıcı tıp yöntemleri
konusunda destek verilecek.
• Hasta ve ailesine ilk KT ve RT’den önce eğitim ve danışmanlık
yapılacak.
hastalık
tedavi
ilaç ve yan etkileri
öz bakım
enerjiyi koruma ve aktivite planlaması
Öneriler
• Hastadaki yorgunluğun değerlendirilmesi,
• Meydana gelen yorgunluk semptomunu saptamak ve
azaltmak için uygun hemşirelik girişimlerinin belirlenmesi,
• Hemşirelik tanısının konulması ve bakım planı yapılması,
• Hemşirelere bu konuda eğitim verilmesi.
Teşekkürler…A.KAYIŞ